ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی موراد قەرەیلان ئەرەیاوناش، جە سەرڎەمی تازەنە بە دیموکراسی و ئازاڎییوە کۊشیای مافی سروشتی گەل گەشتەر بۊ و واتش، " پێسە چەنی تا ئیساتۍ دوژمنما مردنان، چێولایچ سەرۍ گنمۍ لەئێستا بەدواوەش سەرڎەکەوین ".
موراد قەرەیلان بەشداریی 'بەرنامەی تایبەت'وو ستێرک تیڤییش کەرد، هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی، گەمارۊو سەروو مەخمووری و ورچنیەیەکاو تورکیایش ورسەنگنۍ.
چەمپەنەکەوتەکەی قەرەیلانی پێسنەن :
تاوودۍ باس جە مانا و گرنگیی هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی کەرڎێ؟
وەڵی گرڎ چێوێنە هەڵمەتەو یەکوو حوزەیرانی جە ڕابەر ئاپۊی، گەلاو کوردسانی گرڎیشا، دۊساو گەلوو کوردسانی، هامڕایا، خەباتکارا، گەریلاکاو ئازاڎیی کوردسانی گرڎی، جەنگەوانا مەبارەک کەروو. گەشمەرداوهەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی جە ئەرداڵ، عادڵ و نوداکا تا فازڵ بۊتان، عەگید جڤیان، دەلال ئامەد، یاشار بۊتان و لەیلا ئامەدەکا گرڎی بەرێزۊ یاد کەرووە، سەرەو ئیحتراموو وێم ئاستشانە کۊمنوورە. قەراروو ڕەفاقەتی کە پادیشاما دان جارێوە تەر دووەبارەش کەرووە، ئەرەیاونووش کە تا ئاخر پابەندوو ئا قەراری بیمۍ.
هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی درێژەو هەڵمەتەو ١٥و تەباخین، هەڵمەتەو دووەموو ١٥و تەباخی. ١٥و تەباخی وەرش بە دلێنەبەرڎەی گەلوو کوردی گێرت و پەرسەو کوردیش وستە سەروو مێزەو چارەسەری. وەلی وەراوەروو ئانەینە پیلانگێڵنیی بەیننەتەوەیی کریا. هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی پەی ڕاگێریی جە زەرەر-خەسارەکاو پیلانگڵنیی بەیننەتەوەیی و چەسپنای چارەسەروو پەرسەو کوردی دەورێوە تاریخییش گێڵنا.
پێسە مزانیۊ بە ماوێوە کوڵ، دماو ڕووەدای پیلانگێڵنیی بەیننەتەوەیی ١٥و شوباتوو ١٩٩٩ ڕابەر ئاپۊ چەنی جمیەری پەی پووچەڵکەرڎەیۊ پیلانگێڵنیی بەیننەتەوەیی، نیایرەی بناغەو چارەسەری سیاسی، ڕاگێریی جە گەرەشێونی و ئاژاوەگێڵنای تازەی مردنای جەنگیش وست وەروو باسی ئانە جە ساڵەو ١٩٩٩ مانگەو ئابینە ئەرەیاونیا. ئا پڕۊسە کە ئینسان متاوۊ پێسە ئاویربەسی نامیش بنیۊ کە پەنج ساڵۍ درێژەش کێشا جەنگ مردا. چی قۊناگەنە دەوڵەتوو تورکی ئەوەڵۊ بۊسە وەرڎەموو هامڕایانە نیرە کە کێشیێنێوە، هامڕێۍ فرۍ ئێمەشا پاسە گەشمەرڎۍ کەرڎۍ. سەرباروو ئانەیە کە پەنج ساڵۍ چەک لاو ئێمەوە بەکار ناما، جەنگ نەکریا، جگە ئانەی ڕابەر ئاپۊ ئیمراڵینە دەسش بە نییا چند هەنگامێوە کەرد، دیدارێش کەرڎۍ، نەخشەڕاو چارەسەرییش وستە بابەتوو ڕۊو ڕای گرڎینیوە. پەیام و نامەش پەی کاربەدەساو دەوڵەتوو تورکی کیانا و نویست، مەرجەکاو چارەسەریش ئارڎۍ ماقووڵتەرین ئاست. وەلۍ دەولەتوو تورکی حیچ هەنگامێوەش نەنیا. بەپێچەوانەو چارەسەریوە دەوروو پاکتاوکەرڎەی پەرسەو کوردی ڕادەسوو حوکمەتوو ئاکەپەی کریا، کە ئا وەخت ئامابۍ دەسەڵاتۊ. وێش پەی وێش ئاکەپە پێسە پڕۊژێوە بییەبۍ بە دەسەڵاتدار. وەروو ئانەی سەرۊکوو ئاکەپەی تەیب ئەرڎۊغان واتش، 'ئەگەر ویرێش چەنە نەکەریوە ئا وەختە چێوۍ نییا نامێش پەرسەو کوردی بۊ'. پانەیچۊ نەمردا جە ڕاو بڕۍ چەتاوە، گەرەکش بۍ جمیەرەکەی دلێنە و جبەرۊ پاکتاو کەرۊ. دژوو ئا مامەڵەیە و هەرمانەکاو دەوڵەتوو تورکی هەڵمەتەو ١و حوزەیرانوو٢٠٠٤ بەناچاری کەوتە دلۍ بەرنامەو هەرمانەو جمیەرەکەیماوە، سەروو ئا بنەمۍ قەراردریا و مسۊگەر کریا.
ئامانجوو هەڵمەتەکۍ ئانەبۍ هۊشداری دریۊ دەوڵەتوو تورکی بۍ سەروو مێزۍ. یانۍ ئامانجەکە چارەسی بۍ. وەروو ئانەیچ چوارچووەو پارێزنای چالاکینە بڕۍ چالاکیۍ کریۍ.ئینە پەی ماوێوە خاس بۍ. ساڵەو ٢٠٠٥ تەیب ئەرڎۊغان ئاما ئامەد و واتش، 'پەرسەو کوردی هەنە؛ پرسەو ئێمەیچنە؛ ئێمە چارەسەرش کەرمێ'، بڕۍ وەعد چینێش دۍ، تا ئێمە ئاویربەس ئەرەیاونمۍ، ئاویربەسوو ساڵەو ٢٠٠٦ پێسە پێک ئاما. جە ساڵەو ٢٠٠٨ دایوسانایەکا ئۊسلۊی دەسشا پەنە کەرد شاندوو ئێمە و ئادیشا ئۊسلۊنە نیشتیمێرە جە ڕاو گرڎوو ئانیشاوە یاوایمێنە کە ئادۍ گەرەکشانە قۊناغێوە چینەی کەرا بە بناغەو جەنگێوە تایبەتی، جە سەروو چارەسەریوە گەرەکسانە ئیسفادە جە وەختی کەرا و ئێمە پاکتاوی کەرا بێئیرادەما کەرا پا سەروو سیاسەتوو نکۊڵیی وێشاوە گێرارە.
چەنی ئەنجامی ئەرێنی ورچنیەیەکاو شارەوانیی ساڵەو ٢٠٠٩ ئێمە ئاویربەسما ئەرەیاونا. ئا ئاویربەسە تا ساڵەو ٢٠١٠ درێژەش بۍ. ئا وەختە ڕابەر ئاپۊ جارێوە تەر هۊشدارییش دا بە دەوڵەتی و بە جمیەرەکەی کە هەرمانە پێسە مەلۊ ڕاوە و پێرسپێکتیڤێوەش پێشکەش کەرد. سەروو ئا بنەماو پێرسپێکتیڤییە ئینە بەرجەسە بی؛ 'ئەگەر دەوڵەت مل بە چارەسەری نەدۊ ئێمە بە هێزوو وێما چارەسەر دەسەبەر کەرمی؛ سەرباروو ئانەیجە دەوڵەت حەر ورکوۍ سەرما، ئێمە بە پێرسپێکتیڤوو جەنگوو گەلی شۊڕشگێڵنی جوابش مدەیمێوە، چارەسەر بە بنەما گێرمێ؛ حیچ ڕاێوە تەرە نییەنە'. چا چوارچوەەنە جە ١وو حوزەیرانی ٢٠١٠ینە بە شێوەو هەڵمەتۍ قۊناغێوە تازە دەسش پەنە کەرد. جەڕاسینە هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی جە دوۍ قۊناغا پێک ئامینە. قۊناغوو دووەمیچش فرە گرنگا. چون وەختیوە جانەنە ئەرەیاونیا، کە ئێمە وێما چارەسەریما خوڵقنا، کەس مەتاوۊ ئیرادەو گەلەکەیما بە نەبییە بنیۊرە، کە پێسە سەرڎەموو چوارەمووستراتیژیکی ئشناسیا. سەروو ئا بنەمۍ هەرمانەو وێش کەرڎەش. ئانە ١٩ ساڵێش ویەرنا. ماوۍ فرە سەروو هەڵمەتەکێرە لوا. ماوە و ٨ ساڵانە دەوڵەتوو تورکی بە سەرکێشیی ئاکەپە-مەهەپە-ئەرگەنەکۊنی دژوو ئێمە کۊنسێپتێوە تازەو جەنگێوە وافرش دژما ئەرەیاونا. ٨ ساڵێن جەنگ کەرا و ئی جەنگیچە هەڵای درێژەش هەن، بێگوماقن گەلەکەما هەڵای هێز جە هەڵمەتەکۍ ١وو حوزەیرانیوە ورگێرۊ، مدرامان کەرۊ.
ئەگەر هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی وەختوو وێشنە نەکریۍ، ئا وەختە پیلانگێڵنیی بەیننەتەوەیی یاوۍ بە ئەنجامەکاش، جمیەر و گەلەکەو ئێمە پاکتاوۍ کریێنۍ. ئەگەر ئێمە ئیساتۍ ماچمی 'پیلانگێڵنیی بەیننەتەوەیی مردیا، بێئەنجام بۍ کۊشیای ئازاڎی هەنگام بە هەنگام بەقووەت بی'، جە بنەڕەتنە ڕەنجوو گەشمەرڎە قارەمانان، مدرامانوو ڕابەر ئاپۊی و کۊشیای هەن، کە جە ١وو حوزەیرانیوە دەسش پەنە کەرد و یاوا ئی ئاستە. ئێمە پێسە یاوایمۍ ئی سەرڎەمە.
دەسکەوتە سیاسییەکاو هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی مزانیا. چەنی ئانەیچە جە ڕووەو سەروازیوە ئا هەڵمەتۍ چە دەسکەوتۍ تەرێچش خولقنێ؟
پێسە واتم ئەگەر هەڵمەتەو ١وو حوزەیرانی نەبیۍ ئیساتۍ حیچ چێوۍ نەمەنەبۍ. وەروو ئانەیە دوژمن بێبەزەیین، دەیەوێت گەرەکشا ئێمە و ئشناسنامەو گەلەکەیما دلێنە بەرۊ. پەوکای دەستکەوتە سیاسی و کۊمەڵایەتیەکۍ هەڵمەتەکەی یەک جار فرێنۍ.
جە ڕووەو سەروازییوە، وەڵۍ هەڵمەتەو ١ی حوزەیرانینە یەکەم کۊنفڕانسوو هەپەگەی ساز کریابۍ و قەراروو سەرجەنۊ ئەرەمەرزنایۊ دریابۍ، یانۍ یەکوو حوزەیرانی بە پڕۊژەو سەرجەنۊ ئەرەمەرزیایۊ خێرامایش جەنە کریابۍ. مزانیۊ کە هەڵمەتەو ه ١وو حوزەیرانی بە سەرجەنۊ ئەرەمەرزنایۊ گەریلاینە ویەرێنە. وەروو ئانەی دماو هەڵمەتەکۍ تازەبییەیۊ گەریلای یەرۍ جارۍ تەر کەوت وەروو باسی، بەتایبەتی دماو ساڵەو ٢٠٠٠ تەکنەلۊژیا بەرڎەوام وەڵۍ کەوت، ئانەیچ کاریگەرییش سەروو جەنگیوە نیارە، متاوو بواچوو فەرمندەیی گەرلایچ وەختوو وێشنە وانایۊش کەرد، وەررو ئانەیە ئادێچۍ بەرڎەوام وێشا تازە کەرێنێوە.
ئەگەر ئێمە دماو ١٥ و تەباخی ورسەنگنمۍ، دلۍ گەریلاینە فرەو چیوا فاڕیۍ، فرەو ڕواوە قووڵۍ بیێوە و گەورۍ بیێ؛ وەڵی گرڎ چێوێوەنە جە ڕووەو ئایدۊلۊژیا-فەلسەفییوە قووڵۍ بیێوە؛ بەعەگیدبییەی، بەزیلانبییەی، یانۍ ڕۊحی گیانبازی فرە بەرز بیۊ. پەی نموونەی دلۍ مدرامانوو پاری و ئێساڵێنە ئانە بەبەرجەسەیی نیشانە دریا پێرفۊرمانسوو جەنگی و پسپۊری فرە وەڵی کەوت. ئیسە حەر گەریلێوە پەی وێش پسپۊڕیوە و گینبازێوەن. سەروو ئا بنەمۍ جە مەیڎانوو جەنگینە ئا تیمە کە پەشتی بە پسپۊڕی بەسۍ خولقیا. دژوو ئانەی دوژمن پەشتی بە تەکنەلۊژیای بەسۍ، تازەبییەیۊ بۍ.
جەنی ئانەیچە گرنگتەرین چێو جەنگوو چێرزەمینیی بۍ کە پەرەش پەنە دریا بێگومان ئانەیچە دەرەنجاموو ئەوەکۊڵیای و ئامادەکاری بۍ. وەروو ئانەیە ئامادەکاری تیۊریک و پراکتیکی ئانەیە گێڵۊوە پەی١٠ ساڵا چیوەڵتەری. پێسە مزانیۊ جە ساڵەو ٢٠٢١ بەدماوە ئی تاکتیکوو جەنگوو تونێل، جەنگوو تیمە گێڵیەرەکا و جووڵیایەکا جە مەیڎانەکانە پەشتی بە پسپۊڕی و شارەزایی بەسۍ ملۊ ڕاوە.
ئینجا بە پاو دەرفەتەکاو وێشا، جە تاکتیکیی جیا جیانە پسپۊڕیۍ وەشۍ بیۍ، لە تاکتیکی جیاجیادا پسپۊڕی سازبوو. دلۍ گەریلاینە هێزی عاسمانی مەرزیارە و و ئیتر جە ڕاو عاسمانیچۊ جەنگ کریۊ. یانۍ گەریلاکاو ئازاڎیی کوردسانی پێسە گەریلاوەڵینە کلاسیکەکا تەنتیا زەمیننە جەنگ مەکەرا. ئینە پەی ئێمە جە ڕووەی سەروازیوە فرە گرنگا. سەلەمیا کە پا ڕێبازا متاویۊ پارێزگاری جە خاکی ئازاڎی کریۊ، متاویۊ شکش بە دوژمنی باریۊ و مردنیۊ، ئینەیچە جە زاپنە بەڕۊشنی وینیا. چون دوژمن دوۍ ساڵۍ نەتاواش زاپنە هەنگامە بنیۊ. ئینە بی بە بڕوا و متمانۍ.
چی ماوەنە دماو گەشمەرڎەبییەی لەیلا سورخوێنۍ ئەرەیاونیا. وەڵتەرێچ یاشار بۊتان جە دێرسیمنە. پا منیەیمۍ مانگەو حوزەیران، بەگرڎی پەی گەشمەرداو مانگەو حوزەیرانی و ئی گەشمەردا چێش ماچدێ؟
مانگەو حوزەیرانی مانگەو گەشمەرڎە گیانبازانە، گرڎوو گەشمەرڎە گیانبازاما جە کەسایەتیی گوڵان، سەما و زیلانەکانە ویر وزمیوە و سەرەو ڕێز و ئیحترامی ئاستسانە کۊمنمێرەو قەراروو بەرڎەوامبییەی سەروو ڕێکێشا مدەیمۍ.
دلۍ کۊشیایمانە فرە ئینسانی ناوازۍ و جوانۍ، بەنرخۍ و بە شکۊیۍ سەرەشا وردا. فرێشا گەشمەرڎۍ بیۍ یووە جانیشا هامرا. لەیلا سورخوێنەنە کە ئێمە پەنەش ماچمۍ لەیلا ئامەدە.
ئەوەڵوو ئاداروو ١٩٩٧ بۍ. بە هەرمانۍ ئامابێنا هەفتانین و ئشیا لوێناوە پەی بۊتانی. پۊلۍ هامڕۍ بێنمۍ. ژمارەما ٤٥ کەسۍ بۍ. مەنتێقەکە فرە هەستیار و قەیتراناوی بۍ، زانیاری بۍ کە کتوپڕەنە دوژممن هجووم کەرۊ، گرڎما ئامادەباشینە بینمۍ، فرەو ڕایەکا وزیێبێنێرە، پەوکای ئشیا دەلیلێما چەنی بیۍ تا جوودی. تا دیمەکەو درەو هێزلی چەنیما بیۍ. ئا وەخت فەرماندە و ئا خەتۍ هامرا ڕەشید سەردار بۍ. هەواڵش پەی کیانانۍ و واتش 'هامڕێوەتا چەنی کیانوو ڕێکۍ خاس خاسۍ بەڵەدەنەم یاونۊتا ئەودیموو دەرەکەو جوودی'. چەمەڕۍ ئامای هامراکەی بێنمۍ، مدیەو هامڕێوە ژەنۍ باڵاکوڵەی ١٥-١٦ ساڵە بۍ ئاما و واتش جە ڕاو هامڕا ڕەشید سەرداریوە کیانیێنا. منیچ واتم 'کوا ئا هامڕا کە قەرار بۍ ڕانیشاندەرما بۊ. واتش' من ئەو هامڕێنا. منیچ واتم 'ئیساتۍ متاوی بیاونیما جوودی؟' ئادەیچ واتش 'ڕاسا'. میەو بە بڕوا و متمانێوە قسۍ کەرۊ پەوکای واتم 'تەمام گنە وەڵێما' و کەوتیمۍ ڕا.
من هامڕا لەیلام پێسە ئشناسا. هامڕا لەیلا ڕێکۍ هەنگام بە هەنگام و تەوەن بە تەوەن ئشناسۍ، گەڵەتێوەش نەکەرد و ئێمەش بە سڵامەتی یاونایمۍ و وێچش گێڵاوە. وەختۍ پەرسامنە هەرمانەش چێشەنە واتش فەرماندۍ مانگەینە، دلۍ تابووری گێڵەرینە فەرماندەو مانگەی بۍ، فرە چا تابوورەنە مەنۊ و دماتەریچ ئشناساما، تابووروو گێڵەری تابووروو جەنگی بۍ، چکۊ جەنگەکە قورس بیۍ لوۍ واگە. هامڕا لەیلایچ جە پراتیکوو ساڵاو ١٩٩٠ بۊتاننە بەشدارییش جە چندین چالاکییە وەرفراوانانە کەرد، پێسە فەرماندێوە گەورۍ هەرانە وزۍ گەرڎەنوو وێش، هامڕایۍ چانێبۍ کە ڕاسواچە و سەمیمیە بۍ، تەمام دلیوە درووسە بیێبۍ و یاوێبۍ پەنە، ئەخلاقی بەهێز بۍ بەڕێزە بۍ و وەعد نەماڕۍ و ڕاسییش پەی وێش کەرڎەبۍ بە بنەما، پەوکای وەشەسیۍ گرڎ لایۍ بۍ، چیوێوە فرە گرنگ بۍ کە کناچە کورڎۍ پی ئازایەتیوە سەرمەشقە بی، ئینە هونەرێوە فرە گرنگ و شکۊمەندانەن.
نزیکەو ٣٠ ساڵا گەریلایەتییش کەرد، جگە جە ئەوەڵی جە جوودینە هاگاداروو گرڎوو پراکتیکوو ئادێنا، پێسە هامڕا فازیلی هیچ ڕەخنەێوەیچ چادۍ نەگیریابۍ، بارەو ژیوایشۊ هیچش سەر نەبۍ، فرە شکۊمەندانە ژیوۍ، بەنرخە و نموونەییە بۍ، پەرییە بۍ، من وەڵتەر تەنیا بە هامڕایم وتەبۍ ' پەرییە بێ' ئادەیچ نوداکارکەرە بۍ. هامڕا لەیلا ئامەدەیچ پەرییە بۍ. بێگومان هامڕۍ ژەنیی سەرمەشقۍ چینێما هەنۍ، بەس من ئێدێم نزیکۊ ئشناسێنی پەوکای ماچوو، ئندا چینۍ فرۍ هەنۍ یانۍ، بە پرەنسیپ، بە بنەما، چالاکی، هەڵوێستی خاکەڕایانە و جەوێبەردانە، بە دەوروو وێشا ژیواینە هامڕا لەیلا نمونەییە بۍ.
پەی نموونەی ساڵەو ٢٠١١ ئێران هجوومش کەرد سەروو قەندیلی، بەینوو ئێمە و ئێرانینە جەنگ ڕووەش دا، کە پەنەش واچێنۍ جەنگوو جاسووسا، ئێڕان هەرچێش کەرد نەتاواش دۊڵەو جاسووسا ویەرنۊ. چا جەنگەنە یەرۍ هامڕۍ دەوروو فەرماندەیشا دی ئادێچۍ سمکۊ، فازڵ، یەرەمەیچ هامڕا لەیلا بۍ. هامڕا لەیلا پراکتیکۍ فرۍ چانێش هەنۍ. پراتیکوو ئی دایەو بۊتانی کە پەنج ساڵیش چاگە ویەرنا بە هەمان نۊع گیانبازیێوە گەورەش هەن، پێسە ئەندامێوە کۊمیتەو ناوەندوو پەکەکەی، ئەندامەو دەسەو فەرماندەی هەپەگەی و یەژاستاری و مەیڎانوو بۊتانی ڕەنجی فرەش کێشت. جەسەی وچکلە و تەمەنی کەم و وەلۍ گەوهەرە بۍ، دڵش گەورە و بڕواش گەورە وساحیب هەڵوێستە بۍ، تا کناچە کورڎۍ چێنۍ دراو ئیرادە و پرەنسیپی بالای با و پێسە خولقیا گەلوو کوردی دلێنە مەشۊ.
هامڕا یاشاریچم نزیکۊ ئشناسا. بۊتاننە هۊزوو زیوکیین. بنەیانەشا ئینا مەخموور و بە کولتووروو مەخمووری گەورە بییەن، چا وانانش، داراو هەڵسوکەوتۍ ڕاسی و بەئەخلاقی بۍ بەرز بۍ وەڵتەر لوا دێرسیم و شش ساڵۍ جاگە مەنۊ، دماتەر ئاما و یەرۍ ساڵۍ لاو منۊ پیسە فەرماندەو ئاسایشی مەنۊ پەروەردی پیویسش دی، عاشقوو دیرسیمی بۍ، وەروو ئانەی یاوۊ دەرسیم تەنیا مانیش جە وارڎەی نەگێرتە، ڕاپۊرتەش نویستە و گرڎ چێوش کەرد تا یاوۊ بەهەرحاڵ ئاخرۊ لوا. چەنی هامڕایەڵمازی لوا، هەردووە هامڕێکۍ دڵسۊزۍ یۊی بێنۍ، دماو ئانەی هامڕا یەڵماز گەشمەرڎە بی هامڕا یاشار یاگێش گێرتۊ.
هامڕا یاشار داراو پرەنسیپی باڵاو گیانبازی، ئازایەتی، یارای و دڵپاکی بۍ. پێسە و کەسێوە خەڵکوو بۊتانی لوا و جە دێرسیمنە فەرماندەییش کەرد و ئینە بەتەنیاچ مانادارا، هامڕا لەیلایچ چێنۍ بۍ. ئادەیچە جە بسملوو ئامەدیوە ئاما، وەلێم بۊتاننە، جە زاگرۊسەکانە فەرماندەییش کەرد؛ هەڤاڵ یاشاریچ جە بۊتانۊ ئاما و دێرسیمنە فەرماندەییش کەرد، ڕەنجش کێشا، دما جاریچ بە گیانبازییوە گەورەوە نەک دژوو دوژمنی بەڵکوم دژوو زمسانی و سەردایچ گژیا، هامڕاێۍ چەنی ئادۍ بۊنەو سەردایۊ گەشمەرڎە بی هامڕا یاساری ئسپارا بە خاکی، هەر ئا وەخت ئادیچ قاچیش سەدرای بەرڎێبێنۍ پا وەزعێچۊ کە دوژمنی دەورش گێتەبۍ جوابشا دێوە، دما فیشەکش پەی وێش بەکار ئارد، قارەمانێوە چینە بۍ، شکۊش ڕاش نەدا پەنە وێش تەسلیموو دوژمنی کەرۊ، هاموەخت ئەندامێوە تایبەتوو هێزی تایبەتی بۍ.
ئی قارەمانۍ هەرگیز ویرۍ مەشاوە و نامێشا بە ئاوەو ئاڵتوونی تاریخوو کۊشیاینە منویسیۊوە، ئیساتۍ گەنجاو کوردی فرێشا چینێنی. لە ١٠و گوڵانینە ڕووەداۍ ڕووەش دا، گۊشم جە تاتەو هامڕایما دیار خۊشناو (چاوان محەمەد) بۍ، کە هامڕێوە گەنجوو خەڵکوو هەولێری بۍ. واچۍ 'سەرەما پادیوە بەرزا'. ڕاس مشۊم سەرەشا پادیوە بەرز بۊ، . هامڕا دیار خۊشناو نامۍ هامڕا دیار غەریبش نیێبۍ وێشۊ، بەراسیچ بی بڤە ڕاویاروو ڕاو دیاریوە غەریبی، گەنجێوە قارەمان بۍ هامڕێوە نموونەیی بۍ، بەرڎەوام دژوارتەرین مەیڎانەکانە بۍ، بەداخۊ چا وەختەنە چەنی هامڕایەکاش جە مانگەنە (یاگۍ ئیسراحەتیشا)نە بۍ وەختۍ گەرەکش بۍ ڕەختەکەیش بەسۊ پیموو ڕۊمانەکیش گیریابۍ زنجیروو هێلەکەکەیش، پیمەکە کێشیابۍ و رۊمانەکەش تەقابێوە پۊرە و گەشمەرڎە بی. چوار هامڕێش کە چەنیش بێنۍ بریندارۍ بیۍ برینوو یۊیشا سەختا و ئیساتێنە ئینۍ چێروو چەمدارینە هەمڕا دیار پێسە گەشمەرڎە بۍ و سەرەوەشی جە بنەیانەی بەرزیشا و خەڵکوو هەولێری کەروو و هومێدوو زووخاسبیەیۊ پەی بریندارەکایچما موازوو بە بنەیانەکاشا ماچوو با سەرەشا بە گەریلایەکاشاوە بەرز بۊ.
سوپاو عێراقی ماوێوەن چوارڎەوروو کەمپوو پەنابەراو مەخمووریش گێرتەن، گەلوو مەخموورییچ وێگیریێوە فرەشا کەرڎەن، چا بارەوە چێش ماچدێ؟
وەڵی گرڎ چیوێنە جە دڵۊ سلام جە گەلی ئازا و وەڵاتپارێزنوو مەخمووری کەروو، هەڵوێشتەکەیشا بەرز مرمانوو، خەڵکوو مەخمووری دلۍ تەماموو گەلوو کوردینە هێماو شکۊمەندیینۍ، بە هەڵوێستی شەرەفمەندانە و وەڵاتپارێزنانەیشا ئشناسیێنۍ تەماموو کوردسانینە.
ڕاسا ئێمە کەناڵەکاو ئەرەیاونایۊ ئژنەویما کە سوپاو عێراقی گەرەکشا کەمپەکەی قۊرخ کەرۊ و تاوەرۍ سەوازیۍ چاگە بنیۊرە و چەمدارییشا کەرۊ، دیارا عێراق سەروو داواکاریی دەوڵەتوو تورکی پی هەرمانۍ ورمیزۊ، وەلۍ مشۊم دەوڵەتوو عێراقی. گەمەکاو دەوڵەتوو تورکی وینۊ. تورک گەرەکشا چوارڎەوروو عێراقی چۊڵ کەرۊ، گەرەکشا عێراقی و دۊساش بدۊ جەنگ و شکۊو حوکمەتوو عێراقی نازۊ، ئامانجەکاو وێش ملشرە سەپنۊ لاوازش کەرۊ و وزۊش چێروو کاریگەریی وێشۊ گەرەکشانە واچا، 'شمە میراتوو عوسمانیندۍ پەی ئێمە'. پێسە عێارقی ورسەنگنا و مامەڵەش چەنی کەرا.
بە نموونە وەڵۍ ٧-٨ ساڵانە سەرۊکوەزیرانوو عێراقی بەڕسمی واتش، داوا کەرمۍ دەوڵەتوو تورکی سەروازەکاش جە باشیکنە کیشنۊوە'، دەی کوا کێشیێوە؟ پێچەوانە زیادتەرێش کەرڎۍ چون تورکیا گەرەکش نیا عێراق بۊ بە دەوڵەتێوە شکۊمەند و ساعێب کەسایەتی، گەرەکشا وزۊش چێروو کۊنترۊڵوو وێشۊ، پەی سووریایچ هەمان تەسەورش هەن. پەوکای مشۊم عێراق مەژگو تورکی ساعێب ئەنەیاوای ئاکەپە-مەهەپەی وینۊ نەبۊبە چێرڎەسوو ئادیشابە واتەی 'ئاویتا پەی وەرە مدەیمێوە و شمەیچ مەخمووری قۊرخ کەرڎۍ و شەنگالی چارەسەر کەرڎێ' وێشا سەپنا.
هەرکەس ڕووە کەرۊ مەخمووری مشۊم وەڵینمە هجوومەکاو داعشیش ویرۍ با، ئا وەختە کۍ وەراوەروو داعشی مرداوە؟ تەنیا ئا گەلە و جەنگەوانەکێش وەراوەروو داعشیوە بیۍ بە ئیرادە و بە سەنگەرێوە گەورە، هەولیر و شارەکای تەرێچشا پارێزنۍ، ئینە چێوێوە کەم نییا کەس ئینەش فکر نەشۊوە تەنیا ئینە شکۊمەندیی کەمپوو مەخمووری نیشانە مدۊ.
تەسەورما هەن دایوسانای دەوڵەتوو عێراقی و ئەنجووومەنوو خەڵکەکەیما مەخموورنە سەر گنۊ، قۊرتەکۍ بە دیالۊگ چارەسەرۍ کریا، ئاگە یاگۍ پەنەبەرە سیاسییانە نەک پەنابەرۍ سەروازیێم ڕاس نییا پیسە سەرواگەی نیشانە دریۊ ڕاسا زوو تەرسیشا سەرۊ بۍ پارێزنێما وەلۍ زوو هێزەکەما کێشیاوە، ئیساتۍ چێوۍ فرە کەمشا مەنێنیوە پەنەواز بۊ ئادیشایچ مارمیوە دماوە، یانۍ بییەی چند کەسا چاگەنە ماناش نییەنە ژیوای کەمپێوە گەورەیش پۊوە تلنی. ئەر دەوڵەتوو عێراقی و نەتەوە یۊگێرتەکۍ گەرەنتیی هەقەتینما بدا پارێزناشا ئێمە تەنیا یەک کەشیچشا نمازمێوە، خەڵکوو ئێمە چاگە خەڵکێوە مەدەنین، ژەنی و پیرۍ و زارۊڵۍ خەریکۍ هەرمانەو وێشانۍ تورکیا ڕاس مەواچۊ بانگەشەو بییەی سەروازا کەرۊ چاگە، پەوکای چەمەڕوان کەرمۍ بە دیالۊگ بیاومۍ ئەنجامێوە ئەرێیی.
تورکیا و سەرنیشتوو کوردسانینە دەوروو دووەموو ورچنیەی سەرۊکایەتیی کۊماری لوا ڕاوە. ئەنجامەکاو ورچنیەی چەنی شرۊڤە بکریا؟ پێسە چمیەری چەنیش ورسەنگندێ؟
بەڵۍ چەمداریی ورچنیەیما کەرد جە تورکیا و سەرنێشتنە. وەڵۍ گرڎ چێوێوەنە ورچنیەێوە دادپەروەرانە نەبۍ، بەینوو لایەنەکانە یەکسانی نەبۍ، لایەنێوە گرڎوو توانایەکاو دەوڵەتی میدیا و ماددەش گرڎ بەکار ئارڎۍ و شەپۊلەو گێرتەی و فشاریش بەکار ئارد، با فرتووفێڵوو دزیەی دەنگەکایچ مرڎۊ، کە بە شێوەی جیا جیا کریا، پەوکای قەت ئینسان مەتاوۊ بواچۊ ورچنیەێوە دیموکراتیک و یەکسانا، چیوە ئەنجاموو ئ٨ی ورچنیەیە ڕەوا نییا. دەسەڵاتداری ٢١ ساڵە هێز و تواناو دەوڵەتیش بەتەمامی بەکار ئارد، ئانەیچ بە بێسنوور کەردشم تا یاوۊ بە ئەنجام چێگەوە ئەنجامەکە هیچ ڕەوا نییا.
دووەم، لاو گەلەژەیماو ئەنجامی گرنگوو ئی ورچنیەیەی ئاما ئاراوە. گەلەکەما پێسە ١٤و ئایاری جە ٢٨وو ئایاریچنە هەڵوێستوو وێش نیشانەش دا، گەلەکەما لایەنگێروو فاڕیای و دیموکراسیین. ڕاسا بە پۊاو وەڵی دەنگۍ کەمۍ بیێنێوە وەلۍ بەپاو ئا هەڕەشە و گوڕەشە و گیرتەیە هەلوێستێوە گەورە نیشانە دریێنە. بڕۍ ورمێزا و چیوۍ فرۍ ماچا بەڵام با وێشا یاگۍ گەلەکەیمانە بنیارە، یان دۊخێوە چانەینە هەرمانە کەرا کە گرڎوو کەسەکاشا زیندان کریێنۍ و هەڕيشێشا ئینا سەرۊ! من چێگەوە ماچوو هەڵوێستوو گەلەکەیما یاگۍ مەبارەکبایین و مانادارا.
تایبەتمەندی یەرەمیچ ئانەن کە ئەرڎۊغان سەرباروو ئانەی کە تورکیاش وێران کەرد، پاسەش کەرد کە وەڵات پەر بۊ قەیرانۍ و خەڵک ئاوراش بۊ واوەی ورچنیاوە چی؟ پەی چێشی؟ ئجۊم مشۊم ئیتر ڕاسییەکۍ بوچیا. وەختوو ئانەی ئامان کە وچیۊ. 'پاشا ڕووتا'. ڕکابەروو ئەرڎۊغانی کورڎێوە بۍ عەلەویێوە بۍ. وەروو ئانەی دەنگێش نارڎۍ. ئاشکران کە ئا سۊسیۊلۊژیا لاو سیستمی کۊماریی تورکیایۊ وەش کریان، ڕا بە کورڎێوە عەلەوی مەدۊ بۊ بە سەرۊککۊمار. سیستموو ئی کۊماری بە سەرڎەستەیی ئاکەپە-مەهەپە-ئەرگەنەکۊنی سۊسیۊلۊژیاێوەش خولقنان. ئا سۊسیۊلۊژیا زاڵە سوننە و نەژادپەرسەنە. بە داواکاریی ئایینپەرسی-نەژادپەرسیی کە جە سەنتێزوو تورک-ئیسلامیوە سەرەش وردان. خاڵەی گرنگە و سەرەکییەو ئانەینە. ئەگەر پێسە نەبیۍ ئەرڎۊغان وەڵێ٢١ ساڵانە وەعدش دا و واتش کە من دادپەروەری چەسپنوو، کۊتایی بە قەدەغەی ماروو، هەژاری دلێنە بەروو'. کوا، کەردش؟ بەپێچەوانەوە، ئاوراییش چەنیی وێش ئاردو کەچی وریچ چنیاوە چی؟ وەروو ئانەی بە پڕوپاگەندە جمۊوە و بارگاوین بە دروا.
ئەرڎۊغان لاێوە بەڕسمی پڕوپاگەندۍ و دروۍ کەرۍ، وەلێم بەقورسی پیسە ئانەی وەراوەروو ئێمەوە گنۊ ورچنیەیۊ ئێمەش وستێمۍ وەروو باسی و گەرەکش بۍ هەستوو نەژادپەرس-نەتەوەپەرسی ورخزنۊ. سەروو ئا بنەمۍ هەنگامەش نیا، گرڎ وەخت بەناڕاستەوخۊ واچۍ 'من ئجۊم کە گەلەکەما کەسێوە مەکەرۊ بە سەرۊککۊمار کە بە پاو بەهایەکاو گەلەکەیما نییا'. دەمێوە پیسە هەرمانە کەرۍ و جە ڕاو تەریقەتی و جەماعەتەکایچۊ بە وەرفراوانی هەرمانە کەرۍ، ئادۍ چێششا کەرد؟. گرڎ یاگێوەنە واتشا 'دەوڵەت و ئایین فۊتیا و دەسنە بەرمشا؛ با بە ئاورایی مەنمێوە وەلۍ ئایینەکەما نەفۊتیۊ'. خەڵک پێسە دەنگش دا بە ئۊردوغانی و نەداش بە کلیچدارئۊغڵوی.
ئانەی کە وینیۊ کلیچدارئۊغڵو ئینسانێوە درووسا. کەسێوەن کە چندین ساڵۍ خزمەتش بە دەوڵەتی کەرڎە. عومرش پانەیە بەخشان. هەرگیز بەرتیلش ورنەگێرتەن. یانۍ حەرامش نەوارڎەن، ڕسینە بە دیالۊگوو وێش فرەو لایەناش کوۍ کەرڎێوە، چاوە هیچش سەرنییا. وەلۍ ئشناسنامە و ئادێڕەت کریانۊ، گێرا گەنجۍ پینەیە نەزانا، وەلۍ مرڎێکۍ مزانا، وەڵتەر دلۍ پارتوو دادینە کەسێوە بە نامۍ "کومەران ئینان"ۍ بۍ. بەرڎەوام چەنی دەمیرەلدی بۍ، یۊ جە کەسایەتییە سەرەکییەکاو پارتوو دادی بۍ. خەڵکوو بێدلیس بۍ، جە بنەیانیوە ئەشناسیای بێو قەومەکێش دلۍ دەوڵەتینە بێنۍ، کورڎۍ بێنۍ. بەس نەواچۍ 'ئێمە کورڎێنمێ'. ڕاسینە کلیچدارئۊغڵو واتش 'من عەلەوینا'. بەس نەواتش کە کورد. گرڎ کەسیچزانۊ کە ئاد کورڎێوە دێرسیمین. کامەران ئینان ٧-٨ زمانۍ زانۍ. زانستوو دیپلۊماسی وانابۍ. گرڎ جارۍ کە حوکمەتوو دەمیرەلی پێک ئاریۍ، ئادیچ دلۍ ئەنجوومەنوو وەزیرانە بۍ. چەمش سەروو وەزارەتوو جبەریوە بۍ، وەلۍ جیای ئادی دایمە وەزارەتوو وزەی و وەزارەتەکای تەریش دێنۍ پەنە، یانۍ جە سەرڎەموو دەمیرەلینە چندە حکومەت وەشۍ بیۍ ئادیچ ئاندە بەشدار بۍ، وەلۍ هەرگیز نەبی بە وەزیروو بەری. چەمەڕوانیچش ئانە بۍ کە بۊچون پسپۊڕییش چا بوارەنە بۍ. یانۍ کامەران ئینان وەڵۍ مەرڎەیشنە واتش'یاسێوە هەنە کە جە دەستووری دایمینە نەنویسیێنە، ئادیچ ئانێنە کە کورڎێوە مەبۊ بە وەزیروو جبەری و........تاد ".
ئەر کورڎۍ نەتاوۊ بۊ بە وەزیروو بەری یانۍ مەتاوۊ بۊ بە سەرۊککۊماریچ. هەرمانەکۍ چینێنە. بەڵۍ ڕەنگا ئەمریکا کەسێوە سیاوپۊسی پێسە ئۊبامای بۊ بە سەرۊک، ئەگەر تورکیانە کلیچدارئۊغڵو ورچنیاوە، ئانەپەی تورکیای تا ئاستوو شۊڕشی گرنگ بۍ، وەلۍ وەروو ئانەی سۊسیۊلۊژیا تورکیانە پێسە پڕۊژێوە خەلق کریان ڕاش وەنە گیریا، شکسش ئارد سەبەبەکە ئینە بۍ.
فرەو کەسی قسێش سەر کەرۊ و دەورشرە سووڕیۊوە بەڵام کەس ڕاسییەکەیش مەواچۊ. گێرا چێروو نامۍ 'تیرۊر'ینە دژایەتیی کوردیشا وستەبۊ وەڵیوە، پێسە پرۊپاگەندەو ئەرڎۊغانی سەروو ئا بنەمێوە ئەنجامێوەش چەنە کەوتۊ، یانۍ پاسە نیشانە دریۊ وەلۍ پەشتەو پەرڎەیۊ چانە نییا، ئانە کە بەدەسش ئارد پەرسەو ئایینی و ئشناسنامەی بۍ. ئەوۍ تەرۍ ئانۍ بێنۍ کە وینیۍ، وەلۍ بابەتی سەرەکی کە جە ڕاو تەریقەتی و جەماعەتەکاوە جە جادە، دەگایەکانە، گرڎ یاگێوەنە هانی دریا ئانە بۍ. پێسە سەروو ئۊپۊزسیۊنیرە سەرۍ کەوتۍ.
کەموکوڵیۍ تەرێچ بێنۍ. پەنەواز نییا گرڎی ورسەنگنمۍ، نموونە جە دوەری دووەمنە؛ ئۊپۊزسیۊن بە پاو پڕۊپاگەندەو ئەرڎۊغانی قسەکێشا فاڕێشا. دیشا پێسە ئانەی ئاکەپە سەروو نەتەوەپەرسی و نەژادپەرسی ئەنجامۍ مارۊ، ئادێچدەسشا کەرد بە بەکارئارڎەی زوانوو ئاکەپەی. دژوو ئێمە، دژوو کوردا قسێشا کرڎێپێسە کەوتۍ دامەو ئاکەپەیۊ، ئاکەپە بەرڎەوام پا سەروو قسەکاشۊ گێرێرە. ئاشکرا بۍ کە دروی کەرۊ، پەی نموونەی ئا گێرتە مۊنتاژکریا بۍ، کە دیمەنوو منشا پەی وێشا بەکار ئارد، هینوو مەراسیمێوە وەڵۍ دوۍ ساڵا بۍ، ئاشکرا بی کە ساختەیچشا کەرڎەن، هەرچندە ئەرڎۊغان ددانش نیا پۊرە، بەڵام تا ئاخیر بەکارشا ئارد، بەس جەهەۊە پاسە نەجووڵیاوە، قسەکیش فاڕێشبس ئەگەر جیای ئانەی پاش سەروو لەسەر سیاسەتوو چارەسەری، دیموکراسی، ئاشتی و ئابووری کەرڎۍ، دەوری دووەمنە تاوۍ ئەنجامەکا فاڕۊ. یانۍ غەڵەتی چینەیچشا کەرد پەوکایێوە کە ئشیا ورنەچنییوە ورچنیا و وزیا وەرڎەموو کلیچدارئۊغڵوی و گرنگتەرین و سەرەکیتەرین ئەنجاموو ورچنیەی چینەن.
پارتەکەما پارتێوە ورچنیەی نییا، پەی ئێمە ئاندە کیشەی سەرەکی نییا، بەسمشۊم ئا سۊسیۊلۊژیا کە تورکیانە خولقیان بەدرووسی وینیۊ. وێش یۊ جە کێشەکاو جەهەپەی و بڕێوە جە کوردا ئانە بۍ. چی ڕووەو بڕۍ غەڵەتۍ کوردا هەنۍ. یانۍ ئەگەر جەهەپە بە جیا بیۍ بە کاندید، تاوۍ سەر گنۊ. بابەتوو کاندیدینە نەقسشا بێ؛ ئا سۊسیۊلۊژیا وەرەچەم نەگیریابۍ، خاس نەونیابێوە، ئەر پاسە نەبیۍ سەرکەوتەی سەروو فاشیزمیرە بەدەس ئۍ.
بە دڵنیاییەوە وەختۍ دۊخەکەی ورسەنگنمۍ مزانمۍ، کە گەلەکەما ئینا سەروو قەراروو وێش، ئینا شۊنەو ئازاڎیی وێشۊ، لایەنگێروو دیموکراسین و پەشتەو جمیەرەکەو وێش وەرمەدۊ. ئانەیچهێزما مدۊ پەنە ئێمە چیوە خاستەر کۊشیەیمۍ و درێژە بە خەباتی مدەیمۍ. مشۊم سەرجەموو لایەنگێراما، گەلەکەما، وڵاتپارێزنا و شۊڕشگێڵنا و دۊساما تورکیانە سەروو ئەو بنەمێوە جووڵیاوەچی ئەنجامەوە مشۊم وێما زیادتەر قەوەتۍ کەرمۍ. بناغەکەیما قەوەت کەرمۍ و ئەنجامەکەی یەکلایی کەرمێوە.
س.ز
