ئەنڎامەو کۆمیتەو ناوەندی پەکەکەی هێلین ئومێدە جە بەرنامېوە تایبەتوو میدیا خەبەرینە جە ساڵیاڎوو کۆکوشی پاریسینە هۊرسەنگنایش پێشکەش کەرڎ و حەریۆ جە ئەڤین گۆییۍ، میر پەروەر و عەبدوڵرەحمان کزلش ویر ئاردېوە و واتش، "ۋنەپەرسایۆ جە گرڎوو کۊکوشیەکا کەرمۍ".

هێلین ئومێدە ئانەش وست ڕووە کە دەوڵەتوو تورکی نەک هەر پۍ کوردا، پۍ گرڎوو گەلاو جەهانی کێشەن، ساحیب و کەسایەتی و کاراکتەرێوە قڕکەریا و واتش، کۊکوشی مەرەشی، کۊکوشی١٩و کانونوو یووەم و زینڎانەکا، کۊکوشی رۆبۆسکی و کۊکوشی پاریسی بەڵگېنۍ سەروو ئانەی.

هێلین ئۆمێدە باسش چانەی کەرڎ، کە دەوڵەتوو کۆماروو تورکیای جە سەرەتاو ئەرەمەرزنایشۊ تا ئیسە جە ڕاسینە دەوڵەتێوەن کە دژوو گرڎوو گەلا وەش بیەن و ئەرەیاۋناش، کە مشۊم گەلاو تورکیای ئا راسیەو دەوڵەتی بۋینا.

هۊرسەنگناکەو هێلین ئومێدۍ پی جۆرەنە:

سەرەتا سڵام جە مدرامانوو ئیمراڵی کەروو. میاومۍ ئاخروو ساڵێوە تەری. جە ساڵەو ٢٠٢٣ېنە جە چوارچێوەو حۊڵەکا ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی و چارەسەرکەرڎەی پرسوو کوردینە، مدرامانېوە گۊرە دەسشپنەکریا. هەڵوێسوو ڕابەر ئاپۆی ئیمراڵینە بی بە سەرچەمەو ئی مدرامانیە. پی جۆرەیچ خواحافیزی جە ساڵێوە کەرمۍ و پا وزمۍ ساڵێوە تازېوە. ساڵەی تازۍ جە ڕابەر ئاپۆی پیرۆز کەروو.

چالاکییەکۍ ١٠و کانونوو یووەمی ماناڎارۍ بېنۍ

سیستموو قڕکەرڎەی ئیمراڵینە بە گرڎوو دژواری وېشۊ بەردەواما. حەرپۊکەی ساڵەو ٢٠٢٣ جە راسینە بییە بە ساڵێوە پا جۆرە. واتە بە دەوروو هەڵمەتەو "وەخت وەختوو ئازاڎیا" بەرەو وەڵۍ لووان. ئا ستراتیج و مامەڵە راس و دروس بۍ. هەم پۍ چارەسەری پرسوو کوردی و هەمیچ پۍ ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی. چی چوارچێوەنە ئێمە هەڵمەتەکېما وەڵۍ وستە. پېسە قۆناغێوە گرنگەو هەڵمەتەو وەخت وەختوو ئازاڎییا، دۆستان هەڵمەتێوە تازېشا دەسپنەکەردە. واتشا کە ئازاڎیی پۍ ڕابەر ئاپۆی قەوارە و چارەسەری سیاسی پۍ پرسوو کوردی. ئینە فرە ماناڎار بۍ، ١٠و کانوونوو یووەمی جە سەرانسەروو جەهانی پېسە مەراسیمێوە، ڕۊو وەنایۆ ئەندێشەکاو ڕابەر ئاپۆی سازکریا. ئینە فرە ماناڎار و بە نرخا. ١٠و کانونوو یووەمی جە هەمان وەختەنە ڕۊو مافەکاو مرۆڤیا. گرڎ بە جۆش و خرۆشۆ ئەندێشەکاو رابەر ئاپۆیشا وەناوە و ئارڎشا سەروو زووانی. مشۊم ئینسان درێژە پانەی بڎۆ.

مشۊم ئێمە بوانمێشۊ و هەم بەعەمەلیچ کەرمێش  

بەڵۍ، فرەو یاگەکاو جیهانینە ونیێوە. وەلۍ کورڎسان، تورکیا، سوریا و وەرکەوتوو دلێڕاسەینە ئانە پێسە پەنەوازی نەیاویا یاگێ. پێسە ئانەیە کە چێوۍ چانە حەر نەبۊ، ویش پەی وێش ڕابەر ئاپۊ خەڵکوو ئی جوگرافیاینە، هینوو ئێمەن، دلۍ ئێمەنە سەرەش وردان و میاومێشەنە. پێسە حیچ هۊش مشۊوە بەدڵنیاییوە ناڕاسا. پاڕادایموو ڕابەر ئاپۊی بە یەک جار وانایوە مەیاوانە چەنەش؛ یانۍ چەنی بوانمێوە، چەنەش ورڎۍ بیمێوە و دلێشەنە قووڵۍ بیمێوە و موینمۍ فرە ئاستێش هەنێ. ئێمە پێسە جەنگاوەراو ئی پاڕادایمەیە، ساڵۍ جارێوە موانمێشۊ . بەرڎەوام ورسەنگنایەکاو ڕابەر ئاپۊی وانمێوە. بەرڎەوام گفتوگۊ بارەو ژیوای ڕابەر ئاپۊیۊ کەرمێ. حەوڵۍ مدەیمۍ ئەنجامێوەش چەنە بەر بارمێ. ئێمە پێسە وێما پەروەرڎە و قەوەت کەرمۍ، حەوڵۍ مدەیمۍ کە پێسە  بژیومۍ و گرد جارێوەیچ ئێمە ئانەیە بە یۊترینی ماچمێ. ماچمۍ ئانەما وانابێوە وەلۍ  نەدییەبێما. پەی نموونەی پارێزنامەنە بابەتێوە پێسنە بۍ، وەلۍ چیما نەدییەبۍ یا چی پاسە نەیاوێبێنمێشنە؟ حەر کە مەژگوو ئینسانی ملۊ وەرۊ شێوازوو دیاکەی فاڕیۊ، ئا یاگۍ تۊ پەیش مدییەی فاڕیۊ، پاڕادایموو ڕابەرایەتی پێسەن بەحری. پەوکای مشۊم بەتایبەتی گلێرگەی کوردی، گەلاو هەرێمەکەیچ جە چوارچوەو پاڕادایموو ڕابەر ئاپۊینە، جیهانی هزریش و شێوازوو ژیوایش وزا دلۍ ورڎۊبییەی و وێشا پەنەش پەروەرڎە کەرا. وەلۍ هەڵبەت ئانەیچە وەسۍ نییا. پەی نموونەی لاێوە تەرۊ پەی گەلا، ئینسانەکا، ڕۊشنویرا و دەسچنا یاوایمێنە جە ڕابەر ئاپۊی مانادار و بەنرخا. وەلۍ پەی خەڵکوو هەرێمەکەی، بەتایبەتی پەی کوردا تەنیا یاواینە وەسۍ نییا، یاواینەی بەکرڎەوەکەرڎەیشا. ئانەی تەریچ مشۊم ئینسان پراتیکوو ئا پاڕادایمەیە بۊ، یانۍ پراتیکوو سیستموو ویرۊکەرڎەی ڕابەرایەتییش پەی بەرگنۊ. ئەگەر ئێمە ڕابەر ئاپۊی پێسە ڕابەرایەتی قبووڵ کەرمۍ، وەما بسیۊ، بە ڕاسش بزانمی ئێمە متاومۍ یاومێشنە، هەرمانەکامانە بیمۍ بە نوێنەرش  و خاوەندارییش هەرمانەکامانە کەرمێ.

ئیمراڵیینە بابەتوو سزاو دیسپلینی هەڵای ئینا ئارانە و ڕاسیینە ئێمە پێسە پێویسی کاردایوەما وەراوەرش نیشانە مەدەیمێ. سەردای و پێشکەشکەرڎەی داواکاری لاو پارێزنەراوە بەرڎەواما. سەروەنەدای و بەرزکەرڎەیوە داواکاری لاو بنەیانەو ڕابەرایەتی و هامڕایای تەریوە کە ئینۍ ئیمراڵینە بەرڎەواما. وەلۍ ئانا نزیکەو ٣ ساڵان گۊشەگیریێوە ڕەها ئینا ئارانە. بەڕاسییچ بەروستەیش بە چەمکوو گۊشەگیری پەڕاوپەڕ ماناش مەدۊ پەنە. قەوارە و دۊخێوە گێرتەی دژوو ڕابەرایەتی میاونیۊ یاگێ. ڕاسیینە پا جۊرە گەلوو کوردی ئەشکەنجە مدریۊ.

یۊ جە هەرمانبەدەساو سی پی تی قسێش پەی ئۊزگور پۊلیتیکی کەرڎێبێنی. ئا هەرمانبەدەسە ئاماژەش پەنە کریا وەڵۍ  ٣-٥ ساڵانە هەرماندار بییەبۍ، یانۍ چەنی ڕابەرایەتی دیدارش کەرڎەبێ. هەلومەرجوو ڕابەر ئاپۊیش چەمداری کەرڎەبۍ ماچۊ، دۊخێوەن کە بەدڵنیاییوە ئینسان مەتاوۊ وەرگەش گێرۊ. ئیساتۍ ئا گردوو ماوەیە سەرشرە ویەرڎەن و مامەڵەو ئەشکەنجەکارانەیش فرەتەر بییەن. جە دۊخێوە چانەینە ئێمە جگە جە ئازاڎیی ڕابەر ئاپۊی قسۍ سەروو حیچ چێوی تەری مەکەرمێ. سیاسەتوو  دەوڵەتوو تورکی ئانەنە، کە ئێمە تەنیا ڕازیۍ بیمۍ بە دیدارێوە. چێولای پێسە گەل و جمیەری ئێمە جگە جە ئازاڎیی ڕابەرایەتیما بە حیچ  ڕازیۍ مەبیمێ. مشۊم گەلەکەما گردوو مۊدێلەکاو چالاکیی وێش بە پاو ئانەیە ڕێک وزۊ، بەشداری چا  پڕۊسەینە کەرۊ و چالاکییەکاو وێش سەروو ئا بنەمێوە ڕێکۍ وزۊ. من ئینانا چا بڕوێنە، کە گەلەکەما زیاتەر هەست پانەیە کەرۊ. بە بۍ ئازاڎیی ڕابەر ئاپۊی نمەتاوۊ هەناسە بدۊ. پەیوەندیێوە جەوهەرییشا پێوە هەن. سەروو ئا بنەمۍ سڵام وەنەو گردوو ئا کەسا کەروو، کە بەشدارییشا هەڵمەتەکێنە کەرڎەن و پەی وەڵێوەبەرڎەی هەڵمەتەکۍ گرد یاگێوەنە ئینۍ دلۍ مدرامانینە، هەرپاسە هومێڎوو سەرکەوتەیشا پەی موازوو.

بە بێ مدرامان جە ئیمراڵینە سیاسەتوو تورکی هورمەسەنگیۆ

ئانەی سیاسەت و ئابووری تورکیای دیاری کەرۆ، واتە ئانەی تەماموو راسی تورکیای یەکلایی کەرۊوە، جەنگا. جەنگوو قڕکەرڎەی کە جە دژوو گەلوو کوردی بریۆڕاوە فرە یەکلاکەرەوەن. بەهەمان شێوە کۊشیای دژوو ئی جەنگە قڕکاریەیچە یەکلاکەرەوەن. واتە جە راسینە بنەماو ئانەی بیەیش هەن. بە بێ مدران و هەڵوێسوو ئیمراڵی کەس مەتاوۆ هۊرسەنگنای پۍ سیاسەتوو تورکیای کەرۆ. پەیوەسا پانەیۆ. تورکیانە ئەقڵیەتێوە غەڵەتی پا جۆرە پۍ دیموکراسی وەشکریۆ و پېسە ئانەی جە چوارچێوەو سیستمی دیموکراتیکینە سیاسەت کریۆ، مرۆڤەکا خەڵەتنا. واتە پېسە ئانەی چېوۍ پا جۆرە بیەیش هەن. تورکیانە گرڎ چېوۍ پا جۆرەنە. گەورەتەرین چېوۍ کە سیاسەت و گەشەسانای تورکیانە یەکلایی کەرۊوە، جەنگا و ئا ئاژە ٨ ساڵېن پی جۆرە بەردەواما.

حەر کوردێوە کە هامکاری ئاکەپەی کەرۆ دژوو ئشناسنامە و شکۆو وېشا

ئی ماوە هاموەختا چنی ساڵیاڎوو کۊشیای ۋېڕاوەبەری. بە تایبەتی گەشمەرڎاما جزیرەنە ۋیر مارمېوە. ئانە خاڵێوە ماڕای بۍ، پۍ نمونەی ئیسە جە جەهانەنە سەروو جەنگی جە غەزەنە مردای کەرۆ. بەڵام ٨ ساڵۍ چېوەڵتەر تورکیا شار و کۊڵانەکا دلۍ سنوورەکاو ۋېش بۆردومان کەرۍ، زارۆڵۍ کوشۍ، جەنازەو ئەڎایا سەروو زەمینیۆ جیا ئازۍ، مرۆڤەکا چېر زەمینەکانە سۊچنۍ. نیشانەشدا کە ساحیب و راسیېوە قڕکەری پا جۆرەینە، هەنگامەو یووەمەو پلانەو ماڕیای، جە شارەکانە ئەنجامدای جەنگێوە پا جۆرەیەبۍ. پی جۆرە میاچەماو قڕکەری ۋېش بە ئێمە نیشانەدا. ئینسان متاوۆ باس جە ئاکەپېوە جیاوازوو وەڵۍ ساڵەو ٢٠١٥ ی کەرۆ. ئاکەپېوە کە هەڵای بە تەمامی دەوڵەتش نەوستەبۍ چېروو کۆنتڕۆڵوو ۋېشۊ، هەڵای دلۍ دەوڵەتینە حۊڵش پۍ ئانەی بۍ کە هێزوو ۋېش نیشانە بڎۆ. بەڵام جە دماو ئانەیۆ هەر کوردێوە کە هامکاری ئاکەپەی کەرۆ، بە دڵنیاییوە کوردێوەن کە جە دژوو ئشناسنامە، بیەی و شکۆو ۋېشا. متاوو بە ئاسانی ئانەی واچوو. ئانە پۍ ئارۊیچ راسا. ئاکەپە گەرەکش بۍ دەوڵەتی بە ئەقڵیەتوو کۆلۆنیالیستی وېشۆ وزۊ چېروو دەسا و جە دژوو کوردا سیاسەتوو جەنگی تایبەتی بەرۍ ڕاوە. بەڵام جە دماو ساڵەو ٢٠١٥یۆ قەرارشدا کە فاشیزمی تن، دیکتاتۆری تاکڕەوانە و گەر پەنەوازیچ کەرۆ کۊکوشی کوردا جە ئاستێوە جەستەیینە جابەجێ کەرۆ. چا ڕوۆ تا ئیسە چی هەشت ساڵەنە قۆناغۍ فرۍ جەنگی ئامېنۍ ئاراوە. ٨ ساڵېن جەنگ جە هەمان ئاستەنە بەردەواما. ماوەو دووۍ ساڵان بە راشکاوانە پلانە ئەرەگیریەکاشا وزاڕووە. ئیسە رۆژەڤەکە سەروو هەرێمەکاو پارېزنای مێدیای و پاکتاوکەرڎەی گەریلای چڕبیەنۆ. جە راسینە ئاڎۍ چا چوارچێوەنە مامەڵەشا چنی ساڵەو ٢٠٢٣ۍ کەرڎ. بەڵام سەرۍ نەکۊتۍ.

بە ئۆپراسیۆنوو جەنگی تایبەتی رۆژەڤ فاڕا

چی دماییەنە هەڤاڵێوە جە بارەگاو ناوەندی پارېزناو گەلی ئانەس وست ڕووە. دوژمن جە ساڵەو ٢٠٢٣ېنە پلانێوە پا جۆرەیشە بۍ، بەڵام سەرنەکەوت. بەراستیچ پی جۊرەنە. بەڵام بە دڵنیاییوە پا جۆرە ناما دی. ئێمەیچ نەتاواما بەتەمامی ئاڎیشا چانەی پەشیمان کەرمېوە. راسیېوە پا جۆرەیچە ئینا ئارانە. واتە جەنگ بە گرڎوو دژواریەکا ۋېشۆ بەردەواما و ئانەیچ کاریگەریېوە فرەش کەرڎەن سەروو گلېرگەی. پۍ نمونەی کاریگەری ئانەی سەروو ئابوری فرە وەرچەما. تورکیانە فرەیی مرۆڤەکا ئینۍ ئاستوو ئاورایینە یاخوڎ ئینۍ چېروو قەرزینە.

راسی تورکیا پی جۆرە ئامان ئاراوە. تا حەدېوە تورکیانە گرڎ تاکێوە قەرزارا. بەڵام ئیسە چېش کەرا؟ بە ئۆپراسیۆنوو جەنگی تایبەتی رۆژەڤەکەی فاڕا. پۍ ئانەی سەرنج وزوو سەروو ئاژەو ئابوری ئاماژەم پانەی کەرد.

گروپوو دۊلەمەنڎا پۍ ئابووری جەنگی یاردەی دەوڵەتی مڎا

 پۍ نموونەی سەبارەڎ بە دۆسیەو دیلان پۆلاتی پڕېنە جەمۍ دۊڵەمەنڎۍ درۆینېشا تورکیانە نیشانەدا. ئیسە گوایە بە داهاتوو ئاڎیشا ئۆپەراسیۆن کەرا. پۍ نموونەی تەماشەو زنجیرە ئۆپەراسیۆنەکاو وەزارەتوو دلېینەی کەردۍ. گرڎ ڕووۍ ئۆپەراسیۆن بەردەواما، پېسە واچی  جە ٢٥ ساڵی ۋیەردەنە کەسێوەتەر تورکیاش بەردەن ڕاوە. ئاکەپە پۍ ۋېش باسوو ئینەی کەرۆ. ئێمە باسوو ئا ڕاسیا کەرمۍ کە تورکیا جە ماوەو ٢٥ ساڵی ۋیەردەینە هامکاری گرڎوو ڕێکوزیا تاوانکارییەکاش کەرڎەن و چنیشا هەرمانەکەرۆ و هێزشا پنە بەخشۆ، پینەیچ تورکیاش بەردەن دلۍ تاریکییوە. مافیېوە چینی ئەستەنبوڵنە گیریا! مەزانوو گروپێوە کۆڵۆمبیایی بازرگانوو ماددە هۆشبەرەکان یان نا. دەسەڵاتدارۍ ئاکەپەی ۋېشا وەشکەرۍ ئینەینۍ.

تەماموو ئینیشا پۍ خزمەتوو ئابووری جەنگین. پۍ ئانەی بە گرڎ جۆرێوە جەنگېوە وەش کەرۆ ئی هەرمانا کەرۆ. ئیسەیچ ئۆپەراسیۆن کەرۆ و پاسە ۋېش نیشانە مڎۆ پارێزنەروو سیستەمی و یاساین. واتە حکومەتێوەن ئانڎە ڕسوا و تاریکا. چن ڕووۍ چېوەڵتەر هەڤاڵێوە قسۍ کەرۍ واتش، ئێمە شاهیدۍ فرەو حکومەتەکا تورکیای بېنمۍ، واتە ئێمە پېسە پەکەکەی شکستما بە فرەو حکومەتا ئاردەن. حکومەتوو ئاکەپەی درێژتەرین حکومەتوو تورکیاین. ئانە ڕاستیېوەن چنی ئا دروۍ ماچۊ من کێشەو کوردی چارەسەر کەروو. گرڎوو حکومەتەکاو تورکیای واتە جەهەپە و گرڎوو پارتەکا تەری جە ساڵەو ١٩٢٣ تا ئیسە خۊتان بلۆکێوە پیلانگێڵنی هامبەشېنۍ. ئینە جە گرڎوو حکومەتە کۆمارییەکانە پېسە یۊی بیەن. بەڵام حکومەتوو ئاکەپە و مەهەپەی، سیاسەتوو جەنگی پیلانگێڵنی و جەنگی تایبەت بەرا ڕاوە و بەئاشکرا دوژمنایەتی کەرا.

نەک هەر دژوو کوردی، نەک هەر پۍ درێژەدای بە جەنگی، بەڵام تەماشەکەردۍ داهاتوو ئیسلامیەتی دلۍ ئاکەپەینە بەقووەتتەر بیەن و دەسشا گېرتەن سەروو سامانوو تورکیایرە. پۍ ئانەی بەردەوامی بڎا بە هەرمانەکاشا، بەردەوام کوردی پېسە هەڕەشېوە جە ۋەران ۋەروو کار و پڕۆژەکاشانە مشناسا و پی جۊرە گلېرگەو تورکیای فریو مڎا.

دیموکراسی بە گەورەبییەیوە جەماعەتەکا لاواز بییەن 

ڕاسیینە ڕەهەندەکاو گلێرگەی فرێنۍ. پەی نموونەی بواروو پەروەرڎەینە. ئیساتۍ چێش بابەتوو ڕۊین؟ پەی نموونەی گەنجاو کوردی. تا نەلا کەش، چەنی تەرێقەتی ئاشناشا کەرێنۍ، وەزارەتوو پەروەرڎەی جە وتارەکەیشنە ئەنجوومەنەکەنە واتش:"ئێمە پەنەشا ماچمۍ ئێن جی ئۊ (ڕێکوزیۍ ناحکومیێ) ".

ڕابەرایەتیما ورسەنگنایەکاشەنە سەروو تەرێقەتی پێناسەو بەشە کۊمەڵایەتییەکاو بەروو دەوڵەتیش کەرڎێنۍ، پێسە گلێرگە مەدەنییەکا ئینسان متاوۊ ورش سەنگنۊ، ئا تەریقەتۍ جە دەوڵەتیوە دوورتەرێنۍ، متاویۊ پێسە ڕەهەندێوە دیموکراسی نرخنییا. وەلۍ سەرڎەموو ئاکەپەینە، یانۍ ئایین و ناسیۊنالیزم ئاندە بە ستاتۊپەرەسی و دەوڵەتیوە ئاندە لکە دریێبێنۍ، کە لایەنوو پاکیی ویژدانیشا یان ڕەهەندێوە ئەخلاقییشا پەی نەمەنەن. پەوکای ناڕەزایی هەن. گرووپە ئایینییەکۍ و هەم ڕێکوزیا ناحکومییەکای تەر مشۊم جە دەوڵەتیوە دوور گێرا. یۊبییەی و کۊمەڵە، ئەگەر پاسە کەرا، با بە هێمەنەو دیموکراسی. وەلۍ ئەگەر پاسە نەبا بە پەشتیبەستەی بە بەرژەوەندییەکاشا متاوییاوە و مەمەنا. پەوکای وەزارەتوو پەروەرڎەی بەڕۊشنی ماچۊ گەنجاو کوردی مەلا کەش، چونکوم پەشتگیریی تەریقەتی کەرا. 

ئی تەریقەتۍ، بنەماو ویرۊکەکاو ئیسلامی سیاسی وەش کەرا، ناوەندوو بنیاتنیای وێشانۍ. پەوکای تەریقەت تورکیانە فرە قەوەت بی. گەرەکما سەرنجەم سەروو پەرسێوە بۊ. بەیاننامەکەو وەزارەتوو پەروەرڎەی، قسەکاو پارێزگاروو سێرتی ویروو گەلی مارۊوە، کە واتش چکۊوە ملا کەش با بلا جەنازەکاشا ورەشا. ئینەش پەی کوڕێوە ١٣ ساڵانی واتەن. ئادۍ گرد چێوۍ کەرا تا گەنجاو کوردی نەتاوا ددانۍ بە حەقیقەتی، بییەی، شوناسی، کەرامەتی و ئازادیشارە بنیا. ئینە ڕووەداێوە گڵیاوا. گرد شێوازێوە بەکار مارا پەی ڕاگێریکەرڎەی وەنەو گەنجا. سەروو ئی بنەمێوە بانگەواز وەنەو گلێرگەی کوردی کەروو. با وریۍ بیمۍ. زارۊڵێما پێسە مەپارێزیا. ڕەخنە جە بنەیانەکا گێروو و ئا نزیکبییەیوەیشا قبووڵ مەکەرمۍ. گلێرگەو ئێمە، گلێرگەو کوردی و تورکی مشۊم وێگێری کەرا و پەی پارێزنای کەرامەتیشا وربێزاوە سەروو پایا. ئەگەر نا ڕێکوستەی کۊمەڵایەتیی شۊنکەوتەو ئێمە پێسە وەڵا مەبۊوە. 

ئێمە بنەیانەی ناسیۊنالیستی، کە پەنەش وچیۊ بنەیانەی کلاسیک ڕەخنە کەرمۍ. چونکوم جە پێکئاماو بنەیانە ناسیۊنالیستەکانە پیاسالاری زاڵ و ژەنی کۊیلێش چەنە گناوە. پەوکای ئێمە تیۊروو پێوەژیوای پارێزنمۍ. ئێمە جەخت وەنەو ئانەیە کەرمێوە، کە مۊدێلوو بنەیانەی سەروو ئا بنەمێوە ئەرەمەرزیۊ و پەرەش پەنە بدریۊ. وەلۍ مزانمۍ بنەیانە ئەوەڵوو بییەی کۊمەڵایەتیبییەیوە بییەن. هۊزەکێچ بنەیانە بیێنۍ. پی مانۍ بنەیانە هەمیشە گلێرگەنە بییەن و بۊیچ. بنەیانە ئەرەمەرزیێوە نییا دماییش پەنە باریۊ، بەڵکوم ئەرەمەرزیێوەن کە مشۊم دیموکراتیک کریۊ. 

ڕێبازوو ئێمە سەروو ئی بنەمێوە ئەرەمەرزیان، ئاکەپە-مەهەپە بەرۍ گنا و پڕوپاگەندەی سیاویچ دژوو ئێمە وەڵا کەراوە، ماچا ئێمە بنەیانەی ڕەت کەرمێوە، کۊمۊنیستێنمۍ، بێدینێنمۍ. ڕاسیینە پاسە نییا. چونکوم گلێرگەکەما خاس مشناسۊما، گەرەکما نیا ئا بابەتا ئەوەخوای کەرمێوە. وەلۍ هەڵای گەرەکما سەرنجە پی بابەتەیە بدەو. ئێمە سیاسەتێوە پاسنەما نیا، وەلۍ مۊدێلوو بنەیانەی ئیساتێنە بە لاواز موینمۍ. پەی نموونەی ڕابەرایەتیما فرەتەرین ڕەخنەش وەنەو چێشی گێرتەن؟ واچێنی "ئا زارۊڵۍ پی مۊدێلە شمەی بنەیانە گەورێشا کەرڎۍ مەتاوا بەهێزۊ جەنگ کەرا. مەتاوا بییەی و شناسنامەو وێشا بپارێزنا." پێویسا ئی ڕەخنۍ یاگۍ ویشا جە بابەتوو ڕۊو ژیوایمانە گێراوە. ئیساتۍ تەرسەکۍ فرەتەرەنە. ئیساتۍ ئاڵۊزی فرەتەرا. بە وەرەچەمگێرتەی ئی ڕاسییا مشۊم دژوو ئی سیاسەتاوە مردمۍ.

چەنی کۊچبەرکەرڎەی کورڎبییەی کریۊ ئامانج

بابەتێوە تەری فرە گرنگ کۊچبەریین. سیاسەتوو بەرکەرڎەی گەلوو کورڎین کورڎستانەنە ملۊ ڕاوە، بەتایبەت لە سەرنیشتوو کورڎستانینە و هەر چوار پارچەکەو کورڎستانینە ئی سیاسەتە کریۊ. هەوڵۍ مدا بە جەنگ و ئاڵۊزی ئی هەرمانۍ کەرا، گەرەکشانە ئانۍ کە کۊچ کەرا جەنگوو مەنتێقەکەی پێسە بەهانێوە بەکار بارا. گەرەکشانە گلێرگەی کورڎی مەحکوم بە چێشی کەرا؟ گەرەکشانە کە گەلوو کورڎی تەنیا بواروو بایۊلۊژییوە درێژە بە ژیوای بدۊ و بێدەنگ بۊ  وەراوەروو هەرمانەکاو دەوڵەتینە. ئینە پەرسێوە فرە دماکەوتانێنە. گلێرگێوە کە ڕووبەڕوو کۊکوشی و جەنگی بۊوە و ئینا چێروو هەڕەشۍ دلێنەبەرڎەینە، مشۊم چەنی وێش بپارێزنۊ تا بواروو بایۊلۊژییوە زیندە مەنۊوە؟ ناوەندەکاو کوشتەی هەمیشە ئی گەما سەروو گلێرگەی کورڎیوە کەرا. مشۊم ژیوای مانادار کریۊ. بە چۊڵکەرڎەی ئا یاگا کە دلێشنە ژیوێنۍ و زارۊڵەییوە ویرەوەرییشا هەن چەنیش نەتاواشا ژیواێوە چانە وەش کەرا.. دەوڵەتوو تورکی بڕۍ  بەرێش پەی چۊڵکەرڎەی دەگایەکاو کورڎستانی کەرۊوە، بەتایبەتی پەی گروپە شۊرشگێڵنەکا. تا گەنجاو کورڎی کۊچبەرۍ کریا، ئینەیچ تەنیا پەی ئانەیە کە ئینسانی مدرامانکەر کورڎستانەنە نەمەنۊ. گەرەکشانە سەروو سنورەکاو بەینوو وەرنیشتی و خەتەی سنوورییەو ئێران – ڕووسیای و سەروو بەشێوە جە سەرهەدیوە وێشا بنۍ وزا و گەلوو کورڎی دلێنە بەرا.

هەزاران ساڵێن کورڎ چی هەرێمەنە مژیوۊ. تایبەتمەندیێوە گرنگوو گەلوو کورڎی ئانەنە کە کۊنتەرین گەلا مەنتێقەکەنە، سەرەڕاو ئانەیە گرڎوو هجووم و کۊکوشییەکاو وەڵاتوو وێش جیا ناستێنێ. وەروو ئانەیە ئا گەلە کە شۊرشی کشتوکا جیا نمازا.  دەوڵەتوو تورکی نەتاواش ئی هەرمانۍ کەرۊ، ڕاسیینە ئینە پڕۊژێوە سەد ساڵە بێ. ئامانجشا بەرکەرڎەی گەلوو کورڎی بۍ مەنتیقەکەنە.  

بەکوڵی گەرەکما ئینەیە بە گەنجاو کورڎی بواچوو، وەڵاتەکەیتا جیا نمازدۍ، حەر شۊنێوەنە بیدۍ باوڕتا بە وێتا و هێزوو کورڎی بۊ کۊشیەیدۍ و وێتا پارێزندێ.  گرڎ کەسێوە دەتوانێت وەرگێری جە وێش کەرۊ. وێپارێزنای تەنیا  هەرمانەو گەریلای نییەنە. گرڎ زیندەوەرێوە داراو وێپاریزناین، مشۊم بە تەکنەلۊژیاو دوژمنی نەخەڵەتییەی، گەورەتەرین تەکنیک ئینسانا. تا ئیساتۍ تەکنەلۊژیێوە هامشێوەو ئینسانی سەرەش ورنەدان.  پەوکای مشۊم ئێمەی ئینسان باوڕمان بە بییەی وێما بۊما، بە ئینسانیەتوو وێما بۊما. سەروو ئا بنەمێوە داوا وەنەو گەنجا کەروو کە پەی ئازادیی ڕابەر ئاپۊی مدرامان کەرا و سەرکەوتەی بەدەس بارا.

هجوومەکۍ وەراوەروو شێخ سەعیدی ئۊپراسیۊنێوە جەنگی تایبەتینێ

مەهەپە هجووم کەرۊ سەروو شێخ سەعیدی، وەراوەروو ئا هجوومانە هۊدا-پار ی مدا وەر. ئێمە مەواچمۍ هۊدا-پار ماچمۍ حیزبی کۊنترا چەتە. مەحاڵا کە ئادۍ خاوەنداری وەنەو شێخ سەعیدی کەرا.  سەبەبوو هجوومەکا ئینەنە: گەرەکشانە کاریگەرییەکاو کۊشیای ئازادیما دلێنە بەرا. ڕابەر ئاپۊ ورسەنگنای فرەش سەروو شێخ سەعیدی کەرڎەن، تەڤگەرەکەیچما بە هەمان شێوە ورسەنگنایش پەی شێخ سەعیدی کەرڎەن. دماو ئەرەمەرزنای کۊماریوە، پیلانگێڵنی و خیانەت جە کەسایەتیی شێخ سەعیدینە دژوو گەلوو کورڎی دەسش پەنە کەرڎ.  ئا سیاسەتە چەوساوە تا ئیساتۍ هەن. پێسە مزاندۍ ڕۊو پیلانگێڵنی سەروو ڕابەر ئاپۊی ١٥و شوباتین. پیلانگێڵنی سەروو شێخ سەعیدیچ هەمان ڕۊنە دەسش پەنە کەرڎەن. شێخ سەعید ٢٩ حوزەیرانینە دریان قەنارە. ڕۊو سزادای ڕابەر ئاپۊی و بەیاگەیاونای سزاکێش ڕۊو ٢٩ حوزەیرانینە بێ. وەروو ئانەیە کە ئێمە کۊشیەیمۍ، هەوڵۍ مدا ئی هەرمانۍ بە ویەرڎەی وەختی کەرانێ. شێخ سەعید یۊن جە سەرمەشقەکاو  گلێرگەی کورڎی. دلۍ گلێرگەینە کەسایەتیێوە نامییەن و خەڵک وەشش مسیۊ. کەسێوەن کە بە شناسنامەی کورڎەواریی وێش مشناسیۊ. وەروو ئی سەبەبەیچە هجوومەکۍ وەراوەروو شێخ سەعیدی ئۊپراسیۊنوو جەنگی تایبەتینێ.

زیندانیۍ زیندانەنە خاوەنداری وەنەو ڕابەر ئاپۊی کەرا

وەڵۍ گرڎ چێوێوەنە بێگومان بەوەشەسیاییوە وەنەو هامڕایاو زیندانی سڵام کەروو.  مەحاڵ بۍ کە زیندان جە هەنگامێوە چانێنە بێهەڵوێست بۊ. ئەوەڵوو کۊشیایماوە  تا ئیساتۍ مدرامانوو زیندانەکا یاگێوە  گرنگەش تاریخوو کۊشیایمانە کەرڎێنۊ و جە مدرامانوو ساڵەو ١٩٨٢ـەوە تا یساتۍ زیندان بییەن بە قەڵاو مدرامانی.  مدرامانوو زیندانەکان هەمیشە  پەی گلێرگەکەیما بییەن بە سەرچەمەو هێزی و ئیرادەی. ئیرادەی ئازاد و کۊشیای ئازادما هەمیشە سیاسەتەکاو دوژمنیش ماڕێنێ. بە چالاکیی "شمە مەتاودۍ ڕووەکاما تاریکۍ کەرڎۍ " ئیرادەی ئازاد جە وەراوەروو پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی دەوروو وێش سەلەمنا.  گرڎوو زیندانەکاو تورکیای و کورڎستانینە جە چوارچوەو پەشتیوانی وەنەو ڕابە ئاپۊینە، زیندانەکۍ فاڕیێنۍ پەی  مەیدانوو مدرامانی. تا ئیساتۍ هامڕایێما بە قەرارڎارێوە گەورەوە بەرڎەوامێنۍ جە چالاکییەکاشا.

من داوا وەنەو گرڎ لێوە کەروو کە بەجیددی نزیکۍ ئی پەرسۍ باوە. وەرڎەموو زیندانەکانە و دوژمنی و دەوڵەتوو تورکی ماچوو کە جیددیۍ با، مدرامانوو هامڕایاما زینداننە گاڵتە نییا. پەوکای ئانۍ کە بە  جەستەو وێشا مدرامان کەرا ئینە پێسەو هیچی نیا.  

من گەرەکما سەرنجە وزوو سەروو ئی بابەتەیە. هامڕێما زیندانەنە پەی ژیوای وێشا دەسشا دان ئی هەرمانۍ، ماوۍ فرەن دوژمن زیندانەکانە مافوو ئینسانی پاشێل  کەرۊ، هەوڵۍ مدۊ فرسەتەکاو ژیوای وەرتەسکۍ کەرۊوە، گۊشەگیری هەن، هامڕاکێشا زیندانەکاو لەقوو (س، ف، م) زیندانیۍ کریا. هامڕێما پەی ئا پەرسا کە باسما کەرڎۍ دەسشا نەکەرڎەن بە مانگێرتەی. ئادۍ پەی ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی و چارەسەری سیاسیی پەی کێشەو  کورڎی بە ڕێوە دیموکراتیکە دەسشا کەرڎ بە مانگێرتەی.

مشۊم وێما جە کاریگەرییەکاو جەنگی تایبەتی بپارێزنمێ

بەڵۍ ئێمە میاومێنە. کورڎستاننە و تورکیانە فشارێوە گەورە هەن، دەوڵەتوو تورکی ڕاستەوخۊ گرڎ چێوێوە قەدەغە کەرۊ.  پەی نموونەی ڕەنگا بەشداربییەی جە چالاکییەکاو پەشتیوانیی وەنەو ڕابەر ئاپۊینە قورس بۊ. وەلۍ مشۊم وێگێری بیمێ. ئی مافە پێسەو شۊتوو ئەدۍ حەراڵا. ڕاسا و ڕەوان کە گەلوو کورڎی پەی ڕابەر ئاپۊی چالاکیی کەرۊ. پەوکای مشۊم  گرڎ لێوە بە ئاشکرا پەشتیوانی وەنەو ڕابەر ئاپۊی کەرا و مشۊم بەئاشکرا چالاکییەکاشا کەرا. ئەگەر ئی قەرارە سەر گێرۊ ئێمە وەراوەروو دەوڵەتوو تورکیوە، کە بە قۊناغێوە فرە لاوازرە ویەرۊ سەرۍ گنمێ.

فرەو چێوا هەنۍ کە ئینۍ چێروو کاریگەریی جەنگی تایبەتینە، پەی نموونەی: ئێمە هەرچیێوەیچ ئی دەوڵەتە مەفاریۊ، هیچ مەکەرۊ و قسۍ کەرۊ جەنگێوە چانە وزاوە. فرە گرنگا کە ئینسان  باوەڕش بە سەرکەوتەی وێش بۊ، ئیرادە، چالاکی و ڕێکوستەیش کەرۊ بە سەرچەمەو سەرکەوتەی. گلێرگەی کورڎی چی بوارەنە ئەزموونێوە فرەش هەن. تەنیا مشۊم ئینەیە کەرۊ بە بنەماو ژیوای ڕوانەو وێش.  مدرامانوو زیندانییا و چالاکییەکاو دۊساما فرسەتێوە گەورە وەش کەرۊ. من جارێوە تەر گرڎوو ئا ئەدا، ژەنی، پیر و گەنجا، کە بە شدارییشا چالاکییەکەنە کەرڎەن شامشا وەنە کەروو، سەرکەوتەیشا ئاواتما هومێدم هەن چالاکییەکێما گەورەتەرۍ و قەوەتتەرۍ با.

دەبێت حیسابوو گرڎوو کۊکوشییەکا دەیمێوە  

سەرەتا هەڤال ئەڤین، میرپەروەر و عەبدولڕەحیم قزلی یاد کەرووە. گومانش نیا چەنە، کە گەلوو کورڎی ئەورووپانە ئامادەکاریی جیددی کەرا پەی شەرمەزارکەرڎەی ئی کۊکوشییە.  ٢٣ۍ مانگێوە چالاکیێوە شەرمەزارکەرڎەی گەورە کەرا.

چەنی کەرڎەی یوەم کۊکوشی پاریسەنە یانۍ بە بە تیرۊرکەرڎەی هامڕا ساکینەی جە ٩ کانوونوو دووەمینە،، پرۊسێوە تازە پەیدا بی. یانۍ  میتی تورکی بە ڕۊشنی ئاشکراش کەرڎ، کە بەروو سنوورەکاشۊ وێش کەرۊ بە هێزێوە ئۊپەراسیۊنی، نەک حەر سەرمەشق نوێنەراو گەلوو کورڎی کەرۊ ئامانج، بەڵکوم وەڵاتپارێزنایچ وزۊ دلۍ لیستوو بەئامانجگێرتەیەکاشۊ.

ڕابەرایەتی واتەبێش: "ئا گولە کە وەنەو ساکینەیشا دان، پێسە بۊ دابۊشا من ". هامڕا ئەڤینەیچ یوە بۍ جە کادیرە سەرمەشقەکاما. وەختێو ماچی کۊکوشی یەکسەر  خەڵکۍ فرە مۍ وەرەچەماما، ئینە غەڵەتا. چێگەنە  ئینسانیەت کوشیۊ، قۊرتێوە گەورەن پەی ئینسانیەتی. دەوڵەتوو تورکی نەک تەنیا حەر پەی کورڎی قۊرتا، بەڵکوم پەی گرڎوو گەلاو جیهانی بییەن بە قۊرت و داراو کارەکتەرێوە بکوشین. کۊکوشیی مەرەشی، کۊکوشیی ١٩ کانوونوو یوەمی زیندانەکانە، کۊکوشیی ڕۊبۊسکی و پاریسی نموونەو ئینەینێ. من ماچوو کە حیسابوو ئی گرڎوو کۊکوشیا چەشاوە.