جەمیل بایک هامسەرۊکو دەسەی وېڕاوەبەری کەجەکەی ۋاتش، ھورچنیەی دەرفەتێوە تاریخین و ماچۊ، "چڕیەو من پۍ گرڎو گەلی و ئا کەسا، کە جە تورکیا دژوو فاشیزمینۍ، ئانەن، کە پێۋیسا ئی دەرفەتە تاریخیە بە عالی بەکاربېنە."

جەمیل بایک هامسەرۊکو دەسەی وېڕاوەبەری کەجەکەی جە چەمپنەکۊتەیۍ تایبەتەنە چنی ئاژانسو هەواڵی فورات (ANF)ینە شیکەرڎەیۊش پۍ مژارەکا گۊشەگیریی سەرو ڕابەرو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۊجالانی و ھورچنیەکا ١٤و ئایاری و ھجومەکا دۊڵەتو ترکی پۍ سەرو جمیەرو کورڎی کەرڎ.

سەبارەڎ بە گۊشەگیری و رابەرایەتی

رابەر ئاپۊ پېسە زینڎانیېۋە ئاسایی نییا. ھورسەنگنېکێش تەئسیر سەرو جمیەرەکەیماو، گەلەکەیماو، لایەنە سۊسیالیستیەکا و دۊسەکاما و سەرو دۊڵەتوو ترکی هەن؛ پۊکەی گرڎ کەسۍ گرنگی پی ھورسەنگنایا مڎۊ. پۊکەی پیلانگېڵی میان دەوڵەتی ڕاوەبەرکریا. ماۋېوە فرەن حیچ پەیۋەنڎیۍ چنی رابەر ئاپۊی نەمەنەن. گرڎ کەسێچ ئینەی مزانۊ. ئینەیچ درێژەداین بە پیلانگێڵی میان دۊڵەتی جە شکڵو گۊشەگیری رەهاینە. بێگومان ئی گۊشەگیرییە، بیەن بە یاگۍ نیگەرانی و دڵەتەپۍ جە لاو جمیەرەکەیماوەو، گەلەکەیماو دۊسەکاماو لایەنە سۊسیالیستەکا و ئا کەس و لایەنۍ کە کۊشیای دیموکراسی و ئازاڎیی ڕاوەبەر مکەرا. زانیۊ کە پۍ چی نیگەرانېنۍ و دڵەتەپېشانە. پۊکەیچ فرەو لایەنا دژوو گۊشەگیری، دەسشا بە کۊشیای کەرڎەن. پێۋیسا پی جۊرە جە ئاژەکەی یاودېنە.

گەلوو کورڎی جە فرەو ۋڵاتا جیهانینە ۋەڵۍ بیېنۍ. بێگۆمان ئا کەسۍ پۍ وەشی و بە دڵو ۋێشا ۋڵاتەکەشا جیاناستەن. بە مەڵامەتو فشارە جۊربەجۊرەکاوە، کۊکوژیەکا، گېرتەی، ئەشکەنجە و ئاژەی ئابوری جە جەهانەنە ۋەڵۍ بیېنۍ. پێۋیسا ئایدۆلۊژیا و فەلسەفەو ڕابەر ئاپۊی، ئا پارادایمەی کە پەرەش پنەدان، کێشەو کورڎی، خەباتو گەشەئەسای جە کورڎسانەنە ، پېسە دیپلۊماتکاری جە گرڎو جەهانینە ۋەڵاکەرۊوە. جە بنەڕەتەنە خۊتانکەرڎەی جە رابەر ئاپۊی پی جۊرە بۊ. فرە گرنگا ئا کورڎۍ کە جە جەهانەنە وەڵۍ بیېنۍ، ئی ئەرک و وەرپرسیارییە جابەجۍ کەرا. رابەر ئاپۊ تەنیا رابەرو گەلوو کورڎی نییا، بەڵکم رابەرو مرۊڤایەتین. پۊکەی حەرچېوۍ کەرا، مەتاۋا رابەر ئاپۊی جە مەژگو گەلوو کورڎی و مرۊڤایەتینە بەرکەرا و تەئسیرەکەیش کەم کەراوە.

 فرە حۊلشادا کە ئینەی کەرا. بە پێچەوانۊ پی ھەرمانېشا پاسشا کەرڎ کە رابەر ئاپۊ زیاتەر جە دڵ و مەژگەنە ڕاو ۋێش کەرڎۊ. چی بارۊ کۊنفڕانس و گلېرۊبیەیۍ فرۍ رێکوزیا. چی دماییەنە جە هامبۊرگ کۊنفڕانسێوە رێکوزیا. گفتوگۊ سەبارەڎ بە ئایدۊلۊژیا و فەلسەفە و پارادایمو رابەر ئاپۊیۊ کریا. ئەڵمانیا راگیریش کەرڎ، بەڵام چنی ئانەیچ کۊنفڕانسەکە بە شێۋېۋە سەرکۊتانە رێکوزیا. سڵام و رێزو ۋېم پێشکەش پا کەسا کەرو کە کۊنفڕانسەکەشا رێکوست و بەشڎاریشا چنە کەرڎ. چنی ئانەی کە راگیرییەوە فرەیچ بۍ بەڵام کۆنفڕانسەکەشا سەروست.

حەرپاسە جە دۊسەلدۊرفیچ میتینگێوە پۍ ماڕاو گۊشەگیری رەهاو سەرو رابەر ئاپۊی و ئازاڎیی رابەر ئاپۊی ئەنجامدریا. جە مارسیلیانە ژمارېوە ڕاپیمایۍ گۊرۍ ئەنجامدریۍ. سڵامو ۋېم پێشکەش بە گەلەکەیما و دۊسەکاما مکەرو کە بەشڎاریشا جە میتینگ و ڕاپیماکەینە کەرڎ و پیرۊزبایشا ۋنە کەرو. ئینە گرڎ نیشانەش مڎۊ کە، ئەگەر بە عالی جە پارادایمو رابەر ئاپۊی بیاومېنە و بە عالی ۋەڵاش کەرمېوە، گرڎ کەسۍ ئی پارادایمەیە قبوڵ کەرۊ. گرڎ کەسۍ ئی پارادیمەیە پېسە ھومېڎێوە موینۊ و خۊتانکەرڎەی جە رابەر ئاپۊی مکەرۊ. پۊکەی ئەگەر پارادایمو رابەر ئاپۊی جە گرڎ یاگېنە ۋەڵا کەرمېوە، بە عالی شیش کەرمېوە، زیاتەر خۊتانکەرڎەی جە رابەر ئاپۊی کریۊ. چی چوارچێوەنە هێزێوە فرەتەر پۍ ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۊی کۆبۊوە. پۊکەی پێۋیسا گرڎ کەسۍ چا یاگېنە کە ئیناش چنە وەرپرسیاری جە ئەستۊ گېرۊنە. پێۋیسا کۊشیای فراوانتەر کریۊ. مشۊ یاومېنە کە رابەر ئاپۊ جە چ ئاژېوەنە کۊشیای مکەرۊ و ئی پارادایمەیە بەرۊ وەڵېۋە. ئەگەر کۊشیایۍ پی شکلیە ڕاوەبەر کریۊ، بە پەیلواو من فشار سەرو دۊڵەتو ترکی زیاتەر بۊ و متاویۊ ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۊی دەسەبەر کریۊ. ئیتر ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۊی فرە دما کۊتەن. چی روۊ هەڵوێسوو سی پی تی و کۊنسەو ئۊروپای فرە سەرنجڕاکێشا. تۊپەکۍ وزانە مەیڎانو دۊڵەتو ترکی، دۊڵەتو ترکیچ تۊپەکۍ ھورمڎۊوە مەیڎانو ئاڎیشاوە. پی جۊرە ئاژېۋە سەرنجڕاکێششا خوڵقنان. دۊڵەتو ترکی سیاسەتو قڕکەرڎەی سەرو گەلەکەیمارە ڕاوەبەر کەرۊ. سی پی تی و کۊنسەو ئۊروپایچ سیاسەتو تەماشەکەرڎەی ڕاوەبەر کەرا و ئینەیچ بە گرڎ شێۋېوە گنۊنە خزمەتو سیاسەتو قڕکەرڎەو دۊڵەتو ترکی. بانە بە هامبەشو قڕکەرڎەی. پێۋیسا رێز جە یاساکا ۋێشا گېرا. ئەگەر رێز گېرا و هامکاری سیاسەتو قڕكەرڎەی نەکەرا، بە پەیلواو من دۊڵەتو ترکی مەتاۋۊ پی جۊرە گۊشەگیری رەها سەرو رابەر ئاپۊی ڕاوەبەر کەرۊ. پی بۊنۊ خوڵقە جە گرڎ کەسۍ کەرو، کۊشیای ماڕاو گۊشەگیری سەرو رابەر ئاپۊی فراوانتەر کەرا.

سەبارەڎ بە گەشمەرڎا مانگەو ئایاری

پېسە زانیۊ، ١٨و ئایاری پېسە ڕۊو گەشمەرڎا جە لایەنو جمیەرەکەیماوە دەستنیشانکریان و پۍ رای گرڎی ئاشکرا کریان. بەڵام ئەگەر بە عالی ھورسەنگنایش پۍ کریۊ، تەنیا ١٨و ئایاری ڕۊو گەشمەرڎا نییا، گرڎ مانگۍ مانگەو گەشمەرڎانە. حەرپاسە تەنیا ١٨و ئایاری ڕۊو گەشمەرڎا نییا، بەڵکم گرڎ ڕوۋۍ ڕۊو گەشمەرڎان. ئینە راسییەکەن. پی بۊنۊ جە کەسایەتی گەشمەرڎە حەقی قارەرینە، بە رێزو وەشەویسیۊ، یاڎو گرڎ ئا گەشمەرڎا کەرمېوە کە کۊشیای سۊسیالیستی دیموکراسی و ئازاڎیشا ڕاوەبەرکەرڎەن و چی ڕێنە جە قەنارە دریېنۍ، ئەشکەنجە کریېنۍ و هەڤاڵە شۊڕشگێڵەکېما جە تورکیا کە جە جەنگەکانە گەشمەرڎۍ بیېنۍ، حەرپاسە هەڤاڵە شۊڕشگېڵەکېما کە جە ئێران، پانیشتوو ۋەرنیشتەنە گەشمەرڎۍ بیۍ. وەعدەکاما پۍ ئا گەشمەرڎا واوەی کەروە. پېسە مزانیۊ حەقی قارەر یوۋەم گەشمەرڎەو ئێمەن. وەختۍ هەڤاڵ حەقی قارەر گەشمەرڎە بی، رابەر ئاپۊ ھورسەنگنېوەش کەرڎ. رابەر ئاپۊ ۋاتش " ئیتر گەشمەرڎەمەدا، ۋنیما مجیېنە. ئیتر هەنگامە پۍ دمای مەنریۊ. بە راسی چا وەختۊ حەتا ئیسە رابەر ئاپۊ جەبارەو گەشمەرڎاوە ھورسەنگنای گرنگش کەرڎەن. دیاریش کەرڎ کە وابەستەبیەی بە گەشمەرڎاوە چنینا، چنی متاومۍ بە گەشمەرڎاوە وابەستۍ بیمۍ. گەشمەرڎە سەرەتاییەکېما کۊشیای راسیشا دیاری کەرڎ، پەکەکە سەرو ئی راسییا، کۊشیای کەرۊ. پەکەکەما پېسە پارتو گەشمەرڎا پێناسە کەرڎ، وەرو ئانەی گەشمەرڎێوە فرە دریان و پا ئیتیجاھە سەرو ئا پیمەرەیە کە گەشمەرڎا دیاریشا کەرڎەبۍ، کۊشیایش کەرڎ. رابەر ئاپۊ ۋێش پېسە قسەکەرو گەشمەرڎا و ئێمەیچ ۋێما پېسە ھامڕاو گەشمەرڎا ئشناسان. سەرو ئی راسیە کۊشیەیمۍ. پێۋیسا گرڎ کەسۍ پی جۊرە یاوۊنە. ئی جمیەرە ٥٠ ساڵېن کۊشیایۍ وەردەوام ڕاوەبەر کەرۊ. ئی جمیەرە و گەلەکەما، بە هەزاران گەشمەرڎېش دېنۍ. متاوو ۋاچو تاکە جمیەرا کە پی جۊرە ئەرەکۊشۊ. رابەر ئاپۊ کە ئی جمیەرەشە بنیاڎنیا، دوۋۍ چېۋېش پېسە بناغەی دیاری کەرڎۍ. یوۋەم: قسەکۍ دەنیز گەزمیشی بۍ کە جە وەختو جە قەنارەدایشەنە، ۋاتەبېش، '' بژیۋۊ کۊشیای هامبەشو گەلا تورکی و کورڎی''. رابەر ئاپۊ ئی قسۍ دەنیز گەزمیشیە جە وەختو جە دارداینە گرڎ وەختېنە پېسە بنەڕەتۍ ھورگېرت و کۊشیایش چی چوارچێوەنە پەرەپنەدا. حەرپاسە پا نۊعەی حەقی قارەر و کەمال پیر یوۋەم هەڤاڵو رابەر ئاپۊی بېنۍ، پا نۊعەی خەڵکو کورڎسانی و کورڎۍ نەبېنۍ و ئا وەختەیچ رێکوستەی نەبۍ، رابەر ئاپۊ ئا ھامڕایشە کەرڎ بە بنەڕەتو رێکوستەی. ئەگەر دلۍ پەکەکەینە و گەلوو کورڎینە هەستو نەتەوەپەرسی نەلان وەڵېوە. حەر جە سەرەتاوە ئی جمیەرە کارەکتەرو ئینتەرناسیۊنالیستیش بەرڎەن وەڵېوە ، ئەگەر بیەبۊ بە هیواو ئازاڎیی و دیموکراسی گەلا، بە مەڵامەتو ئی راسیەیۊبیەن. رابەر ئاپۊ چا تاریخۊ حەتا ئارۊما، گرڎ وەختۍ ئەرەکۊشای هامبەشو گەلاش پېسە بناغەی ھورگېرتەن. نەوەک تەنیا کۊشیای هامبەشو تورکی و کورڎی، بەڵکم، پۍ ئانەی ئەرەکۊشای هامبەشو گرڎو گەلا دەسەبەر کەرۊ، کۊشیایش کەرڎەن. سەرو ئی بنەڕەتیە، ئایدۊلۆژییەکەش، فەلسەفەکەش، رێکوستەکەیش، کۊشیاکەیش، پارادایمو ۋێش بەردەن وەڵېوە. ئینەش جە ئاژەو تورکیاینە پۍ دیموکراتیبیەو تورکیای، خۊسەری کورڎسانی، بەرڎەن وەڵېوە. سەرو ئی بنەڕةتیە، سۊسیالیستەکۍ تورکی کە کۊشیای دیموکراسی و ئازاڎیی ڕاوەبەر کەرا، دیموکراتەکۍ، رۊشنۋیرا ۋڵاڎپارېزا و هامپەیمانی رەنج و ئازاڎیی کە چی ئاخرۊ پېکئاما کۊشیانە. جە هامپەیمانێتیەکەنە پارتو چەپی سەوزیچ یاگۍ ۋېش گېرتەن. قەرارشا دان پی جۊرە بەشڎاری جە ھورچنیەکانە کەرا. پۊکەی پێۋیسا پارتو چەپی سەوزی خەباتۍ فرە گۊرە ڕاوەبەر کەرا. مشۊ کورسیۍ فرۍ پەرلەمانی بەدەس بارا. چونکی ئۊلیگاریچ جە کۊماری تورکیاینە پەرەش سانان کە جە دەستوورو ساڵەو ١٩٢٤ینە سابت کریان و پەرەش پنەدریان. گرڎ وەختۍ کارەکتەری فاشیست سەرکۊتەن. چی ئاژەیچەنە ئیتر یاوان بە ئاژېوە کە مەتاۋۊ وەردەوام بۊ. فرسەتێوە فرە تاریخی پۍ سۊسیالیستەکا، ۋڵاڎپارێزا، هێزەکا دیموکراسی و ئازاڎیی تورکیای رەخسیان. فرسەتۍ پۍ دیموکراتیکەرڎەو کۆماری تورکیای رەخسیان. پۍ ئانەی ئیسفاڎێوە عال چی دەرفەتیە ھورگېرمۍ پێۋیسا پارتو چەپی سەوزی ۋېش بە عالی رێکوزۊ، خەباتو ھورچنیەی بە عالی ڕاوەبەرکەرۊ و بەشێۋێوە فرە حېقم بلۊ دلۍ پەرلەمانی. ئەگەر پی جۊرە ھەرمانە کەرۊ، متاۋۊ چی دەرفەتیە پۍ بەرقەرارکرڎەو دیموکراسی ئیسفاڎە کەرۊ.

پی شکڵە متاۋۊ چارەسەری پۍ کێشە قوڵەکا تورکیای بێزۊوە. پارتو چەپی سەوزی بیەن بە پارتێوە کە ئاینڎەو تورکیای دیاری کەرۊ. ئینە راسیەکەن. گرڎ کەسېچ ئی راسیە ئاشکرا مکەرۊ. پۊکەی پێۋیسا پارتو چەپی سەوزی ئی دەورەو ۋێش بە عالی جابەجۍ کەرۊ. مشۊ کۊشیایۍ گۊرە ڕاوەبەرکەرۊ. گەشمەرڎېوە فرە دریان، باجێوە فرە دریان، ئێشۍ فرەما وینان. پۊکەی هەڵسوکۊت کەرڎەی بەپاو خەتەو گەشمەرڎا فرە گرنگا. ئینە بناغە و پیمانەو هامڕایی ئێمەن. حەرپاسە دیالەکتېوە وەڵێکۊتەی جمیەرەکەیمانە. ئامانجو گرڎیما ئانەن کە  شایەنو گەشمەرڎا و ئامانجەکاشا، هیواکاشا و خەیاڵەکاشا کەرمۍ راسی. مانگەو ئایاری پۍ ئێمە مانگێوە فرە مبارەکەنە. پی مەڵامەتۊ پێۋیسا چی مانگېنە جە گرڎ وەختۍ زیاتەر ۋنەپەرسایۊ جە وېما کەرمۍ، غەڵەت و کەموکوڕیەکاما راس کەرمېوە. راسی دەسکۊتەکاما زیاتەر گۊرە کەرمۍ.

 

بارەو هجوومەکانی دەوڵەتوو تورکیوە

پێسە مزانڎۍ، جە هەرێمێوە فرە گرنگوو وەڵاتەکەیمانە، بوومەلەرزێوە گەورە ڕووەش دا. لەم ڕووەداینە دەسەڵاتوو ئاکەپە و مەهەپەی، بە سەدان هەزار هاموەڵاتیێماش ڕووەبەڕووۍ مەرگی کەرڎێوە. ئێمە ئی دۊخەما ورسەنگنا و قەرارێوەما دا. قەراروو چالاکینەکەرڎیما ئەرەیاونا. ئیە بەتەمامی قەرارێوە، مرۊیی، ئەخلاقی و ویژدانیین. چی قەرارێوە چینەما دا؟ وەروو ئانەی دەسەڵاتوو ئاکەپە و مەهەپەی بە سەدان و هەزاران هاموەڵاتییش چا یاگانە کە بوومەلەرزەشا جەنە کەوتەبۍ، ڕووبەڕووۍ مەرگی کەرڎەێوە. نەتاوێنمۍ وێما بێدەنگ کەرمۍ. وەروو ئانەی جمیەرێوە جەماوەرین. جمیەرێوە مرۊیی، ئەخلاقی و ویژدانین. قبووڵ مەکریۊ ئی خەڵکە پێسە ڕووبەروو  مەرگی کریاوە. پەنەواز بۍ گەل چی دۊخەیە ڕزگار کریۊ. پەنەواز بۍ ڕاگێری جە مەرڎەی کریۊ. پەنەواز بۍ ئا وێرانە پاک کریۊوە. پەنەواز بۍ گرڎوو وزەکەی پەی ئی مەبەسی بەکار باریۊ. ڕاس نییا بە چیوی تەرۊ سەرقاڵۍ بیمۍ. ئێمە پێسە کە قەراروو چالاکینەکەرڎەیما ئەرەیاونا، سەبەبۍ تەرێچ بێنۍ. وەختۍ ئەنقەرەوە پەی خەباتی ڕووەما جە کوردسانی کەرڎە، ئا یاگۍ کە یووەم جار هەرمانەما چەنە کەرڎۍ، دیلۊک، سەمسور و مەرەش بێنۍ. چا ڕەنجما کێشتەن و بڕۍ ئەنجامێما بەدەس ئارڎێنۍ. دەوڵەتوو تورکی حەوڵێش دۍ ئا ڕەنجی دلێنە بەرۊ. تەمادار بۍ ئا هەرێمی جە کورڎی پاک کەرۊوە، من وێچم چا  خەباتم کەرڎەن. ئاگەی و خەڵکوو ئاگەی خاس مشناسوو. فرێشا ڕەنجدەرێنۍ. کورد و عەلەویەکاو ئاگەی ڕەنجدەرێنۍ. پەوکای پەنەواز بۍ خاوەنڎاری جە خەڵکوو ئاگەیە کریۊ. چێوە و پێسە ئی قەرارەما دا. دماتەر ورچنیەی بی بە باسوو ڕۊی. وەختێوە ورچنیەی بی بە بابەتوو ڕۊی ئیتر گرڎوو گەلاو تورکیای بە ئاکەپە و مەهەپەیشا وات، ئیتر مرڎە. داواو فاڕیایشا کەرڎە. وەلۍ ئاکەپە و مەهەپە گۊشێشا کەڕی کەرڎۍ. گێرە بە حەوڵە تێکدەرییەکایچشا گەرەکشا بۍ داواکاری پەی فاڕیای بشێونا و بەرڎەوامی بە دەسەڵاتەکەیشا بڎا، گرڎ کەس باسوو حەولە تێکدەرانەکاشا کەرۍ.

گەرەکشا بۍ ڕاگێری جە پەنەوازی فاڕیای جە تورکیانە کەرا، ئێمە ئی دۊخەما ورسەنگنا و قەراروو نەکەرڎەیچالاکیما درێژ کەرڎۊ تا دماو ئەنجاموو ورچنیەی کە یەکلایی بۊوە، وەروو ئانەی نەبیمۍ لایەنێوە کە گورز جە حەوڵەکاو فاڕیای نەدریۊ. پی هۊکاراوە بۍ کە قەراروو نەکەرڎەیچالاکیما درێژ کەرڎۊ. پەنەوازا بەڕاسی چینەی بیاودێنە. ئێمە چی ڕووەوە هەرمانەو وێما کەرڎەما. فیداکاریێوە گەورەما کەرد. بڕواما پاسنێنە گرڎوو ئانیشا پەیوەنڎییشا پی پەرسێوە هەن، ئینەیە مزانا و بەرز ورش سەنگنا. وەلێم ئێمە کە ئی قەرارەما دا و جە شارەکانە حیچ چالاکیێوەما نەکەرد، دەوڵەتوو تورکی بەرڎەوامییش بە هجوومەکاش دا و هجوومەکێش وەرفراوانۍ کەرڎۍ. ئینەش تورکیانە و هەم جە هەرێمەکاو پارێزنای میدیاینە، هەم پانیشت و وەرنیشتنە کەرد ، حەرپاسە ئا کەسێچشە ڕاپێچوو زینڎانەکا کەرڎۍ و گیرتێش کە سیاسەتوو دیموکراتی بەرێنۍ ڕاوە. ئەشکەنجەش جە زینڎانەکانە تنڎتەر کەرد. ئەگەر دەوڵەتوو تورکی، چەنی ئێمە نەکەرڎەیچالاکیما ئەرەیاونان، هجوومی کۊمەڵکوشییش زیاڎتەر کەرڎەن، سەبەبەکەش بێهەڵوێسیی ناتۊی و یۊبییەی ئەورووپاین. ئینەش و هجوومەکانی بە فرسەت زاناو فراوانش کەرد. تا ئێساتێچ بەرڎەوامییش پەنە مڎۊ. بێگومان ئی دۊخە، ئێمە، گەلەکەما و دۊسەکاما وزۊ دۊخێوە سەختۊ. چەنی گرڎوو سەختییەکا، ئێمە هەرمانەو وێما کەرمۍ. بەرڎەوامی بە ئی فیداکارییە مدەیمی. بڕواما پاسەن کە ئی ڕاسییە یاونریۊنە. ئەگەر ناتۊ، یۊبییەی ئەورووپای، هامکاری دەوڵەتوو تورکییشا نەکەرڎۍ، نەتاوۍ بەرڎەوامی بە هجوومی فاشیستی، داگیرکەری و قڕکەرڎەی بڎۊ. جیهاننە پەشتی بە ناتۊی و یۊبییەی ئەورووپای بەسۊ و پێسە زارۊڵیوە لاساری بەرڎەوامی بە هجوومەکاش مڎۊ. کەس حیچ مەواچۊ. پەوکای بە نۊعێوە با بە هامبەشۍ هجوومەکا. با بە هامبەشۍ سیاسەتوو قڕکەرڎەی دەوڵەتوو تورکی. بانگەوازم ئانەن کە دەس چی سیاسەتی ورگێرا. پەنەوازا نەبا بە هامبەشۍ سیاسەتوو قڕکەرڎەی گەلوو کورڎی.

بارەو ئا هجووماوە کە وەڵی ورچنیەینە کریا

دەسەڵاتی فاشیست، داگیرکەر و قڕکەروو ئاکەپە و مەهەپەی، حەر جە ئەوەڵۊ پەی ئانەی بەرڎەوامی بە دەسەڵاتەکەیش بڎۊ، دۊخەکەی ئاڵۊز کەرۊ، حەوڵۍ جەمسەرگیریی دلۍ گلێرگەی مڎۊ، گلێرگەی بەشبەش و پارچە کەرۊ. گەرەکشا گلێرگەی کەرۊ بە دوژمنوو یۊی. گەرەکشا سەروو ئی کرڎەواشە بەرڎەوامی بە بییەی و دەسەڵاتەکەیش بڎۊ. گرڎوو حەوڵەکایچش ئینۍ چا چوارچوەنە، کە چەنی بتاوۊ دۊخێوە نائاسایی وەش بکەرۊ، وەڵێکەوتەیۍ جە بەرژەوەنڎیی وێشەنە وەش بکەرۊ، بییەی و دەسەڵاتەکەیش سەروو ئی بناغەیە بپارێزنۊ. دایمە حەوڵۍ ئی چێوەیە مڎۊ. وەروو ئانەی ئیتر وێچشا مزانا، کە مەتاوا بەرڎەوامی بە بییەی و دەسەڵاتەکەیشا بڎا، وەلۍ چەنی ئانەیچە حەوڵۍ بییەی و بەرڎەوامیدای بە دەسەڵاتەکەیشا مڎا. گەرەکشانە بەرڎەوامی بە کرڎەوەکاشا بڎا. پەوکای گەل ئاورایی چەشۊ، تووشوو هەژاری بۊوە، مشکیلەو ئازاڎی و دیموکراسی هەن. سروشت تێک مشۊ، مشکیلەو ژەنۍ و گلێرگەی هەن. وەلێم ئی مشکیلۍ پەی ئاڎیشا حیچ مانێوە مەیاونا. گرڎوو حەوڵەکاشا ئانێنۍ کە چەنی بتاوا، دەستکەوتەکاشا و دەسەڵاتەکەیشا بپارێزنا. شۊنەو ئانەیرە گێڵا کە چەنی مەناوە. پێسە دەوڵەتوو تورکیایشا کەرڎەن بە دەوڵەتوو مافیای. بییەن بە دەوڵەتوو چەتەکا. چی بەینەنە نە یاسا، نە دەستوور، نە ماف و حیچ چێوێوە نەمەنەن. گرڎ چێوێشا پاشێل کەرڎەن. پێسە تورکیاشا وستەن دلۍ زۊنگاوێوە گەورەیۊ. وێرانکاریێوە فرەشا کەرڎەن. چونکوم ئی دۊخە جە عەقڵیەتیشاوە سەرچەمە دەگێرۊ. گرڎوو ئا کەسا بە دوژمنوو تورکیای و دوژمنوو دیموکراسی جەقەڵەم مڎا، کە نیەنۍ چەنی ئاڎیشا و خزمەتوو ئاڎیشا مەکەرا. مۊرەو تیرۊریستیشا مڎا وەنە، بە ناپاک و خائین نامێشا بەرا. ماچا ئاڎۍ گەرەکشانە تورکیای بەش کەرا و چێروو ئی قسانە، خراپەکاری، وێرانکاریی وێشا پەرڎەپۊش کەرا و شاراوە. پێسە حەوڵۍ مڎا کەس جە ڕاسییەکا نەیاوۊنە، بە ماناێوە تەرە گاڵتە بە خەڵکی کەرا. ئجۊشا متاوا پەرڎەپۊشش کەرا و گرڎکەسی خەڵەتنا، ئجۊشا پێسە متاوا دەسەڵاتوو وێشا بپارێزنا. پەوکای حەرکەسێوە جە وێشا نەبۊ و جە خزمەتوو ئاڎیشانە نەبۊ، پێسە تیرۊریستێوە مڎاش قەڵەم. پێسە تیرۊریستی و خائینی نامێش منیا. بە خزمەتکەرڎەی بە پەکەکەی تاوانبارێشا کەرا. بە ورەتەی وەڵاتی تاوانبارێشا کەرا. وەروو ئانەی ئانۍ کە عەقڵییەتی فاشیست، داگیرکەر و قڕکەرشا هەن متاوا بەئاسانی کورڎی و پەکەکەی تاوانبارۍ کەرا.  

پێسە پاسە مزانا، بییەیشا دەسەڵاتشا و دەستکەوتەکاشا پارێزنا. بەڵام ئیتر ئینەیجە دماییش ئامان. گێرا تا ئیساتێئیسفاڎەشا چەنە کەرڎەبۊ، بەڵام ئیتر ئی جۊرە تاوانبارکەرڎەیۍ و فشارۍ پێچەوانۍ باوە. حەوڵێشا دۍ هەدەپەی وزارە، بەس نەتاواشا. جە وەختێوەنە کە چنڎ ڕوێوە پەی ورچنیەیەکا مەنەن، پێسە گرڎ کەس مزانۊ، دەسشا بە ئۊپراسیۊنی کەرڎەن. پاسە دیارا درێژەس. بەم ش مڎا پەنە، پەوکای دەسشا بە سیاسەتێوە فرە قێزەونی کەرڎەن. وەروو ئانەی سۊسیالیستەکاو تورکیای، دیموکراتۍ و ئازاڎیوازەکۍ هامپەیمانێتیێوەشا پێک ئارڎەن. هامپەیمانیی ڕەنج و ئازاڎییشا پێک ئارڎەن. سەروو ئی بناغەیە جە ڕاو پارتوو چەپی سەوزیوە بەشداری جە ورچنیەیەکانە کەرا. گەرەکشانە ڕاگێری چی وەڵێکەوتەینە کەرا. بییەی و دەسەڵاتشا پێسە درێژ کەراوە. چێوە دەسشا بە ئۊپراسیۊنەکەی کەرڎەن. ئی ئۊپراسیۊنە دەستوەرڎاێوە ئاشکران جە سنڎوقەکاو دەنگدانی و ورچنیەینە. پەنەوازا پی شێوە ورسەنگنیۊ. پی بۊنەوە داوا جە گرڎ کەسێوە کەروو بە قورسایۍ فرەوە جە سنڎوقەکاو دەنگداینە جوابشا بڎاوە. پەنەوازا عەقڵیەتوو ئاکەپەی و مەهەپەی سنڎوقەکانە دماییش پەنە بۍ. پەنەوازا ئی عەقڵییەتە کە بییەن بە بەڵاو سەرەو خەڵکی دماییش پەنە بۍ.

 ئامانجشا چی ئۊپراسیۊنانە ئانەن، کە هەلەو ساختەکاری زیاتەری خوڵقنا. وەروو ئانەی گرڎ کەسێوە باسش کەرۊ، ماچا حەوڵۍ ساختەکاری مڎا. پی ئۊپراسیۊنا گەرەکشانە فێڵۍ و تەڵەکەبازی و ساختەکاری کەرا. پەوکای پەنەوازا گرڎ کەسێوە تا دمایی هاگاش جە دەنگەکاش بۊ سنڎوقەکانە. پی ئۊپراسیۊنا گەرەکشانە، پارتوو چەپی سەوزی، هامپەیمانیی ڕەنج و ئازاڎی، هێزەکاو دیموکراسی، گەلەکەما، گەلا، ڕەنجدەرا، عەلەوییەکا، ژەنا، گەنجا و گرڎ کەسێوە تەرسنا و تەسفیە کەرا. مزانوو پی ئۊپراسیۊنا مەتاوا کەسی تەرسنا و بیاوا بە ئامانجەکاشا. مەبۊ حیچ کەسێوەیچ هەنگامە پەی دمای بنیۊ. بەپێچەوانەوە مشۊم زیاڎتەر هەرمانە کریۊ، مشۊم بە هەرمانە و بە خەباتی فراوان هەقە جە ئاکەپەی و مەهەپەی بسانا. ئا کۊشیایە کە تا ئیساتۍ لوان ڕاوە، پەنەوازا فراوانتەر و گەورەتەر بکریۊ و بە یاراێوەتەر بریۊ ڕاوە و زیاڎتەر بە قەرارۊ هەرمانە کریۊ. پەنەوازا گەلاو تورکیای جەژنەو دیموکراسی و ئازاڎی گێڵنا.

 بارەو گەنجاوە

ئاکەپە و مەهەپەی فاشیست، داراو عەقڵیەتێوە قڕکەرینۍ. وەروو ئانەی جبەروو وێشاوە گرڎ کەسێوە بە دوژمن وینا. ئینەیچە مەشاریۊوە. گرڎ کەسێوە ئینەیە مزانۊ. هەرمانەکاو ئاکەپەی و مەهەپەی تاریخنە هامشێوەو کرڎەوەکاو هیتلەرین. هیتلەر سەروو دوژمنایەتیکەرڎەی سۊسیالیستی و یەهوودییەکا ئاما سەروو دەسەڵاتی. دەسەڵات و بییەیش سەروو ئی بنەمۍ وەش کەرد و سەروو ئی سیاسەتی بەردش ڕاوە. چەنی ئانەیجە جەنگش بێحەد کەرد. بانگەشەیچش پەی ئانەیە کەرد. ئەرەیاوناش کە پێسە ئەڵمانەکا گرڎوو دنیێنە با بە دەسەڵاتدارۍ و حیچ هێزێوە مەتاوۊ ڕاگێرییشا چەنە کەرۊ. پێسە نەتەوەپەرسی شۊڤێنی، فاشیزمشا بەرزتەرین ئاستەنە قووڵ کەرڎۊ. گلێرگەشا ژەهراوی کەرد، پەی ئامانجەکاشا بەکارشا ئاورد. وەلێم بەشێوە جە گلێرگەی متمانەش پەنە کەرڎۍ و بەشەکەی تەریچ جە دژش مرڎێوە. هیتلەر پی هەرماناشە دنیاش ژڵێونا. وەلۍ ئاخرۊ بەتەنیا مەنۊ و ناچار بی، کە وێش کوشۊوە. ئەگەر سەرنجە دەیدۍ، ئاکەپە و مەهەپەی فاشیست، دەسەڵاتی قڕکەروو وێشا هامشێوەو هیتلەری بەرا ڕاوە.

 دوژمنایەتیی کورڎی، عەلەوی، سۊسیالیستەکا کەرا و گلێرگەی ژەهراوی کەرا. نەتەوەپەرەسی، شۊڤێنیزمی زەق کەراوە. پێسە گەرەکشانە بەرڎەوامی بە بییەی وێشا بڎا. پێسە تەکنیکوو جەنگی گەورە کەرا. تا ئا ڕاددە جە بانگەشەو ورچنیەیینە پەشتی پانەیە بەسا. پێسە گلێرگەو تورکیاو پەی ئامانجەکاشا بەکار مارا. پێسە جە لیبیاوە تا ئازەربایجان، جە سووریاوە تا عێراق، دەسۍ وزا دلۍ وەڵاتا. ئجۊشا پێسە سەرۍ گنا. وەلۍ چیوە یاوێنۍ بنبەس ، دما کەوتێنۍ و شکسشا ئارڎەن. بە دەسوو وێشا ئاماڎەکاری پەی دلێنەبەرڎەی وێشا کەرا.

 بێگومان ئی دۊخە حەر جە وێشۊ ڕووەش نەدێنە. کۊشیاێوە گەورەکریان، باجێوە فرە دریان، ئێش و ئازارێوە فرە وینیان، ئینجا یاوان پینەی. دەسەڵاتوو ئاکەپەی و مەهەپەی دوژمنوو گلێرگەین، بە گلێرگەبییەی، سروشت، ژیوای، کورد، عەلەوی، ڕەنجدەر، سۊسیالیست، گەلۍ، دیموکراس و ئازاڎیینۍ، دوژمنۍ گەنجایچنۍ. وەروو ئانەی گەنج ئاینڎەو گلێرگەینۍ. ئاکەپە و مەهەپەش دوژمنۍ گلێرگەی و بە گلێرگەبییەینۍ.

 دژۍ ئاینڎەو گلێرگەینۍ، یانۍ دژوو ئاینڎەو گەنجایچنۍ. بڕۍ سیاسەتۍ دژوو گەنجا بەرا ڕاوە، گەرەکشانە گەنجا بێئیرادۍ کەرا، ڕا جە ڕێکوستەیشا گێرا. گەرەکشانە بەتەمامی تەسفیەشا کەرا و جە سیاسەتی دوورێشا وزاوە. وەلێم گەنجاو کورڎی چەنی گەورەبییەی کۊشیای پەکەکەی، جە دەسەڵاتی و سیستمی بەتەمامی بڕیێنێرە. دلۍ گەنجاو تورکیایچەنە بڕیایرەیۍ چانە هەن و فراوان بۊ. گەنجۍ چەنی ئانەی سیاسەتوو جەنگی هەن وەلێم دووەبارە سەروو پایاو وێشاوە مرڎێنێرە. وینیۊ کە کۊشیاێوە گەورە وەراوەروو دەسەڵاتوو ئاکەپەی و مەهەپەی بەرا ڕاوە. کارەکتەروو گەنجی دیارا، پەڕا جە وزە و پەڕا جە گێڵای. بەئاسانی پانەی کە هەن ڕازی مەبۊ و جۊشوخرۊشش هەن. گرڎ وەختێوە شۊنەو ئازاڎی و دیموکراسرە گێڵۊ. فرە بەئاشکرایی جۊشوخڕۊش و هەڵوێسوو گەنجانما نەورۊزنە دی. پەنەوازا گەنجۍ ئی جۊشوخرۊش و هەڵوێسییە قۊناغوو ورچنیەیەکایچەنە بەر وزا. پێسە ئانەی کە گەنجەکێچما ئینەیە مزانا. ڕابەر ئاپۊ ماچۊ، " ئێمە بەگەنجی دەسما پەنە کەرد، بە گەنجیچ سەرۍ گنمۍ." بانگەوازم پەی گەنجا ئانەن کە ئا ڕێنماییاو ڕابەر ئاپۊیە خاسخاسۍ کەرا بە هەرمانە.

بارەو ژەناوە

ئاکەپە و مەهەپە خۊیان پێسە لایەنێوە وێمانەی و نەتەوەیی مشناسا، وەلێم ئاکەپە جە ئەنجاموو پڕۊژێوە میانڎەوڵەتیی وەرکەوتوو دلێڕاسینی گەورەینە سەرەش ورڎا. چی چوارچوەنە دەورێوە بە ئەرڎۊغانی دریا. پی بۊنەوە ئەرڎۊغان هەڵوێسێوەش جە دژوو ئەربەکانی پەرە پەنە دا. ئاکەپە سەروو ئی بناغەیە ئاما سەروو دەسەڵاتی. وەروو ئانەیە باسکەرڎەیش پێسە لایەنێوە وێمانەی و نەتەوەیی، دروۍ و ورخەڵەتناێوە گەورەن. ئاکەپە بە بەرڎەوامی هەرمانەش سەروو دەروونوو قوربانیکەرڎەی کەرڎەن. باسش جە چارەسەرکەرڎەی مشکیلەکاو تورکیای کەرڎە. باسوو دیموکراسی و ئازاڎیش کەرد. حەرچنڎە بە قسە و بە بانگەشە وێش فرە ئینسانانە نیشانە دا، وەلێم بەشێوە جە گلێرگەیش ورخەڵەتنا. وەلێم دماو ٢٠ ساڵا ئارۊ تا گڵویش کەوتێنە دلۍ پیسی و ژەنگۍ. حیچ ڕووێوە پاکەش نەمەنێنە. ئیتر گرڎ کەسێوە جە ڕاسییی ئاکەپەی یاواننە. گرڎ کەسێوە مزانۊ، کە حەرچیێوە ماچۊ، بەپێچەوانەوە کەرۊش. وەروو ئانەی ئیتر مزانۊ مەتاوۊ حیچ کەسێوە خەڵەتنۊ. تا ئیستۍ پەیش لوان وەرۊ، پێسە تاڵانکارییش کەرڎەن، گرڎ بێئەخلاقیێوەیچش کەرڎەن. گرڎ ڕانتێوەش کەرڎەن. گەنڎەڵییش بەرەو وەڵۍ بەرڎەن و تورکیانە وێرانکاریێوە فرەش وەش کەرڎەن.  وستەن ئاورایی و تووشوو نەهامەتییش کەرڎێنیوە. پاسەش کەرڎەن کە خەڵک پەنەوازییش بە نانۍ و پیازێوە وشکی بۊ.

ژەنی زووتەر چی  ڕاسییەو ئاکەپەیە یاوێنە. ئیتر ژەنی هۊشیارێنۍ، سروشتوو ژەنا، هەستەکێشا، کارەکتەرشا، وەڵۍ گرڎ کەسێوەنە جە ڕاسیی دەسەڵاتوو ئاکەپەی و مەهەپەی یاوێنە. پەوکای وەڵۍ گرڎ چینێوەنە ژەنی دەسشا بە کۊشی دژوو ئی دەسەڵاتەیە کەرد. کۊشیای ژەنا پاسەش کەرد گلێرگە زیاڎتەر ڕاسییی ئاکەپەیش پەی بەرگنۊ. ئینە ئاشکراش کەرد، کە ژەنی سەرمەشقۍ فاڕیای دلۍ گلێرگەینۍ. کۊشاێوەن بە سەرمەشقبییەی ژەنا دمایی بە دەسەڵاتی قڕکەر و فاشیستوو ئاکەپە و مەهەپەی مارۊ. جیهان و سروشتوو ژەنا زیاڎتەر ڕاسا. زیاڎتەر تەمادارۍ، دیموکراسی، ئازاڎی و یەکسانیینۍ. وەلێم دەسەڵاتی فاشیست و قڕکەروو ئاکەپە و مەهەپەی، جە گرڎوو ئی نرخا دوورێنۍ و دژایەتییش کەرا. وەروو ئانەیە ئاکەپە کە وەڵتەرۍ پەشتگیریی وێش زیاڎتەر جە ژناوە بەدەس ئارۍ، ئیسەنە ئانەیچش نەمەن. چونکوم ژنی بێبەشۍ کریێنۍ و جە گرڎ چینۍ زیاڎتەر چەوسیاوە. ئەرڎۊغان کەمێوە ئاماژەش پانەیە کەرڎەن، هەڵوێستێوە چانەش کەمەکێوە نیشانە دان، وەروو ئانەی کەمۍ ژەنی ژنان پەشتگیریشا کەرد. وەلێم ئاخیرۊ دییش ئی دەسەڵاتە، ژەنی ماڕۊ، دوژمنایەتیی ژەنا کەرۊ پەوکای پەشتگیرییەکە دماییش ئاما. دەسەڵاتوو ئاکەپەی کە وەڵتەر بە پەشتگیریی ژەنا بەرڎەوامییش بە دەسەڵاتوو وێش دا، وەروو ئانەی ئیساتێنە ژەنی پەشتگیرییش مەکەرا، مەتاوۊ بەرڎەوامی بە دەسەڵاتەکەیش بڎۊ. حەر هێزێوە ئەگەر پەشتگیریی ژەنا جەدەس بڎۊ سەرکەوتە مەبۊ. ئیتر پارتوو چەپی سەوزی و هامپەیمانیی ڕەنج و ئازاڎی پەنەوازاکۊڵان بە کۊڵان،یانە بە یانە، دەگا بە دەگا گێڵا وێشا ڕێکۍ وزا و هەم کۊشیای ورچنیەیچ بەرا ڕاوە تا ئەنجام بەدەس مارا. ئانۍ کە کۊڵان بە کۊڵان، یانە بە یانە، دەگا بە دەگا گێڵا، ئینۍ سەروو هەقی و هەم قوربانیچشا دان. حیچ کەسێوە بە عەنڎازەو کورد، عەلەوی، ژەنا، ڕەنجدەرا و ئانۍ کە تورکیانە کۊکوشۍ کریێنۍ، نەبیێنۍ بە قوربانی.پەوکای پەنەوازا دڵ و مەژگوو وێشا پەی سەرکەوتەی بەکار بارا. ئینە مافی سروشتیی ئاڎیشان. پارتوو چەپی پی بۊنەوە، پەنەوازا ئا هەرمانۍ کە کەرۊش بە تێرکەر نەوینۊش. پەنەوازا زیاڎتەر هەرمانە پەی وێیاونای بە ئینسانەکا، وەشکەرڎەی کاریگەری ڕێکوستەی کەرۊ. ئی بناغە پەنەوازا بە مەحکەمی بلۊ پەرلەمانۊ. هەرمانەو و وەرپەرسبییەی تاریخیی وێش پێسە یاونۊ یاگۍ، وەروو ئانەی ئی ورچنیەیە، ورچنیەیێوە ئاسایی نییا. ئی ورچنیەیە چارەنویسوو کورڎین، چارەنویسوو عەلەوییا، ژەنا، ڕەنجدەرا، گەنجا و گرڎوو گەلا دیاری کەرۊ. یان فاشیزم جە تورکیانە وێش ئەرەمەرزیا کەرۊ، یان هەنگامە بەرەو کۊماری دیموکراتی منریۊ. ورچنیەیێوە چینە. سۊسیالیستەکا، هێزەکاو دیموکراسی و ئازاڎی، کورڎۍ، عەلەویۍ، ژەنی، کرێکارۍ و گەلۍ، کە حەوڵۍ گەورێشا پەی گەشەپەنەدای کۊماری بە ئاڕاستەو دیموکراتیزەکەرڎەی دێنۍ، گەشمەرڎۍ گەورێشا بەخشێنۍ و ئێشی فرەشا چەشتەن، پەنەوازا پێوەرە تاجەو ئی خەباتییە وزا سەروو سەرەیشا و حەر ئینەیچشا چەنە چەمەڕوانی کریۊ. جگە چانەیە مەبۊ حیچ چێوێوە تەر قبووڵ کریۊ، پەنەوازا حیچ چێوێوە تەر جگە چینەیە بە شایەنوو وێشا نەزانا، پەوکای مەبۊ بە کەم و چێوی وچکلە و ساڎە ڕازیۍ با.

 حیچ چێوێوە ئاسان نییا. ئجۊم گرڎ کەسێوەیچ لە ژیانشنە یاوان پی ئەنجامی. سەروو ئی بنەمێوە، گرڎ کەسێوە مشۊم هەرمانە کەرۊ، بە کەم ڕازی نەبۊ و گرڎوو قوەو وێش وزۊ سەروو یۊی پەی دەسوستەی فرەتەرین ئەنجامی. ئەگەر ئی هەرمانۍ کەرڎۍ، متاوو بەئاسانی واچوو، کە دمایی بە دەسەڵاتی فاشێستی ئاکەپە مەهەپە ماریۊ و هەنگامەی جیددییە پەی دیموکراسیکەرڎەی تورکیای منریۊ. ئیتر ئاکەپە و مەهەپە حیچ چێوێشا نییا، کە پێشکەشوو گلێرگەی، ژەنا، کورڎی، عەلەوییا، ڕەنجدەرا و گەلاش کەرا و دماییشا ئامان.

 هەرمانەو ئێمە شکستپەنەئارڎەی ئینیشانە. وەروو ئانەی چەمەڕوانیی گرڎ لایۍ بۍ دی. سەروو ئی بناغەیە بانگەوازم پەی هامپەیمانیی ڕەنج و ئازاڎی، پارتوو چەپی سەوزی، گەلوو کورڎی، عەلەوییەکا، ژەنا، گەنجا، ڕەنجدەرا و گرڎوو ئا کەسا تورکیانە جە دژوو فاشیزمی مرڎاوە ئانەن، کە خاس چی فرسەتی یاوانە و ئیسفاڎە کەرا.

ھ.ش / س.ز