تان و پۊ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیی و ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وانای و ڕاۋەبەریی، کتێبێوەن جە نۋیستەی و ئاماڎەکەرڎەی "ئاکۊ مارانی"ن و بە زنجیرە جە بەشو هەورامی ئاژانسەکەیمان (فوڕات نیوز)ەنە وەڵاو مکریۆنەوە.

 

بەشۍ ۋیس و حۆتەمە

 

ئېمە متاۋمۍبە کامە سېستەمی، "سیستەمو وبڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیی" ۋاچمۍ؟

 

سەرەتا ۋەڵۍ گرڎ چېۋېۋیەنە ئی ڕۊشنکەرڎەیە پەناواز هەن؛ ئەر خەڵک ھۊشیار نەبۊ و مڎرامان نېشاننەڎۊ، چەمکو (وېڕاۋەبەریی)چ پېسەو ھەر چەمکېۋی تەری متاۋیۊ بە خراپ بەکاربریۊ و تەنانەت سیستەمە دژەکېش بە ھەمان نامېۋە وېشا سەپنا. ھەر پاسە کە (دێمۆکراتی) کریان بە دوژمنو وېش و دېۋجامەو سیستەمی پارلەمانیی و چی ڕۊزگارەنە دلۍ ئاۋەزو فرەو خەڵکینە سیستەمو دێمۆکراسیی چنی سیستەمی پارلەرمانیی ھامتا و یەکسان و ھامۋاتا کریان؛ هەرپاسە کە سۆشیالیزم دژو مەرامەکا وېش بەکاربریا و دەسەڵات و سیستەمی پارتیی و حکومەتیی بەنامۊ سۆشیالیزمی وېشا سەپنا. 

 

بەڵام کاتېۋ کە وېڕاۋەبەریی پېسەو کەتواېۋو کۊمەڵۍ، پېسەو سیستەمېۋی کرڎەیی، پېسەو ڕېکۋزیای، پېسەو وېکۊمەکیی خەڵکی، پېسەو ھەرەوەزییە ئابۇریی و کۊمەڵایەتییەکا پەی دلۍ مېڎانو ژیۋای و ھەرمانۍ و پەیۋەڼییە کۊمەڵایەتییەکا وېما بارمۍ و بژیۋنمېوە و چە سیستە ڕامیارییەکا جېیاشکەرمېۋە و پەی خەڵکېش گېڵنمېۋە، ئیتر بنەمێ و میکانیزمۍ و پایەکېش بارېۋی تەر و فرە جېیاۋاز ھۊرگېرا و نمەتاۋۊ ھەمان بنەمێ و میکانیزمۍ و پایۍ سیستەمە ڕامیارییەکاش با، کە سیستە ڕامیارییەکۍ ھەنېشا. ۋەرو ئانەی هەن، کە مەرامدارانە سەرو دەسنیشانکەرڎەی وېڕاۋەبەریی بە (وېڕاۋەبەریی کۊمەڵۍ) یان وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی) پاگېریۊرە و نامۍ بریۊ. 

 

ئېمە متاۋمۍ وېڕاۋەبەریی بە ڕاۋەبەریی ئازاڎ-شار و ئازاڎ-دەگاکا کۊنی ۋاچمۍ، ئا دەگێ و شارۍ کە سیستەمی خېڵەکی و کۊیلەداری و فیئۆداڵی- ئیمپراتۆری [دۆڵەتی]یشا نەبېیەن، بە پەیلۋاو من دەگاکۍ ھۆرامانۍ بڕېۋ چە ئا کۊمەڵە وېڕاۋەبەرا بېیېنۍ. ھەر پاسە کە مزانمۍ، کۊمەڵۊ ھۆرامانی قۊناخۍ خېڵایەتی و کۊیلایەتی و فیئۆدالیش نەبېینۍ و نەبڕیېنۍ. چېگەنە مەبەس سەردەمو ۋەڵۍ درۊسبېیەو خان و سان و بەگلەران، کە چېرو ھەژمۇنۊ ئەرەگېرتەی ئیمپراتۆرییەکانە درۊسۍ بېیېنۍ. خاسترین نمۇنەیچ پەی ئازاڎ-دەگایی ناوچەو ھۆرامانی، ئانەن کە تاکو سەردەمو ئامای و ئەگېرتەی هۆرامانی چە لایەنو هېزۍ ئیمپڕاتۊرەکاۋە و تەنانەت تاکو ۋەڵۍ درۊسبېیەی دۆڵەتی هامچەرخەکا ئێران و ئێراقی، فرەو دەگاکا ھۆرامانی خان و سان و بەگلەرشا نەبېیەن، ئەۋۍ تەریچ بە زۊرو چەکو لەشکرو ئیمپڕاتۆرییە ئێرانیی و ئوسمانییەکا خانۍ و بەگلەرېشا پەی نریێنېرە و سەرشارە سەپیێنۍ. پەی زېیاتەر ڕۊشنبېیەی و ۋېناکەرڎەی ئا پەرسەیە خاستەر هەن ئانەی سەرنجبڎەیمۍ، کە دەسەڵاتدارۍ ھۆرامانۍ، ئانی کە مەرزو ئیمپراتۆرییە ئێرانییەکانە بېیېنۍ، فرەتەر بە خان و سان ئەژناسیێنۍ و دەسەڵاتدارۍ ھۆرامانو مەرزو دەسەڵاتداریی ئوسمانییەکا بە بەگ و بەگلەرۍ ئەژناسیێنۍ، چۇنکە سیستەمو پلەداریی ئیمپراتۆری ئێرانی و ئوسمانی چامنە بېیەن و دەفتەردار و باجگیرکېشەکېشا بە ئا ناما ئەژناسیێنۍ و کاتېۋ خان و سانەکۍ ۋەرانۋەرو فەرمانو ئیمپڕاتۆرەکا سەرەشا ۋادابۊ، یان گەرەکشا بېیەبۊ، وېشا تاقە دەسەڵاتدارۍ و چە دەسەڵاتی مېیانیی ئێمپڕاتۆرییەکا سەربەوۍ با، چنی لەشکرکەشی و کوشتوبڕی و زیڼانی ڕووبەڕوو بېیېنۍ. 

 

ھەڵبەتە سان و خانۍ بېیېنۍ، کە چە مەلکەچیۍ ئیمپڕاتۆرەکا ھۊرگېڵێنېۋە و سەربەوېی ناوچەو چېرو دەسەڵاتدرایی وېشا بانگەۋازکەرڎەن، بەڵام ھیچ کات ئا سەربەوېیە مەرزو سیستەمی دەسەڵاتداریی و چینایەتیش نەبڕیەن و گەرەکشا نەبېیەن پەی سەرو سیستەمو وېڕاۋەبەریی دەگا و شارە ئازاڎەکا گېڵاۋە و سیستەمو سالار و چېردەستی دلېنەبەرا.

 

من پەی جېیاکەرڎەی سیستەمو وېڕاۋەبەریی خەڵکی چە سیستەمە ڕامیارییەکا پېسەو پاشایی، میلیشیایی، تاکپارتیی و پارلەمانی، جېیاکەرڎەیش چە سیستەمو فەرمانداریی و دۆڵەتی، دەسەۋاچەو (وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی) بەکاربەرۇ، کە مەبەس ھەمان سیستەمو دێمۆکراتی ئازاڎ-شارەکا یۆنانی کۊنی و ئازاڎ-دەگاکا ھۆرامانی هەن، کە سەرو بنەماو ڕېکۆتەی کۊمەڵایەتیی خەڵکی و پەیڕەۋیکەرڎەی چە یاسا سرۇشتییەکا کۊمەڵۍ مەرزیێنېرە و ئا کۊمەڵۍ کە وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیشا بېیەن، ھەم ئاشتییانە ژیۋێنۍ و ھەم ناسالارانە وېشا ڕېکۋستەن و ھەم ھەرەوەزۍ بېیېنۍ و ھەم ژیۋارپارېزۍ بېیېنۍ. یۊ چە نیشانەکا ئا شار و دەگایا ئانەن، کە پەی پارېزنای سەربەوېی وېشا، ۋەرانۋەرو ھورۇژمئاۋرڎەو لەشکرو ئیسلامی و ئیمپڕاتۆرییە ئۆروپی و ئاسیاییەکا و ھەر پاسە ئوسمانییەکا مڎرامانشا نېشاندان و بەڵگەیچ پەی ئانەی، بېیەی ھەژمارېۋی فرەو قەڵایان چە فرەو دەگاکا ھۆرامانېینە، کە بەس دەگاو تەۋېڵۍ چڼ قەڵێش چنە بېیېنۍ و ئیسەیچ نامەکېشا مەنېنۍ و بېیەی و فرەیی قەڵایا چە هەر سەرزەمینېۋەنە، بەڵگەو ئانەینە، کە خەڵکو ئا سەرزەمینە ھورۇژمبەر و پەلاماردەر و ئەرەگېرو کۊمەڵەکا دۆروبەریشا نەبېیەن، بەڵکو بەپېچەۋانۆ ھەردەم ڕۇبەڕۇ ھەڕەشەی و  پەلاماردای دۆروبەرەکەیش بېیەن و ئاشتیوازۍ و وېپارېزۍ بېیېنۍ.

 

کوڵ و پۊختە، (وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی) ۋاتا خەڵکو کۊمەڵېۋۍ وېش ڕاۋەبەریی کۊمەڵەکۊ وېش ڕېکۋزۊ و پېکئاما کۊمەڵایەتییەکۍ خەڵکی پایۍ سیستەمو ڕاۋەبەریی کۊمەڵەکۍ هەنۍ. ھەر ئانەیچەنە سەرەکیتەرین جېیاۋازی سیستەمو (وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی) چە سیستەمە ڕامیاریی و خېڵەکیی و ئایینییەکا تەری و سیستەمو وۍڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیی بەپېچەۋانەو سیستەمە ڕامیارییەکا، چە بنۊ کۊمەڵېۋە سەرھۊرمڎۊ و گرڎ بڕیاڕیاردایېۋ پەی گرڎو ئەنداما کۊمەڵۍ گېڵۊۋە.

 

----------------------------------------

* دەنگە تاییبەتەکۍ زۋانی هۆرامی، پیتە و نمۇنەی دەنگیی و نۋیستەیی:

 

- ڎ : ئەڎا  : دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6322

- ۋ : ۋاران  : دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6328

- ڼ : مەڼ : دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6324

- ۊ : لۊ : دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6326

- ېـ ۍ  : دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6330

- ﯗ = وو : (مــﯘ)

لینکو گرڎو پیتەکا ئەلفابێتو زۋانی ھۆرامی 

https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/75