جەمیل بایک وتی، پیلانگێڕییەکە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨دا لە دژی هەموو گەل و مرۆڤایەتی ئەنجامدرا و وتیشی: "با چیتر پێداگری لەسەر ئەو پیلانگێڕییە نەکەن و واز لە سیاسەتی دژ بە پەکەکە و گەلی کورد بهێنن و بەوە خۆیان ببورن".
جەمیل بایک هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە بەشداریی لە بەرنامەی تایبەتی ستێرک تیڤی دا کرد و لە ساڵیادی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی، کە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨ دەستیپێکرد و لە ١٥ی شوباتی ١٩٩٩دا بە ڕفاندن و دیلکردنی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان بە ئەنجامیان گەیاند، هەڵسەنگاندنی گرنگی کرد.
ـ ٢٤ ساڵ پێش ئێستا، روو ڕەشانی جیهانی هەموویان بەیەكەوە لەبەرامبەر رێبەر ئاپۆ و گەلی كورد و هەرێمەكە پیلانگێڕییەكی نێونەتەوەییان پێكهێنا. دوای ٢٤ ساڵ ئەگەر بمانەوێت رەوشی پیلانگێڕییەكە شرۆڤە بكەین، ئێستا رەوشی پیلانگێڕان و هێزە شۆڕشگێڕەكان چۆنە؟ ئێوە دەتوانن ئەم بارۆدوخە چۆن هەڵسەنگێنن؟
پێش ئەوەی وەڵامی ئێوە بدەمەوە، لەمانگی تەشرینی یەكەم دا شەهیدێكی زۆرمان هەیە. دەمەوێت سەرەتا لەسەر ئەو هەڤاڵانە هەندێک بئاخفم. لە ٤ی تەشرینی یەكەمی ١٩٩٦دا لەچەمی رێزان هەڤاڵ د.سیروان و ٣ لەهەڤاڵانی تر كە لەگەڵیدا بوون بەدەستی بارزانیەكان تیرۆر كران. هەڤاڵ سیروان لەئەوروپاوە گەڕابوویەوە و بەشداری بزوتنەوەكەمان ببوو. ئەوەی بۆ یەكەمجار لە باشوور بەشداری ناو رێزەكانی بزوتنەوەكەمان بوو ئەو هەڤاڵە "د. سیروان"بوو. هەرچۆن هەڤاڵ حەقی قەرار لە باكوری كوردستان پێشەنگایەتی كرد. هەڤاڵ د. سیروانیش لەباشوری كوردستان پێشەنگایەتیەكی وەهای كرد.
هەروەها لە ٥ی تەشرینی یەكەمی ١٩٢٧ لەلۆبنان بزوتنەوەی خۆیبوون دەستی بەكار كرد. هەموان باش دەزانن، كە لەمێژووی كوردستاندا جێگا و پێگەیەكی ئەو رێكخستنە هەیە. ئەو رێكخستنە ژمارەیەك سەرهەڵدان، بەرخۆدان و تێكۆشانی رێكخست. لەبەر ئەوەش جێگایەكی تایبەتی لەمێژووی كورداندا هەیە.
هەروەها لە ٥ی تەشرینی یەكەمی ٢٠١٤ لە رۆژئاوای كوردستان هەڤاڵێ ژن "ئارین میركان" شەهید بوو. ئەو هەڤاڵە چالاكییەكی فیدایانەی لەدژی داعش پێكهێنا و زەبرێكی مەزنی لەداعش دا.
لە ٦ی تەشرینی یەكەمی ١٩٩٦دا بەرپرس و فەرماندەی هەرێمی كۆچگری هەڤاڵ رۆهات و ١٧ هەڤاڵی تر لەلایەن دەوڵەتی توركەوە تیرۆر كران. هەڤاڵ رۆهات فەرماندارێك بوو، نەتەنیا لەو هەرێمە كاری دەكرد، لەهەمانكاتدا كاروخەباتی هەرێمی تریشی بەرێوە دەبرد. هەڤاڵی بەو شێوەیە لەبزوتنەوەكەماندا پڕن.
هەروەها لە ٨ی تەشرینی یەكەمدا غۆربەت ئەلی ئەرسۆز لەگارە لەگەڵ ٢٥ هەڤاڵی تر لەئەنجامی هێرشی دەبابەكانی ئەرتەشی توركی داگیركەردا شەهید بوون. غۆربەت ئەلی ئەرسۆز ئاكادیمسینێك بوو. رۆژنامەنوس بوو. كاتێك بینی لەوێدا ناتوانێت بەردەوامی بە ئەركی خۆی بدات، دەربازی چیا بوو و لەنێو ریزەكانی گەریلادا بەجێ بوو و ئەرك و بەرپرسیاریەتی زۆری جێبەجێ كرد. هەرچۆن لەراگەیاندندا خزمەتێكی باشی كرد، لەنێو گەریلاشدا، خزمەتێكی باشی پێكهێنا.
هەروەها لە ٩ی تەشرینی یەكەمی ساڵی ١٩٥٦دا شێخ مەحمود بەرزەنجی دوورخرایەوە و لەبەغداد كۆچی دوایی كرد. بەم بۆنەوە رێز و پێزانینی خۆمی پێشكەش دەكەم. ئەویش نرخێكی گەلی كورد و نرخێكی مەزنە.
لە ١٠ی تەشرینی ٢٠١٥دا لە وێستگەى میترۆی ئەنكەرە دەوڵەتی تورك بەدەستی داعش كۆمەڵكۆژییەكی مەزنی پێكهێنا. لەو كۆمەڵكۆژیدا ١٠٧ مرۆڤی كورد، تورك و خەڵكی تر، كە هەموویان سۆسیالیست و دیموكراتیكخواز بوون و بۆ ئازادی و دیموكراسی تێدەكۆشان تیرۆر كران. بەم بۆنەوە یادێك لەوانیش دەكەمەوە و رێز و پێزانینی خۆمیان پێشكەش دەكەم.
هەروەها لە ١٠ی تەشرینی یەكەمی ساڵی ٢٠١١ لە خواكورك هەڤاڵ رۆستەم جودی، چیچەك بۆتان، عەلیشێر كۆچگری و چوار هەڤاڵی تر بەگشتی ٧ هەڤاڵ لەئەنجامی بۆردوومان "هێرشی ئاسمانی"ئەرتەشی توركدا شەهید بوون. ئەو هێرشە ئاسمانیە لەلایەن دەوڵەتی توركەوە كرا، یا لەلایەن هێزێكی ترەوە بەگشتی روون و ئاشكرا نەبووە. بەگۆمانێكی مەزنەوە ئەوانەی هاوكاری دەوڵەتی تورك دەكەن، ئەو كۆمەڵكۆژیەیان پێكهێنا.
هەروەها لە ١١ی تەشرینی یەكەمی ١٩٩٢دا هەڤاڵ حۆسین چەلەبی لەحەفتانین لەشەری پەدەكەدا شەهید بوو، دەزانن لەو كاتەدا دەوڵەتی تورك و یەنەكە و پەدەكە لەدژی بزوتنەوەكەماندا لەناو شەڕدا بوون. لەو شەڕەدا پەدەكە ئەو هەڤاڵەی شەهید كرد. ئەویش لەئەوروپادا گەورە ببوو و بەشداری ریزەكانی بزوتنەوەكەمان بوو. لەوێوە رووی لە وڵات كرد و بەشداری ریزەكانی گەریلا بوو. لەئەوروپا لە زانكۆ كاری زۆری كرد، شوێنی گەنجانی دامەزراند و تا ئێستاكەش لەسەر ئەو ناوە تێكۆشان بەرێوە دەچێت.
هەروەها لە ١٤ی تەشرینی یەكەمی ١٩٩٢دا لە دۆغان شەهیری سەر بەمەڵاتیە ٢٣ گەنجی كورد، كە ویستوویانە بەشداری ریزكانی گەریلا ببن و بێ چەكن، دەوڵەتی تورك لەنێو رێگەدا هەموویان كۆمەڵكۆژ و شەهید دەكات.
هەروەها لە ١٥ی تەشرینی یەكەمی ٢٠١٩دا لە سلێمانی دەوڵەتی تورك هەڤاڵ دەمهات عەگید و هەڤاڵ جەمیل ئامەد-ی بەفرۆكەی بێ فرۆكەوان شەهید کرد.
لە ١٩ی تەشرینی یەكەمی ١٩٦٠دا دەوڵەتی تورك، کە کار بە یاسای "نیشتەجێ بوونی زۆرە ملێ - دوورخستنەوە" دەکات لە سیواس ٥٥ مرۆڤی كورد كۆچبەری شوێنەکانی تری توركیا كرد. واتا ناچار كران لەشارەكانی تری توركیا بژین و رووبەرووی گۆشاری زۆر بوونەوە.
لە ٢٢ی تەشرینی یەكەمی ساڵی ١٩٨٤دا هەڵبەستڤانی مەزن جگەر خوێن لە سویسرا كۆچی دوایی كرد. هەموو كەس دەزانێت، جگەر خوێن لەبەشی وێژەدا جێگایەكی تایبەتی هەیە و خزمەتێكی مەزنی بەگەلی كورد كردوە. بۆیەش گەلی كورد هەمیشە خاوەنداری لەجگەر خوێن دەكات.
لە ٢٦ی تەشرینی یەكەمی ١٩٩٦دا لەیلا كاپڵان لەدژی دەوڵەتی توركی قڕكر و داگیركەر لەئەدەنە چالاكیی ئەنجامدا و زەبڕێكی مەزنی لەپۆلیسی تورك وەشاند و لەو چالاكیەدا شەهید بوو.
لە ٢٦ی تەشرینی یەكەمی ساڵی ٢٠١٣ لە ئێران هەڤاڵ باهۆز لە ورمێ و هەڤاڵ ڕەزا محەمەدیش لە سەڵماس سزای لەسێدارەیان بۆ بەسەردا جێبەجێ کرا.
لە ٢٧ی تەشرینی یەكەمی ١٩٩٧دا مەریم چۆلاك لە حەفتانین لەلایەن دەوڵەتی توركەوە شەهید كرا. ئەو هەڤاڵەش لە ئەوروپاوە بەشداری بزوتنەوەكەمان ببوو، رووی لەوڵات كرد و لەریزەكانی گەریلادا بەجێ بوو. رۆڵێكی گەورە هەم بۆ ژنانی كورد و هەمیش بۆ كۆمەڵگەی كورد پێكهێنا. لە كەسایەتی ئەو شەهیدانەدا هەموو شەهیدانی ئازادی و دیموكراسی هەمیشە بەرێز و حۆرمەت و پێزانینەوە بەبیردێنمەوە.
چالاکییەکانی ئێوە ناتوانن رۆژی ئێمە تاریک بکەن
ئێستاش با بینە سەر وەڵامی پرسیارەكەی ئێوە:
وەكو دەزانن بەپێشەنگایەتی خالد ئۆراڵ چالاكی دەستی پێكرد. ناوی چالاكیەكەش بە ناوی "ئێوە ناتوانن رۆژمان تاریك بكەن"بوو. بەو چالاكیە ویستی بازنەیەكی ئاگرین بەچوارلای رێبەر ئاپۆ دروست بكات، تا پیلانگێڕیەكە ئەنجامگیر نەبێت. ئەو چالاكی دەنگدانەوەیەكی زۆری بەدوادا هات و زۆرێك بەشداری ئەو چالاكییە بوون. لەدژی ئەو پیلانگێڕییە ژمارەیەكی زۆر شەهید بوون، بۆیەش لەم كاتەدا لەكەسایەتی هەڤاڵ خالد ئۆڕاڵدا كە لەبەرامبەر ب پیلانگێڕیەكە سنگی كردە قەڵغان، و هەموو ئەو كەسانەی لە چوار لای رێبەر ئاپۆ ویستیان رێبەر ئاپۆ بپارێزن، یادی هەموویان دەكەمەوە و رێز و پێزانینی خۆمیان پێشكەش دەكەم. ئەو شەهیدانە هەموویان لەدڵ و مێشكی گەلی كورددا بەشێوەیەكی قوڵ جێگا بگرن. ئەگەر ئێمە گەیشتوونەتە ئەمڕۆكە، ئەوەش لەسایەی ئەو شەهیدە قارەمانانەوە پێكهاتووە. چۆنكە ئەوان بۆ ئێمە نرخ و بەهایان ئافراند و رێگای تێكۆشانیان نیشانی ئێمەدا كە ئێمە چۆن چۆنی تێكۆشان بكەین لەدژی داگیركەری و پیلانگێڕان بەرخۆدان بكەین. هاوكات چۆن بەرخۆدانیەكی بكەین تا ئەنجام بەدەستبخەین، ئەوان ئەم رێگەیان رووناك كردوە و ئێمەیان خستە سەر راستەڕێی تێكۆشان.
لە کەسایەتیی رێبەرایەتی دا ئەو پیلانگێڕییە لە دژی گەلان و مرۆڤایەتی ئەنجامدرا
ئەو پیلانگێڕیەی لەكەسایەتی رێبەر ئاپۆ لەسەر بزوتنەوە و گەلەكەمان پێكهات. هەر كەس وەهای دەزانی كە سنوردار دەبێت، بەڵام وەها دەرنەكەوت. لەكەسایەتی رێبەر ئاپۆ ئەو پیلانگێڕیە چەندە لەدژی بزوتنەوەكەمان و گەلەكەمان بوو، لەوەش زیاتر ئەو پیلانگێڕیە لەئاستی نێونەتەوەیی دا پێكهات و لەبنەماشدا لەدژی گەلان و مرۆڤایەتی پیلانگێڕیەكە بەرێوە چووە. پیلانگێڕیەكی مەزنە. ئەوانەی ئەو ئازارەیان بەئێمە و گەلەكەمان و مرۆڤایەتیان كشاند، ئەوانە هەموویان شەرمەزار و ریسوا دەكەم. پێویستە ئەو كەس و لایەنانەی ئەو پیلانگێڕیەیان پێشخست، بەشێوەیەك لەشێوەكان تێدا جێگایان گرت و خزمەتی ئەو پیلانگێڕیەیان كرد، ئەوانەی پیلانگێڕیەكەیان بەرێكخستن كرد و لەوێدا پێشەنگایەتیان كرد، پێویستە ئەمڕۆ دەستیان لەسەر ویژدانیان دابنن و كەمێك بیربكەنەوە، كە ئاخۆ چییان كردوە؟ خزمەتی چییان كرد؟ پێویستە ببینن.
ئێدی پێویستە لەوێدا پێداگری نەكەن. هەڵەی خۆیان ببینن و بزانن كە هەڵەیەكی مەزنیان كردوە و لەوەش زیاتر تاوانێكی مەزنیان ئەنجامداوە. كە گەلی كورد و مرۆڤایەتیان تووش كردوە. دەتوانن خۆیان لەو تاوانە پاك بكەنەوە و داوای لێبوردن بكەن. رێگەی ئەوەش، پەكەكە و گەلی كورد كردۆیانەتەوە. ئێدی بڕیار لەدەستی ئەوانە. پێویستە ئێدی لەپیلانگێڕیەكەدا پێداگری نەكەن و لەسیاسەتی خۆیان لەبەرامبەر بەپەكەكە و گەلی كورد گۆڕانكاری بكەن.
رێبەر ئاپۆ ویستی پرسی كورد چارەسەر بكات. چارەسەركردنی پرسی كورد، چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوینە. هەروەها چارەسەركردنی پرسی كورد و كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوین، چارەسەركردنی كێشەی ئازادی و دیموكراسی و مرۆڤایەتیە. رێبەر ئاپۆ هەموو ژیانی خۆی خستە خزمەتی ئەم رێگەیەوە و بۆ ئەوەش تێكۆشا. هەمیشە ویستی هەوڵیدا ئەم پرسە بەرێگەی دیالۆگ و سیاسی و دیموكراتیك چارەسەر بكات.
پرسی كورد كێ دروستی كرد، ئەوروپا خۆی ئەو پرسەی خوڵقاند. بۆیەش پێویست بوو ئەم كێشەیە لەگەڵ ئەوروپا چارەسەر بكات. چونكە ئێمە چەندەش بڵێین دەوڵەتی داگیركەر و قڕكەر لەسەر كوردان سیاسەتی قڕكردن و لەناو بردن بەرێوە دەبن، لەبنەمادا ئەوروپا كێشەی كوردی خوڵقاندوە و لەدەستی ئەواندایە. بەو دەوڵەتانەیان گووتووە كە ئێوە دەتوانن ئەو سیاسەتە بەڕێوە ببەن. ئەوانیش ئەو سیاسەتە بەڕێوە دەبەن. ئێوە بەرێوەی دەبەن. ئەوەی راستی بێت، ئەوەیە.
ئامانجی رێبەر ئاپۆ چارەسەركردنی پرسی كورد بوو و لەگەڵ ئەوەشدا چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوین بوو. واتا دەیوویست لەهزر و فكر و ویژداندا گۆڕانكاری پێكبینێت. شۆڕشێكی ئازادی و دیموكراسی پێش بخات تا بتوانین داواكاری ئازادی و دیموكراسی مرۆڤایەتی پێكبهێنین. بۆ ئەوەش تێكۆشانی كرد. بۆ ئەوەی ئەو ئامانجانە پێكبهێنێت.
كێ ئەو كێشانەی خۆلقاندبوو، ئەوروپا خۆلقاندبووی، بۆ ئەوەش رێبەر ئاپۆ ویستی لەگەڵ ئەوروپا، یا بەیەكەوە ئەو كێشەیە چارەسەر بكات. چۆنكە كێ كێشەكەی خۆلقاندوە، تۆ دەتوانی لەگەڵ ئەودا ئەو كێشەیە چارەسەر بكەی. ئەگەر تۆ نەتەوێ لەگەڵ ئەودا ئەو كێشەیە چارەسەر بكەی و بتەوێت لەگەڵ هەندێ كەسی تر ئەو كێشەیە چارەسەر بكەی، ئەوا ئەو كێشەیە هیچ كاتێك چارەسەر نابێت. رێبەر ئاپۆ لەگەڵ ئەوروپا چەندە ویستی ئەو كێشەیە چارەسەر بكات، وەڵامی ئەوروپا چی بوو، تۆ ناتوانی ئەو پرسە چارەسەر بكەی. ئێمە ئەو كێشەیە چارەسەر ناكەین. ئەوە خزمەت بەئێمە ناكات. بەرژەوەندی ئێمە چارەسەرنەكردنی كێشەی كوردی پێویستە و نەچارەسەركردن خزمەتی ئێمە دەكات. واتا دەیانەوێت هەمیشە لەنێوان كورد و توركاندا شەڕ و ئاڵۆزی بەردەوام بكات. ئەوە خزمەتی ئێمە دەكات. چۆنكە ئێمە لەسەر ئەو بنەمایە رۆژهەڵاتی ناوینمان بەرێكخستن و سیستەكەمان بەرێكخستن كردووە.
ئەگەر ئامانجی ئەوان ئەوە نەبایە، ئەوان پیلانگێڕیەكەیان پێشنەدەخست و پرسی كوردیان چارەسەر دەكرد. رێبەر ئاپۆ كاتێك چووە ئەوروپا بۆ ئەوەی پرسی كورد چارەسەر بكات، ٨ خاڵی خستە بەردەمیان، ئەگەر ویستی چارەسەریان هەبایە، ئەوا خاوەندارییان لەو ٨ خاڵە دەکرد، بەڵام ئەوان چییان كرد؟ ئەو خاڵانەیان بن پێ كرد. رێبەر ئاپۆ هەموو ژیانی خۆی بۆ ئەوە تەرخان كرد. وتی، ئێمە دەمانەوێت بەشێوەیە ئەم پرسە بەیەكەوە چارەسەر بكەین. وەڵامی ئەوان پیلانگێڕی نێونەتەوەیی بوو. نەیانوویست پرسەكە چارەسەر بكەن، چونكە ئەگەر پرسی كورد چارەسەر ببێت ئەوا ئەوان زەرەر بكەن. چونكە ئەوان ببنە هۆكاری ئەوەی كە رۆژهەڵاتی ناوین بەرەو دیموكراسیبوونی هەنگاو بنێت. ئەوەش لەجیهاندا گۆڕانكاری دەئافرێنێت. چونكە رۆژهەڵاتی ناوین، ناوەندی جیهانە. ئەو گۆڕانکاریانەی لێرە ڕوو دەدەن کاریگەریی لەسەر جیهان دەبێت. بەرژەوەندی ئەوان ئەوەی نەدەویست، بۆیە ئەوانەی کێشەی کوردیان دروست کردووە بەردەوام بوون لە پیلانگێڕی و تەنانەت زیاتر توندتر و قورستریان کرد. ئەوە لە کاتێکدایە، کە ڕێبەر ئاپۆ بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە هەموو مەرجەکانی ئامادە و جێبەجێ کردبوو و ڕێگاکەی ڕوونکردبووە و دابویە دەستی ئەوان، بەڵام نەیاندەویست چارەسەر بکرێت.
ئەوروپا سیستمی پیلانگێڕێی پێشخست
ئەوان کێشەکەیان قورستر کرد، بە پیلانگێڕی وەڵامیان دایەوە. ئەوەتا سیستمی ئیمراڵیش لەلایەن ئەونەوە دروستکرا. لەبەر ئەوەی بە پیلانگێڕی وەڵامیان دایەوە، دەبوایە چییان بکردایە، بە دڵنیاییەوە سیستەمەکەی ئەو پێشدەخەن. سیستمی ئیمراڵی ئەو سیستەمەیە، کە پیلانگێڕییەکە پێشیخستووە. کێ پێشیخست و پەرەی پێدا؟ ئەوروپا پەرەی پێدا. ئەمریکا و ئینگلتەرا و ئیسرائیل چەند پێشەنگایەتییان کرد، بەڵام لە پراکتیکدا ئەوڕوپایە، کە خزمەتی بەوە کردووە. ڕێبەر ئاپۆ کاتێک دیلکرا و بردرایە ئیمرالی، چیی وت؟ وتی، من سی پی تیم لە بەردەممی خۆدا بینی. سی پی تی وتی، وتی ئێمە ئەو سیستەمەمان دامەزراندووە و چاودێریی دەکەین. ئەوەیان بە ئاشکرا وت. بۆ ئەو مەبەستەش ئەوروپا بەرپرسیارە لە سیستەمی ئیمراڵی، نەک هەر تەنها تورکەکان بەرپرسبن، ڕێبەر ئاپۆ وتیشی، تورکەکان پاسەوانن. واتە ئەوەی هەمیشە دەیخەنە بەردەم تورکیا، تورکیا تەنیا جێبەجێی دەکات. ئەوە ڕاستیەکەیە.
واتە چۆن ئەمڕۆ دەوڵەتی تورک هەندێک شت دەخاتە بەردەم بارزانی و بارزانیش لە پراکتیکدا و بە کردەوە ئەنجامیان دەدات، پیلانگێڕەکانیش هەموو شتێکاین پێشخست و خستیانە بەردەم تورکیا و وتیان، پێویستە ئەمە بکەیت، تورکیاش دەیکات. بۆچی من ئەوە دەڵێم، چونکا لیرەدا ئاکەپە/مەهەپە دەڵێن ئێمە نەتەوەیین، ئێمە دژی ئەوروپا و ئەمریکاین، بەم کارە گەلی تورکیا هەڵخەڵەتێنێت، بۆیە پێویستە گەل باش لەم ڕاستییە تێبگات. ئەوانەی ئەمانیان هێنایە سەر دەسەڵات. مۆڵەتیان لێ وەرگرتوون. بە یارمەتیی ئەوان هاتنە سەر دەسەڵات. ئەمە ڕاستیەکەیە. بۆچی؟ چونکە ئەوانەی پەرەیان بە پیلانگێڕییەکە دا، ئەوانەی سیستمی ئیمراڵیان لەسەر ئەو بنەمایە دروست کرد، دەیانویست شەڕی کورد پەرە پێبدەن. ویستیشیان ئەوە بە کێ پێشخەن، بە دەسەڵاتداریی ئاکەپە/مەهەپە.
بۆیە ئەوانیان هێنایە سەر دەسەڵات بەو شێوەیە ئەم پیلانگێڕییەکە بەڕێوەدەبەن. واتە چۆن ئەو سیستم و پێگەیەی ئەوروپا - ئینگلیز و فەرەنسا – دروستیانکرد، ئەوانەی بەناوی مۆدێرنیتەی سەرمایەدارییەوە ڕادەستی خۆیان کردووە، کە ئەمریکا و ئینگلتەرا و ئیسرائیلە، بەڕێوەیان دەبەن، ڕاستیەکە ئەوەیە. ئەوە پیلانێکی زۆر گەورەیە. دەتوانم بڵێم لە مێژوودا پیلانگێڕییەکی ئاوا گەورە لە دژی هیچ کەس و دژی هیچ گەل و بزووتنەوەیەک بەڕێوەنەچووە. بۆچی ئەو هەموو هێزە بەشدارییان لەم پیلانگێڕییەدا کرد؟ ئەوە پەیوەندیی بە ڕاستیی ڕێبەر ئاپۆوە هەیە، چونکە ڕێبەر ئاپۆ ڕێبەرێکی ئاوا ئاسایی نییە، وەک سەرکردایەتی گەلانی تر نییە. ئەگەر ڕێبەرتی و بزووتنەوەیەک، کە ئەوان بەڕێوەی دەبەن و چەند گەورەش بێت، پیلانگێڕییەکی وەها لە دژی ئەو ڕێبەرایەتی و بزووتنەوەیە پێش بخرێت، ئەوە ئەو بزووتنەوەشە ئەوەندە گەورەیە. ئەگەر وا نەبێت پیلانگێڕییەکە ناتوانێت ڕێگریی لێبکات، ناتوانێت کاریگەری لەسەر ڕێبەرایەتی و ئەو بزووتنەوەیە هەبێت. ئەمەش بەو مانایە دێت، کە زۆرێک لە دەوڵەتەکان لە پیلانگێڕییەکەدا بەشدار بوون و تاوانێکی گەورەیان لە دژی گەلەکەمان و بزووتنەوەکەمان و مرۆڤایەتی ئەنجامداوە.
چارەسەرکردنی کێشەى کورد بە واتای چارەسەرکردنی کێشەی ئازادی و دیموکراسییە
هۆکارەکەی ئەوەیە بینیان ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت کێشەی کورد چارەسەر بکات. چارەسەرکردنی کێشەی کورد واتە چارەسەرکردنی پرسی ئازادی و دێموکراسی گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەوەش واتە ئەنجامدانی گۆڕانکاری لە جیهاندا. ئەوانەی بەشدارن لەسیستمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداریدا بۆیان دەرکەوت، کە ئەمە مەترسییەکی گەورەیە بۆ سەریان، بۆئەوەی کێشەی کورد چارەسەر نەکرێت نابێت دێموکراسیزەکردن و برایەتیی گەلان لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پەرەپێبدات، دەبێت ئەو ناکۆکیانەی لە کوردستان و تورکیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پەرەیان سەندووە بەردەوام بن.
لەبەر ئەوەی ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت چارەسەریان بکات، چارەسەرەکردنی ئەوانەش ناچێتە خزمەتی ئەوان، بۆ ئەوە پیلانگێڕییان پێشخست. ئامانجی پیلانگێڕییەکە ئەوە بوو، چۆن بتوانن کاریگەری لەسەر ئەو بزووتنەوەیە دروست بکەن، کە ڕێبەر ئاپۆ بۆ مرۆڤایەتی و بەهاکانی بەرەو پێشی بردووە؟ ئامانجی پیلانگێڕییەکە لەناوبردنی تەواوەتیی ڕێبەری ئاپۆ بوو. سەرەتا هەوڵ بۆ لەناوچوونێکی جەستەیی هەبوو، ڕێبەر ئاپۆ ئەوەی پوچەڵ کردەوە، دواتر ویستیان رێبەر ئاپۆ بە شێوەی سیاسی لەناوبەرن. ئەوەی ئێستا بەڕێوەدەبرێت لەسەر ئەو بنەمایەیە، بۆیە ئەم گۆشەگیرییە تا دێت توندتر و چڕتر دەبێتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش سی پی تی و ئەوروپا و ئەمریکا و هیچ یەککێکیان دەنگیان لێوە نایەت. چونکە ئامانجیان لەناوبردنی ڕێبەر ئاپۆ بوو. وا تێگەیشتبوون، ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ لەناوببرێت ئەوا بزووتنەوەکەش لەناودەبەن و بەوەش کێشەی کورد لەناودەبەن، لەبەر ئەوەی ڕێبەر ئاپۆ و پەکەکە رێگا نادەن ئەو پاکتاوکارییە تەواو بکەن. گۆشەگیری زۆر توند وچڕ دەکەنەوە، ئەوە لەبەر ئەوەیە. پێویستە هەموو کەس لەمە تێبگات.
ڕێبەر ئاپۆ بە توندی لە دژی پیلانگێڕییەکە وەستایەوە و پیلانگێڕییەکەی لای خۆی پووچەڵکردەوە و داوای کرد، کە بزووتنەوە و مرۆڤایەتیش ئەو پیلانگێڕییە پوچەڵبکاتەوە. بۆ ئەوەش چەکێکی گەورەی دایە دەستی بزووتنەوەکە، گەلی کورد و مرۆڤایەتی، پارادایمێکی پێشخست و دایە دەستیان. واتە ئەوانەی لە دژی پیلانگێڕی، دەسەڵاتخوازی و کۆیلایەتی دەوەستنەوە، ئەوانەی بۆ ئازادی و دێموکراسی تێدەکۆشن، دەبێت بە چ فەلسەفە و ئایدۆلۆژیا و پارادایمێک تێبکۆشن تاوەکو بتوانن بە ئامانجەکەیان بگەن. ئەوەی بۆ ڕوونکردەوە و دایە دەستی هەموو کەسێک. بەم شێوەیە پیلانگێڕییەکەی پوچەڵکردەوە. ئەگەر ئەمڕۆ تاوەکو دێت ڕیبەرایەتی و ئەو خەبات و تێکۆشانەی پێشیخستووە، و لێی تێدەگەن و پشتیوانیی لێدەکات، هۆکارەکەى بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، چونکا دەبینن ئەو پیلانگێڕییە، کە پێشخراوە پیلانگێڕییەک نییە کە تەنها لە دژی
تێکۆشان لە دژی پیلانگێرییەکە گەشتر دەبێت
رێبەر ئاپۆ و گەلی کورد، بەڵکو لە هەمان کاتدا لە دژی ئەوان و مرۆڤایەتییە، بۆیە پشتیوانی لە ڕێبەر ئاپۆ و کورد دەکەن. بەو پێیە ئەوانەی پشیتوانی لە ئازادی و دیموکراسی دەکەن، ئەوانەشی لە چوارچێوەی دەسەڵاتی پیلانگێڕەکان لە دژی ڕێبەر ئاپۆ و پەکەکەش دەوەستنەوە، دەیانەوێت بە ناوی پەکەکە، کورد، کوردستان و مرۆڤایەتییەوە هەر چییەک هەیە لە ناوی ببنە. ئێستا تێکۆشان لە دژی پیلانگێڕییەکە تاوەکو دێت گەورەتر دەبێت، بۆ ئەوەش پێویستە هەموو کەسێک ئیدی ئەوە ببینێت. ئەوانەی پیلانگێڕەکان پێداگری لەسەر سیاسەتەکانیان ناکەن، خۆیان لە تاوانەکە دەردەهێنن و خۆیان دەبورن. بەبێ پەکەکە و گەلی کورد ناتوانن سیاسەت بکەن. ئەمەش دەرکەوتووە و سەلماوە.
ئەگەر بیانەوێت سیاسەت بکەن و دۆستایەتی لەگەڵ گەلی کورد دا بکەن ئەوە ڕێگایان ئەوەیە، کە سیاسەتی خۆیان لە دژی ڕێبەر ئاپۆ و پەکەکە بگۆڕن. لە لایەکی دیکەوە لە لای ئێمە پەکەکە و گەلی کورد و دۆستەکانی ئەرکێک هەیە، کە پێویستە پەرەی پێ بدرێت. ئەو ئەرکە چیە؟ بۆچی ئەو پیلانگێڕییە نێونەتەوەییە ڕوویدا؟ لەسەر چ بنەمایێک پەرەی سەند؟ پیلانگێڕەکان سوودیان لە چی وەرگرت؟ پێویستە ئێمەش لەو ڕووەوە کەموکوڕییەکانمان ببینین. ئێمەش ئەوانە چاک بکەینەوە. ئەگەر ئێمە ڕاستمان کردەوە، ئەوا باشتر دەتوانین لە دژی پیلانگێڕییەکە بوەستینەوە و ئەنجام بەدەست بهێنین. پێویستە گەلەکەمان باش بزانن، تاوەکو پیلانگێڕییەکە بەردەوام بێت کێشەی کورد چارەسەر نابێت. لەبەر ئەوە دەمانەوێت کۆتایی بە پیلانگێڕییەکە بهێنین، لەو کاتەدا پێویستە ئەو هەنگاوە پێشبخەین، کە بزووتنەوەکەمان پەرەی پێداوە بە ناوی 'کات کاتی ئازادییە' زۆر بەهێزتر بەرەوپێشی ببەین تاوەکو بتوانن ئازادیی رێبەر ئاپۆ بەدەست بهێنن.
ئەگەر بتوانین ڕێبەر ئاپۆ بە جەستەیی ئازاد بکەین کێشەی کورد چارەسەر دەبێت، بۆیە رێبەری ئاپۆ وتی: "ئێوە هەر چیەک بکەن بۆ خۆتانی دەکەن". ئەگەر ئێوە بۆ خۆتان کردەتان و ئەنجامتان بەدەست هێنا، ئەوە هەر خۆی من لێرە، واتە لە زینداندا نامێنم. ئەگەر من خراومەتە ئیمراڵی و لەژێر گۆشەگیری و ئەشکەنجەدام، ئەگەر هەموو کاتژمێرێک شەڕێکی دەروونی و تایبەتم لە دژ ئەنجام دەدەن، هۆکارەکەی ئەوەیە، کە من کوردم لە لەناوچوونەوە دروستکردەوە و بونیاتمنایەوە و خستمە سەر پێ. من لە کەسایەتیی کورددا مرۆڤایەتیم هەستانەوە و خستەسەر پێ. من ڕۆحم پێ بەخشی و هەستی ئازادی و دێموکراسیم زیاد و گەورە کرد. لەبەر ئەوانەش ئەوان تۆڵەم لێ دەکەنەوە. ئەگەر ئێوە دەتانەوێت من لەوێ نەمێنم، ئەوا دەبێت ئەم تێکۆشانە زیاد و گەورە بکەن، دەبێت تێکۆشانێک بەڕێوەببەن، کە کێشەی کورد چارەسەر بکات، بەوەش پیلانگێڕییەکە کۆتایی پێدێت. پێویستە هەموو کەسێک بەم شێوەیە لە بابەتی پیلانگێڕییەکە نزیک بێتەوە.
- ئێوە بە فراوانی باسی پیلانگێڕییەکەت کرد. وەک دوایین زانیارییەکان سی پی تی ڕاگەیاندراوی بڵاوکردەوە، لە بنچینەدا هەڵسەنگاندنەکانی ئێوە پشتڕاست دەکاتەوە. لەکۆتایی مانگی ئەیلولدا چوون بۆ ئیمراڵی و وتیان، دوای ٦ مانگی تر راپۆرتەکەمان بڵاودەکەینەوە و دوای ئەوەش ٦ مانگی دیکە کات بە تورکیا دەدەن بۆ وەڵامدانەوە، ئێوە ئەمە چۆن لێکدەدەنەوە؟
بۆچی سی پی تی چوو بۆ ئیمراڵی؟ پێویستە گەلەکەمان و دۆستەکانمان بە باشی لەمە تێبگەن. بەهۆی ئەوەی پێشتر وتبوویان، دەبێت تورکیا تا کۆتایی مانگی ئەیلول نەخشەی خۆی دیاری بکات. ئەوەتا مانگی ئەیلول تەواو بوو، بەڵام تورکیا هیچ نەخشەیەکی نەخستەڕوو. هەروەها لە گۆڕەپانی نێونەتەوەیشدا چەندین کەس پشتیوانییان لە ڕێبەر ئاپۆ کرد. پشتیوانیان لە مافی هیوا لە یاسای ئەوروپادا کرد و وتیان، ئەوروپا دەبێت یاسا جێبەجێ بکات. دەبێت ڕێبەر ئاپۆ لە زیندان ئازاد بکرێت.
وتیشیان، ئێمە دەمانەوێت ڕێبەر ئاپۆ ببینین. ئێمە دەمانەوێت گفتوگۆی لەگەڵ بکەین. دەمانەوێت هەندێک شت لە ڕێبەر ئاپۆ تێبگەین و هەروەها بیرۆکەمان هەیە و دەمانەوێت بە ڕێبەر ئاپۆی بڵێین. گوشارێکی وەها گەورە هەبوو، ئەمڕۆ تەواو بوو و تورکیا نەخشەی خۆی دیاری نەکرد، یاسای ئەوروپای بە جدی وەرنەگرت، سی پی تی ناچار بوو بڕوات. ئەگەر ڕۆیشتوون ئەوە لەبەر ئەو هۆکارە ڕۆیشتوون، چونکە ئەگەر نەڕۆیشتایە ئەو تاوانانە، کە ئەوروپا و سی پی تی بەرامبەر بە ڕێبەر ئاپۆ و گەلی کورد ئەنجامیان دابوو ڕوونتر و ئاشکراتر دەبوو و هەموو کەس لەوە باشتر تێدەگەیشت. ئەوان چوون بۆ ئەوەی ئەم بارە لەسەر خۆیان لابەن. ئەوان یاری دەکەن. ئەوان کار بۆ هەڵخەڵەتاندن دەکەن، نەک تەنیا تورکیا کار بە یاساکانی خۆی ناکات، بەڵکو ئەوروپاش کار بە یاساکانی خۆی ناکات. یاسا و دادپەروەری لە گۆڕێدا نییە، شەڕێکی تەواو هەیە. ئەوروپا پێشتر پیلانگێڕییەکەی پێشخست و ئەنجامیدا.
ئەگەر ئەوروپا ئەو پیلانگێڕییەی ئەنجام نەدابوایە ئیمڕاڵی دروست نەدەبوو، کێشەی کورد دەکەوتە سەر ڕێگای چارەسەری. ئەوەی نەیخواست کێشەی کورد چارەسەر بکات و بە پیلانگێڕی و شەڕ وەڵامی دایەوە، دەبێت چی بکەن؟ بە دڵنیاییەوە بەردەوامی بەو کارەیان دەدەن. ئەو سیاسەتە، کە ئێستا لە ئیمراڵی لە دژی ڕێبەر ئاپۆ پەیڕەو دەکرێت نەک تەنها تورکیا بەو هۆیەوە تاوانبارە، بەڵکو لە بنەڕەتدا ئەوروپا و سی پی تی تاوانباران، چونکە ئەوان سیستەمی ئیمراڵییان دروستکردووە. ئەوان پیلانگێڕییەکەیان بەرەوپێشبرد و سیستیشیان بۆ دانا. ئەوان ئەو سیستەمە بەڕێوە دەبەن. ئامانج لە پیلانگێڕییەکە و ئەو سیستەمە چی بوو؟ لەناوبردنی ڕێبەر ئاپۆ بوو. ئەگەر گۆشەگیرییەکی ئەوەندە قورس و چڕ هەیە، دەنگ ناکەن، ئەوە هۆکارەکەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە. واتە ئەو ئەو ڕاستییە دەبینن، چونکە ئەوە سیاسەتی خۆیانە، بۆیە دەنگ ناکەن و کاریش بە یاساکانی خۆیان ناکەن. پێویستە گەل و دۆستانمان ئەمە بزانن، واتە ئەو یاسایانە بۆ کورد کاریان پێ ناکرێت.
ئەو یاسایانە لە دژی کورد بەڕێوەدەبرێن، هەر چییەک بەناوی کورد و کوردستانەوە هەبێت لەناوی دەبەن. ئەوانیش ڕاستییەکە و مافەکەش دەبینن. هەم تورکیا و هەمیش ئەوروپا بەرژەوەندیی خۆیان لەمەدا دەبینن. ئەمریکاش بەرژەوەندییەکانی خۆی لەمەدا دەبینێتەوە. پێویستە هەموو کەسێک ئەوە بزانێت، ئەوان مافی ئەوەیان نییە کار بە یاسای هیوا بۆ ڕێبەر ئاپۆ و گەلی کورد نەکەن. کورد لەدەرەوەی ئەم جیهانە دەبینن. یاساکانی ئەم جیهانە بۆ کورد کاری پێناکرێت. یاساکانی لەناوبردن و سڕینەوە دەسەپێنرێت. چی ڕێبەر ئاپۆ لەو زیندانە دەردەهێنێت؟ تێکۆشان. تا ئێستا ئەگەر هەر شتێک هەبێت کورد سەرکەوتنی بەدەست هێنابێت ئەو بە تێکۆشان و خەبات بە دەستیهێناوە، لە ئێستا بە دواشەوە هەرچییەک بباتەوە و بە دەستی بهێنێت، ئەوە هەر بە تێکۆشان و خەبات بە دەستی دەهێنێت، چونکا جگە لەوە هەموو رێگاکانیان لە کورد داخستووە، بۆیە پێویستە کورد خۆی فریو نەدات.
باشە، سی پی تی خەریکی فریودانە، دەوڵەتی تورک خەریکی فریودانە، هەروەها ئەوروپا، ئەمریکا و وڵاتانی تر کورد هەڵخەڵەتێنن، بەڵام نابێت کورد خۆی فریو بدات. نەڵێن، یاسا هەیە، دێموکراسی و مافی مرۆڤ، دادپەروەری، مرۆڤایەتی و ماف هەیە و بەوانە کار بۆ ئێمەش دەکرێت، نا بەو شێوەیە نییە، ئەوانە نە بۆ کورد، بەڵکو تەنها بۆ خۆیان کاریان پێدەکەن. ئیتر کورد ناچار نییە بەپێی یاساکانی ئەوان بجوڵێتەوە، چونکە لە یاساکانیاندا مردنی کورد هەیە. کورد چۆن ئەوە قەبووڵ دەکات؟ پێویستە خۆی بەوانەوە نەبەستێتەوە، هیوای پێیان نەبێت. ئەگەر شتێک بکات، دەبێت خۆی بۆ خۆی بیکات. ئەوە ڕاستییەکەیە. هیچ کەسێک نییە بتوانێت ئەو یاسایانە بۆ کورد بەکاربهێنێت. ئەوان هەموویان یارین. هەموو یاساکانیان خستۆتە ژێر بەرژەوەندیی خۆیان و بۆ ئەوە بەکاری دەهێنن، ئەوانەی، کە گوایە سیاسەت دەکەن، قاوغ و پەردەیەکیان بە ناوی یاساوە پەرەپێداوە و لەو چوارچێوەیەدا بەرژەوەندییەکانیان بەڕێوە دەبەن، ئەوە ڕاستیەکەیە.
یاسا نییە، دادپەروەری نییە. ئەگەر ئەوانە بوونایە، گەلۆ دەیانتوانی بەو شێویە لە ڕێبەر ئاپۆ نزیک ببنەوە. کوا بۆ خۆیان وتیان، دەبێت تورکیا تا کۆتایی مانگی ئەیلول گۆڕانکاری لە یاساکانیدا بکات و نەخشەی خۆی دیاری بکات، ئایا ئەوەی کرد؟ نەخێر، باشە بۆچی سی پی تی و ئەوروپا کار بە یاساکانی خۆیان ناکەن؟ بۆچی لە دژی ئەوە چەند بڕیارێک لە دژ تورکیا دەرناکەن؟ سەرباری ئەوەش دەڵێن، ئێمە هیچ ڕاناگەیەنین و هیچ دیاری ناکەن و ئێمە دوای ٦ مانگ ڕاپۆرتی خۆمان بۆ تورکیا دەنێرین و ئەگەر تورکیا بڵێت، بڵاوی بکەنەوە ئەوسا ئێمە بڵاوی دەکەینەوە. ئەگەریش نەیوت، ئێمە ناتوانین بڵاوی بکەینەوە. ئێمە دیسانەوە ٦ مانگ کات بە تورکیا دەدەین دەوڵەتی تورک، واتە دوای ساڵێک، ئێمە ڕاگەیاندراو بڵاو دەکەینەوە، ئەوە گاڵتەیە!.
ئەوان گاڵتە بە خۆیان دەکەن. پێویستە گەلی کورد ئەمە قبوڵ نەکات. پێویستە سی پی تی ڕاستەوخۆ ئەنجامی ئیمراڵی بۆ گەل بڵاو بکاتەوە. هەروەها پێویستە گەلی ئێمە داوای ئەوە بکەن و ئەو پارێزەرانە، کە داوایان کردبوو، داوای ئەوە بکەن، هونەرمەندان و نووسەران و هەمووان، کە ئەوەیان دەوێت، بڵێن، تۆ چوویتە ئیمڕاڵی و دەبێت دەستبەجێ ئەنجامی ئیمراڵی بە ئێمە ڕابگەیەنێت و بلاوی بکەیتەوە. لێرەدا پێویستە گوشار پەرە پێبدرێت، ئەوە ڕاستیەکەیە. پێویستە گەلەکەمان و هەڤاڵانمان ئەم گوشارە لە هەموو لایەکەوە زیاد بکەن، ئەوە ڕاستییەکەیە.
چالاکیەکەی ڕووکەن و سارا چالاکیی زۆر گەورە بوو
وه‌ك كاردانه‌وه و هه‌ڵوێست به‌رامبه‌ر سیاسه‌ت و هێرشه‌كانی به چه‌كی كیمیایی بۆ سه‌ر گۆڕه‌پانه‌كانی گه‌ریلا، جه‌نگاوه‌رانی په‌كه‌كه و پاژك سارا تۆڵهه‌ڵدان و روكه‌ن زه‌لال چالاكی زۆر كاریگه‌رییان له مێرسین ئه‌نجامدا. چالاكییه‌كه مشتومڕ و گفتوگۆی جیاجیای به‌دوای خۆیدا هێنا. كاریگه‌ری ئه‌و چالاكییه كه دواتر هاتنه‌ئاراوه، ئێوه چۆن راڤه‌ی ده‌كه‌ن؟
ئه‌و چالاكیه‌ی كه سارا و روكه‌ن ئه‌نجامیاندا، چالاكییه‌كی سه‌ركه‌وتووانه و زۆر گه‌وره‌بوو. ره‌نگه هه‌ندێك كه‌س ده‌یانه‌وێت له به‌ها و بایه‌خی ئه‌و چالاكیه كه‌مبكه‌نه‌وه و بۆ ئه‌وه‌ش هه‌وڵ ده‌ده‌ن. له‌وانه كه هه‌ندێك كه‌س بشیانه‌وێت بی واتای بكه‌ن، به‌ڵام هه‌ر چییه‌كیش بكه‌ن بێ سووده. كه‌س ناتوانێت راستی ئه‌م چالاكیه بشارێته‌وه، ناشتوانێت له به‌هاكه‌ی كه‌مبكاته‌وه و به‌و جۆره پێچه‌وانه‌ی بكاته‌وه. ده‌وڵه‌تی توركیای پیلانگێڕ له دژی بزوتنه‌وه و گه‌له‌كه‌مان هه‌موو شت ده‌كات. هیچ نه‌ماوه نه‌یكات. ئه‌مه‌ش روونه و به به‌رچاوه‌وه‌یه. هه‌موو كه‌س ده‌یبینێت. له باكور چی به‌سه‌ر گه‌له‌كه‌ماندا ده‌هێنێت، له زیندانه‌كاندا چی ده‌كات، له رۆژئاوا، باشور چی ده‌كات. له دژی گه‌ریلا هه‌موو چه‌كێك به‌كارده‌هێنێت. له فڕۆكه‌ی سیخوڕییه‌وه، بۆردومانه‌وه بگره تا هه‌لیكۆپته‌ر و تانك، هه‌موویان بێ پسانه‌وه به‌كارده‌هێنێت. له‌گه‌ڵ ئه‌وانه چه‌كی قه‌ده‌غه‌كراو به‌كارده‌هێنێت. چه‌كی كیمیایی، بۆمبی ئه‌تۆمی تاكتیكی تێرمۆباریك و هه‌موو جۆره گازێك به‌كارده‌هێنێت. له زیندانه‌كاندا هه‌موو رۆژێك ته‌رم دێنه ده‌ره‌وه. له سێداره‌یان ده‌دات. ده‌ڵێن نه‌خۆشبوو مرد، كه‌وت و مرد، نازانم به زۆر شێواز به‌م جۆره هه‌موو كه‌س فریو ده‌ده‌ن. گه‌لی كوردی خستووه‌ته زیندانی داخراوه‌وه، چی به ناوی كورد و كوردستانه‌وه هه‌یه له‌ناوی ده‌بات. ئێستا له كوردستانیش ده‌یه‌وێت به ناوی كوردستانه‌وه چی هه‌بێت نه‌یهێڵێت، نه‌ك هه هێرش ده‌كاته سه‌ر مرۆڤه‌كان، هێرش ده‌كاته سه‌ر دار و به‌رد و ئاژه‌ڵه‌كانیش. واته له كوردستان چی هه‌یه ده‌یه‌وێت له‌ناو ببات. وا له بۆتان دار و به‌ردی نه‌هێشت. بابه‌ته‌كه ئه‌وه نییه كه داره‌كان ده‌بڕنه‌وه و ده‌یانبه‌ن ده‌یانفرۆشن و پاره‌ی پێپه‌یدا ده‌كه‌ن، به‌ڵكو شه‌ڕی له‌ناوبردن به‌ڕێوه‌ده‌بات. ئه‌گه‌ر ئه‌و دارانه له بۆتان و دێرسیم و له شوێنی تر ده‌بڕن، ئه‌مه سیاسه‌تی پاكتاوكارییه. واته بۆ مرۆڤی كورد هه‌ل و ده‌رفه‌تی ژیان ناهێڵنه‌وه. ته‌نانه‌ت بۆ ئاژه‌ڵه‌كانیش ده‌رفه‌تی ژیان ناهێڵنه‌وه. واته له جیهاندا هیچ كه‌سێك سیاسه‌تی به‌م جۆره له دژی گه‌لاندا به‌ڕێوه‌نه‌بردووه. له رۆژئاوا هه‌موو رۆژێك كۆمه‌ڵكوژی ده‌كات. زۆر شوێنی داگیركردووه، دیموگرافیاكه‌ی ده‌گۆڕێت. ئه‌وه‌ش هه‌موو كه‌س ده‌یزانێت. رۆژ نییه كه مرۆڤه‌كان نه‌كوژێت. له باشور هه‌موو رۆژێك تیرۆر ده‌كات، له شه‌نگال، مه‌خمور، سلێمانی و گۆڕه‌پانه‌كانی پاراستنی مێدیا، واته سیاسه‌تی قڕكردن به‌سه‌ر كورداندا به‌ڕێوه‌ده‌بات. ئه‌گه‌ر تۆ له‌سه‌ر گه‌لی كورد ئه‌م سیاسه‌ته به‌ڕێوه ده‌به‌یت، مافی مرۆڤی كوردیش هه‌یه كه خۆی بپارێزێت. ئه‌وه‌ش مافه. ئه‌مه له‌لایه‌ن رێكخراوه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كانیشه‌وه قبوڵكراوه. ئایا گه‌لی كورد له‌ناوچوونی خۆی قه‌بوڵ ده‌كات، ئه‌مه ئه‌سته‌مه و رێیتێناچێت. ئه‌وه‌ش له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌خلاق و ویژدانی مرۆڤایه‌تیه. گه‌لی كورد له دژی ئه‌و شتانه ده‌یه‌وێت خۆی بپارێزێت، ئه‌وه‌ش مافی ئه‌وانه. ئه‌گه‌ر سارا و روكه‌ن ئه‌و چالاكییه‌یان له مێرسین ئه‌نجامدا، بۆ ئه‌وه‌بوو. باشه بۆ ره‌خنه له‌و چالاكیه‌ده‌گرن، ده‌یانه‌وێت بچوك، كه‌م بایه‌خ و بێ كاریگه‌ر و ئاوه‌ژووی بكه‌ن، بۆچی له دژی سیاسه‌ته‌كانی ده‌وڵه‌تی تورك كه له به‌رامبه‌ر گه‌لی كورد و گه‌ریلا به‌ڕێوه‌ی ده‌بات و چه‌كی كیمیایی و بۆمبی ئه‌تۆمی تاكتیكی به‌كارده‌هێنێت، ناوه‌ستنه‌وه. بۆچی به ده‌وڵه‌تی توركیا، به ده‌سه‌ڵاتداری ئاكه‌په/مه‌هه‌په ناڵێن كه ئه‌و سیاسه‌ته‌ی ئێوه ده‌یكه‌ن تاوانه. ئێوه تاوان ده‌كه‌ن و ده‌تانه‌وێت هه‌موو كه‌س بكه‌نه هاوبه‌شی تاوانی خۆتان. ئێوه ده‌تانه‌وێت گه‌لێك له ناو ببه‌ن. به‌وه‌ش كاردانه‌وه‌ی گه‌وره له به‌رامبه‌ر خۆتان ساز ده‌كه‌ن. ئه‌گه‌ر ئه‌و چالاكیه ئه‌نجامدراوه، هۆكاره‌كه‌ی ده‌وڵه‌تی توركه، ده‌سه‌ڵاتداری ئاكه‌په/ مه‌هه‌په‌یه. له‌ناو گه‌له‌كه‌ماندا وته‌یه‌ك هه‌یه ده‌ڵێت، چی بچێنیت ئه‌وه ده‌دوریته‌وه. ئه‌وه‌ی له كوردستان چاندوویانه چییه؟ شه‌ڕ، كۆمه‌ڵكوژی، ئه‌شكه‌نجه، لێدان، كۆچبه‌ركردن و له‌ناوبردنه. به‌سه‌ر هه‌موو كۆمه‌ڵگای كورددا به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن، به‌سه‌ر ژنان، پیاوان، گه‌نجان، به‌ته‌مه‌نه‌كان، به‌سه‌ر منداڵاندا به‌ڕێوه‌ده‌ی ده‌به‌ن، به‌سه‌ر ژینگه‌ی كوردستان به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن. ئه‌گه‌ر تۆ ئه‌وه‌ت كرد، به‌دڵنیاییه‌وه باجه‌كه‌شی ده‌ده‌یت. تۆ قوربانی به كورد بده‌یت، ئاخۆ كورد قوربانی به تۆ نادات؟ كوردیش باجی ئه‌وه‌ت پێده‌دات. ئه‌مه‌ش مافی كوردانه. ئه‌وانه‌ی ده‌ڵێن با شه‌ڕ نه‌مێنێت، با توندوتیژی نه‌مێنێت، ئه‌و كاته پێویسته داوا له ده‌وڵه‌تی توركیا بكه‌ن. ده‌وڵه‌تی توركیا ده‌یه‌وێت كوردان له ناو ببات. كورد نایانه‌وێت ده‌وڵه‌تی تورك له ناو ببه‌ن. نایه‌وێت توركان له ناو ببات. ئه‌وه‌ی ده‌یه‌وێت كوردان له‌ناو ببات ده‌وڵه‌تی توركیایه. ده‌ڵێن ئه‌وه‌ی توركیا دابه‌ش ده‌كات، ئه‌وانه‌ی ناپاكی ده‌كه‌ن، ئه‌وانه‌ی دابه‌شی ده‌كه‌ن ئه‌وه ده‌سه‌ڵاتدارییه و ئه‌وانه‌ی ناپاكی ده‌كه‌ن هه‌ر خودی ئه‌وانن. كاتێك كه كۆماری نوێی توركیاش داده‌مه‌زرێت قسه‌ی مسته‌فا كه‌مال هه‌یه، نوسراو هه‌یه، له په‌رله‌مانی توركدا كورد هه‌یه، قسه‌كانی ئه‌وان هه‌یه. مسته‌فا كه‌مال تا خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری قه‌بوڵ ده‌كات. تادێت به كۆمه‌ڵكوژی ناپاكی له كوردان ده‌كه‌ن. ئه‌وانه‌ی ناپاكی ده‌كه‌ن هه‌ر خودی ئه‌وانن، نه‌ك كورد. كورد داوای مافی خۆیان ده‌كه‌ن، شتی تریان ناوێت. ئه‌وه‌ی توركیا و كۆمه‌ڵگای توركیا پارچه‌پارچه ده‌كان، هه‌ر ئه‌وانن نه‌ك كورد. كورد بزوتنه‌وه‌یه‌كی دروست، مافدار و ره‌وا به‌ڕێوه‌ده‌بات. ئه‌گه‌ر سارا و روكه‌ن له مێرسین ئه‌و چالاكیه گه‌وره‌یان كرد، پێویسته هه‌موو كه‌س له‌و باره‌وه بیر بكاته‌وه و بۆخۆی بگاته ئه‌نجام. به دروستی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و بابه‌ته‌دا بكات. بۆچی ئه‌و چالاكیه گیرایه‌به‌ر و هۆكاره‌كه چییه؟ ده‌وڵه‌تی توركیا چی به‌سه‌ر كورد و گه‌ریلادا ده‌هێنێت كه ئه‌و دوو كچه كورده ئه‌و چالاكیه‌یان كردووه. به بێ هۆ هیچ شتێكیان نه‌كردووه، له دژی سته‌می ده‌وڵه‌تی تورك وه‌ستاونه‌ته‌وه. ئه‌وه‌ی كردوویانه ئه‌وه‌یه. ئه‌وه هێڵێكه. هێڵی خۆپاراستنه. كه‌س ناتوانێت ده‌مدرێژی به‌رامبه‌ر به‌رامبه‌ر به‌و هێڵه بكات. پێویسته هه‌موان به دروستی مامه‌ڵه بكه‌ن و به دروستی قسه بكه‌ن. قسه له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م چالاكیه، ئه‌نجامه‌كه‌ی نه‌ك هه‌ر بۆ گه‌لی كورد، بۆ گه‌لی توركیاش دروست كردووه ده‌یبینن. ئه‌و قسانه‌ی تر هه‌موو بۆش و به‌تاڵن. پێویسته هه‌موو كه‌س به‌رامبه‌ر به‌و هێڵ و چالاكیه بێ بڕوایانه و بێ ویژدانانه مامه‌ڵه نه‌كه‌ن.
كوشتنی ژینا ئه‌مینی
له ئێران دوای ئه‌وه‌ی ژنه كورد ژینا ئه‌مینی كوژرا، به پێشه‌نگایه‌تی ژنان سه‌رهه‌ڵدان ده‌ستیپێكرد، ئه‌وه بۆ چه‌ندین رۆژه به‌رده‌وامه. به پێی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك نزیكه‌ی ٢٠٠ مرۆڤ و بگره زیاتریش كوژراون، به‌ڵام سه‌رباری ئه‌وه‌ش چالاكییه‌كان به‌رده‌وامن. وه‌ك هاوسه‌رۆكایه‌تی كۆنسه‌ی كه‌جه‌كه ئێوه راگه‌یه‌نراوێكتان بۆ هه‌موو لایه‌نه‌كان و گه‌لدا و ته‌نانه‌ت هۆشداریشتان به ئێراندا و ره‌خنه‌تان لێگرت. ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانه هێشتاش به‌رده‌وامه. ئێوه بۆ ئه‌وانه‌ی سه‌رهه‌ڵدان ده‌كه‌ن و هه‌م بۆ ده‌وڵه‌تی ئێرانیش ده‌تانه‌وێت چی بڵێن؟
ئێستا كه ژنێكی كورد به ئه‌شكه‌نجه كوژرا، له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا سسه‌رهه‌ڵدان دروست بوو. هۆكاره‌كه ئه‌مه‌یه. كێ ئه‌و كچه‌ی شه‌هید كرد؟ ده‌وڵه‌تی ئێران شه‌هیدی كرد. گه‌ل ئه‌مه‌ی قه‌بوڵ نه‌كرد. خۆی له خۆیدا گه‌ل گوشار و كێشه‌ی هه‌یه و كاتێك ژنێكی كورد به‌م جۆره و به لێدان و ئه‌شكه‌نجه شه‌هیدكرا، هه‌موو گه‌ل به‌رامبه‌ر ئه‌وه وه‌ستانه‌وه. سه‌ره‌تا ژنان هه‌ڵسانه سه‌ر پێ، به‌ڵام تاهات نه‌ك هه‌ر ژنان، گه‌لانی ئێران له زۆر ناوچه به‌شداربوون له‌گه‌ڵ ژنان.. تاهات گه‌وره‌تر بوو. ئه‌وه‌ی باسی ده‌كه‌ن، شتی راست و ره‌وان و داواكارییه‌كانیان داواكاری دیموكراتیكن. ده‌بێت ده‌وڵه‌تی ئێران گوێ بۆ ژنان و كۆمه‌ڵگا رابگرێت. واته له‌گه‌ڵیاندا دابنیشێت و دیالۆگ بكات. گفتوگۆ له‌سه‌ر كێشه و داواكارییه‌كانیان بكات. چاره‌سه‌ریان بكات. ئه‌وه‌ی داوا له ئێران ده‌كرێت ئه‌مه‌یه. به‌ڵام ئێران چی ده‌كات، له بری ئه‌وه‌ی گوێ له‌وانه بگرێت كه داواكارییه‌كانیان دیموكراتیك و ره‌وایه، له بری ئه‌وه‌ی به جددی مامه‌ڵه بكات، دیالۆگ بكات و كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكان، به توندوتیژییه‌وه هه‌ڵده‌كوتێته سه‌ریان. واته ده‌یه‌وێت به توندوتیژی ئه‌و داواكارییانه له ناو ببات. هه‌ر كه ده‌یه‌وێت ئه‌مه بكات، زیاتر مردن رووده‌ده‌ن، كێشه‌كه تادێت قورستر ده‌بێت. واته پێویسته ده‌وڵه‌ت ببینێت كه ئه‌و شێوازه‌ی كه به‌ڕێوه‌ی ده‌بات، كێشه‌كان چاره‌سه‌ر ناكات، به‌ڵكوو كێشه‌كان زیاتر قورس ده‌كات. ته‌نانه‌ت مه‌ترسیش ده‌خاته سه‌ریان. پێویسته ئه‌وه ببینن. ده‌ركه‌وت كه به‌و رێگه‌یه كێشه‌كان چاره‌سه‌ر ناكرێن. پێویسته به دیالۆگ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان به بنه‌ما بگرێت. ئێستا له بری ئه‌وه‌ی ئه‌وه به بنه‌ما بگرن، ده‌رده‌كه‌ون و چی ده‌ڵێن، "ئه‌وه‌تا ئه‌مریكا و ئیسرائیل له دژی ئێران ئه‌مه ده‌كه‌ن و ده‌یانه‌وێت ئێران تێكبده‌ن". باشه ئه‌مه تا چه‌ند راسته؟ واته ره‌نگه هه‌ندێك بڕوا به‌وه بكه‌ن، به‌ڵام كۆمه‌ڵگا بڕوا به‌وه ناكات. ئه‌وه‌ی ژینای كوشت ئیسرائیل و ئه‌مریكا نییه، ده‌زگایه‌كی ده‌وڵه‌تی ئێرانه. ئه‌گه‌ر ده‌ڵێت، كه ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانانه‌ی هاتوونه‌ته ئاراوه، ده‌ستی ده‌ره‌كی له پشته، یاخود له ده‌ره‌وه ئاراسته ده‌كرێن، ئه‌وه راست نییه. تۆ خۆت بوارت بۆ ئه‌وه ره‌خساندووه و له‌و بواره‌دا ئه‌وه پێشخراوه. هێزه‌كانی ده‌ره‌وه لێكدانه‌وه و حیساباتیان له‌سه‌ر ئێران نییه، به‌ڵێ هه‌یانه. واته ئه‌وانیش ده‌توانن كه بیانه‌وێت سود له‌و بواره وه‌ربگرن. تۆ ئه‌و بواره خۆش ده‌كه‌یت، ئه‌وانیش ده‌یانه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌و بواره كار بكه‌ن. ئه‌گه‌ر تۆ ناته‌وێت وڵاتانی ده‌ره‌وه ده‌ستوه‌ردان له ناوخۆی تۆدا نه‌كه‌ن و كێشه‌ت بۆ نه‌نێنه‌وه، ئه‌و كاته پێویسته تۆ كێشه‌كانی ناوخۆت چاره‌سه‌ر بكه‌یت. ئه‌و كاته‌یه كه ده‌ستی ده‌ره‌كی زۆر ناتوانێت نائارامی دروست بكات. واته كێشه‌كه نه‌ك له ده‌ره‌وه، له ناوخۆدایه. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێویسته له ناوخۆ چاره‌سه‌ر بكرێت. رێگه راسته‌كه ئه‌مه‌یه. له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ئه‌و قسانه زۆر كاریگه‌ری ناكاته سه‌ر گه‌ل. ژنانی كورد و ژنانی ئێران، ئه‌و ژنانه‌ن كه بۆ ئازادی و دیموكراسی تێده‌كۆشن. ئه‌و ژنانه‌ن كه ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌یان هێنایه سه‌ر حوكم. ئه‌وانه‌ی شایان لابرد ئه‌م ژنانه‌ن. واته چۆن ده‌بێت كه ئه‌وانه‌ی له‌گه‌ڵ ژنان پێكه‌وه له دژی شا وه‌ستانه‌وه و به تێكۆشانی ژن شایان شكستدا له دژی ژنان بوه‌ستنه‌وه. پێویسته لێره‌دا راستی خۆیان ببینن. ئه‌وه‌ی له‌وان ده‌خوازرێت یه‌كیان ئه‌مه‌یه. شۆڕشێكی زۆر گه‌وره دروست بوو، شۆڕشێكی دیموكراتیك بوو. ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام ببونایه، ئێران ده‌بووه وڵاتێكی دیموكراتیك. هه‌موو كه‌س ده‌یتوانی به ئاسانی خۆی تێدا ببینێته‌وه و گوزارشت له خۆی بكات. ده‌بووه مۆدێلێك بۆ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست. مێژووی ئێرانیش له خزمه‌ت ئه‌وه‌دایه. به‌ڵام ئه‌و مێژووه و ئه‌و شۆڕشه‌یان به بنه‌ما نه‌گرت، له‌وێدا به پێچه‌وانه‌وه ده‌سه‌ڵات پێش خرا. له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ئه‌و ژنانه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌وان و پێكه‌وه شایان لابرد به‌رامبه‌ر یه‌ك وه‌ستانه‌وه. باشه لێره‌دا كێ به‌رپرسیاره. نه‌ك هێزه‌كانی ده‌ره‌وه، ئه‌وان خۆیان به‌رپرسیارن. ئه‌و سیاسه‌ته‌ی كه په‌یڕه‌وی ده‌كه‌ن ئه‌مه‌ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه. له‌به‌ر ئه‌وه‌ش زۆر شه‌هیدبوون رووده‌ده‌ن. من به‌م بۆنه‌وه رێزی خۆم بۆ ئه‌و شه‌هیدانه ده‌رده‌بڕن. واته به‌راستی ژنان خاوه‌نداریان له ئازادی خۆیان كردووه. ئه‌مه خاوه‌نداری له ئازادی گه‌له. رێبه‌ر ئاپۆش وتی، سه‌ده‌ی ٢١ ده‌بێته سه‌ده‌ی شۆڕشی ژنان. واته له‌و شتانه‌ی رووده‌ده‌ن مرۆڤ ده‌توانێت ئه‌وه ببینێت. ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی ژنان له ئێران به بێ نێوه‌ندگیری ژنانی جیهانیش كه‌وته جوڵه. هه‌مووان رۆڵی ژنان ده‌بینن و قسه‌شی له‌باره‌وه ده‌كه‌ن. ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه تادێت له جیهانیش گه‌وره ده‌بێت. ده‌وڵه‌تی ئێران كوردان به به‌رپرسیاری ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانانه داده‌نێت. بۆ ئه‌وه‌ش هێرش ده‌كاته سه‌ر كوردان و دامه‌زراوه‌كانیان. هه‌ندێك شه‌هیدبوونیش روویاندا. به‌م بۆنه‌یه‌شه‌وه من ئه‌و شه‌هیدانه‌ش به بیر ده‌هێنمه‌وه و رێزی خۆم ده‌رده‌بڕم بۆیان. سه‌ره‌خۆشی له‌و دامه‌زراوه، حزبه‌كان و گه‌لی كورد ده‌كه‌م. واته ده‌وڵه‌تی توركیا و ده‌وڵه‌تی ئێران پێویسته ئه‌و هه‌ڵه‌یه نه‌كه‌ن، واته به‌م جۆره كورد به به‌رپرسیار دانه‌نێن و به توندوتیژیه‌وه هه‌ڵنه‌كوتنه سه‌ر كوردان. ده‌بێت له‌گه‌ڵ كوردان بكه‌ونه دیالۆگ. پێویسته كێشه‌كانی خۆیان له‌گه‌ڵ كورد چاره‌سه‌ر بكه‌ن. به‌م جۆره كێشه‌ی كورد چاره‌سه‌ر نابێت. زیاتر قورس ده‌بێت. چه‌نده كێشه‌ی كورد له ئێران قورس بێت، كێشه‌ی گه‌لانی دیكه و كێشه‌كانی تر له ناو ئێران قورستر ده‌بن. واته تا زۆر قورس نه‌بووه، پێویسته بكه‌وێته دیالۆگ و چاره‌سه‌ری كێشه‌كان به دیالۆگ به بنه‌ما بگرێت.
بە ئەنقەست هەڤاڵ ناگیهانیان شەهید کرد
- نەک تەنیا لە پارچەیەکی کوردستان لە هەمانکاتدا لە هەموو پارچەکان، دەکوژن و تیرۆر دەکەن. دوایین جار لە سلێمانی هەڤاڵمان ناگیهان ئاکارسەل ئەندامی لێکۆلینەوەی ژنۆلۆژی، لە هێرشێکی نامەردانەدا شەهیدکرا. پێشتریش لە سلێمانی بەم شێوەیە تیرۆریان بەڕیوەبرد و وەک بکوژ نادیار لەقەڵەمدران. لەبارەی تیرۆرەکان و کوشتنی ئاکارسەلدا ئێوە چی دەڵێن؟
هەڤاڵ ناگیهان هەم بۆ ژنان و هەم بۆ گەلی کورد رەنجێکی زۆری کێشاوە، خزمەتێکی گەورەی کرد. تەمەنی بە تەڤگەری ژنان و خزمەتی گەلی کورد بەخشی. نەک تەنها بۆ باکوری کوردستان، بۆ هەموو ژنانی کورد و بۆ هەموو ژنانی جیهان ئەم خەباتەی بەڕێوەبرد. خەباتەکەی بۆ گەلی کورد و مرۆڤایەتی خزمەتێکی گەورەیە. بەم بۆنیەوەی بەڕێزەوە یادی دەکەمەوە. پێویستە هیچ کاتێک رێگە نەدەین کە رەنجەکەی لاواز ببێت، خەیاڵ و ئامانجەکانی جێبەجێ بکەین. ئەمە قەرزە و لەسەر شانی ئێمەیە، لەهەموو بارودۆخێکدا ئەمە ببینن.
بە ئەنقەست هەڤاڵ ناگیهانیان شەهید کرد. لەبەرئەوەی بۆ گەلی کورد، بۆ ژنان و بۆ مرۆڤایەتی کاری گرنگی ئەنجامدا. ئەندامی ناوەندی لێکۆلینەوەی ژنۆلۆژی بوو و ئەدیتۆری گۆڤاری ژنۆلۆژی بوو. دەوڵەتی تورک دەژمنی ژنانە و دوژمنی کوردە، دوژمنی مرۆڤایەتیە، دوژمنی بەهاکانی دیموکراسیە. دەسەڵاتی ئاکەپە و مەهەپە کێ دەکاتە ئامانج؟ ژنان، گەلی کورد و کەسێک کە رەنجێکی زۆر بدات، ئەوانە دەکاتە ئامانج. ئەوانەی بەرەو ئەوان دەچێت ناکاتە ئامانج، کێ خزمەتی زیاتر بێت، ئەو دەکاتە ئامانج. ئەمەش راستی دوژمن رادەخاتە بەرچاو.
ئەو ژنۆلۆژیەیە کە هەڤاڵ ناگیهان خزمەتی دەکرد و رەنجی بۆ دەکێشا، بەرهەمی رێبەر ئاپۆیە. رێبەر ئاپۆ ئەو روویەی بۆ گەلی کورد و مرۆڤایەتی کردەوە. هەڤاڵ ناگیهان خاوەنداری لەم رەنجە کرد، واتە خاوەنداری لە رێبەری ئاپۆ کرد. خاوەنداری لە فەلسەفە و هیڵی رێبەر ئاپۆ کرد. ویستی ئەم فەلسەفە و هێڵە لە پراکتیکدا جێبەجێ بکات. بۆ گەشکردنی ئەم هێڵە نوێیە و بۆ ئەوەی ویژدانێکی نوێ دروست ببێت، ویستی ئەم بوارە لە جیهاندا بڵاوبکاتەوە. کاتێک کە هەڤاڵ ناگیهانیان کردە ئامانج، بە واتای ئەوەیە کە هەموو ژنانیان کردە ئامانج. لەبەرئەوەش ژنان کورد، ئەو کەسانەی تێکۆشانی ئازادی و دیموکراسی دەکانە بنەما، پێویستە خاوەنداری لە هەڤاڵ ناگیهان بکەن. خەیاڵ و ئامانجێکی چۆن جێبەجێ بکات؟ تۆڵەی بە شێوەیەکی گەورە چۆن دەکرێتەوە؟ بە قوڵبوونەوە لە ژنۆلۆژیدا، بە قوڵبوونەوە لە هێڵی رێبەر ئاپۆ بۆ ژنان، دەتوانرێت تۆڵەی هەڤال ناگیهان بە شێوەیەکی گەورە بکرێتەوە. بەم شێوەیە هەڤاڵ ناگیهان دەژیەنرێت.
دەیانەوێت ڕۆناکبیریی هەرێمی سۆران لەناوببەن
ئایا بۆ چی لە سلێمانی و هەرێمی سۆران دەیانەوێت ئەم تیرۆرە بکەن؟ پێویستە گەلی هەرێمی سۆران باش بزانێت کە ئامانجی ئەم تیرۆرانە چییە. هەرێمی سۆران کە وەک هەرێمی رۆشنبیری، رۆناکبیری، نووسەری و ئەکادیمی دەزانرێت، پێویستە باش بزانێت بەم تیرۆرانە چی دەکەنە ئامانج. بە دروستکردنی ترس، دەیانەوێت هەموو کەسێک بیدەنگ بکەن و بیانکەنە کۆیلە. لەبەرئەوەی تایبەتمەندیەکی گەلی هەرێمی سۆران هەیە، ئەویش ئەوەیە کە زوڵم، دەسەڵاتداری و کۆیلایەتی قبوڵ ناکات، هەستی ئازادی لەوێ زۆر بەهێزە. لەبەرئەوەش هەموو کاتێک لەگەڵ تەڤگەری ئازادیدایە. دەوڵەتی تورک و هاوکارەکەی پەدەکە و ئەو تورکمانانەی لەگەڵیان دەجوڵێنەوە، ئەم راستیە باش دەزانن.
چۆن رێبەر ئاپۆ و پەکەکە بوون بە هۆکاری پێشکەوتنی کورد، لە باشوریش هەرێمی سۆران و رۆناکبیرانی بۆ باشور هۆکاری پێشکەوتنن. رۆناکبیریان لە باشور جێبەجێ کردووە. دەوڵەتی تورک و بارزانی نایانەوێت ئەم رۆناکبیریە لە سۆرانەوە بچێتە بادینان. لەبەرئەوەش دەیانەوێت ئەم رۆناکبیریە کۆتایی پێبهێنن. هۆکاری هێرشەکانی سەر سلێمانی و هەرێمی سۆران ئەمەیە. پێویستە گەلەکەمان، رۆناکبیرەکانمان و سیاسەتمەدارانمان ئەم دۆخە باش بزانن. ئەوەی داوایان لێدەکرێت، پێویستە لەبەرانبەر تیرۆرەکان بەرگری بکەن. نەک بە تەنها بە لێدوانەکانیان، پێویستە لە بەرانبەر دەوڵەتی تورک، بارزانیەکان و تورکمانەکان بوەستنەوە و هەڵوێستێکی بەهێز پیشان بدەن. پێویستە بڵێن ' رێگە نادەین ئێوە لە هەرێمی ئێمە ئەم کردەوانە بکەن'. پێویستە خاوەنداری لە شەهیدان بکەن و هەڵوێستی بەم شێوەیەی بەهێز پیشان بدەن. ئەگەر رێگە بە خائینەکان نەدەن کە لەنێویاندا بمێننەوە و لە بەرانبەریان بوەستنەوە، تۆڵەیان لێبکەنەوە، دەوڵەتی تورکم بارزانی و تورکمانەکان ناتوانن لەم هەرێمە زوڵم لەگەڵ بکەن، بە ترساندن ناتوانن گەل تەسلیم بکەن.
پێویستە گەل، ڕۆشنبیران، هونەرمەندان و بەتایبەت ژنانی هەرێمی سۆران ئاگاداری مێژووی خۆیان بن. بەدرێژایی مێژوو هەرێمی سۆران دژی زوڵم بووە، لەگەڵ ئازادی بووە. ئەگەر ئەمڕۆ دوژمن هێرش دەکاتە سەر پەکەکە، ئەوە لەبەر ئەوەیە کە پەکەکە نوێنەرایەتی هەستی گەلی کوردستان دەکات. چونکە پەکەکە ڕێگە بە دەوڵەتی تورک و بارزانی نادات بە ئامانجی خۆیان بگەن، هێرش دەکەنە سەر پەکەکە. ئەمەش هۆکارەکەیە. تەنها ئەوەیان لێداوا دەکرێت کە ئەم ڕاستییە ببینن و بەپێی ئەو ڕاستییە ڕەفتار بکەن. ئەگەر وا هەڵسوکەوت بکەن، نە تورک، نە هەواڵگری پەدەکە، نە تورکمانەکان ناتوانن ئەو جۆرە کارە خراپانە بکەن. ئەوان خۆیان دەناسن، هاوڕێ ناگیهان کارێکی گەورەی بۆ گەلی سۆران کرد. چۆن قەرزی سەرشانیان بە پەکەکە دەدەنەوە؟ ئەگەر خاوەنداری لە هەڤاڵ ناگیهان دەکەن، لەدژی دەوڵەتی تورک بن، دەتوانن قەرزەکانیان بدەنەوە. ئەوە تەنها شتێکە کە داوایان لێدەکرێت.
هەندێک جار گەریلا ٢٤ کاتژمێر بە برسێتی بەرخۆدان دەکات
- یەکێک لەو هۆکارانەی کە هێرشی بەم شێوەیە ئەنجام دەدەن ئەوەیە کە لەبەرانبەر بەرخۆدانی گەریلا تێکشکاون. دوایین دۆخی شەڕ چییە؟
دەوڵەتی دڕندەی تورک جیاوازی لە نێوان گەریلا و خەڵکی مەدەنی ناکات. بۆ ئەوان کورد هەمووی وەک یەکن. ئەوان دەڵێن "جیاوازی لە نێوان کوردی سپی و ڕەشدا نییە"، قسەیەکی دیکەشیان هەیە کە دەڵێ "باشترین کورد کوردی مردووە. هیچ جیاوازییەک لە نێوان گەریلا و کوردانی دیکە ناکەن. حکومەتی تورک دەڵێت 'کێشەمان لەگەڵ کورد نییە، کێشەمان لەگەل پەکەکە هەیە'. بارزانی دەڵێت: پەکەکە هۆکاری هێرشەکانی دەوڵەتی تورکە، ئەگەر پەکەکە نەبێت دەوڵەتی تورک هێرش ناکات. دەوڵەتی تورک و بارزانی ئامانجێکی هاوبەشیان هەیە. دەیانەوێت بڵێن؛ پەکەکە و گەلی کوردستان خەبات بۆ مرۆڤایەتی دەکەن، نابێت ئێوە پشتگیری لە پەکەکە بکەن و بەشداری ئەم خەباتە بکەن، پێویستە لەم تێکۆشانەدا بچنە دەرەوە، ئەوکات دەتوانین پەکەکە لەناوببەین و قڕکردنی کورد تەواو بکەین. بەم مانایە دێت. کردەوەکانیشیان لەبەرچاوە و دەبینریت کە بە تەنها هێرش ناکەنە سەر گەریلا.
لە باشور و ڕۆژئاوا و باکور هێرش دەکەنە سەر هەموو شتێک کە ناوی کوردی پێەوە بێت. لە ئیسپانیا هەندێک گا هەن هێرش دەکەنە سەر ڕەنگی سوور، دەسەڵاتدارانی ئاکەپە و مەهەپە و دەوڵەتی تورک لە هەر شوێنێک شتێک هەبێت بەناوی کوردبوون هاوشێوەی ئەو گایە هێرش دەکەنە سەری. ئەوان نایانەوێت هیچ شتێک لە جیهاندا بە ناوی کورد و کوردستانەوە بمێنێت. بە ڕوونی ئەمە دەڵێن. لە بەرامبەر ئەم سیاسەتەدا ڕێبەر ئاپۆ و پەکەکە هەڵوێستێکی قارەمانانە نیشان دەدەن. چونکە دژی ئەو کەسانەن کە دەیانەوێت کوردایەتی بکەنە ئامانج و ڕێگە نادەن قڕکردنی کورد ڕووبدات. تەنها ڕێگری ناکات، بەڵکو لە هەمان کاتدا کورد لە قڕکردن ڕزگار دەکەن، کورد دەکەنە خاوەن ناسنامە و شکۆمەندی. خەباتی گەلی کورد بەم شێوەیە گەیشتە ئاستێکی گەورە. بۆیە ڕۆژ لە دوای ڕۆژ ژمارەی ئەو کەسانەی لە جیهاندا کە دەیانەوێت لە ڕاستی گەلی کورد و پەکەکە و هێڵ و فەلسەفەکەی تێبگەن، لە زیادبووندایە.
وادەزانن بەم شێوەیە دەتوانن کێشەکە چارەسەر کەن. هەموو جۆرە هێرشێک لە بەرانبەر گەریلا ئەنجام دەدەن. لەسەر گەریلا ٢٤ کاتژمێر فڕۆکە، هەلیکۆپتەر، تانک، تۆپ، چەکی کیمیایی قەدەغەکرا، چەکی تاکتیک ئەتۆم و بۆمبی تەرمۆباریک بەکاردەهێنێت و دەیانەوێت بەم شێوەیە ئەنجام بەدەست بهێنن. لەبەرئەوەی لەگەڵ پەیمانی لۆزان، ١٠٠مین ساڵیادی دامەزراندنی کۆماری تورکیا نزیک دەبێتەوە. دەیانەویت بەر لەو مێژووە ئەنجام بەدەست بهێنن. لە بەرانبەر ئەم تەکنەلۆژیایە و چەکە، گەریلا قاڕەمانێتیەکی زۆر گەورە پیشان دەدات. هەندێک جار رۆژێک نان ناخوات، برسی دەبێت، ناتوانێت سەری بشوات. هەموو ساتێک هێرش لەبەرانبەر گەریلا هەیە. لەم دۆخەکەشدا رێگری لە داگیرکەری دەکات و هەموو رۆژێک گورزی لێدەوەشێنێت. شەهید دەبن، شەهیدەکانمان شەهدی مرۆڤایەتین، بە تەنها شەهیدی گەلی کورد نین.
بارزانی چوو بۆ یارمەتیدانی دەوڵەتی تورک
دەوڵەتی تورک هەموو رۆژێک گورزی بەردەکەوێت و لەبەرئەوەی ناگات بە ئامانجەکانی زیاتر هێرش دەکات. لەگەڵ ئەوەی هەموو دەرفەتێکی بەکارهێنا و سەرنەکەوت، ئەم جارە بارزانیەکان بەکاردەهێنێت، لە پشت ئەوانیش ناتۆ هەیە، بە هەموو دەرفەتێکی ناتۆ ئەم شەڕە دەکەن. بەڵام ئەمەش بەش ناکات، پێویستە هەندێک کەس کە بە خۆیان دەڵێن کورد، بەکاربهێنن. چۆن لە باکوور جاش بەکاردەهێنن، لە باشووریش بارزانیەکان بەکاردەهێنن. بارزانی واتە جاشی باشوور. بارزانی بە دەستی دەوڵەتی تورک دەیەوێت پەکەکە لەناوببات. دەوڵەتی تورکیش بە دەستی بارزانی دەیەوێت پەکەکە لەناوببات. لێرەدا پێکەوە دەیانەوێت لە بەرانبەر پەکەکە شەڕێکی هاوبەش بکەن. رۆژ بە رۆژ ڕۆڵی پەدەکە زیاتر ئاشکرا دەبێت. لەوانەیە بەهۆی گەلی کوردەوە نەتوانن بە ئاشکرا بڵێن'ئێمە لەگەڵ دەوڵەتی تورک لەبەرانبەر پەکەکە شەڕ دەکەین' بەڵام بە شێوەیەکی شاراوە ئەم کارە دەکەن.
بەڵام لە ئاستێکدان کە ناتوانن ئەمە بشارنەوە. بۆسەیان بۆ زۆر گەریلا دانا و شەهیدیان کردن، لە خەلیفان سێ گروپیان لەناوبرد. ناسنامەی ئەو هەڤاڵانەمان بۆ رای گشتی ئاشکرا کرد، هەموو کەسێک دەزانێت. لە گردی ئامێدی بۆ سوپای تورک رێگە دروست دەکەن، لە نزیک هێزەکانی تورک بارەگەیەکیان دروست کرد. کاتێک رێگە و بارەگایان دروست کرد، بۆ ئەوەی ئێمە نەتوانین شتێک بکەین. بەم شێوەیە دەیانپارێزن. پەدەکە و بارزانی بۆ پاراستنی دەوڵەتی تورک هاتوونەتە ئەم هەرێمە. لەبەرئەوەی دەوڵەتی تورک لە هەرێمەکە لە دۆخێکی سەختدایە، فریایان کەوتن. بۆسە دادەنێن، رێگە نادەن خواردن بۆ هەڤاڵان بچێت، هاتوچۆی نێوان ناوچەکان دەبڕن، خواردن بۆ دەوڵەتی تورک دەبەن، تەرم و بریندارەکانیان هەڵدەگرن، رێبەری بۆ دەوڵەتی تورک دەکەن لەو شوێنانەی کە ناتوانن بۆی بچن. بە هەموو شێوەیەک ئێدی ئەم راستیە ناشارنەوە. بە دەیان جار هوشداریمان پێداون کە هاوکاری دەوڵەتی تورک نەکەن. باشە هاوکاری ئێمە ناکەن، خۆی ئێمە هاوکاریەکی بەم شێوەیەمان ناوێت، بەڵام هاوکاری مەدەن بە دەوڵەتی فاشیستی تورک. ئەوەی دەیکەن هیچ پەیوەندیەکی بە کوردایەتیەوە نییە، لە خزمەتی کوردبووندا نییە.
ئێستا شەڕەکە پێی ناوەتە قۆناغێکی دیکەوە، دەوڵەتی تورک هەوڵدەدات زوو ئەنجامێکی بەدەست بهێنێت. بەم هۆکارەش هەموو دەرفەتێکی بۆ شکاندنی ئیرادەی گەلەکەمان بەکارهێناوە، هەوڵی شکاندنی ئیرادەی گەریلا دەدات، بەڵام ئێستا بارزانی بەئاشکرا هاوکاری دەوڵەتی تورک دەکات. بەهۆی ئەمەوە پرۆسەیە وەک پرۆسەی پێشوو نییە. توندوتیژییەکەی زیاتر بووە و گەیشتووەتە ئاستێکی مەترسیدار. پێویستە گەلەکەمان ئەمە ببینێت. بۆ ئەمەش بەو گیانی خۆڕاگرییەی کە ڕێبەر ئاپۆ لە ئیمرالی دەیکات، بەو گیانی بەرخۆدانەی کە گەریلا لە زاپ و ئاڤاشین و مەتینا دەیکات، پێویستە رۆحی هەڤاڵان سارا و روکەن کە گورزێکی توندیان لە دوژمن دا لە مێرسین، دەبێت كاریگەرییەكی گەورەی لە توركیا كردبێت، نیشانیانداین كە دەتوانین دوژمن شکست بدەین و بە كام میتۆد دەتوانین خەباتەكەمان پەرەپێبدەین و لە لەناوچوون رزگار ببین، پێویستە هەموو کەسێک ئەمە بکاتە بناغەیەک بۆ خۆی. لە هەر شوێنێک بێت جیاوازی نییە، پێویستە هه‌ر كه‌س به‌و رۆحەوە ئه‌رك و به‌رپرسیارێتییه‌كانی خۆی جێبه‌جێ بكات.
گەریلا ئەرکی خۆی جێبەجێ دەکات، بەلام ئەوە بەو واتایە نایەت کە مەترسی نەماوە. بەڵام هەموو بارەکە لەسەر شانی گەریلایە. پێویستە هەموو کەسێک ئەم بارە هەڵبگریت. ئەو شتەی لە هەموو کەسێک داوا دەکرێت بەم شێوەیەیە. لەم دواییانەدا هەڤاڵ سارا و روکەن ئەرکی خۆیان جێبەجێ کرد، هەموو کەسێکیان هوشیار کردەوە. وتیان ' دوژمن دەیەوێت لەناومان ببات، پێویستە ئێمەش بەم شێوەیە خۆمان بپارێزین، جگە لەوە هیچ رێگەیەکی دیکە نییە' و ئەم بارەیان خستە سەر شانیان. لەسەر ئەم بناغەیە پێویستە هەموو کەسێک ئەرکەکەی جێبەجێ بکات. ئێمە لە ئاستێکداین کە دەسەڵاتی ئاکەپە و مەهەپە شکست پێبهێنین، دەتوانین گورزی بەهێزیان لێبدەین. ئامانجمان ئەمەیە. باجمان دا و ئازارمان بینی. ئەمەمان هێنایە دوایین ئاست و ئێدی پێویستە ئەنجامەکەی ببینین.
ئەو قاڕەمانانەی کە لە تونێلەکان و لە دەرەوە لە باردوخۆی سەختدا لە بەرانبەر داگیرکەری تێکۆشانی گەورە دەکەن، سڵایان بۆ دەنێرم، رێز و حورمەتم پێشکەش دەکەن. یادی شەهیدەکانمان دەکەمەوە. سەرەخۆشی لە هەموو گەلەکەمان دەکەم. بە راستی شەهیدەکانمان، هەمووان شەهیدی گەورە بوون، شەهیدی مرۆڤایەتین. ئەوەی لە هەموو کەسێک داوا دەکرێت ئەمەیە کە پێویستە ئەم شەهیدانە بە چ شێوەیەک بەبیربهێنرێنەوە؟ کاتێک ئەرکەکان لەبەرانبەر رێبەر ئاپۆ و ئازادی جێبەجێ کرا، بە گەورەیی یادی شەهیدان دەکرێتەوە. کاتێک شەهیدەکانمان بە گەورەیی بەبیربهێنینەوە، واتە ئێمە بە شێوەیەکی زۆر گەورە دەژیەنین.
هیچ پەیوەندیەکی بارزانیەکان بە کوردبوونەوە نییە
لە هەڵسەنگاندنەکانتاندا باستان کرد ، بەڵام دەمەوێت بپرسمەوە. لەمدواییانەدا لە دۆڵی بالیسان بۆسەیان بۆ گەریلا دانا. لەگەڵ ئەوەی زۆر بانگەوازی کراوە و گەلی کورد نارەزایی دەربڕیوە بەڵام پەدەکە سوورە لەسەر هەڵوێستەکەی؟
ئەگەر مرۆڤ شتێک بڵێت، پەدەکە سەری سوڕدەمێنێت، بەشێکی زۆر پەدەکە لەم دۆخە نیگەرانە و لەنێو ئەم سیاسەتەدا نییە. بارزانیەکان هەگەمۆنیەکیان دروست کردووە، دۆخێکی ترسیان خوڵقاندووە. بەم هۆیەوە زۆر لایەن ناتوانن قسە بکەن، بەڵام بە واتای ئەوە نایەت کە ئەم سیاسەتە قبوڵ دەکەن. لەبەرئەوەی هەموو کەسێک دەزانێت کە سیاسەتی دکی پەکەکە و گەلی کورد خزمەتی گەلی کورد ناکات. پەیوەندی ئەم سیاسەتە بە کوردبوون و وڵاتپارێزیەوە نییە. لەبەرئەوە پێویستە نەڵێین پەدەکە، لەبەرئەوەی بارزانی ئەمە دەکات. ئەمە بۆ بەرژەوەندی بنەماڵەی خۆیان دەیکەن. بەرژەوەندیەکانیان لە گەلی کورددا نابینن، بەڵکو لەلای دەوڵەتی تورک دەبینن. کاتێک بینیان کە ئەگەر هاوکاری دەوڵەتی تورک بکەن، گورز لە پەکەکە دەکەن، کوردستان بۆ ئەوان دەمێنێتەوە. دەبینن کە دەوڵەتی تورک دەیەوێت پەکەکە تەسفیە بکات، ئەوانیش دەڵێن ' ئەگەر ئێمە لەدژی پەکەکە بین، پەکەکە تەسفیە دەبێت و کوردستان بۆ ئێمە دەمێنێتەوە.'
دەوڵەتی تورک لە مێژووی خۆیدا کێ هاوکاری کردبێت و لە سایەتی هاوکاری ئەو کەسانەدا ئەوانەی راپەریون لەناوبراون، دواتر ئەوانەی هاوکاری کردوون ، کردووتە ئامانج و لەناوی بردوون. لەم رووەوە بە دەیان نموونە هەیە. دەوڵەتی تورک لەنێوان کورددا جیاوازی ناکات. بەڵام بە تەنها شتێک کە بیکات، ئەوەی کە کورد چۆن لەدژی کورد بەشەڕکردن بدات. جیاوازیەکەی ئەوەیە کە چۆن بتوانێت کورد بە دەستی کورد لەناوببات. ئەم شتە دەکاتە بناغەی خۆی. ئەوان لە مێژووەوە تا ئێستا سیاسەتی خۆیان لەسەر ئەم بنەمایە بەڕێوەدەبەن. هەرچەندە ئێمە ئەم دۆخەمان کردە رۆژەڤ، بەڵام بارزانی بەرژەوەندییەکانی خۆی بە بنەما دەگرێت، دیار نییە تا چەند بەرژەوەندییەکانیان دەپارێزن، هەروەها لە سایەی خەباتی پەکەکەوە دەستکەوتیان بەدەستهێناوە. کاتێک دەوڵەتی تورک قبوڵیانی کرد و یارمەتیانیدا، بۆ ئەوان نەبوو. بۆ لەناوبردنی پەکەکە ئەنجامدرا. ئەم دەرفەتانەی لە تورکیا وەریدەگرن هەموو بەهۆی پەکەکەوەیە. بە تێکۆشان دەرفەتەکانیان بەدەست نەهێناوە. خەباتی پەکەکە لەم رووەوە زۆرە. ئێستاش تەور لە قاچی خۆیان دەدەن. هوشیاریان دەکەمەوە. پێویستە ئەو دەستکەوتانەی بەبۆنەی پەکەکەوە بەدەستیان هێناوە بۆ دژایەتیکردنی پەکەکە بەکارنەهێنن. پێویستە گەلی کورد ئەمە قبوڵ نەکات.
چاوەڕێی راگەیەنراوێک لەبارەی بالیسانەوە دەکەین
ئەو شتەی لە بالیسان کردیان لەبەرچاوە. لەسەر ئەوە شەڕی دەروونیش بەڕێوە دەبەن. بۆ ئەوەی راستی روونەدات زۆر زانیاری هەڵە و دڕۆ بڵاودەکەوە. بەپێی ئەو زانیاریانەی بۆمان هاتووە، فڕۆکەکانی دەوڵەتی تورک هێرشیان نەکردووتە سەر هەڤاڵانمان، ئەوان بۆسەیان بۆ هەڤالانمان داناوە، هێرشیان کردووتە سەر هەڤاڵانمان. دوو هەڤاڵمانیان شەهید کردووە و سێ هەڤاڵیشمان بە بریندار لەگەڵ خۆیان بردووە. لە دەستی ئێمەدا ئەم زانیاریە هەیە. بۆ ئەوەی راستیەکان بشارنەوە دەڵێن ' فڕۆکەکانی دەوڵەتی تورک بۆردومانی کردووە و دواتر بە بریندارانیان بردووە." درۆنەکانی چاودێری دەوڵەتی تورک ناتوانن لە بالیسان هەڤاڵانمان بدۆزنەوە، ئەوان دەتوانن بیاندۆزنەوە و زانیاری بە تورک بدەن. بە پێچەوانەوە درۆنە چاودێریەکانی دەوڵەتی تورک چۆن دەزانن کە لە دۆڵی بالیسان ٥ کەس هەیە؟
شتێکی بەم شێوەیە نابێت. ئەمە بە دەستی پەدەکە و بارزانیەکان روویدا. پێویستە گەلەکەمان ئەمە بزانێت. ئەگەر وەک قسەی ئەوان بێت، پێویستە راگەیەنراوێک بڵاوبکەنەوە، نە وڵامیان هەبوو و نە هەڤاڵانمانیان رادەستی ئێمە کرد. خانەوادەی ئەو هەڤاڵانەی کە پێشتر شەهیدکران، چەندین مانگ داوای تەرمەکانیان کردەوە. بۆ ئەم مەبەستە چالاکیشیان کرد. بەڵام وڵامیان نەدایەوە. بەم شێوەیە سیاسەت دەکەن. لە هیچ شوێنێکی جیهان شتێکی بەم شێوەیە نییە. ئێوە هەم دەیکوژن، هەم تەرمەکان رادەست ناکەن و هەم خۆتان بێبەری دەکەن. پێویستە گەلی کورد لێپێچینەوە بکات. بۆچی راگەیەنراوێک بڵاوناکەنەوە؟ بۆچی زانیاریەک نادەن؟ بۆچی وڵام نادەنەوە؟ لەبەرئەوەی نایانەوێت تاوانەکانیان ئاشکرا ببێت.
پێشتریش لە هەولێر زۆر هەڤاڵی ئێمەیان شەهید کرد، تەرمی ئەوانیش رادەست ناکەنەوە. کەس نازانێت تەرمی ئەو هەڤاڵانەمان لەکوێیە. دەگوترێت کە لەسەر ئەو شوێنەی نێژراون، باڵەخانە دروست کراون. هەروەه چۆن دەوڵەتی تورک لە نەوالا قەسابان باڵەخانە دروست دەکات، ئەوانیش هەمان شت دەکەن. دەزانرێت کە ئامانجی دەوڵەتی تورک چییە، دەیەوێت گەلی کورد بێبەها و بێمێژوو بکات. باشە بارزانیەکان دەیانەوێت چی بکەن؟ ئەوانیش دەیانەوێت پەکەکە و گەلی کورد بێبەها و بێمێژوو بکەن. پێویستە ئێدی گەلەکەمان ئەمە ببینێت. بێهەڵوێست نەبێت و هەڵوێستێکی باش پیشان بدات. ئەگەر هەڵوێستێک پیشان نەدات ئەوانیش بەردەوام دەبن. گەلی کورد زۆر زیانی بەردەکەوێت. بەلام گەلی کورد لە هەندێک پارچە خۆی گەیاندووتە قەوارەیەکی ئازاد. ئەگەر رێگریش کرابێت، بە دەستی بارزانیەکان بووە. وەک دەوڵەتی تورک کە دەڵێت، ' کێشەمان لەگەڵ گەلی کورد نییە، کێشەمان پەکەکەیە'. ئەوانیش دەڵێن ' هۆکاری هێرشەکانی دەوڵەتی تورک پەکەکەیە' ئەگەر پەکەکە نەبێت دەوڵەتی تورک هێرش ناکات' . باشە چ پەیوەندیەکی ئەم هەڵوێستە بە کوردبوونەوە هەیە؟
دەیانەوێت وڵاتپارێزی ئامەد لەناوببەن
دەوڵەتی تورک لە باکوری کوردستانیش سیاسەتێکی قێزەون بەڕێوەدەبات. جگە لە رێبازی قێزەون کە ئێوە باستان کرد، بەو فیستیڤالەی کە لە ناوچەی سور ئەنجامی دەدەن، هەوڵ دەدەن لە سیاسەتی کورددا دوولایەنی دروست بکەن و سیاسەتی شەڕی تایبەتی خۆیان فراوانتر بکەن. لەمبارەیەوە بۆچوونی ئێوە چؤنە؟
دەسەڵاتی ئاکەپە – مەهەپە بە ناوی کورد و کوردستانەوە دەیەوێت هەموو شتێک لەناوببات و بە ئاشکرا ئەو کارە دەکات. پێیان وایە ئەگەر وا بکەن دەتوانن ئەنجام بەدەست بهێنن. لەسەر ئەم بنەمایە بە ئاڵۆزکردنی مێشکی هەموو کەسێک شەڕێکی تایبەت بەڕێوە دەبات. پێیان وایە ئەگەر وا بکەن هەموو کەسێک دیل دەکەن و قڕکردن بە ئەنجام دەگەیەنن. پێشتریش دەوڵەتی تورک تەنیا دژی گەلی کورد نەبوو، لەدژی سروشتی کورد و هەموو زیندەوەرەکانی کوردستان و چیاکانی کورد بوو. مەبەست و ئامانجیان ئەوەیە هیچ بوارێکی ژیان لە هەموو ڕوویەکەوە بۆ کورد نەهێڵنەوە. بڕینی دار لە شوێنەکانی وەک دەرسیم و بۆتان بەشێکە لەم سیاسەتە، ئەوە پەیوەندی بە بڕینی دار و فرۆشتنەوە نییە. ئەمە بەشێکە لە سیاسەتی قڕکردن و بۆیە زیان بە سروشت دەگەیەنێت. بە زانستی ئەم کارە دەکات. بەم شێوەیە شەڕ بەڕێوە دەبەن.
دەیانەوێت لە ناوچەی سور فیستیڤاڵێک ساز بکەن. ئه‌وانه‌ی سه‌رجه‌م ماڵه‌كانی شاری سوریان وێران كرد و هیچ به‌ردێكیان لەسەر یەک نەهێشت، ئه‌مڕۆ له ناوچەی سور فیستیڤاڵ ساز ده‌كه‌ن. هیچ پەیوەندییەکی کورد بەم فیستیڤاڵەیەوە نییە. تەنیا خەمی ئەوان تواندنەوەی کوردە. ئامانجیان ئەوەیە گەلی کورد ئەو شتانە لەبیر بکات کە بەسەری هێنراوە. دەیانەوێت شوێنەواری ئەو ڕووداوانە بسڕنەوە کە لە سوری ئامەد ڕوویانداوە و هەموو کەسێک هەڵبخەڵەتێنن. بەم هۆیەوە نابێت گەلەکەمان بچێتە ئەم فیستیڤاڵە، پێویاستە دژایەتی بکات، نەک قبوڵی بکات. فیستیڤاڵێکی وا شەرمەزارییەکی گەورەیە بۆ ئامەد و سور. بۆ نموونە پێشتر تورکەش ویستی بچێتە ئامەد ، بەڵام ئامەدیەکان ئەمەیان قبوڵ نەکرد، دژایەتیان دەکرد و بەم شێوەیە تورکەش لە ئامەد چووە دەرەوە و جارێکی دیکە نەچووە ئامەد.
لە ئەمڕۆدا دەبینین جارێکی تر ڕێگاکانی ئامەدیان داخستووە، دەیانەوێت نیشتمانپەروەری ئامەد و نیشتمانپەروەری کوردستان لەناودەبەن. بەم شێوەیە سور لەگەڵ زەوی تەخت بکەیت، گەل لەناو دەبەیت، بەرەو هەموو ڕێگا خراپەکان هانیان دەدەیت، بەم ئەندازەیە کۆمەڵکوژی دەکەیت، گەل لە زیندانەکان لە سێدارە دەدەیت، ئەشکەنجە و دەستگیرکردن بەڕێوەدەبەیت، ڕۆژانە چەکی کیمیایی دژی گەریلا بەکاردەهێنیت. رۆژانە پەلاماری رۆژئاوا و باشووری کوردستان دەدەیت و گەل کۆمەڵکوژ دەکەیت؛ پاشان هەڵدەستیت بە سازکردنی فیستیڤاڵ لە سور. مانای ئەوە چییە؟ وا بیر دەکاتەوە کە 'هەرچییەک بکەم، کورد تێناگات و بە ئاسانی دەتوانم ئەوەی کردوومە لەبیری بەرمەوە. كورد چیتر كوردی پێشوو نییە. کەس ناتوانێت لەبیری کورد بەرێتەوە کە چی بەسەرداهاتووە. کورد تۆڵەی هەموو ئەو شتانە دەکاتەوە کە بەسەریداهێنراوە و بەردەوام دەبێت لەسەر تۆڵەکردنەوە.
پێویستە هەموو کەسێک لەنێو هاوپەیمانی رەنج و ئازادیەکان جێی خۆی بگرێت
بەهۆی سیاسەتی قڕکردن لەسەر تەڤگەرەکەمان، لە تورکیا هاوپەیمانی رەنج و ئازادیەکان پێکهێنرا. ئەم هاوپەیمانێتیە رۆژ بە رۆژ فراوانتر دەبێت. لە راستیدا ئەم هاوپەیمانێتیەک نوێنەرایەتی تورکیا دەکات، ئێدی ئاکەپە و مەهەپە و جەهەپە سیاسەتی تورکیا دیاری ناکەن، ئەم هاوپەیمانێتیە دیاری دەکەن. ئێستا جگە لە هاوپەیمانێتی ئاکەپە و جەهەپە، هاوپەیمانێتی رەنج و ئازادیەکان پێکهێنراوە. ئەمە سیاسەتی رێگەی سێیەمە. ئەم سیاسەتە رۆژ بە رۆژ بەهێزتر دەبێت و کاریگەری لەسەر هەموو تورکیا دروست دەکات. دەبینین کە لە تورکیا بێ ئەوان کەس ناتوانێت سیاسەت بکات، ئەمەش وەک مەترسی دەبینن. بۆیەش هەوڵ دەدەن هاوپەیمانێتیەکە کۆنتڕۆڵ بکەن. دەیانەوێت رێگەی سێیەم لاواز بکەن و بێکاریگەری بکەن و ئامانجەکەشی ئەوەیە کە ئاکەپە و مەهەپە لەسەر دەسەڵات بهێڵنەوە. لەسەر ئەم بناغەیە تاکتیک دەکەن. پێویستە هەموو کەسێک ئەمە بزانێت و ئەو تاکتیکانە پووچەل بکەنەوە. بۆیەش پێویستە هەموو کەسێک بچێتە نێو هاوپەیمانێتی رەنج و ئازادیەکان. لەبەرئەوەی کە ئەم هاوپەیمانێتیە بەهێز ببێت یاری دوژمن تێکدەچێت و دەسەڵاتی فاشیست کۆتایی دیت. بەم شێوەیە کێشەی کورد، گەلانی دیکە، عەلەویەکان و پێکهاتەکانی دیکە چارەسەر دەبێت. رێگەی سێەمیش کە هەدەپە و زۆر پارت و رێکخستنی دیکە تێیدان، بە تەنها ئەوە کە دەبێتە چارەسەری. هەموو کەسێک دەزانێت کە هێزی سەرەکی هەدەپەیە. هەموو کەسێک دەزانێت کە هەدەپە لە هەلبژاردنی داهاتوودا رۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت و هەدەپە ئەنجامەکە دیاری دەکات. روخاندی ئەم دەسەڵاتەی ئاکەپە و مەهەپە لە دەستی جەهەپەدا نییە. بۆیەش هەوڵ دەدەن ئەم هاوپەیمانێتیە تێک بدەن.
لەدژی ئەو یاریەی کە دەیانەویت هەدەپە پارچە بکەن، هەموو کەسێک هوشیار دەکەمەوە
بۆ ئەوەی ئەو قڕکردنەی کە بەسەر کورددا دەسەپێنرێت تەواو بکەن، لە تورکیا هێزە پیلانگێڕەکان و هەم سەرمایەدارەکان، ئاکەپە و مەهەپەیان هێنایە سەر دەسەڵات. لەبەرئەوەی پیلانگێڕی بە واتای تەواوکردنی قڕکردنی کورد دێت. لێرەدا بە دەستی ئاکەپە و مەهەپە هەندێک پێشکەوتنیان بەدەستهێنا و دەیانەوێت کۆتایی پێبهێنن. واتە بە تەسفیەکردنی پەکەکە، قڕکردنی کورد تەواو بکەن. بۆیەش دەیانەوێت ئاکەپە و مەهەپە لەسەر دەسەڵات بهێڵنەوە. چۆن لەسەر دەسەڵات دەیانهێڵنەوە؟ بەو هاوپەیمانێتیەی کە لەلایەن هەدەپەوە دامەزرێنراوە. ئەگەر ئەم هاوپەیمانێتیە، هەدەپە و کورد پارچە بکەن، ئەو کاتە جەهەپەش ناتوانێت ببێتە دەسەڵاتدار، ئاکەپە و مەهەپە دەمێننەوە. تاکتیکەکان لەسەر ئەم بناغەیەن، میت ئەم تاکتیکە بەڕێوە دەبات.
ئەگەر جەهەپە بیر لەوە دەکاتەوە کە بە بەدەستهێنانی چەند دەنگی کورد، دەبێتە دەسەڵاتدار، خۆی هەڵدەخەڵەتێنێت. واتە بە یاریەکانی ئەردۆغان و باخچەلی هەڵدەخەڵەتێت. هەموو کەسێک هوشیار دەکەمەوە. ئەوانەی هەوڵی لاوازکردنی هاوپەیمانێتی رەنج و ئازادیەکان و هەدەپە دەکەن، دزمەتی ئاکەپە و مەهەپە دەکەن، خزمەتی سیاسەتی قڕکردن دەکەن. پێویستە کەس خزمەتێکی بەم شێوەیە نەکات. ئەگەر کەسێکی بەم شێوەیە بینرا پێویستە دژی بوەستنەوە، ریگەیان لێبگرن و پێیان بڵێن: " ناتوانن ئەم کارە بکەن."
لە تورکیا یەکەمجارە هیوایەک دروست دەبێت، هێزەکانی دیموکراسی هەنگاوێکیان ناوە. پرسەکە تەنها هەڵبژاردن نییە. چارەنووسی هەموو کەسێک لە تورکیا دیاری دەکات، کێشەی کورد و هەموو کێشەکانی دیکە چارەسەر دەکات. دەوڵەتی تورک دەیەوێت رێگری بکات. دەیەوێت هەدەپە دابخات، ئەگەر دابخات، پارچە دەبێت و کوردیش پارچە دەبێت. لەدژی ئەم سیاسەتە پێویستە ئێمە هاوپەیمانێتی هەدەپە بەهێز بکەین، ئەو کاتە دەتوانین یاریەکانیان تێک بدەین. هەموو یاریەکان لەدژی ئەوان تەواو دەبێت. ئەوەی لە هەڵبژاردنەکاندا دوارۆژ و چارەنوسی تورکیا دیاری دەکات ئەم هاوپەیمانێتیەیە. لەبەرئەوەش بانگەوازی من ئەمەیە: پێویستە هەموو کەسێک لەم هاوپەیمانێتیەدا جێ خۆی بگرێت، لەبەرئەوەی ئەم هاوپەیمانێتیە هێزێکی وایە کە دەتوانێت خۆی لە فاشیزم رزگار بکات."
ف.ق \ ژ.ت\ هـ.ب
