رێگه‌ی سێهه‌م دادپه‌روه‌ری ده‌سته‌به‌ر ده‌كات
هاوسه‌رۆكی گشتیی هه‌ده‌په میتحات سانجار رایگه‌یاند، رێگه‌ی سێهه‌م دادپه‌روه‌ری بۆ توركیا ده‌هێنێت و وتی، "كات كاتی به‌رخودان و بونیاتنانه".
هاوسه‌رۆكانی شاره‌كانی پارتی دیموكراتی گه‌لان (هه‌ده‌په) له باره‌گای سه‌ره‌كی پارته‌كه كۆبوونه‌وه. وتاری سه‌ره‌تایی پارته‌كه هاوسه‌رۆكی گشتیی هه‌ده‌په میتحات سانجار پێشكه‌شی كرد. سانجار به بیریهێنایه‌وه كه ئه‌وان ئه‌مساڵیان، وه‌ك ساڵی فیناڵ ده‌ستنیشان كردووه و وتی، "له هه‌موولایه‌كه‌وه دیاره كه ساڵێكی به‌و جۆره ده‌بێت. له‌و چوارچێوه‌دا زۆر به‌رپرسیارێتی ده‌كه‌وێته سه‌ر شانمان. ئه‌وه‌ی ئه‌و راستیه‌ش ده‌خاته به‌رچاو ئێوه‌ن كه له هه‌رێم و ناوچه‌كان سیاسه‌ت ده‌كه‌ن. به‌رخودان، شێوه‌ی هه‌بوونی ئێمه، جه‌وهه‌ری تێكۆشانی ئێمه و شێوه‌ی سیاسه‌تی ئێمه‌یه. به‌ڵام ئه‌وه‌ش ته‌نیا به به‌رخودان نابێت. پێویسته ئێمه شتێكی بۆ زیاد بكه‌ین".
‘دوای به‌رخودان كارێكی ئێمه بونیاتنانه‘
میتحات سانجار له درێژه‌دا سه‌رنجی راكێشا بۆ سه‌ر كۆنگره‌ی پارته‌كه‌ی له دوو ساڵ پیش ئێستا و به‌م جۆره درێژه‌ی پێدا: "ئێمه ئه‌و كات وتمان، ‘دوای به‌رخودان كاری ئێمه كاری بونیاتنانه‘. ئێستاش كات كاتی بونیاتنانه. مه‌به‌ستمان له‌و وته‌یه ئه‌وه‌یه‌كه كه ئیتر به سیستمێكی نوێ دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی، ئاشتی و ئازادی بهێنین بۆ ئه‌م وڵاته. ئێمه پێكه‌وه ئه‌و سیستمه داده‌مه‌زرێنین. ئه‌و سیستمه له پێشه‌وه به تێكۆشانی ئێوه له ناوچه‌كان ساز ده‌كرێت. ئێمه ئه‌و قۆناغی بونیاتنانه له هه‌رێمه‌كان ده‌ستپێده‌كه‌ین. سازكردنی هاوپه‌یمانی دیموكراتی، هێنانی دیموكراسی و ئاشتی ئامانجی سه‌ره‌كی ئێمه‌یه. ئه‌گه‌ر گه‌ل توانی خۆی خۆی به‌ڕێوه‌ببات، ئه‌و كاته ده‌توانرێت باس له دیموكراسی راسته‌قینه بكرێت".
‘هاوپه‌یمانی دیموكراسی‘
سانجار له درێژه‌دا سه‌رنجی راكێشا بۆ سه‌ر دیدار و كۆبوونه‌وه‌كان بۆدروستكردنی هاوپه‌یمانی دیموكراسی و به‌م جۆره درێژه‌ی به وته‌كانی دا: "پێویسته تێكۆشانی هاوبه‌ش له گۆڕه‌پانه‌كان به‌هێز بكرێت كه ئه‌وه‌ش بنچینه‌ییه. بۆ ئه‌و بونیاتنانه، ئه‌و رۆڵ و به‌رپرسیارێتیه‌ی ده‌كه‌وێته سه‌ر شانی ئێوه زۆر گرنگه. ئێمه ده‌مانه‌وێت دیموكراسی به‌هێز دروست بكه‌ین و له سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش ئاشتی ده‌سته‌به‌ر بكه‌ین. هه‌نگاوی ئه‌و هه‌وڵه زۆر گرنگه‌ش، دیموكراسی هه‌رێمییه. تێكۆشانی هه‌رێمی وه‌ك چۆن گرنگترین هێزی دیموكراسیه، دیموكراسی هه‌رێمیش دڵی دیموكراسی به‌هێزه. ئێمه هه‌موومان باش ئه‌وه ده‌زانین كه تا دیموكراسی هه‌رێمی نه‌بێت، هیچ دیموكراسیه‌ك ناتوانێت دابمه‌زرێنرێت".
له‌به‌رده‌وامیدا سانجار ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو، كه له‌ئێستادا ده‌سه‌ڵات بۆ سازكردنی فاشیزم ئه‌وه‌ی له‌ده‌ستی بێت ده‌یكات و به‌م جۆره رایگه‌یاند، "ناوه‌ندێتی، له‌گه‌ڵ خۆی تاكڕه‌وی ده‌هێنێت. له دژی ئه‌و هه‌وڵه‌ش باشترین جێگره‌وه، دیموكراسی به‌هێزه. ئه‌و رێگه‌یه‌ش كه به‌ره‌و ئه‌و ئامانجه‌وه ده‌چێت، دیموكراسی هه‌رێمی و لۆكاڵیه. ئه‌گه‌ر ئێمه به‌م جۆره دیموكراسی دروست بكین، ده‌توانین ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی گه‌وره‌ش دروست بكه‌ین".
‘له دژی فاشیزم به‌هێزترین جێگره‌وه هه‌ده‌په‌یه‘
له درێژه‌دا سانجار وتی، كه دیموكراسی هه‌رێمی، له هه‌مان كاتدا شێوه‌یه‌كی خۆرێكسختن و تێكۆشانه و به‌م جۆره روونیكرده‌وه، "ده‌بێت دیموكراسی هه‌رێمی له هه‌رێمه‌كان دابمه‌زرێت و هاوپه‌یمانیش ته‌نیا له دیداری ناوه‌ندیدار قه‌تیس نه‌كرێن. ئه‌وه‌ش گرنگه. به بێ ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕێی ناوه‌ند بن، ده‌توانن له‌گه‌ڵ هه‌موو هێزه دیموكراسیه‌كانی شاره‌كه كۆببنه‌وه و درێژه به خه‌باتی خۆتان بده‌ن. بۆ ئه‌وه‌ی ئامانجه‌كانمان ده‌سته‌به‌ر بكه‌ین، ئه‌وه گرنگه. له دژی هه‌وڵه‌كانی دامه‌زراوه‌یی كردنی فاشیزم، به‌هێزترین جێگره‌وه هه‌ده‌په‌یه. كاتێك ئێمه باس له رێگه‌ی سێهه‌م ده‌كه‌ین، ئه‌وه‌ی كه‌ده‌مانه‌وێت بیڵێین ئه‌وه‌یه كه له‌سه‌ر دیموكراسی هه‌رێمی سیستمێكی دیموكراتیك دابمه‌زرێنین. هه‌ر بۆیه هه‌ده‌په و رێگای سێهه‌م و هاوپه‌یمانی دیموكراسی كه به پێشه‌نگایه‌تی هه‌ده‌په داده‌مه‌زرێن، رێگای رزگارییه".
سانجار باسی له‌وه‌كرد، كه له‌سه‌دا ٩٠ی كۆمه‌ڵگای توركیا هه‌ژاره و وتی، "هۆكاری قه‌یرانی ئێستاش سیستمه. ئه‌گه‌ر دیموكراسی، دادپه‌روه‌ری و ئازادی نه‌بێت، لێره هه‌ژاری و چه‌وساندنه‌وه زیاد ده‌كات. له وڵاتی له‌و چه‌شنه‌ش كه‌س ناتوانێت باسی ئاشتی بكات و توندوتیژی له هه‌موو بوارێكی ژیاندا ته‌شه‌نه ده‌ستێنێت. توندوتیژی پۆلیس، گوشار له گرتووخانه‌كان ده‌كرێت و گۆشه‌گیری دژوار له ئیمراڵی به‌شێك له ئه‌نجامه‌كانی ئه‌وه‌ن. بیركردنه‌وه‌یه‌ك كه به‌رامبه‌ر به به‌خاكسپاردنی ته‌رمێكیش خۆی پێناگیرێت له ئاراددایه. له كرێكارانه‌وه تا ژنان و هه‌موو لایه‌كی كۆمه‌ڵگا و ژینگه، له هه‌موو شوێنێك تووندوتیژی هه‌یه".
سانجار لە بەردەوامیدا باسی لە گیان لەدەستدانی محەمەد سەفینچ لە زیندانی مانیسا کرد و تی، "محەمەد سەڤینچ سەرباری ئەوەى نەخۆش بوو ئازاد نەکرا و لە زینداندا کۆچی دوایی کرد. هەر ئەوە تەنها بۆ خۆی دڵڕەقی و زوڵم و ستەمە. یەکێک لە نمونەکانی ئەو سزادانانە لە دژی هاوڕێمان ئایسەڵ توغڵوک بەڕێوەدەچێت. هەموو کەس دەزانێت، کە ناتوانێت لە زینداندا بمێنێتەوە، بەڵام بەو سەپاندن و سزادانانە درێژە بە مانەوەی لە زینداندا دەدەن و بە شێوەیەکی کرداری ئەوە جێبەجێ دەکەن. بنەماڵەی سەڤینچ و هاوڕێکانی تەرمەکەی وەردەگرنەوە و بۆ بەخاکسپاردن دەیبەنەوە بۆ ناوچەیەکی کۆجالی، بەڵام مەلای مزگەوتەکە ڕازی نابێت نوێژی مەیت لەسەر تەرمەکەى بکات. سەرباری ئەوەش ئۆتۆمبێلی گواستنەوەى تەرمیان پێنادەن. لە لایەکی دیکەوە پۆلیس ڕێگری لە ناشتنی تەرمەکە دەکات و گیروگرفتی زۆریان بۆ دروست دەکەن. باشە ئەوە لە چ باوەڕ و ئایینێکدا هەیە؟ باشە ئەو جۆرە عەقڵییەتە دەتوانێت چی بە کۆمەڵگا بدات؟"
دۆزی کۆبانێ
میدحەت سانجار هاوسەرۆکی گشتیی هەدەپە لە بەردەوامیی وتەکانیدا سەبارەت بە دۆزی کۆبانێ ڕایگەیاند: "ئێمە لە سەردەمێکدا دەژین، کە هەموو ڕۆژێک پۆلیس ئۆپەراسیۆن ئەنجام دەدات و لەلایەن دادگاوە ئاڕاستە دەکرێن. کەیسی کۆبانی یەکێکە لە نمونەکانی ئەوانەیە. ڕۆژێک نییە کە ئەم ئاڕاستەکردن و پلان بۆ دانانە زیاتر ڕیسوا نەبێت، بەڵام سەرباری ئەوەش دەسەڵاتداران هەر داکۆکیی لێدەکەن. هەڤاڵانمان هەموو ڕۆژێک بە بەرگریکردن لە خۆیان ئیدانەیان دەکەن و پێویستە ئێمە دەنگی ئەوان زیاتر بگەیەنین".
سانجار لە بەردەوامی دا باسی دانانی قەیومەکان کرد و وتی: "پێویست ناکات بە دوور و درێژی باسی ئەم بابەتە بکەم، بەڵام پێویستە لە هەموو شوێنێک باسی ئەم ناعەدالەتیە بکەین. دەبێت هەموو گەندەڵییەکانیان و چۆنیەتیی دەستبەسەرداگرتن و زەوتکردنەکانی قەیوم بخرێتەڕوو. سوڕی ڕزاندنی کۆمەڵگە و نائەخلاقییەکان لەسەر دەستی ئەوان بەڕێوەدەچێت، بەڵام هەموو ئەوانە بە ڕوویاندا دەتەقێتەوە. لەو شارانەدا قەیومی بەسەردا داسەپێنراوە نەک تەنها ئیرادە و ورەی گەلی کورد، بەڵکو هی هەموو گەلان پێشێل دەکرێن و زەوت دەکرێن. بۆ ئەوەی بتوانین ڕێگری لەو سیاسەتانە بکەین، ئەم ماوەیەی بەردەممان سەردەمێکی گرنگە. ئەو تێکۆشانەی لە هەرێمەکاندا ئەنجام دەدرێن مۆری خۆیان لەم سەردەمە دەدەن".
"هەژارترین شارەکان شاری کوردانن"
سانجار وتیشی: ڕێگای ئاشتی گەورەترین هەنگاوە بۆ ئاشتییەکی گەورە و چارەسەرکردنی پرسی کورد بە شێوەیەکی دیموکراتیک و وتی: "کلیلی ئاشتییە گەورەکەی تورکیا چارەسەرکردنی کێشەی کوردە. ئەم کلیلەش لە دەست ئێمە و ئێوەدایە. بە ئاشتییەکی گەورە ئێمە دەتوانین سیستمێک دروست بکەین، کە کۆتایی بە توندوتیژیی دژ بە ژنان و سروشت بهێنێت. لە ئێستادا هەژارترین شارەکان شارەکانی کوردانن. گەورەترین هۆکاریش سیاسەتی نکۆڵیکردن و لەناوبردنە، سیاسەتی بەلاڕێدابردن و ناڕەسەنایەتیکردنە، بۆیە پێویستە ئێمە زیاتر پشتیوانی و داکۆکی لەو سیستمە بکەین، کە دەمانەوێت دروستی بکەین. لە ڕێگەی سێیەمەوە، جیاکاریی نێوان گەلان هەڵدەگیرێت و سیستەمێکی ئازادیخواز و دیموکراتیکپارێز بێتە ناو ژیانمانەوە".
سانجار ڕایگەیاند، کێ چیدەیکات با بیکات، بەڵام ناتوانێت ڕێگری لە بیر و ڕامانی هەدەپە بکات و بەم شێوەیە کۆتایی بە قسەکانی هێنا و وتی: "دەیانەوێت بە کەیسەکانی دەستگیرکردن و داخستن، کەیسە هەڵبەستراوەکان و کەیسی کۆبانێ بێزارمان بکەن، بەڵام سەرناکەون. هیچ کەسێک ناتوانێت بیر و ڕاکانی هەدەپە لەم جوگرافیایە لەناوببات. لە جۆش و خرۆشی یادەکانی ٨ی مارس و نەورۆزدا زۆرترین پەیامی ڕوون و کراوە بە گوێی دونیا و دەسەڵاتداراندا را. ملیۆنان کەس لە هەر چوار پارچەی وڵات ڕژانە سەر شەقامەکان و سەرەڕای سووربوونیان ئەوەشیان سەلماند، کە چۆن دەتوانن خاوەنداری لە پرۆسەی سەرلەنوێ بونیاتنانەوە بکەن. لەبەر ئەوەش بەرپرسیاریی ئێمە زیاتر بووە. ڕێگای سەرەکی بۆ ڕووخاندنی ئەم دەسەڵاتە ئەوەیە، کە ئەڵتەرناتیڤێکی بەهێز نیشانی ئەو گەلە بدەین. ئێمە ئەڵتەرناتیڤێکمان هەیە و نەک هەر ئەم دەسەڵاتە دەبەزێنین و تێکیدەدەین، بەڵکو ئەو سیستمەش دەگۆڕین، کە لە هەموو ناوچەیەکدا توندوتیژیی بڵاوکردووەتەوە. لەگەڵ بەهێزبوونی تێکۆشانی هاوبەشدا، ئێمە لەم ئامانجانە نزیکتر دەبینەوە. ئێمە ستراتیژیی خۆمان لە هەڵبژاردندا لەسەر تێکۆشانی هاوبەش و هاوپەیمانیی دیموکراتیک دروست دەکەین".
دوای قسەکانی سانجار، کۆبوونەوەکە بە دوور لە چاوی کامێرای رۆژنامەنووسان بەردەوام بوو.
هـ.ب / ژ.ت
