کڵاشچنین پیشەیەکی مێژوویی سەلیقەدارانەی هەورامییانەیە، سەردەمێکە هەورامییەکانی پێ ئەناسرێتەوە و ڕازی چنینی کڵاشی هەورامییانە چووەتە نێو چەندین داستان و کتێب و فیلم و گێڕانەوەوە. جگە لە دیوە ماددی و بازرگانییەکەی دیوێکی ئیستاتیکی و هونەرییشی هەیە. سەردەمانێک کاری پیاوان بووە بەڵام ئێستاکە ژنانیش بە هاوبەشی دەستیان داوەتێ و سەلیقە و نەخشی ژنانەی خۆیان بە پیشەکەوە دیارە و جوانی و ڕەهەندێکی تری هونەرییان بەخشیوەتە پیشەکە. ژنە دەسڕەنگینێکی هەورامانی ڕۆژهەڵات کە خەڵکی گوندی "دزڵی"یە، ماوەی ٢٠ ساڵە کڵاش دەچنێ، بەم شیوەیە باسی کارەکەی دەکات:

زەمانە ڕەحیمی لە سەرەتای قسەکانی ئاماژە بە چۆنیەتی ئاشنابوون لە گەڵ ئەم پیشەیە کرد و وتی: "سەرەتا بە کڵاشی بچووک "مناڵانە" دەستم پێ کرد و دواتر فێری "دەورچنین" و "ساکار" و ئێستاکە کڵاشچنێکی باشم و بەوردی کڵاشی گەورانەش دەچنم."

لەبارەی سەرەتای جۆری ئیشکردنەکەوە ژنە هەورامییەکە وەها ڕونی کردەوە: "کڵاش لە جاری یەکەمدا پارچەیە، دەیهێنن و ڕەنگی ئەکەن بە ڕەنگی شین و سوور، پارچەکە بە پیێ ئەندازە دەبڕن و تیکەتیکەی دەکەن لە بنەکەیدا. تا دەگاتە دەستی ئێمەی ژنان، سێ قۆناغی گرنگی دەمێنێت کە دەسڕەنگینی و هونەرکارییە بەزۆری، ئەویش قۆناغەکانی "دەورچنین" ژنێک ئەیکات و "ساکارچنین" ژنێکی تر دوا قۆناغ کە "دامگەڕ"ە، ژنێکی تر."

"کڵاش پێڵاوێکی خۆمانەی ڕەسەنە و لە گەڵ جلی کوردیدا تەواو دێتەوە"

زەمانە ڕەحیمی، ژنە دەسڕەنگینەکە جەختی خستە سەر پاک و خاوێنبونی کاری کڵاشچنین و وتی: "سەردەمێکە ژنان لە تەک هاوژینەکانیاندا دەسیان داوەتێ و دەرامەدێکی باشی بۆ ژنان هەیە، من کە بیست ساڵیکە کڵاشچنم سوودی زۆرم لێ بینیوە و فریای خۆم و ماڵ و مناڵم کەوتووە و زۆرێک لە کۆسپەکانی ژیانم پێ چارە کردووە. لە ڕووی کولتوورییشەوە کڵاش پێپۆشێکی خۆمانەی ڕەسەنە و لەگەڵ جلی وەک "ڕانکوچۆغە" و "کەواوپانتۆڵ"دا تەواو دێتەوە و تەنسیقە و بۆن و بەرامەی نییە و ڕاست و چەپیشی نییە. لەبارەی زۆربوونی ئیشەکەوە وتی ئێستا بە بۆنەی زۆربوونی دانیشتووانەوە پیشەکە زۆر بووە و کڵاش دەنێررێتە زۆر شوێن و ئەم زۆرییەش بڕێک کاری کردووەتە سەر دەرامەتی ئیشەکەمان، جگە لەوەش ئێستا بە بۆنەی دۆخی دارایی و پارەوە کەمتر جێگە دەگرێت بەڵام جاران باشتر بوو."

"کڵاشچنین بووەتە پیشەی سەدا پەنجای ژنانی مەریوان"

ئەم ژنە کڵاشچەنەکە ڕایگەیاند کە سەردەمانێک ١٠٠ شاگردی هەبووە و ٢٠٠-٣٠٠ جووت کڵاشی داوەتە چنین و وتی: "خەڵکی مەریوان لە سەدا پەنجای ژەنەکانیان کڵاش دەچنن و بنەماڵەی وا هەیە ژنەکە و هاوژینەکەشی ئەم پێشەیەیان هەیە و گوزەرانی پێ ئەکەن. بە جۆرێک ناوبانگی چنینی هەورامییانەی کڵاش لە کوردەوار و عێراق و ئەوروپایشا ڕۆشتووە و خواستی کڵاشی هەورامییانەیان هەیە."

وەستاکارە هەورامییەکە نەیشاردەوە، ئەگەر کارەکە هیی خۆت بێ باشترە و داهاتەکەی زۆرترە و وەها کۆتایی بە قسەکانی هێنا: "ئێستا داهاتەکە بەشە فرەکەی بۆ خاوەن کڵاش "بازرگان"ەکەیە و کەمتر بۆ کڵاشچنەکانە، جگە لەوەی کڵاشچنینیش بەشی خۆی گرفتی هەیە بۆ کڵاشچنەکان، لە نموونەی کزبوونی چاو، ملئێشە، قۆڵئێشە و سەرێشە."

هـ . ب