سەر زەمین‌و کوردەسانی پەڕا جە ڕازەو داستان‌و شعرەی ئاشقانۍ کە بە ژێوێوە تراژیدیانە بە کۆتا یاوێنی، هەر جە داستانو شیرین و فەرهادیۆ گېرەش تا خەجۍ و سیامەندی و عەلی شێرو زەریفیوە... هەڤاڵ ناگیهانە پەی خاستەر یاواینەی جە حەقەتینەو گلێرگەو کوردی بە وەشەسیایۍ فرۆ ڕووە منیۆ ژیوگە زەریف‌و دڵنشینەکەو هۆرامانی، تا ئاشناو ئا داستان و ڕازە دەمیا هۆرامانی بۆ کە جە بارەو نەیاوای کوڕ و کناچە ئاشقەکا هۆرامانیۆ هەن، هەڤاڵ ناگیهانە کە میاوۆ هۆرامان، چنی ژەنێوە بە تەمەنەو هۆرامانی سەرو قسا مەزنۆرە ناگیهانە، پیجۆرە ڕووە مکەرۆ ئەڎا بەتەمەنەکۍ هۆرامانی و وەنەشپەرسۆ" ئەڎا جە هۆراماناتەنە چ داستانێوە ئاشقانەتا هەن، میامینو ژەنۍ و پیاینە کە ئاشقو یۆتری بیێباو بەڵام نەیاوێبا یۆی"؟ ئانەی هەڤاڵ ناگیهانە چەمەڕاش نەبۍ ئا جوابەبێ کە ژەنە هۆرامییەکۍ ئاما گۆو فرە بە باوڕیۆ واتش عەزیزەکۍ من جە هۆرامانات‌ و ئێمەنە هیچ داستانێوە ئاشقانەما نیا کە یۆی نەیاوێبا، جە گلېرگەو هۆرامانینە وەشەسیای هەن، هۆرامانەنە ژیوای وێش یەکپارچە ئەشقا! هەڤاڵ ناگیهانە جە وەسفو جوابو ئی ئەڎێ هۆرامانینە ماچۆ بەڕاسی ئی جوابە پەیمن یەک پارچە فەلسەفەبێ! وەروئانەی هەر گلیرگێوەنە کە دەربازو دەسەڵاتداری نەبییەبۆ، ژیواێ سروشتی ژیان کەرانۍ چا یاگێنە ئەشق و ژیوایێ ئازادانە هەن! هۆرامان وەروئانەی بە درێژای ژیوای باڵادەسی و زیهنیەت ‌و پیاسالاری دلېشەنە نەبییەن یان فرە لاوازبییەن، وە گلیرگەو هۆرامانی پەی پیویسییەکا ژیوای پەشتیشا بە وېشا بینان پۆکەی هاڵییا چا داستانە ئاشقانا کە نەیاوێبا بەیۆترینی. داستان ‌و تراژیدیا کات و یاگێوەنە ملەملانێ‌ و ڕوو وە ڕوو یۆترینی باوە پەی یاوای بە یۆترینی کە زیهنیەت ‌و دەسەڵاتداری بۆنە! سەر زەمین ‌و هۆرامانی و وەڵینگەکەش هاڵین چی ڕوووەڕوو بییەیۆ. هەر گلیرگێوەنە ملەملانێ ‌و زیهنیەت‌و پیاسالاری نەبۆنە مرۆڤەکۍ بەشێوازێوە سروشتی ژیوا، پەنەواز بە کێشمەکیشی مەکەرۆ تا ئانەی کە یاوانە بە یۆترینی‌و یانە ئەشقەکەشا بە تراژیدیا بە کۆتا بەیۆنە! پیسەو ئانەی کە جە بەشێوە فرەو داستانە وەڵینگەکاو گلیرگەو کوردەسانینە ئاشنێنمۍ پنەش.

گەر چەمێ دیوانەکەو حەزرەت ‌و بیسارانینە گێڵنمۍ درک پی پێگەو ژەنێ مکەرمی کە تا ئەنازەو بە خوڎاوەندبییەی هورکیشێنە، لاو ئی زاتەیۆ ئەشق ‌و ژەنێ بەشبۆ سەرو یەرۍ شێوارە.

یوەم: وەشەویسی تایبەتەن بە وەشەویسی خوڎاوەندێوە کە جە ڕاو دروسکریاکاشۆ تەجەلی بۆنە.

دووەم: شێوەو وەشەویسی ڕۆحین و پەیوەندیش بە بەیەن"جەستە"و هەواو ئارەزوەکاوە نیا، بەڵکو پەیوەندیش ئینا زەریفی و ڕۆشنایی خوڎاوەندیۆ جە دلۍ مێڵێنە.

یەرەم: وەشەویسیج مرۆین ‌و گوزارش ئەو ئا وەشەویسیەی مکەرۆ کە میامین‌ و ژەن‌ و پیاینە هەن. جە عیرفان ‌و کوردینە ئانەی یاگۍ سەرنجین هەر جە عیرفان و ئایین ‌و زەروانیۆ تا بە عیرفان‌ و ئیسلامی جە گلېرگەو کوردینە کاتێوەنە وێنەو سیفەت‌ و خوڎاوەنی تەجەلی بۆنە، جە شکڵ و شێوەو ژەنێنە وېش وینۆوە، هەڵبەت ئینە وەڵینگەو ڕاسیێوە وېش هەن، کە ڕەگ ‌و ڕیشەکەش گێڵۆوە پەی سەردەم‌ و گلېرگەو خوڎاوەندو ئەڎێ ‌و ڕۆزگارو نیۆلۆتیکی. پۆکەی بیسارانی ناسک ‌و ئەویندار فەرماوۆ:

ئەر مەبێش زەڕە ئینساف نەدڵدا                   نمەداش دەستەی سونبول وەگڵ دا

مەودای موژانش مێڵ ساو نمەکەرد              پێشان عالەمی بێ خاو نمەکەرد

هێشتای بە شەراب غەمزەو ناز فرۆش          پەیچێش مەبەرۆش دیدەی وێش جە هۆش؟

چېگەنە ئیمە ئاشناو ئا جیاوازییە بیمی کە حەزرەت‌ و بێسارانی میامین‌ و ئەشقی حەقیقی و ئەشقی مەزاجینە کەردەنش. ئانەی کە یاگۍ سەرنجیا ئانەنە کە هەمان سەرنج لاو مەلای جزیریچۆ ئاماڎەیش هەن بەتایبە جە دووە بەیتینە! گەر چەمۍ چەمۍ گێڵنمۍ دیوانو حەزرەتو جەزیریچەرە ۋەرو عەشقو "سەلوۍ" گنمۍ. هامشێوەو بێسارانی ئی زاتەیچە پەی بەربڕیەو هەست ‌و وەشەسیایی پەی خوڎاوەندی پەنا مبەرۆنە ۋەرو کەسایەتی ژەنۍ! ئا هۆنیۍ کە جەزیری پەی سەلوایش نوویستێنە، جە ڕواڵەتەنە پاسە بەرگنۆ کە زاتو هۆنیاری نوویستەبۆش، بەڵام ئەگەر قوڵ جە مەعناکێش بیاومێنە، نوویستەی خوڎاییا و کەسایەتی سەلوۍ مبۆنە بە دەسنووسوو خوڎاوەڼی! ئینەیچ مبۆ بە مەڵامەتوو ئانەی کە هۆنیێکێنە ۋەرو سەڵیبی و ڕوو بە حەزرەتو مەسیحی بلۆ!

       کەس دی ب وێ شیرانیێ                 دەر سەنعەتێ جەببارێ خەت

      ڕیحان و سونبول تێ هەنە                سەد چیچەک و گول تێ هەنە

      زەرباڤ و بولبول تێ هەنە               ئەو بەغچەیا گوڵزارێ خەت

     گولچیچەک و نەقشێن غەریب             نەسرین و ڕەیحانێ عەجیب

     لێ ڕاست و چەپ بوویێن سەلیب        جەدوەل کەشێن زوننارێ خەت

واوەی لاو زاتوو جزیریۆ ۋەرو هەمان ئاژەو بە خوڎاوەندبیەی ژەنۍ گنمێوە جە هۆنییەو "صباح الخیر یا خانم"ینە:-

   صباح الخیر خانێ من، شەهێ شیرین زەبانێ من

                                    تویی ڕووح و ڕەوانێ من، ببت قوربان تە جانێ من

تعالی اللە چ زاتی تو، چ وێ شیرین سفاتی تو!

                                 نە وەک قەند و نەباتی تو، یەقین ڕووح و حەیاتی تو!

چا شۆنێنە کە هۆنیار میاوۆ بە ئاستو جەزبکەردەی خوڎاوەنی کە ماچۆ:- تعالی اللە چ زاتی تو؟ ئیتر ساتو دییەو خوڎاوەڼیا جە شێوەو ژەنێنە! کریۆ ئارۆنە پەی یاوای بە حەقیقەتو گەشمەرڎا زیلانۍ، ساکینە، ڤیانۍ و ناگیهانۍ واوەی پەرسمۍ ئێمە ج زاتێوە و چ خوڎاوەندێوە ئەشق و ئازادینمۍ؟

 مکریۆ هەڤاڵ ناگیهانە شۆنە ‌و ئا پەنهانیەیرە گێڵێبۆ تا خاستەر یاوۆنە جە پەرسو ئازادی ژەنێ جە حەقەتینەو گلېرگەو کوردینە و پاگیری ڕابەر ئاپۆی پەی ئازادی ژەنێ، هەرپاسە پەیوەندیێوە فرە و فراوان هەن جە میامین ‌و کەسایەتی ژەنێنە چنی زانست‌ و فیزیاو کوانتۆمی! هەڤاڵ ناگیهانە دماجار گێڵیارێوە ڕاو حەقیقەتی بۍ تا خاستەر پەی بە حەقتینەو وێش پیسەو ژەنێوە کوردی و ئازادۍ بەرۆنە، چی پێناوەیچەنە بە تیۆریزەکەردەو دروشم‌ و "ژەنی ژیوای ئازادی" هامشێوەو پەپولەو یەرەمی یاوا بە حەقیقەتی و پەی هەمیشەی بییە بە ڕێوگارەو ڕاو حەقیقەتی.