٣٩ ساڵۍٚ جەی ۋەڵتەر، بە فەرماندەیی مەعسوم کورکماز ئەژناسیا بە عەگید، شۆڕشی چەکداری هامچەرخ دەستش پنە کریا و کۆشکە و تەلارەو زۆرداری دەسەڵاتو تورکیایش لەرزناۋە و کوردش جە وەرم و خەفڵەتی نیم سەدەیی چڵاکنارە و زینڎە کەردەۋە و هۆرزناوە.
گوزەرێ خێرا بە ۱٥و ئاب/ تەباخی، ساڵیادو دەسپنەکەردەی خەبات و کۆشای چەکداری و مدرگە گرنگەکۍٚ کۆشاکەیەرە کە کردۍٚ بە جەژنەو ئەوەژیوای نامێش مبەرانۍٚ.
سەرنیشت(باکور)و کوردستانی ۋەڵێ سەرهۆردای پەکەکەی
سەرنیشت (باکور)و کوردستانی جە دمای شۆڕش و سەرهۆردای دێرسیمی و کۆمەڵکوش-کەردەی دێرسیمیەکان جە ۱۹۳۸ نە، ئیتر کورد و جمیەرە ئازادیەکەش کپێ و متێ و بێدەنگی کریێ و بە شێۋەی سیستماتیکی تەرسناک قڕکەردەی، ئەوەسڕیەی زۋان، کلتوری، شناسنامە، هونەر وئەدەبی کوردی ڕاۋە بریێنە. هەزاران لادەگێ وێرانێ کریێ، سەدان هەزار کەسێ بە زۆردای کۆچبەری مەترۆپۆلەکانو تورکیای کریێ. کورد جە ئیرادە و هیوا و شناسنامەی نەتەوەیی و زۋانیش ماڵیارە و زۋان و کلتوری تورکی سەردەست سەرشەرە سەپیا. دۆخەکە یاۋا بێ ئاستێ ئیتر هەر کەس کورد-بیەیش پنە شەرم بێ و شانازی-کەردەی بە تورک بیەی یاۋابێ قولە و کورد جە دلێ تورک-یەنە ئامێتە بیەبێ و مەترسی ئانەیە ئارانە بێ پەی هەمیشەی جە باکور و تورکیا کۆتاییش پنەبەیۆنە و ببۆنە بە تاریخ. جە دۆخێ پاسنێنە، نەک ۋیر و خەیاڵ-کەردەی جە سەرهۆردای و شۆڕشی جە ئاران نەبێ، بەڵکو بە جۆرێ جە شێتی و دژە عەقڵ و دژە لۆژیکی و مەحاڵ و موعجزە-ئاسا بەنامێ کریێنە. جەی وەختنە دەسەڵاتدارێ تورکیا هەمیشە ئدعا مەکەرێنێ کە ئیتر هەزگیز وجارێ تەر کورد نمەتاونە دەنگ بەرز بکەرۆۋە و داۋا مافەکانیش بکەرۆنە و پەی هەمیشەی کۆتاییشانبە دۆزەکێش ئاۋردەن. ئەی بارودۆخە نزیک بە نیم سەدە(٥۰ سالێ)ش خاینا. جە دۆخ و سەروەختێ پەی جۆرەنە، جە ٢۷و نۆڤەمبەرو ١٩٧٨ی، جە (فیس) کە دەگایێ سەر بە پارێزگەو ئامەد-یەنە، بە ڕێبەرایەتی و سەرکردایەتی ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجالانی و بە ئامادەبیەی ٢٣ ئەندامێ کە ۲ شان ژەنی بێنێ، یەکەمین کۆنگرەو ئەرەمەرزنای پارتیا کارکەرێن کوردستانێ-پەکەکەی بەسیا. دماتەر جە ۱٥و ئاب-و ساڵو ۱۹۸٤ی بە ڕێنمایی ڕێبەر ئاپۆی و پێشەنگی فەرماندە مەعسوم کورکماز ئەژناسیا بە عەگیدی، قەڵەمباز و شۆڕشی چەکداری شۆڕشگێڵی هامچەرخ جە سێرت دەستش پنە کریا. هەم ئەرەمەزنای پەکەکەی و هەم قەڵەمبازەو ۱٥و ئابی، هۆرچەرخیای گەورەش دمارە ئاما و دەنگدای فرە گەورەشان ۋنە کەوتەۋە و بێدەنگی و مت و کپ-بیەی نیم سەدەییش ماڕانە و بیێ بە تیجیارێ جە شەۋەزەنگەنە و دڕش بە تاریکی ڕەهای دا، کە باڵش کێشتەبێ سەرو باکور-یەرە و سەهۆڵبەندان و بەستەڵەکی دەیان ساڵەش تاۋناۋە و ۋەهار و سەوزبیەی ئەۋەژیۋای کوردیش دمارە ئاما. هەر پۆکەی پەکەکە و ڕێبەر ئاپۆ، سەرهۆردای پەکەکەی و قەڵەمبازەکێ بە "ئەۋەژیۋای کوردی" نامێ مەبەرانە. عەگید و هاۋەڵەکێش هەر چنڎە دەستێۋی کەم و ۋیچک(بچوک)ێ بێنێ، بەڵام خاوەن هزر، ڕێباز، ئیرادە و ئامانجی گەورە بێنێ. فیشەکێ کە جە ۱٥و ئابی عەگید و هاۋەڵانش تەقناشان، تەنیا دوژمنش نە کەرد ئامانج، بەڵکو بێهیۋایی، بێئیرادەیی، تەسلیم-بیەی، کۆیلایەتی و زۆرداری و تەرسیش جە دڵ و دەروونو کورد-یەنە کەرد ئامانج و بەیەک جاری جە (خاۋ) وەرمی نیم سەدەیی چڵاکناشەرە و هێز، ئیرادە، هیۋا و ئیرادەش کەردەۋە بە جەستە خەسەتەکەو کورد-یەرە و سەر جە نوو زینڎەش کەردەۋە و کەسایەتیش کە سەلب-کریا بێ، پنە بەخشاۋە و تا ئارۆش ئاۋرد و کەردش بە خاوەن ستاتۆ و دەستکەوتێ گەورێ جە کوردستان و وەرکەوتی دلین(ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست). دەرنجام قەڵەمبازەکێ کوردش جە ئەۋەسڕیەی و قڕکەردەی پەی هەمیشە ڕزگار کەرد و دەستە چەکدرایە چەنڎ کەسیەکەو ۱٥و ئابیش کەرد بە لەشکر و سپایێ دەیان هەرار کەسی شکست-نەدریا.
مەعسوم کۆرکماز 'عەگید' کێ بێ
مەعسوم کۆرکماز ئەشناسیا بە 'عەگید'، ساڵو ۱۹٥٦ی کرستیانی جە شارچەو فارقین-و ئامەدی جەئەڎێ بیەن. کاتێ زارۆڵە بیەن بنەماڵەکەش کۆچش پەی شارو ئێلح 'باتمان'ی کەردەن. عەگید جە باتمان گەورە بیەن و قۆناغێ وانایش بڕیێنێ. وەختێ هێشتا نەوجەوان بیەن جە باتمان پەی یەکەم جاری بەشداریش جە چالاکی سیاسی کەردەن و پەیۋەست بە لایەنە چەپەکانو تورکیای بیەن. ئیتر جە ۱۹۷٥ تا ۱۹۸۰ جە باتمان سەرقافڵەو خەبات و کۆشای ستەمدیدەکان و شۆڕشگێڵانێ بیەن کە دژو زۆرداری و نابەرابەری و دەربەگایەتی و زۆردارف بێنێ.
ساڵو ۱۹۷۰ی پەی عەگیدی ساڵ-و هۆرچەرخیای گەورەێ بێ و سەراپا ژیۋایش فاڕا. چا ساڵێ-نە کاوەی سەردەم ۋاتە `مەزڵوم دۆغان` پەیوەندی بە عەگیدی مەکەرۆنە و ئاشناو ۋیر و فەلسەفەکەو ڕێبەر ئاپۆش مەکەرۆنە و دەرنجام پەیۋەستش مەکەرۆنە بە بە پەکەکەی و جمیەر(تەڤگەر)و ئازادی کوردی.
دمابەدمای کودەتا سەربازیە فاشیزمیانەکەو ۱۹۸۰ی جە تورکیای، عەگید هامڕا چەنی دەستێ جە کادێرانو پەکەکەی ڕووە منیانە بیقاع جە لوبنان و بە دیدارو ڕێبەر ئاپۆی شاڎێ بانە. عەگید و هاۋەڵەکێش بە سەرپەرشتی و مامۆسایی ڕێبەر ئۆجالانی بەشداریش جە چنڎین خولێ پەروەردەی (سەربازی، سیاسی و ئایدیلۆژی)ـەنە کەردەن. دمای پەروەردەی و بە ڕێنمایی ڕێبەر ئاپۆی، عەگید پەی درێژەدای بە کۆشای و خەباتی مەگێڵۆۋە پەی کوردستانی.
عەگید و هاۋەڵەکێش پەی دەستکەردەی بە شۆڕشی چەکداری، فرە شۆن و ناوچێ کوردستانی ۋشکنانە و تا خاس(تەر) ئاشنێ ئەردنگاری(جوگرافیا) کوردستانی ببانە و شۆڕشی چەکداری بەرپا بکەرانە. دەرنجام جە ۱٥و ئاب-و ۱۹۸٤ی جە ناوچه‌و دهێ 'ئه‌رۆه'ی کە سه‌ر به‌شارو سێرت-یەن و مەگنۆنە دڵێڕاسی دهێ و ناوچه‌و شه‌مزینان-و سەر بە جۆله‌مێرگی و ناوچەو چه‌تاخ-و سەر بە پارێزگاو وانی کە هەرێمەکە بە بۆتان ئەشناسیان و بەنام و دەنگەن، یەکەم فیشەکشان ڕوو بە سپا داگیرکەرەکەو تورکیای تەقنا، کە ئانچە ڕێڕەو و مێژوو کوردیش پەی هەمیشەی فاڕا و فیشەکەکە بی بە قەڵەم و جەنوۋە مێژوو و ۋیەردەو کوردیش نەخشنا و نۋیستەۋە و سیستمی کۆنەپەرستی و کۆیلایەتی و فاشیزم و خیانەتی (وێی)ش پەی ئەبەدی ئەسپەردە کەرد.
مەعسوم کۆرکماز 'عەگید'، ئیتر هێزو ڕزگاری کوردستانی 'هەڕەکە'ش مەرزنارە و بی بە یەکەمین فەرماندەو هێزەکەی. ڕژێمە داگیرکەرەکەو تورکیای کە بە دەست پنەکەردەی قەڵەمباز و شۆڕشی چەکداری ۱٥و ئابی سەخڵەت بیە بێ و تۆقا بێ، پەیتا پەیتا ئۆپەراسیۆنی سەربازی دژ بەعەگیدی و هاۋەڵەکانش ئەنجام دێنە و بە فشار و هەڕەشێ و کوشتەی خەڵکی تەرسنێنە تا هاماری شۆڕشی نەکەرانە و دژش بمدراۋە.
فه‌رمانده‌ی ئه‌فسانه‌یی عەگید، جە ۲۸و ئادارو ۱۹۸٦ی جە کەشە سەرکەشەکەو گاباری ڕووبەڕوو دوژمنی مەباۋە و دمای جەنگی فرە دژوار و قارمانانەی بەڵام ناۋەراۋەرانەی شەهید مەبۆنە و پەیۋەست بە کارۋانە پیرۆزەکەو نەمرایەتی مەبۆنە.
بە ئی جۆرە فەرماندە عەگید، نامێش بە تیپی زەڕینێ جە مێژوو کورد و کوردستان-یەنە نۋسیاۋە و بی بە هەسارێ هەمیشە گەشە و ڕۆشنە جە ئاسمانو کوردەواری و مرۆڤایەتی-ـەنە. فیشەکێ کە ٣٩ ساڵێ جەی ۋەڵتەر عەگیدی و هاۋەڵەکانش جە بۆتان تەقناشان، تا ئاڕۆچ دەنگ و سەڎا مڎۆنەۋە و هیشتایچ کۆشکەو زۆرداری مەلەرزنۆنەۋە.
