بە بۆنەو ٨ ئاداری ڕۆو جیهانیی ژەناوە، گرد یاگێوە جیهانینە چالاکییێ کریا، وەڵاتێوەنە کە شۆڕشوو ژەنێ دلێشنە بەرکەوت، یانێ جە جوگرافیاو سەرنیشتی و وەرکەوتوو سوریاینە پا بۆنەوە چالاکیێ کریا. بە بۆنەو ٨ ئاداریوە جەنگەواناو یەکینەکاو  پارێزنای گەل (یەپەژە)ی و یەکینەکاو پارێزنای ژەنێ (یەپەژە) و برینداراو جەنگی ئی ڕووەشا نرخنا.

'تا تارێخ ڕۆشن بۆوە مشۆم ژەنی خاوەنداری وەنەو وێش کەرۆ'

جەنگەوانەو یەپەژەی کە هەمان وەختەنە کەمئەندامەو جەنگیچنە مزگین ئیدریسە ، باسوو گرنگیی ٨ ئاداریش کەرد و واتش: "٨ ئادار ڕۆو جیهانیی ژەنێن. وەڵێ گرد چێوێنە بەڕێزدارییوە یادوو گەشمەردە ژەنا کەرووە، مەبارەکبایی ئی ڕۆیە چا ژەنا کە کۆشیا و ئانێ کە ماچا 'بێگومان سەرێگنمێ' کەروو. مشۆم ژەنی ئانەیە بزانا بەئاسانی ٨ ئاداری قبووڵ نەکریان.  ساڵەو ١٨٥٦ نیۆرکنە ١٢٩ ژەنی سۆچیێنێ. پەی ئی کۆشیایە بە سەدان ژەنێ گیانشا فیدا کەردەن. پەی من مانێوە جیاوازەش هەنە. چندین قوربانیێ و هەرمانێ خاسێ کریێنێ. ٨ ئاداری واوەی هۆشیاربییەیۆ و گێڵایۆن پەی (گێڵایۆ پەی ئەدێ و ئازادی). پێسە ڕابەرما ماچۆ 'نەک تەنیا ٨ ئاداری، مشۆم گرد ڕوێ بۆ بە ڕۆو  ژەنا' پەی ئینەیچە پێویسییش بە کۆشیای ژەنا هەن. وەروو ئینەین سیستمی هەژموونواز گەرەکشا یەک ڕۆنە ژەنێ بازۆوە و کۆشیای ژەنێ لاواز کەرۆ. گەرەکشانە چەنی زارۆڵە خەڵەتنا، کۆشیای ژەنێچ پێسە خەڵەتنا."

جەنگەوانەو یەپەژەی ئاماژەش پانەیە دا تا تارێخ ڕۆشن بۆوە مشۆم ژەنی خەریکوو هەرمانەو وێشا با و واتش: "بە بۆنەو ٨ ئاداریوە باوڕ کەر بۆ. وەروو ئانەیە مدرامانو ژەنێ تارێخیین و ژەنی کۆشیایش پەی ڕۆشنکەردەیۆ تارێخی بەردەوام کەرۆ. ئی سەرمەشقییە بەتایبەت یەپەژەی گێرتەن گەردەن. نموونەو ئی شۆڕشەینە وەرنیشتوو کوردستانینە. چندین ژەنێ شۆڕشگێڵنێ پێسە ئارین، ئاوێستا، زەهرا، سۆرخوێن، ئازادێ بەبێ تەرس و قارەمانێتییوە سەرمەشقێ ئی شۆڕشەی بێنێ. جە کەسێتیی ئادیشانە جمیەروو ئازادیی قەوەت بی. ڕۆشنایی وێشا دا بە وەرکەوتوو کوردستانی و شۆڕشوو 'ژەنی، ژیوای، ئازادی'ینە دەنگشا داوە، ئی دەنگیچە گردوو جیهانینە بێ. پێسە ڕابەرێتیما ئاماژەش کەردەن "سەدەو ویس و یەکی بۆ بە سەدەو ژەنێ" وەروو ئانەیە ٨ ئاداری وەنەپەرسایۆن جە تاتەسالاری و گێڵایۆ ئامارگیی."

'بە فکروو ڕابەر ئاپۆیۆ، ژەنی زیاتەر جە ئازادیی نزیکێ باوە'

جەنگەوانەو یەپەگەی و کەمئەندامەو جەنگی لالێش ئێزیدییە، ئاماژەش دا کە بەینوو ژەنێنە و ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدولا ئۆجالانینە پەیوەندیێوە قەوەت هەن و پێسە بەردەوامە بییە: "وەختێ سەرنجە وزی سەروو کۆشیای ئارۆی، هیچ ڕێکوزیاێوە، هیچ پارتێوە ڕابەرێ زنیارییشا نەدان بە ژەنا، خەباتی مەبارەکوو ژەنێشا تارێخۆ تا ئارۆ بەپێچەوانەوە نیشانە دان. داوە. پەوکای ژەنی بە کەم وینیێنە.  ئانە کە ئارۆنە هەن، چەنی پاڕادایموو ڕابەر ئاپۆی بەراورد کەرمێ جیاوازییەکەش فرەن، چونکوم ڕۆحوو ژەنێ و ویرۆکەردەیش بە پارادیمەکاو ڕابەر ئاپۆیۆ زیندێ بیێوە. ئیساتی ئی ڕۆحیەتە هیچ وەربەسێوە مەشناسۆوە، پێسەو وەڵێ ژەنی بیێنۆ بە سەرمەشقەو گلێرگەی، بە زانیارییەکاش بیێنە بە مامۆساو گرد چێوێوە."

لالێشە بەردەوامیی  قسەکاشنە واتش: " بەڕاسی ژەنی وابەسێ ئازادیی وێشانێ، چونکوم ڕابەر ئاپۆ نوێنەرایەتیی ئازادیی کەرۆ و ڕا و ئامرازەکاو ئازادیی پەی ژەنا ئاشکرا کەرۆ. پەیوەندیێوە قەوەت بەینوو ژەنێ و ڕابەر ئاپۆینە هەن، ژەنی دڵسۆزێ ڕابەر ئاپۆینێ، پەوکای ژەنی بە پارادایمەکاو ڕابەر ئاپۆیۆ وەنەو ئازادیی نزیکێ باوە و تاجەو سەرەوەری بەدەس ماراوە کە چەنەشا دزیێنە."

'ژیوای ئازادیی مسۆگەر کەرمێ'

جەنگەوانەو یەپەگە ڕۆدی ئامەدە باسوو دەوروو ژەنێش گلێرگەنە کەرد و واتش: "نمەبۆ چارەسەر سەروو بنەماو هۆشیاریی سیستمی قووڵتەر کریۆوە. بێگومان گوتاروو ٨ ئاداری جیهانەنە گرنگی و ماناو وێش هەنەش، بەڵام  کوردستاننە  پا مانێ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە هیچ گوتارێوە یاگێ وێشەنە نەمەنەن، پەوکای هۆکاروو ئی مانێ دلێ شۆڕشینە وەش کەرمێ، ئی شۆڕشە وەڵینە دلێ ژەنێنە میاوۆ بە بنەمای سەرەکییەو وێش. ڕۆو ئارۆینە ستێرک-ستار بە ماناو خوداوەندی هەن. ڕاسیینە ئا خوداوەندێ ساعیبوو دەوری تارێخینێ، ئی مەبارەکییەو ژەنێ  گرد سەردەمێوەنە خولقنەر و چالاک بییەن. بەبێ ژەنێ هیچ شۆڕشێوە نەیاوان ئاستوو ئازادی و دیموکراسی."

ڕۆدی ئامەدە باسوو ئانەیش کەرد، ژەنی خوداوەندێ حەقیقەتینێ و واتش: "جە تارێخۆ تا سەردەموو ئیساتێ، گلێرگە بە شێوێوە تندوتیژانە جە کەسایەتیی ژەنێنە کریان ئامانج، چونکوم ژەنی ڕەمزوو گلێرگەی بیێنە و بە گرد نۆعێوە چەوسیێنۆ.  بەڵام ژەنی بە گرد  نۆعێ وەرگێریی زوڵموو ژەنا باوە. ژەنی دەورێوە گرنگش هەن خەباتوو گلێرگەینە پەی ئازادیی. ئا خەباتە کە کریۆ، یاوان حاسێوە بەرز. گرد لاێوە جیهانیوە ئارۆنە ژەنی دەوروو پارادایموو ڕابەر ئاپۆینە کوێ بیێنێوە و پی قوەوە دژوو زهنیەتی دەسەڵاتداری مردێنێوە.  هەزاران گەشمەردێ جە پەرەپەنەدای خەتەو ئازادیی ژەنانە گیانشا بەخت کەردەن و ئیسەیچ بەختش کەرا. پەوکای جارێوە تەر میاومێنە  کە ئازادیی ئاسان نییا،  هەرمانەو ئێمەنە چی خەباتەنە کە بە ڕۆحی ئاپۆییوە بە یادەوەرییەکاو هامڕا ژەنە گەشمەردەکاما فراوانتەر کەرمێ و وەعدیچما بەخشای ژیواێوە ئازادین."