چیدم دۆغو بە ئاماژەدای پانەی کە پەیوەندییێ ڕاستەوخۆ ما بەینو چارەسەری پرسو کوردی و چارەسەری پرسو ژەنانە هەن، واتش: "تا چارەسەری کۆمەڵایەتیتەر بۆنە، زیاتەر تەمەندار وبەردەوام بۆنە. ئەر ژەنی ڕازی کریۆنە و مافەکاشا پاشێل نەکەرا، گلێرگە یاوۆنە بە ئاشتی. هیوا ئینا ئیرادە و ئەوەکۆشای ڕێکوزتەی ژەنانە". ئەماژەیش پانەیە کەرد پەنەوازا چنی ژەنا و گرڏو چین و توێژەکا گلێرگەی گلێرێ باوەو و ڕوانگەو ژەنا پێک بارانە.

 

هۆرسەنگنایەکێ چیدەم دۆغووێ ئەندامەو کۆنسەو ڕاوەبەری جەمەو ژەنا کوردەسانی (کەژەکە)ی بەکوڵی پی جۆرەن

"دیدارێوە بنەیانەی چنی ڕابەر ئاپوی ئەنجامدریا. دماو ئانەی شاندو دەم پارتی سەردانشا ئەنجامدا و لوێ لاو حیزب و لایەنەکا  و گلێرۆبییەی فرە گرنگشا ئەنجامدا. گەرەکما واچونە ئاماو پەیامەکا ڕابەر ئاپۆی بە ئێمە و گەلەکەیما چی پرۆسەنە، مانادارترین و گرنگترین وەڵکەوتەیش چنە گنۆوە. هەرپاسە فاڕییایێ فرە گرنگ ڕووەمرۆنە.

گەرەکما پەی ئی هەنگامە تاریخییە کە ڕابەر ئاپۆ پەی وەڵوستەی تورکیا بەرەو تورکیایێ تازە و دیموکراتیک و ئازاد چی سەدەنە دەسش پنەکەردەن جە ڕابەر ئاپویش موبارەک بکەرو. بێگومان ڕەوتێوە پەڕ جە مشتومڕ ئینا ئارانە و ئی ڕەوتەیچ جلایەنو گرڏکەسیۆ باسش چنە کریۆنە. هەرپسە جە ویر ڕاو گردی تورکیاینە، جە ئەرەیاوناکا، جە لایەنە سیاسیەکا و جە سەرجادەی و بازاڕەکانە قسەوباسێوە وەرفراوان ڕووەمرۆنە و بێگومان پارتو ئێمەچ بە هەمان جۆر بە وردی جە پرۆسەکەی ئەوەکۆڵیۆوە.

ڕاوەبەرا پارتیما جا بارۆ قسێ پەنەوازێ مکەرا و زیاتەریچ گرڏ چێوێ ڕۆشن مکەراوە. زیاتەر سەرو ئی پرۆسەیە باس کریۆنە. چونکە ئی پرۆسە پرۆسێوە چانە نییا کە تاوۆنە بە شێوێوە تاکلایەنە وسیۆ وەر ئەوەکۆڵایۆ. ڕۆانگێوە ئاسایی و ساکار نییا کە یەکسەر ئاشتی جێگیر بۆنە. ئی پرۆسە پرۆسێوەن کە مشۆم بە ئەوەکۆشای بەرەو وەڵێ بلۆنە.

گەرەکما بە تایبەت ئاماژە بی خاڵا کەرونە. پرسو کوردی پرۆسێوە فرە ئاڵۆزا و بە تایبەت ڕێڕەوێوە ١٠٠ساڵەش هەن جە ئەرەمەرزنارەو کۆمارو تورکیایۆ هەتا ئیسە. ئێمە ئی پرۆسە کە وەرو سیاسەتو نکۆڵی و دلێنە بەردەی لوان ڕاوە، بە جینۆسایدو کوردی پێناسە مکەرمێ. ئی پرۆسە ١٠٠ساڵەییە چنین قۆناغێ جیاواز و کەڵەکەبییەش جەوێش گێرتەن. هەرپاسە ڕابەرایەتیما ئی پرۆسەیە بە چنین قۆناغێ هورسەنگنۆنە.

پۆکەی هەم پرسو کوردی و هەم کێشە گرڏییەکا وەرکەوتوو دلێڕاسەی فرە ئاڵۆزێنێ. جگە چی راسیە تاریخییە و ڕوانەیە، مشۆم راسی جەنگو جەهانی یەرەمی وەرچەم گێرمێنە. متاومێنە واچمێنە ڕاسیێ جا جۆرە فرە جە جەنگی قەیراناویتەرا.

ئا خاڵەی کە گەرەکما سەرەتا جەختش سەر کەروە ئانەن کە؛ ئی پرسێ چێوێ نییا کە بە واتەیش واچینە 'چارەسەرم کەرد' چارەسەر کریۆنە. بەڕاسی پرسێوەن کە مشۆم بە وردبینی و جددی و وەرپرسیارەتی و یەکدەنگی گرڏو لایەنەکا و جە گرڏی گرنگتەر بە پارادایمێوە دیاریکریا مامەڵەش چنی کریۆنە. ئێمە مزانمێنە کە ڕابەرایەتیما جە ساڵەکا ١٩٩٠ ـەوە بە هەمان جۆر تەماشەو ئی بابەتەیشە کەردەن. چا کاتەنە ڕابەر ئاپۆ ئەرەیاوناش کە دماو مۆخاتەبێرە گیڵانە پەی چارەسەرو ئی پرسەی و جە گلێرۆبییەکا ئی دماییا ئەرەیاوناش کە "هەڵای ئنانا سەرو  بنەماو نەوەدەکانە"، هەم داوا و داواکاری وێش پەی چارەسەرو پرسەکەی و ئاشتی، بەربڕی. هەرپاسە جەختش چانەیە کەردۆ کە ئی پرۆسە پەنەوازیش بە موخاتەبی هەن.

بەمەڵامەتو ئینەی جە هەر گۆشێوە جە پرۆسەکەی ئەوەکۆڵیۆ، ئی ئەوەکۆشایە پرۆسێوەن کە مشۆم بە وردبینی، یۆگێرتەی و جددیەتۆ و دیسیپلینۆ چنەش ئەوەکۆڵیۆ. بێگومان جە ئیسەنە کە ئاکەپە ئینا دەسەڵاتدارینە - ئاکەپە بەشێوەن چی پرۆسەیە، بەڵام نمەکریۆ بە تاکە موخاتەبو پرسو کوردی هەژمار کریۆنە. پەنەوازا ئی پرسە بە جیا هورسەنگیۆنە، بەڵام جە ئیسەنە بە وەرچەم گێرتەو ئی ڕێبازەیە 'بەوەرچەم نەگێرتەی' کە ئاکەپە بە پاگیری گێرتەنشەرە وەر، مرۆڤ تووشو گومانێ و ویرکەردەیۆ مکەرۆ. کاتێ باس جە پرسو کوردی مکەرمێ، ئایا بەساڵانە گەلوو کورد نکۆڵیش ونە نەکریان؟ ئایا زوانو کوردی نکۆڵیش چنە نەکریان؟ ئایا شناسنامەو کوردی پەشتگۆش نەوزیان؟ بەساڵانە پرۆسەو جەنگی نکۆڵیش ونەکریان. ئیسە، بەردەوام بە واتەو 'تیرۆریستا' وێنێوە وەش دەبێت. بۆنە بەڵام ئی حەقیقەتەیە مەبۆنە جە یاڏ کەرمێنە. گەلوو کوردی جە دژو ئی ستەم و هرووژمە کۆمکوژییە گۆرانە جەنگی مڏرامنی بە هێزی بەرانە ڕاوە. ئی جەنگە جەنگو وێ پارێزناین. بەڵام ئینەیچ بە نامە نییای 'تیرۆریستاوە' کریان ئامانج و تەنانەت پرۆسەو جەنگیش نکۆڵیش ونەکریان.

ئیسە ڕابەرایەتیما گەرەکشا پرۆسەکەی گەشە پنە کەرۆنە. ئەو پێشئامایا کە ڕووەشادێنە، پەنەوازی و پەنەوازییەکا دۆخو ئیسەی، حەتمییەتو ئی پرۆسەیە نیشانە مرۆنە. جگە چانەیچ جە ڕووەو ئایدیۆلۆژییۆ ئی جەنگە مشۆم ئەنجامێوەش بۆنە. پۆکەی ئا پێشئامایێ ڕووەشادێنە، ڕەوشەکەی دیاری مکەرا. بەڵام کاتێ تەماشەو ڕێبازو ئیسەو ئاکەپەی مکەرمێ، چێش وینمێنە؟ ڕێبازێوە نیشانە مرۆنە کە تەنانەت نکۆڵی جە خودو پرۆسەکەی مکەرۆ و وەرچەم مەگیریۆنە. هەرپاسە ئینە ڕێبازێوە فرە مەترسیدارا. ئێمە چێگەنە ئەرکێوە پەی پێناسە کەردەی یان نام وەنە نییای پروسەکەی هیچ دەورێ مەگیرمێنە ئەستۆ. بەڵام پەنەوازا جەخت سەرو ئی ڕاستییە کەرمێوە. هیچ چێوێ جە ژیواینە بە بێ مەڵامەت مەویەرۆنە. کاتێ تەماشەو گرڏ دیاردە فیزیکی، میتافیزیکی، ماددی و مەعنەوییەکا مکەرمێ، وینمێنە گرڏ چێوێ ئینا پرۆسێوە گەشەکەردەینە. ئێمە پینەیە واچمێنە 'کات'. ئانەی ئێمە پنەش واچمێنە پرۆسە، هەمان چێوا: پۆکەی متاومێنە واچمێنە وەڵکەوتەو ئی پرۆسەیە، بە ویەردەو کاتی پێناسەو وێش دیار مکەرۆ.

فاکتەرەکا چارەسەری مەبۆنە تەنیا بە ئاکەپەیۆ سنوردارێ کریانە

ئەر وەڵکەوتەی، چێوێ کولانەن. بەڵام بێگومان متاومێنە پێسەو هەنگامێوە جە پەرەپنەدای پرۆسەکەی باسش سەر کریۆنە. چی خاڵێنە مشۆم وچیۆنە کە ڕابەرایەتی هەنگامێوە فرە تاریخییەش نییەنە، نەک تەنیا جە ئاستو تورکیا و کوردەسانینە، بەڵکوم جە ڕووەو پێشئامایەکا وەرکەوتوو دلێڕاسەینە و ناوچەکەنە بە تایبەت. جە حەقیقەتەنە ڕابەرایەتی وەڵتەر ئی هەوڵەشە دان و هورسەنگنای جۆراوجۆرێش ئەنجامدێنێ. ئیسە با گەشە کەردەیە کە پێشئامایەکا ئیسەیش وەش کەردێنێ، پرۆسەکە یاوان قۆناغێوە هەستیارتەر. هەر وەرو ئی هۆکارەینە ئی هەنگامێ تازە کریۆنە گرنگی تاریخو وێش بەدەس ئاردەن.

بە نییارەو ئاکەپەی جە مییانگەو گرڏو چێوەکانە هورسەنگنایێ دروس نییا. بەڵام ئەر باس جە ئاشتی وەڵکەوتەی کەرمێنە، مشۆم قەبووڵش کەرمێنە کە ئینە مشۆم بۆنە بە پرۆسێوە دیموکراتیزەکەردەی. چی باسو ئی پرۆسەیە مکەرمێنە؟ گەرەکمانە چ هەنگامێوە بنییەیمێ و چی؟ وەرو ئانەی پڕۆسەو جەنگی و پرسێوە چارەسەرنەکریا کوردی ئینا ئارانە. پەنەوازا ئی پرسە چارەسەر کریۆنە، ئینەیچ پەنەوازیش بە پرۆسەو ئاشتی و دیموکراتیزەکەردەی هەن. وەرو ئانەی سروشتو ئی پرۆسەیە ئانەش گەرەکا. ئەر ڕەوتێ گەشە بکەرۆ، پەنەوازا گرڏ چێوێ وەرچەم گیریۆنە. چونکە ئارۆ کێشێ فرێ ئامێنێ وەڵێ و بەتایبەت ئا کێشێ بە مەڵامەتو ئاکەپەیۆ سەرشاهوردان، کاریگەریشا سەرو پرۆسەکەی هەن. پۆکەی مەبۆنە مەڵامەتو چارەسەری تەنیا بە ئاکەپەیۆ سنوردار کریۆنە. ڕێباز و دەورو ئەکتەر و کەسایەتیەکا تەری چی پرۆسەنە فرە گرنگا.
کاتێ تەماشەو پێشئامایەکا ڕۆی مکەرمێ، وینمێنە ئاکەپە هەوڵ مرۆنە گرڏ پێشئامایەکا بە قازانجو وێش فاڕۆوە و پێشئامایەکا ناوچەکەی پێسەو سەرکەوتەو وێش نیشانە دۆنە. جە کاتێنە ڕاستیی بەردەوامو جەنگی ئینا ئارانە. ئی دۆخە فرەو جارا جە لایەنو هەڤاڵا سەرمەشقاماوە باسش سەر کریان. هەرچنە جە ئیسەنە گفتوگۆیێ فرە سەرو ئی پرۆسەیە هەن، بەڵام جەنگەگە بە هێزو وێشۆ بەردەواما، بەتایبەت جە هەرێمەکا پارێزناو مێدیا و سەرنیشتوو و وەرکەوتوو سوریای ‌هرووژمەکێ چڕێ بیێنێ و ئێربەس بە هیچ جۆرێ نییا ئارانە.
ئایا چارەسەرکەردەو پرسو کوردی گرڏ چێوێ چارەسەر مکەرۆ؟  ڕەنگە ١٠٠٪ گرڏ چێوێ چارەسەر نەکەرۆنە، بەڵام جە ڕووەو وەشکەردەو ژینگێوە دیموکراتیکیۆ هەنگامێوە گۆرە و تا ڕادێوە فرە کێشێ چارەسەر ملەرۆ. تورکیا کێشەکێش فرە قووڵێ بیێنێ. جە سەرەتاو ئەرەمەزنارەو کۆمارو تورکیایۆ، ئەرەپڕێکێ کوردی و سیاسەتە پەیوەندیدارەکێ وردە وردە گەشەشا کەردەن پەی سیاسەتو نکۆڵی و دلێنە بەردەی سیستماتیکو گەلوو کوردی. ئی دۆخە بییەن سیاسەتێوە بنەڕەتی جە حکومەتو تورکیای و تا ئارۆیچ بەردەواما.

ئەرەپڕاو کوردی سەرش هورداو. شێوازو سەرکۆنە کەردەو ئەرەپڕاکا و ڕێبازەکێ دماتەر وردە وردە گەشەشا کەرد و فاڕیێ پەی سیاسەتو نکۆلی و دلێنە بەردەو سیستماتیکی. ئی پرۆسە فۆرمێوە جیاوازش بە حکومەتەکا دا.
کاتێ تەماشەو گرڏو بەشەکا تورکیای مکەرمێ، جە ژەنکوژتەیۆ تا کۆمکوژییە کۆمەڵایەتیەکا، جە گرڏ ڕووداوێنە ڕووبەڕووو هەژمارێوە مەترسیداری باوە. ئی ژمارێ گرڏ جارێ ئەرەیاویا، باسشا سەر کریۆنە و لواشۆنیشا پەی کریۆنە. ژەنکوشتەی و دەسدرێژی بییەن بە ڕووداوێوە ئاسایی. جە گرڏو بوارەکا ژیواینە ژەنی ڕووبەڕوو چەوسنایۆ گۆرەی بانە. ئازادی ڕابەربڕییەی خەریکا بە تەمامەتی نەمەنۆنە؛ کەس نمەتاو بە ئاشکرا ویرو ڕاو وێش بەر بڕۆنە جونگە یەکسەر ڕووبەڕوو زینانی بۆوە. تەنانەت کەسانێ فرێ پێسەو ڕاوەبەرا حیزبەکا ڕەوانەو زینانی کریێنێ. ڕۆنامەنویسێ سەرەڕاو ئانەی مشۆم بەشێوێوە ئازاد تاوانە هەرمانەکاشا کەرانە ڕووبەڕوو دەس سەرەرە کێرتەی و زینانی باوە. ڕۆنامەنویسا کوردی سەرو ئی جۆرە بابەتا کە هیچ کێشێوەشا نییا جە گلێرگەکا تەرینەە ڕووبەڕووو دادگایی کەردەی باوە، تەنانەت جە ویەردەنە کوژیێنێ. ئارۆیچ هەمان ڕێباز بەردەوام و ئارۆ چڕتەر بییەنۆ. هونەرمەندێ و ئەکادیمیسیەکێ و کەسایەتیەکێ هەمان فشارشا ئینا سەر. بەگرڏی چین و توێژەکێ تەنانەت پەی یەک ناڕەزایەتی بەربڕییەی ڕووبەڕوو زینانی بیێنێ و ئەشکەنجە دریانە.

دۆڵەت تیرۆرێوە گۆرەی بەرۆ ڕاوە، مشۆم ژینگێوە  بەدوور جە تنوتیژی بنیات نریۆنە
هەمان هەوڵدای تیرۆرییەکێ چبەرو سنوورەکا تورکیاشەنە بەردەوامێنێ.جە یەرێ ڕوا ویەردەینە زیاتەر جە ٢٠ کەسێ جە هرووژمەکا سەرو وەرنیشتوو و پانیشتینە کوشیێنێ. هەم جە دلینەو تورکیای و چبەرو وڵاتی بە بەهانێ 'ڕوبەڕوبییەیۆ چنی تیرۆری' کۆمکوژی وەرفراوان ئەنجام دریۆنە. حکومەت بە بەهانێ بەردەوامێ پەی هرووژمەکا خەڵکو مەدەنی، زاۆڵێ، هونەرمەندێ و ژەنا کوردی  مکەرۆنە ئامانج. پەی نموونەی جە تشرینەنە، تاتەو تەیاری کوژیا. سەرمەشقێ و ڕاوەبەرا ژەنێ بە شێوێوە سیستماتیک مکریانە ئامانج. ئینێ گرڏشا وڵاتپارێزێ بێنێ، کەسانێ بینێ کە گەرەکشا بێ خاکەکە و یاگێ ئەرەنیشتەیشا پارێزیۆنە. کەواتە تاوانەو ئی گەلەیە چێشا؟ تاوانەو ژەنی و زاڕۆڵا چێشا؟
هەرپاسە دۆخەکە جە پانیشتوو کوردەسانییەن جیاوازیش نییا. جە چن ڕوێ ویەردەینە ٦هامووڵاتیێ مەدەنیێ جە ناوچەو ڕانیەی و بەهدینان کوشیێ. هەرپاسە ٢ سەروازێ سنوورو عێراقی و پێشمەرگێشا کوشتێ. گرڏو ئی هرووژمێ جەلایەنو حکومەتو تورکیایۆ ئەنجام دریێنێ. دۆڵەتو تورکی بە هەمان سیاسەتو کۆمکوژییۆ جە سنوورەکا وێش و چبەرو وڵاتی هرووژمەکا ئەنجام مرۆنە.

جە لێوەنە دڕندەیی و کۆمکوژیێ گۆرە ئەنجام مرانە و جە لێوەتەرۆ پاسە وێشا نیشانە مرانە کە شۆنەو چارەسەریرە گێڵانە. بەڵام نە ماچانە 'چارەسەرش مکەرمێ' و نە پرۆسەکەی دیاری مکەرا. بی سیاسەتە ناڕۆشنەیە، بەس داوا مکەرا "پەکەکە چەک بنیۆرە". تەنها ماچانە 'تورکیەپێوە بێ تیرۆر'، بەڵام جە حەقیقەتەنە ئامانجو تورکیای بێ توندوتیژی نییا. ڕابەرایەتیما و ئێمە پنەما پاسەن کە مشۆم ژینگێوە دیموکراتیک و بەدوور جە تونتیژی بنیات نریۆنە. بەڵام ئینە چێوێ یەکلایەنە نییا. چی بەینەنە تنوتیژی و تیرۆری دۆڵەتی چڕ بییەنۆ.
ئانەی ئیسە ڕووەمرۆنە، جە ڕوانگەو یاسای جیهانیەکاوە، تاوانەو جەنگینە. ئا سیاسەتە دیکتاتۆریا کە حکومەتو ئیسەو تورکیای پەیڕەوش مکەرۆ، ڕوانە وڵاتی جە چارەسەرو دیموکراتیکی زیاتەر دوور وزۆوە. ئی ڕەوتە مەترسیدارە نەک تەنیا جە لایەنو چین و توێژە خاوەن ویژدانەکاو دلێ ئاکەپەی، بەڵکووم گرڏو چین و توێژەکا ڕاس و چەپی تورکیای و هەر تاکێوە گلێرگەیش مشۆم وینانەش و بە پێی کاردانەوە نیشانەش دانە. دۆخەکە فرە مەترسیدارا. چی کاتەنە، بە تایبەت جە بارودۆخو ئیسەینە، کە هامسەنگی جە وەرکەوتوو دلێڕاسەینە بە خێرایی فاڕییایش سەرەرە مێ. دۆخو سوریای ڕۆشنا؛ جەنگی جەهانی یەرەمی جە وەرکەوتوو دلێڕاسەیەن ئینا ئارانە و  ئی  دۆخە گۆرەتەر بۆنە و ڕەنگە پاسە بەرگنۆنە کە دۆخەکە مردان، بەڵام مەلملانێکێ بەردەوامێنێ و پێشئامێکێ بەردەومێنێ.

هەرپاسە مشۆم گلێرگە چی حەقیقەتە یاوۆنە. ژەنی خاوەنو ویرکەردەیۆ و یاواینەو سەردەمیانەینێ. مشۆم هۆشیاری و ڕێکوزتەو ژەنا وەرچەم گیریۆنە. چی خاڵەنە مەبۆنە چارەسەری تەنیا بە قەرارەکا ئاکەپەی بەسیۆنە. بێتاقەتی ئانەی هەن کە چارەسەری بە ڕێبازەکا ئیسەو ئاکەپەی بەدی نمێنە؛ بە پێچەوانۆ سیاسەتو دماوستەو و فریودای جابەجێکریۆنە. بێگومان گرڏما ئی نێتاقەتییەم هەن و ڕاسا. بەڵام هیوا تەنیا بە چەمەڕای بەدینمێنە. هیوای حەقەتینی یپتەنیا جە هەنگامەکاوە سەرچەمە گێرۆنە. هیواو ئیسە بەسیان با هەنگامەکا ئاکەپەیۆ. ئەر ئێمە چارەسەریما گەرەکا، مشۆم بە ڕێکوزتەی، ئەوەکۆشای و وەشکەردەو ژینگێوە دیموکراتیک بەدەس بێنە. مشۆم ئاگادارو سیاسەتە پراگماتیک و بەرژوەندی وازەکا ئاکەپەی بیمێ کە سەرو بنەماو جەنگی تایبەتی ملۆڕاوە، ئەڵبەت کریۆنە فاڕیۆنە ئەر هەنگامێ فاڕییای بنریۆنە. بەڵام ئەر فاڕییایێ جا جۆرە ڕووەنەرۆنە، چارەسەری ڕووەمەرۆنە.
پۆکەی مەبۆنە چارەسەری دەسو لایەنێوە بۆنە و لایەنێ تەر چبەرۆ بۆنە. دیموکراسی نیا دەسو کەسینە. هەرپاسە ئاشتیش مەبۆنە جە دەسو کەسینە بۆنە. ئاشتی پەی گەلیا و گەل پەرەس پنەمرۆنە. ئاشتی پەی ژەنانو و جەلایەنو ژەناوە بنیات بریۆنە. ئی پرۆسە بە ئیرادەو ڕێکوزتەی و بە ئەوەکۆشای، گفتوگۆ و بە جوابدایۆ دیموکراتیکی بەرەو وەڵێ ملۆنە. ئەر نا تەنیا بەتەماشەکەردەو حکومەتو ئیسەی و هورسەنگناو ڕەوتەکەی بێ هیوا و ڕەشبینی گەلیش چنەگنۆوە. پەی نەمەنەو ئی ڕەشبینییە، مشۆم ئەوەکۆشای ڕێکوزتەی پەرەش پنە دریۆنە.

پەنەوازا گرڏو ئێشەکا بە هەستیارو یەکسانی هورسەنگنایشا پەی کریۆنە
جی دۆخەنە ئێمە جە پرۆسەکەینە بێنام و نیشانێنمێ. کردەوە دژە دیموکراسیەکێ حکومەتی بەردەوامێنێ، هرووژمەکێ بەردەوامێنێ. بەڵام ڕێبازو ئۆپۆزسیۆنی پەی پرۆسەو چارەسەری گرنگا. بەشێ جە پارتەکا ئۆپۆزسیۆنی بەتایبەت جەهەپە نیگەرانی وێشا بەربڕییەن. بێگومان ئی ناڕەزایەتیێ گرنگنێنێ و پەنەوازا وزیانە وەرو سەرەنجیۆ. بەڵام ئەرقەرارا پرۆسەکە بە شێوێوە هەمەلایەنە وزیۆنە وەر هەرمانێ، ئانە مشۆم چارەسەرو ئێشەکاش کریانە کە گرڏ کەسێ تووشش بییەن.
ڕاسا ئاڏاو سەروازەکا ئێشی فرە چەشانە. هامکاتەنە ئەڏاو گەریلاکا هەمان ئێشا هەن. دایکانی ڕۆو شەممەی هەڵای بێ ئاگێنه جە چارەنووسو ڕۆڵەکاشا. نمەتاو ماتەمینی پەی ڕۆڵەکاشا گێرانە کە تەنانەت قەبرەشا دیارە نییەنە. ئایا کریۆ ئێشێ گۆرەتەر چنەیە بۆنە؟ ئێشو گرڏ ئەڏێ، گرڏ بنەیانێوە، گرڏ تاتێوە گۆرەن. ئی ئێشێ بەراورد نمەکریا بە هیچۆ. بەڵام ئەر چارەسەری حەقەتینەما گەرەک بۆنە، مشۆم گرڏو ئێشەکا بە هەستیاری یەکسانیۆ مامەڵەشا چنی کریۆنە.

پەنەوازا شۆڕشو ژەنا گرڏو سوریای گێرۆوە
ڕەوتە جیهادییەکا کە جە سوریاوە بەرەو ئەفغانستان درێژێ باوە، ئامانجشا دلێنەبەردەی دەسکەوتەکا ژەنان، دڕندەیی جە ئەفغانستانۆ ئەزموون کریۆنە، جە ئەفریقا و سەرنیشتوو و وەرکەوتوو دلێڕاسەیشەنە بەرگنۆنە. بە ئامای هەتەشەی پەی سوریای، ڕەوشێوە سەختتەر پەی ژەنا بەر گنۆنە. ڕەفتارەکێ پێسەو بەرکەوتەو نامێ کەسایەتییە تاریخییەکا ژەنا جە کتێبەکا پەروەردە و ستەمو سیستەماتیکی جە ژەنانە، بەدی کریۆنە. هەوڵو بەرکەردەو نامێ ئا کتێبا، زیهنیەتو دژە ژەنێ بە ڕۆشنی بەروزۆنە.
ئا شۆڕشەی جە سەرنیشتوو و وەرکەوتوو سوریاینە هەن، پێسەو ئەستێرێوەە درەوشیایۆ جە تاریکی وەرکەوتوو دلێڕاسەینە و جەهانیشەنە وینیۆنە.
حەقیقەتێ هەن دەربارەو هەتەشەی. ئی هێزە دیمەشقش ئەرەگیر کەرد و دەسش سەرو دەسەڵاتیرە  گێرت. پینەیشا وات شۆڕش. بەڕاسی چێگە ڕەوشێوە جددی هەن. هەتەشە جە گرووپو چەتەکا پێکئامان و ئاما سەرو دەسەڵاتی. هەڵوێسێوە دیاریکریاشا هەن وەراوەر بە ژەنا. جە سوریانە سامان و ئیرادێوە دۆڵەمەنو گەلی هەن. ئینە نەک تەنیا وشێوە یان نامێوەن نییا، بەڵکوم پێسەو پێکئامێوە تاریخی و کلتووری حەقەتیەنە بییەیش هەن. گەلا سوریای تایبەتمەندییێ ناوازەشا هەن جە پارێزناو کولتوورەکەیشا. پی مانێ گەلێوە مڏرامانا. ڕەنگە ڕێکوزتەیشا نەبۆنە، بەڵام پێکئامێوە کلتووریشا هەن. ژەنیش با جۆرەنێ. ژەنی سوریای جە ژەنێ هیچ جوگرافیایێوە تەری مەشانە. سوریا پێسەو ئەفغانستانی نییا. سوریا تایبەتمەندی وێش هەن. پۆکەی کە ماچانە ئا "شۆڕش"ـەی چنی ئاماو هەتەشەی ڕووەدۆنە ئازادیەکا مارۆنە، حەقیقەتەکا نیشانە مرۆنە. ئینە چیرۆکێوە ساختە و دەستکردا.
بنیاتنیایەو سوریای ئینا ڕۆژەڤەنە. پەنەوازا ئی هورسەنگنایە پەی سوریای و هەم پەی تورکیاچ کریۆنە. سنوورەکێ وەرنیشتوو دلێڕاسەی واوەی مجیاراوە. چی پرۆسەنە کۆمارو سوریای بەجۆرێوە مەرزیارە، پێسەو ئانەی ئیرادەو ژەنێ بییەیش نەبۆنە. پۆکەی جە سوریانە بەردەوام کێشەو ژەنی بییەن. ئیسە، جە ڕاو هەتەشەیۆ تابلۆیێوە مەترسیدار نیشانە مرۆنە.
ئەزموونێوە گرنگ جە سەرنیشتوو و وەرکەتوو سوریای هەن. جەلایەنو شۆڕشو ژەنێوە. پۆکەی مشۆم ئی مۆدێلە جە تەمامو سوریاینە وەڵابۆوە و شۆڕشو ژەنا تەمامو سوریای گێرۆوە. دیموکراسیبییەو سوریای پینە پێکمێ.
چی پرۆسەنە وەرپرسیارەتیێ گۆرە گنۆنە سەرو شانو جمیەرەو ژەنا جە سەرنیشتوو و وەرکەوتوو سوریای. ئەزموونو ١٢ ساڵاشا هەن. ئینە چێوێ نییا کە بە کەم تەماشە کریۆنە. مۆدێلێوە ئەرەمەزیان کە دلێشەنە ژەنی جە سیاسەت، تەندروستی، پەروەردە، ئابووری، ئاسایش، و گرڏو کایە کۆمەڵایەتییەکا بەشداری مکەرا. میکانیزمەکێ پێسەو سیستەمو هامسەرۆکایەتی و ئەنجومەنەکێ ژەنا پەرەش پنەدریا. پەنەوازا ئی مۆدێلە جە گرڏو سوریاینە وەڵا کریۆوە.
پەنەوازا ئی پرۆسە بە گلێرۆبییەی ژەنا و ڕێکوزتەو ژەنا و دەسوەڵێ وستەی و پلاتفۆرمی پێکبێنە و جە زەمینێوە وەرفراوانەنە وەڵا کریۆوە. ئایندە ئینا دەسو ژەنانە. پەنەوازا بە هۆشیارییۆ ئەوەکۆشای بکەرا و هەم بەشداری پرۆسەو بنیاتنیایەو سوریای کەرانە.
پارێزناو شۆڕشو ژەنا وەرپرسیارەتی هامبەشو جمیەرەو ژەنا جەهانین
پەشتگیری جمیەرەو ژەنا وەرکەوتوو دلێڕاسەی و جەهانی فرە گرنگا. شۆڕشو ژەنا حەقیقەتێ تاریخیا. چونکە پرسو ژەنا جەهانییا، چارەسەرەکەشش هەر پاسەنە. شۆڕشو ژەنا جە سەرنیشتوو و وەرکەوتوو سوریاینە سەرچمەو ڕۆشناییا پەی گرڏو ژەنا. بەهێوەن کە ڕاو گەلا ڕۆشن مکەرۆوە. مشۆم پارێزیۆنە. پۆکەی پەنەوازا جمیەرەو ژەنا جە وەرکەوتاا دلێڕاسەی و جەهانینە خاوەندارییەتی جە شۆڕشو ژەنا سەرنیشتوو و وەرکەوتوو سوریای بکەرا و پارێزیانە و پاڵپەشتیش بکەرا. ئینە تەنها پرسێوە دلینێ نییەنە، بەڵکوم پرسێوە جەهانی ژەنانە. ٦٥٠ ژەنێ جە ٥٠ وڵاتاوە پەی پەشتیوانی چی شۆڕشەیە ئەرەیاونێوەشا دا. ئینەیچ هەنگامێوە فرە مانادار و گرنگ بێ. ئی پەشتگیرییە پەنەوازا فراوانتەر کریۆنە. پارێزناو شۆڕشو ژەنا وەرپرسیارەتی هامبەشو گرڏو جمییەرەکا ژەنان جە سەرانسەرو جەهانینە.
جە ئێرانەنە جەقەنارەداو ژەنا مەمدرۆنە. وەراوەرو بەشەکا گلێرگەی و بەتایبەت ژەنا جەقەنارەدای بەردەواما. ژەنە سەرمەشقەکێ پێسەو پەخشان عەزیزیێ و وریشە مورادیێ دەورێ سەرمەشقشا جە ئەوەکۆشای ئازادیی ژەنانە گێڵنان. کاتێ باس جە شۆڕشو ژەنا مکەرمێ، باسو ئەوەکۆشای ژەنا و دەسکەوتەکا ئاڏشایش مکەرمێ. ئی ژەنێ سەرمەشقێنێ. جە وەرکەوتوو کوردەسانیینە بەهێ فرێ هەنێ کە بە قوربانیدای فرە بەدەس ئامێنێ. سزاو جەقەنارەدای وێش جە وێشەنە هەرمانێوە نامرۆڤانێنە. هەر وەرو ئانەیسا کە مڏرامانو ژەنا جە ئێرانەنە گرنگا
پەنەوازا پیلانگێڵی بە تەمامەتی پووچەڵ کریۆوە
پا منیۆنە مانگەو شوباتی، شوبات ساڵێوە پیلانگێڵنییەنە دژو ڕابەرایەتی. واتە ٢٦ ساڵێ ویەر و یاوا ٢٧ ساڵێ. بی مەڵامەتۆ مشۆم زانیۆ کە ڕابەر ئاپۆ جە ماوەو ٢٦ ساڵانە مڏرامنێوە گۆرەش نیشانەدا. ئی مڏرامانە هەڵای بەردەواما.
گرنگا چی پرۆسەنە ڕابەرایەتی بەشێوێوە جەسەی ئازاد کریۆنە. ئەر بە ڕاسی گەرەکشانە ئی پرۆسە وەڵێ گنۆنە، ئەر گەرەکشانە نزیکایەتیێ جدی و یۆگێرتە بۆنە، ئینە بە مسۆگەرکەردەو ئازادی جەسەیی ڕابەرایەتی مێ ئەنجام. ڕابەر ئاپۆ چی ڕووۆ گرڏ کاتێ هەڵوێسێوە نەرمش نیشانەدان. بەبۆنەو ١٥ و شوباتیۆ داوا جە گەلو کوردی و بەتایبەت ژەنا کورد ی و گلێرگەو کوردی ئەوروپا و دۆستەکاما جە جەهانینە مکەرمێ ئێ ساڵی فاڕانە بۆ پەی ساڵەو دلێنە بەردەی پیلانگێڵنی و مسۆگەرکەردەی ئازادیی جەسەیی ڕابەرایەتی.

جە تشرینەنە تاریخی منوسمێوە
مڏرامنو گەلوو وەرنیشتی و گەلوو کۆبانێ و گەلا سەرنیشتوو و وەرکەوتوو سوریای بەردەواما. جە هێڵو تەل تەمری و هەرێمو سیرین هرووژم بەردەواما. ئا چالاکیێو ناڕەزایەتییپێ جە بەنداوو تشرینینە ئەنجام دریانە، کریانە ئامانج. جە کۆبانێنە هرووژم مکریۆنە سەرو گەلی. ڕاستییەکەیش، جە وەرنیشتەنە و بەتایبەت جە کۆبانێنە جەنگێوە گۆرە دژو داعشی ئەنجامدریا، تاریخ نووسریاوە. بەڵام دیسان ئی تاریخە جە تشرینەنە منوسیۆوە.
جە تشرینەنە گەل بە ئازایەتی و ئیرادە و یۆگێرتەی خاکەکەیش پارێزنۆنە. بەنداوەکە چێگە تەنیا سیمبولێوەن؛ جە بنەڕەتەنە گەل ئازادی و بییەو وێش پارێزنۆنە. ژەنی ئازادی وێشا پارێزنانە. هونەرمەندێ خاوەنداری جە بەهاکاشا مکەرا. ئی مڏرامانە نموونە و نیشانەو فیداکارییێ گۆرەین، نەک تەنیا پەی گەلوو کوردی، بەڵکوم پەی گرڏو گەلا جەهانی. مشۆم بە گۆرەکەردەو ڕێکوزتەیما، هیواو وێما خوڵقنمێ و ئایندەما بنیات بنییەیمێ".