هەورامان سەرزەمینیٛوی کوٙنەن، فەرهەنگیٛوی تایبەتش هەن، واردە و جل و بەرگ و زوانیٛوی تایبەو ویٛش هەنش پەی قسەکەردەی. سروشتەکەش فرە تایبەتەن، دەگاکایٛش فرە دڵگیریٛنیٛ کە سەرتاسەرو کوردستانی و جیهانیچ سەردایش مکەران، ساڵەو ٢٠٢١ سەروئاستو جەهانی پیٛسەو میراسێ جەهانی یونسکوٙنە ئەشناسیا. 
ژەنیٛو هەورامانی پانەی ئەژناسییٛنیٛ کە بەجەرگ و زەریف و زیرەک و دەسڕەنگینیٛ و خاوەن هەرمانیٛ ویٛشانیٛ، ژەنەو هەورامانی شان بە شان و پیایا بەرۆ هەرمانەشا کەردیٛنە و هەرمانەو پیایایچشا کەردیٛنە، ئا هەرمانیٛشا کەردیٛنە کە فرەتەر پیایا کەردیٛنەشا و ڕچە ماڕیٛ بییٛنیٛ، بیٛجگە جە هەرمانەو کشت و کیاری و ئاژەڵداری، هەرمانەو یانەیچشا کەردیٛنە، یانە و زاڕوٙڵەشا وەیکەردەن بیٛجگە چانەی یانەنە هەرمانە و کڵاش چنیەی و هەرمانەی دەسیە و ڕوگنار و دوٙشاو تفا و ڕوەنی ویٛمانە و میوەیچشا وشک کەردەن، چەنی بڕیٛ چیٛوا تەری پەی بژیٛویشا.
ژەنی هەورامانی چە دلیٛ هەورامانینە بان یام جە شار و ناوچەکا تەرینە بان، هەمیشە سەرنجەو ئیٛژانەو چواردەورەکەیشا کیٛشتەن، بوٙنەو زیرەکی و چەنەئامای و دەست ڕەنگینیشاوە، کە دلیٛ ئەویشا تەرینە پانەی ئەشناسییٛنیٛ، کە کەم چیٛو هەن نەزاناش و ویٛشا جە گرد ویارێوەنە ویٛزاوە، زیاتەریچ جە هەرمانەو (پزیشکی-دەرمانی، ڕوٙنامەنویسی، ئەندازیاری، خوتانو چاشتخانەی، گوٙرانیواچ ، ئەکتەر و بەرئاوەرو فلمی و...هەنیچ تەری) ڕوٙڵشا بیەن و هەن. 
ژەنیٛو هەورامانی دایمە هەرمانکەریٛ و ساحیٛب ئابوری ویٛشا بییٛنیٛ و پەشتیشا بە ویٛشا بەستیٛنە، ژەنەی هەورامییە هیچ کات بیٛهەرمان نەنیشتیٛنەرە و دایمە هەرمانەش پەی ویٛش ویٛستیٛنوٙ و سەرکەوتەی فرەشا دییەن و بییەن. یوٙ جە زەریفترین نمونە و ژەناو هەورامانی کە دلیٛ هەورامانینە مژیووٙ خاتو ڕوناک فەرەجەنە کە ئەژناسییٛنە بە ڕوناک هەورامی کە یوەم ژەنی بییٛنە کە ڕچەش ماڕان جە هەریٛمو کوردستان و هەورامانیچنە، کەبابخانە و چاشتخانەش نیانرە و هەلو هەرمانیٛچش پەی فرەو گەنجان جە ناوچەکەنە واونان و سەرکەوتەی فرەش بییەن بە نسیب و چندین خەڵاتیٛو ئیٛژانەیش پەنە درییٛنیٛ و بییٛنە یاگی سەرنجەو گەشتیاران و شانازی پەی هەورامانی و هەورامییەکا..
یوٙتەر جە نموونە فرە جوانەکانو ژەنیٛ هەورامانی کە بەرو هەورامانیوٙ مژیووٙ ئەکتەر و بەرئاوەرەی فرە سەرکەوتیٛ هونەرمەند گەزیزە عومەرەنە کە بە ئەزمونو سەرکەوتەیش جە ویارو ئەکتەر و بەرئاوەرینه بییٛنە یاگی شانازی پەی هەورامانی و تەمامو کوردوستانیچ شانازی پا هونەرمەندیٛوە مکەرا..
ژەنیٛ هەورامانی جە شوڕشنە دژ و داگیرکاری و زوڵم و ستەمی چەنی پیایا ئازایانە و چەمنەترسانە بەشداری شوٙڕشیشا کەردەن، جە ڕوەو مافیوٙ ژەنیٛ هەورامانی مافی فرەشا پەنەدریان چەمو ساڵانی وەڵتەرینە، هەورامانەنە ژەن بە ژەن و زل بە گولانە و بەزوٙر شودای کناچا و مارەیی فرە کەم بییەن چەمو ناوچەکا تەرینە، ئانەیچ بەرشوزوٙ کە هەرمانە کەرا پەی بژیٛوی و مافو ویٛچشا دەس وزا.
بەپاو ئامارەکاو ژەنکوشتەی کوردستانەنە، کەمتەرین ژەنی هەورامانەنە کوشییٛنە یان هەر نەبیەن و کەمتەرین ویٛکوشتە و ویٛسوٙچنای ژەنا و کناچا هەورامانەنە توٙمارکریان، جە ڕوەو جیابیەیچوٙ کەمتەرین ژەن و پیا جەیوٙی جیابییٛنیٛ و کەمتەرین کیٛشەیچ میانو بنەیانە هەورامییەکانە دروست بییەن.

نۋیسیارە/ ڕوٙچنامەنۋیسە (بەنان فاروق)
سەرچەمە/ ئاژین تیڤی