دووران کاڵکان ئاماژەش پانەی دا موزیڕێنۍ سەرو دمایئاردەی بە ستراتیجو ئەوەکۊشای چەکڎاری، بەڵام پێکئاوردەی ئینەی پېوەسا بە دۊڵەتیچۆ و واتش: "کاوەترەو ئاشتی بە یەک باڵ نمەفڕۆ، بەدیئاوردەی ئاشتی پەنەوازش بە هەردووەلایا."
دووران کاڵکان ئەندامو 'ئەکادیمیاو زانستە کۆمەڵایەتییەکا عەبدوڵا ئۆجالان'ی جە بەرنامېوە تایبەتی مەدیا خەبەر تیڤینە هۊرسەنگنایش کەرڎ پەی؛ قۊمیایەکا دماو 'بانگەوازو ئاشتی و گلېرگەی دیموکراتیک'ـی ڕابەر ئاپۆی، قەرارەکۍ کۆنگرەو ١٢ـەمینو پەکەکەی، هرووژمەکۍ دۊڵەتو تورکی سەرو هەرێمەکاو پارېزنای مەدیای جە قۆناغو ئاېێربەسو هەپەگەینە، جەنگو ئیسرائیل-ئێرانی، جەنگ و پشێویەکا ۋەرکۊتوو مېیامینی و سیاسەتو دیموکراتیکی و کۆمەڵایەتی.
بەپوختی هۊرسەنگنایەکۍ دوران کاڵکانی پی جۆرەنۍ:
دووران کاڵکان ئەندامو 'ئەکادیمیاو زانستە کۆمەڵایەتییەکا عەبدوڵا ئۆجالان'ی سەرەتاو قسەکاش پێسە دەسپنەکەردۍ"سەرەتا بەڕێزۆ سڵام جە ڕابەر ئاپۆی مەکەرو. گەرەکما جارێوەتەر ئانەی واوەی بکەرووە کە مڎرامانوو ئیمراڵی ڕانیشاندەرمانە. چی دماییانە بۆنەو جەژنەو قوربانیوە دیدار ئەنجام دریا و جە ئەرەیاۋناکانە وەڵا بیۆ، پی جۆرە ئاگاڎارۍ دیدارەکا بیەیمۍ. ڕابەر ئاپۆ دماو ٢٧ ساڵا پەی یوەمجاریا تاواش چەمش بە زاوڵا گنۆ.
ڕابەر ئاپۆ قەولو ۋێش یاونا مەنزڵ کە واتش 'متاوو ئەنجامش بڎەو'، ڕاش نیشانەو پەکەکەی دا و پەکەکەیچ کۆنگرەو ۋێش بینا. قەرارو دمایئاردەیش بە گرڎو ئا هەرمان و چالاکییا ئارڎ کە بەنامۍ پەکەکەیۆ کریێنۍ، چنیچش قەرارو دمایئاردەی بە ستراتیجو چەکڎاری دریا. پەکەکە ئینەش بە ڕابەر ئاپۆیۆ ئەنجام دا و بانگەوازییەکەش جابەجێ کەرڎ. قەولو ۋێش بەرڎ سەر.
دوران کاڵکان سەبارەت بە فاڕیای ئاژەو ئیمڕاڵی و ئەنجامدای دیدارەکا چنی ڕابەر ئاپۊی واتش،" بەڵێ گفتوگۆ و دیالۆگ ئینا ئارانە. بەدەر چانەی حیچ وەڵێکۊتەیۍ تەر نییا. فاڕیایەکۍ ئیمراڵییچ ئینۍ چوارچێوەو ئی دیدارانە. ئانەی تا ئیسە بییەن، جە ڕوو یاساییوە چەمو فاریایەکانە کەمتەرا. بە تەمامی فاڕیایە یاساییەکۍ جابەجێ نەکریێنۍ.
چی ڕوۆ جە لایەنو پێکئاوردەی ئازادی بەڎەنی ڕابەر ئاپۆیۆ هیچ وەڵێکۊتەیۍ نیا ئارانە. پەنەوازا ئینەیچ دەسنیشان بکریۆ. دیدارەکۍ شاندو دەم پارتی وەشۍ بیۍ و جە ئاستو گفتوگۊینە درێژەشا بۍ. بەدەر چانەی ئاژێوە ئەرەنیشتەی نیا ئارانە. یانی بە کوڵی و بە پوختی جە ڕوو پێکئاوردەی ئازادی بەڎەنی ڕابەر ئاپۆیۆ حیچ وەڵێکۊتەی و هەوڵدایۍ نییا".
دوران کاڵکان سەرنجش وست سەرو ئەرکەکا پەڕلەمانی و واتش،"ئەشیۍ پەڕلەمان بە ئەرکو وێش هۊرئێستەبیۍ و یاساش ئاماڎە کەردەبیۍ. بەڵام دیما دەسەڵاتو ئیساتۍ، یانی هامپەیمانی ئاکەپە-مەهەپە متاوۆ یاساکا بە دڵو ۋێش بەر بشنۆ. بەڵام چی مژارەنە تەنانەت کۊششۍ گولانەییچ نەکریان. حیچ هەنگامېوە پەی پېکئاوردەی ئازادی بەڎەنی ڕابەر ئاپۆی و مافو هیوای نەنریان.
جە ئیساتێنە چەمەڕاو ئانەی مەکریۆ کۆمیسیۆنێوە وەش بکریۆ. بەڵام ئی کۆمیسیۆنە نمەبۆ بە هەیکەلێت و پێکئامېوە پا جۊرە کە پرۆسەکەی ڕاوەبەر بکەرۆ، بەرە ڕووە چارەسەریینە بکەرۆوە، پرۆسێوە یاسای ڕاوەبەر بکەرۆ و پەرلەمانی ناچار بە هەرمانکەردەی بکەرۆ. تەنیا بۆ بە کۆمیسیۆنێوە ڕاوێژکاری کە زانیاری مڎۆ بە تەیب ئەردۆغانی سەرۆککۆماری.
جە نزیکایەتی ئاکەپەینە هیچ هەوڵوێسێوە جیاواز نییا کە پەنەوازیەکا هەرمانکەردەی جابەجێ بکەرۆ. ئینەیچ ئانەی نیشانە مڎۆ کە پەنەوازا جە ڕاو ئەوەکۊشایۆ فشار جە دەسەڵاتی و ڕاوەبەرا ئاکەپەی بکریۆ هەنگامە بنیۆ پەی دیموکراتیزەکەردەی. چی مژارەنە دەوڵەت باخچەلی بانگەوازش کەرد. وەڵتەریچ واتم: قسۍ مزانی بەخشۍ هەنۍ و بەدەر چانەی حیچ نییا. گوفتار هەن و کردار نییە. ئی ئاژە درێژەش هەن. تا مۍ ئی قسۍ باخچەلی کاریگەریشا کەمتەر بۆوە چونکی هەڵوێسەشا سەر نمەکریۆ. پۊکەی فرە گرنگا فشار جە دەسەڵاتو ئیساتۍ بکریۆ. پەنەوازا هەوڵ و ئەوەکۊشای بکریۆ پەی ئاردەی ئاراو ئی فشاریە''.
دوران کاڵکان سەرنجش وست سەرو هەڵمەتەو ئازادی و مېیاننەتەوەیی و واتش،"مشۊم ئەوەکۊشایەکۍ پەی هەڵمەتۊو ئازادی مېیاننەتەوەیی زیاتەر پەرەش پنە بڎریۆ کە فرە گرنگ و پەنەوازا. جگە چانەیچ مشۊم خەباتی یاسایی بەهێزتەر بکریۆ. نیا مەسڵەحەتو ئاکەپەینە، بەڵام بەپاو یاساکا ئەشیۍ ڕابەر ئاپۆ دماو ٢٥ ساڵا جە جبەرۆ بیۍ. ئەشیۍ ئازاد بیۍ. یاساکۍ یۊبیەی ئۊروپای پی جۊرەنۍ. ئا یاسۍ پەیوەسا بە یاساکاو تورکیایچۆ. ئیسە ٢٧ ساڵێن. زیاتەر چانەی ۋېیەردەن. ئانێچ ٣٠ ساڵۍ زینانیشا پەڕکەردەنۆ ۋەرۍ نمەڎریا. پەیوەندیش بە ئاژەو ڕابەر ئاپۆیۆ هەن. پۊکەی مشۊم کۊششی یاسایی جە گرڎو ئاستەکانە ئەنجام بڎریۆ. حەجگیز نمەبۆ لاواز و سست بۆ.
پۊکەی پەنەوازا سەرو گرڎ کەسێ جە هەرکۊو جەهانینە کە ویستو ژیۋایۍ ئازادیش هەن، ئەوەکۊشای پەی ئازادی بەڎەنی ڕابەر ئاپۆی چی پرۆسەنە زیاتەر پەرەپنە بۆ. داواو ئێمەیچ هەر ئینێنە''.
پەیوەست بەو ڕووداوانەی لە گۆڕەپانەکانی شەڕدا ڕوودەدات
پېوەس پا ڕووەدایا جە مېڎانو جەنگینە ڕووە مڎا دۊران کاڵکان پی جۊرە ئەرەیاوناش،" هرووژمەکۍ بەردەوامێنۍ. جار جار زیاتەرۍ با، جار جار کەم مکەرا. چەکی کیمیاویی و گرڎ جۆرە بۆمبێوە قەدەغەکریا، جە ئەتۆمی تاکتیکییوە تا چەکی کیمیاویی بەکارمۍ. هەرپاسە گەریلۍ گەشمەرڎۍ با. هەڤاڵ باوەر، هەڤاڵ ولات، هەڤاڵ دیجلە، جە ئاخرو مانگۊو گوڵانینە گەشمەرڎۍ بیۍ. گەشمەرڎەبیەو گەریلای بەردەواما. ئەر جەنگەکە گۊرە نمەبۆ، تەشەنە نمەکەرۆ، ۋەرو ئانەینە کە گەریلا بە پاو ئا ئاېێربەسەو ١و ئاداری جمۆوە کە ڕاوەبەری پەکەکەی ئەرەیاۋنابێش.
جە حەقەتینەنە پەی ئی جەنگەیە ئاېێربەسما نەکەردەن، بەڵکم پەی چارەسەرکەردەی ئا گرفتا کە بە مەڵامەتو جەنگیوە وەشۍ با، چن پێشنیارێوە کردەیێما کەردۍ، پەی ڕاگێرتەی جە بەردەوامی جەنگی. بەڵام ئاڎۍ ئینەشا پېسە لاوازیێوە هۊرگېرت. ڕووەشا کەرڎە ئا هەرێما و پەرە بە هرووژمەکاشا مڎا".
موزیڕیێنمۍ سەرو قەرارەکەیما
دوران کاڵکان زیاتەر سەرو ئی مژاریە مرداو واتش،" ئێمە قەرارما دان دمایی بە ستراتیجو کۊششی چەکڎاری بارمۍ. ئێمە تا سەر موکوڕێنمۍ سەرو قەرارەکەیما، و بە ڕۆشنی ڕاوەبەرش مکەرمۍ. ئێمە گەرەکمانە ئەوەکۊشای ئازادیما سەرو بنەماو ستراتیجی ئەوەکۊشای سیاسی دیموکراتیکی ئەنجام بڎەیمۍ. بەڵام نمەتاومۍ بە تەنیا یەک لایەنە ئی هەرمانۍ بکەرمۍ. ئاشتی بە شێوێوە تاکلایەنە بەدی نمۍ. باخچەلی واتش: "کاوەترەو ئاشتی بە باڵۍ مەپڕۆ." کاوەترێوە بە باڵێوە مەپڕۆ و کاوەترەو ئاشتیچ نمەتاوۆ پڕۆ. دماتەر ئەر ئاشتی بۆ، ئانە مشۆم بە دووۍ باڵېوە بۆ.
چێرو ئی هرووژمانە، بە دڵنیاییوە گەریلا ۋێش پارێزنۆ. ئاڎۍ بانگەواز مکەراو ماچا چەکەکاتا بنیەیدێرەو، تەسلیمۍ بیدۍ، تەسلیمې دادپەروەریی ئێمە بیدۍ، لودۍ زینان. ئی پرۆسە پرۆسېوە پی جۆرە نییا با گرڎ کەس عال بزانۆ".
گەریلا مافو پارېزنای ڕەوایش هەن
کاڵکان ماچۆ،"ئەر بەردەوامۍ با، بەدڵنیاییوە گەریلا ڕانمەڎۆ ۋەردەسو ئاڎیشانە بۆ بە قۆچەو قوربانی. وەرری جە ۋێش مەکەرۆ وێشا پارێزنا. مافو پارېزنای ڕەواو ۋێشا بەکارمارا. جە ئەوەڵۆ پەکەکە پا جۊرە ناچار بی دەس بە جەنگی چەکڎاری بکەرۆ. بڕۍ ماچا ٤٠- ٥٠ساڵێن جەنگ بەردەواما، با ئیتر مردۆ. بەڵام پاسە نیا ئانە ١٠٠ ساڵېن جەنگ هەن. جە ساڵۊو ١٩٢٥یوە تا ئارۆ جەنگ هەن، تەنیا جە سەرنیشتەنە نیا، جە ۋەرکۊت، پانیشت و ۋەرنیشتیچەنە جەنگ بەردەوام بیەن. جە چوار بەشو کوردەسانینە جەنگشا سەپنان. ئینە بیەن بە سیستەم، سیاسەت و کولتوورو ئاڎیشا. پۊکەی جەنگەکە جە لایەنو پەکەکەیۆ دەسش پنە نەکەردەن.
پەکەکە مڎرامانێوەش دەسپنەکەرڎ و قەرارش دا. بەڵام ئینەش پەی پارېزنای ئا گەلەیە کەرد کە چېرو هرووژمو کۆمکوژیینە بۍ. هەرپاسە سەبارەت بە کۊشسی چەکڎاری باس مەکریۆ. حەز مەکەرو چێنە ئینەی واچو، ماچا گرڎ جۆرە ئەوەکۊشایۍ چەکڎاری عال نیا. یانێ ماچا: "ئاشتی فرە عالا، ئەرێ راسا ئێمەیچ پەی بەدیئامای ئاشتی جەنگ مەکەرمۍ."
گرڎو دەسکەوتە دیموکراتیکە نەتەوەییەکا گەلو کوردی جە سەیەو مڎرامانو گەریلاینە بەرهەم ئامان. پېسە گەلێوە ئانەی تاوێنمۍ جە ڕاو ئەوەکۊشای چەکڎارییوە بەدەسش بارمۍ، زیاتەرما بەدەس ئارڎ. ئیساتۍ گەرەکمانە بە شێوازی جیاواز درێژە بە ئەوەکۊشایما بڎەیمۍ. با گرڎ کەسێ عال چینەی بیاوۆنە.
هەرپاسە گەریلا جە ۋەرا ۋەرو هرووژمەکانە ۋێش پارېزنۆ. پەی پارێزنای کەرامەتو ۋێشا تا دما نەفەس وەرەنگارێش باوە. یاگۍ فەخریا. یانی ڕا نمەڎا کەرامەتشا پاشێل بکریۆ. با گرڎ کەسۍ عال بزانۆ".
پېوەس بە ڕووەدایەکا ئیمراڵییوە
دوران کاڵکان سەرنجش وست سەرو ئی مژاریەو واتش،"سەبارەت بە ڕووەدایەکا و پرۆسەکەی نمەبۆ ئینسان نا هومێڎ بۆ. ڕابەر ئاپۆ ۋێش فاڕان و فاڕیایش کەرڎ و چا بارۆ قەرارش دا. جمېیەرەکەش ڕووبەڕوو فاڕیای کەردۆ و قەرار مڎۆ. گرڎو پێکئامایەکا و سەرمەشقا شۆڕشگێڵنۍ، سەرو ئی بنەمایۍ فاڕیای دلۍ گەلینە مەکەرا، شێوازو خەباتی فاڕیۆ، کوردەسان و تورکیا فاڕیا. ئێمە سەرو ئی بنەمایۍ پاگیرێنمۍ. گێڵایۆ پەی دمای ڕووە نمەڎۆ. بە دمایی ئارڎەی بە پەکەکەی گێڵایۆ پەی دمای نیا. ئێمە چەمېما ئینۍ جە ئایندەی سەرو ئا بنەمایې ئەوەکۊشمۍ.
جە بەردەوامینە کاڵکان ماچۆ، ئەر ئاژێوە دیموکراتیک ڕووە بڎۆ، ستراتیجو ۋێما سەرو خەباتی سیاسی دیموکراتیکی منیەیمېرە. ئەر تورکیا دیموکراتیک بۆنە. بەڵام ئەر پاسە نەبۆ چێش؟ ئەر دیموکراتیزەکەردەی ڕووە نەڎۆ، ئەر نکۆڵی و پاکتاوکەردەی بەردەوام بۆ، ئەر کۆمکوژی سەرو کوردیرە سەپیۆنە... ئاکاتە کورد پېسە هەمیشەی، جە گرڎ یاگێنە وەرەنگارش بۆوە. جگە چانەیچ ئێمە جە لایەنو ۋێماوە جە ڕوو ڕاوەبەردەی پرۆسەکەیۆ خاوەن ئیرادێنمۍ''.
*
پېوەس بە ۋەرکۊتوو کوردەسانی
دووران کاڵکان پېوەس بە وەرکۊتوو کوردەسانی جە جەنگو بەینو ئیسرائیل-ئێرانینە واتش،" گەلو ۋەرکۊتوو کوردەسانی جە ۋەرا ۋەرو جەنگو ئیسرائیل-ئێرانینە ئاگاڎار و ۋەرپەرسیارتەرین گەلا و داواش جە جمېیەرە کوردیەکا کەرڎ پەی ئانەی بە سەرکۊتەیی چی جەنگەنە بەیانە جبەر 'جە دەورو کۆنگرەو یۊبیەی نەتەوەیی' جماوە و سەرکۊتەی ۋێشا مسۆگەر بکەرا.
دووران کاڵکان ئەرەیاۋناش، "پەنەوازا گلېرگە جە دژو ئی جەنگەیە ئاسایشو ۋێش مسۆگەر بکەرۆ. پېوەرە پەشتوانییە ژیۋاییەکا هێقم بکەرۆ. بەڵام تا پەیشا مەکریۆ نەگنانە دلۍ ئی جەنگەیۆ. پەنەوازا بە ئاگاڎاری و وریایۆ جماوە. نمەبۆ بەحیچ جۆرێ جە هێڵۊو نەتەوەی دیموکراتیکی دورۍ گناوە. پەنەوازا یۊبیەی و ڕێکوستەی ۋێشا وەش بکەرا. سەرو بنەماو وەشکەردەی ڕاوەبەری هامبەشو دیمورکراتیکی چنی گەلا تەرو ئێرانی پەیوەندی و هامپەیمانی ۋێشا وەش بکەرا."
کاریگەریش سەرو تورکیای
دووران کاڵکان سەرنجش وست سەرو کاریگەریەکا ئی جەنگەیە سەرو تورکیای و دەسنیشانش کەرڎ،" تورکیایچ نیا جبەرو ئی ئامانج و سیاسەتەو سیستەمو سەرمایەداریۆ و واتش: "هەوڵێسو ئیساتۍ تورکیای قبوڵ نمەکەرا. زیاتەر وزاشەنە چېرو فشاری و میتینگەرییوە... بێگومان دمایئاردەی بە گرڎو ئی مەترسیا تەنیا جە ڕاو دیموکراتیزەکەردەی تورکیایۆ بۆ و جە بنەڕەتو ئانەیچەنە ئازادی کوردا بیەیش هەن. ئازادی عەلەوییەکا، ژەنا...هتد. بەڕاسی پەنەوازا تورکیا بۆ بە وڵاتو ئازادییەکا. ئەر ئینە کریا ئانە متاوۆ وێش بازۆوە و بۆ بە هێزێوە کاریگەر و سەرمەشقایەتی جە وەڵێکۊتەیە جیاوازەکا ۋەرکۊتوو مېیامینی بکەرۆ. حیچ بەهانێوە نمازۆوە پەی دەسوەردای جبەری. جگە چینەی حیچ ڕێوەتەرە نیەنە پەی مەنەیۆ. ئەر ئینە نەڕەخسیۆ ئانە یان ئانەن ڕادەسو هەژموونو ئیسرائیلی بۆ یا جە دژش جەنگ بکەرۆ. ڕای یەرەمە بیەیش نییا."
دووران کاڵکان باسش چانەی کەرڎ سیستەمو سەرمایەداری جەهانی، ئیسرائیلی پېسە هێزو دایوەنەی بەکار مارۆ و گرڎو ئا بنەکە سیاسیۍ ۋەرکۊتوو مېیامینی جە دماو ساڵۊو ١٩١٧یۆ بنیاڎ نریێنۍ و پېوەسێنۍ بە یۊبیەی سۆڤێتیو تەسفییە بکەرۆ".
گەشمەرڎۍ مانگۊو حوزەیرانی و زیلانە؛ هێڵە هەمان هێڵەنە. ڕێباز فاڕیان
دوران کالکان بە سەرنج وستەی سەرو مانگۊو حوزەیرانی کە مانگۊو فیداکارینە دمایش بە قسەکاش ئارڎو واتش،" ئێمە مزانمۍ ئا کاتەی هەڤاڵ زیلانە چالاکیش کەرد، تازە بەشدارەو دلۍ ڕێزەکا پەکەکەی بیێبۍ. جە ماوێوە ئڼە کەمەنە چنی تاواش میراتێوە پی جۊرە وەش بکەرۆ؟ هەرپاسە جە ئیساتێنە ئینایمۍ ساڵیاڎو گەشمەرڎەبیەو هەڤاڵ سەماینە. ئی مانگې مانگۊو گەشمەرڎەبیەو هەڤاڵ زیلانې و هەڤاڵ ئولاشې چا. یادو هەڤاڵ ڕاپەڕینێچ مەکەرووە. جە کەسایەتیی هەڤاڵ زیلانۍ و سەمێنە بە وەشەسیای و پنەزانایۆ یاڎو گرڎو گەشمەرڎا مانگۊو حوزەیرانی مکەرووە. جەنگو مڎرامان سەرو هێڵۊو فیداکاریی و قارەمانییەتی ڕێچکەش گێرت. ئیساتێچ مڎرامانو ئاشتییا، ئەر ئەوەکۊشای سیاسەتو دیموکراتیچ سەرو هێڵۊو فیداکاریۊ ڕێچکە گێرۆ سەرکۊتە بۆنە. هێڵ هەمان هێڵەنە. ڕێباز فاڕیان، هەر ئاڼنەن.
ئېمە چڼە بەدروسی چاڎیشا بیاومېنە، ئاڼنەیچ هێڵۊو ئاپۆیی جە ۋێمانە بەرجەسە مکەرمۍ. ئەر ئەوەکۊشای دیموکراسی و ئازادی بە ڕێبازی ڕاس و کاریگەر درێژە پنە بڎەیمۍ، جە گرڎ هەلومەرجێوەنە سەرکۊتۍ بیمۍ. هەرپۊکەی هێڵۊو گەشمەرڎاما ئا هێڵێنە کە هەمیشە ڕانیشاندەرەمانە و سەرکۊتێما مەکەرۆ.
سەرو ئا بنەمایۍ جارێوەتەر جە کەسایەتیی هەمڕا زیلانێنە یاڎو گرڎو گەشمەرڎا حوزەیرانی و کۆو گەشمەرڎاما مکەرووە، ڕۆو فیداکاریی گەلەکەیما پیرۆز مەکەرو؛ بانگەواز جە گەلەکەیما مەکەرو خاوەنداریی جە بەهاکاو ئازادیی گەشمەرڎا بکەرا، بەرەو وەڵێشا بەرا."
