پەتا یان نەوەشی (کۆرۆنا ڤایرۆس)ی ساڵەو ۱۹٦٥ کرستیانی ئێزیاوە و چەنڎین جۆرێش هەنێ کە زیاتەر ئاژەڵێ گواندارێ و باڵندێ تووشێش بانێ. بەڵام ۷ جۆرێ جە ڤایرۆسەکەی هەنێ کە مرۆڤی تووش مەکەرانێ و دماینشان (Covîd-19)ن کە مانگەو دیسامبەرو ۲۰۱۹ی جە شارو ووهان-و چینی-ی سەرشهۆردا و ئا وڵاتەشە وستەنە زەحمەتی و بەهۆشەوە هەزاران کەسێ گیانشان جەدەستدا و دەیان هەزار کەسێ تەرێ هۆرگێرێ فایرۆسەکەی بیێ.
ئیتر جە چینەوە ڤایرۆسەکە جیهانەرە وەڵاو بییەوە و سەدان هەزار کەسێش تووشی کەردێ.

بە پاو دمایین ئامارەکان، ئارۆ جە جیهانەنە نزیک بە ٥۰۰ هەزار کەسێ تووشێ ڤایرۆس و نەوەشی کۆرۆنا-ی بیێنێ و هامکات نزیک بە ۱۱٥ هەزار کەسێ کە هۆرگێرێ ڤایرۆسەکەی بیێنێ، تەندروستیشان بەدەست وستنەوە و وەشێ بیێنێ.
تا بە ئارۆ جە دمای چینی، ئیتالیا، ئیسپانیا، ئێران، فەڕەنسا، ئەمەریکا، بەریتانیا و هۆڵەندا فرەتەرین زیانێ گیانیێشان بیێنێ بە ئی جۆرە:  
ئیتالیا ٧ هەزارێ ٥٠٣ کەسێ، ئیسپانیا ۳ هەزارێ ٦٤٧کەسێ، ئێران ۲ هەزارێ و ٧٧ کەسێ، فەرەنسا هەزار و ٣٣١ کەسێ، ئەمریکا هەزار و ٣٢ کەسێ، بەرتیانیا ٤٦٣ کەسێ و هۆڵەندا ٣٥٦ کەسێ.

ڤایرۆسەکە (Covîd-19) زیاتەر کەسانێ تووشێش مەبانێ کە تەمەنشان ئینا میانو ٤٥ تا ٥٦ ساڵییەنە و بەڵام مەتەرسی فرە گەورە سەرو ئا کەسانەوە هەن کە تەمەنشان جە ٦٥ ساڵێ زیاتەرەن یان کەسانێوە کە هازی و وەرگیری جەستەیشان لاوازەن یاخود نەوەشیێ درێژخایەنێشان هەنێ. جە حاڵەتی فرە دەگمەنە نەبۆنە نەوەشیەکە تووشو کەسی لام  (جەوانی و ) زاوڵان نمەبۆنە.

یاگێ باسیەنە، شارەزێ نەوەشیەکەی مەواچانێ:" ٤ تا ٥ ڕوێنە نیشانەکێ نەوەشیەکەی بەربگنانێ، بەڵام بڕێ جارێنە پنەوازی بە ۱٤ ڕوان هەن تا نیشانەکێش بەربگنانە و حاڵەتێ دەگمەنێچەنە هەنێ کەسانێوە کە هۆرگێرێ ڤایرۆسەکەیەنێ بەڵام بە وێشان نمەزانانە. ڤایرۆسەکە جە ڕاو پژمەی، کفەی، تەوقەکەردەی جە کەسێوی پەی کەسێویتەری مەفاڕیۆوە، یان بەکاربەردەی کەلوپەلێ کەسی تووشبییەی یان ئا کەلوپەلێ و ئامێرێ کە جە ڕاو کەسی تووشبیەی ئالودێ ڤایرۆسەکەی کریێنێ بە خێرایی مەفاڕیۆوە. کۆرۆنا بەگردی جە بەرو لاشەیەنە چەنڎین سەعاتێ و دلێ جستەی بەهێزیەنە ۲٤ سەعاتی مەژیۆونە و ئەگەر جەستە بەهێز ببۆنە زاڵ مەبۆنە سەرشەرە. چونکە کۆرۆنا جە ڤایرۆسەکێ تەرێ کە هەڵامەتی تووشو مرۆڤی مەکەرانێ لاوازتەرەن و قوربانیەکێش کەمتەرێنێ، بەڵام تەشەنەکەردەکەیش جە ڤایرۆسەکێ هەڵامەتی هەر فرە خێراتەرەن. قوربانیەکێ ڤایرۆسەکەی جە وڵاتێو پەی وڵاتێوی تەری جیاوازێنێ. جە ئارۆنە چین، ئێران و ئیتالیا، ئیسپانیا، فەرەنسا، ئەمەریکا، بەریتانیا، هۆلەندا و ئەڵمانیا ئینێ ڕیزبەندی یەکەمەنە و فەرتەرین قوربانیێ نەوەشیەکەیشان هەنێ.