دوران کاڵکان ئەنڎامو کۊمیتەی ۋېڕاوەبەری پەکەکەی جە بەرنامېوە تایبەت و میدیا خەبەرینە شیکەرڎەیۊش پۍ گۊشەگیریی سەرو عەبدوڵا ئۊجالانی ڕابەرو گەلوو کورڎی، ئەرەکۊشای دژ بە گۊشەگیری، مانگەو گەشمەرڎا و ھۆرچنیەکا تورکیای کەرڎ.

 کاڵکان ۋاتش، فاشیزم جە تورکیانە بۊ بە هەڕەشۍ پۍ سەرو گرڎ لایۍ، پۊکەی پێۋیسا کۊشیای بە شېۋېوە فرەلایەن وەردەوام بۊ. پێۋیسا گرڎ کەسۍ بەشڎاری ئی ئەرەکۊشایە کەرۊ و ۋاتش، " فاشیزم واتە ھجومی هەمە جۊر. چی حاڵەتەنە مشۊ هەم مدرامانی دژە فاشیستی و هەم مدرامانی دیموکراسی گرڎیۍ با. بەعزۍ لایەنۍ بەشڎاریشا کەرڎەن، بەڵام بەعزە لایەنۍ بەشڎاریشا نەکەرڎەن. ئانۍ بەشڎاریشا نەکەرڎەن ئیسە فرەتەرین زەرەرشا پنە یاۋۊ. چا حاڵەتەنە، پێۋیسا گرڎ کەسۍ ڕاسییەکەی ۋینۊ و بە دروسی و ڕاسی ۋینۊ، بە عالی چنەش یاۋۊنە و جە کۊشیای دیموکراسی دژوو فاشیزمی بە شېۋېوە یۊگېرتانە، مشۊ عەقڵییەت و ۋیرکەرڎەیۊ نەژاڎپەرسی، شۊڤێنیس، فاشیزم و سیاسەت جە تورکیا دلېنە بریۊ. ئێمە مشۊ تاومۍ ئەرەکۊشایۍ تەمام و هەمەلایەن کەرمۍ، کە چا عەقڵییەت و ۋیرکەرڎەیۊ و سیاسەتە ژەعراوییە نەجاتما بڎۊ.

قسەکۍ کاڵکانی پی جۊرەنۍ:

"سەرەتا سڵام جە مدرامانی تاریخی ئیمراڵی و ڕابەر ئاپۊی کەرو. گۊشەگیری وەردەواما، حیچ فاڕیایۍ نییا. ئێمە ئی مژارەما ھورسەنگنا. پارێزنەرەکېچ ھورسەنگنایشا پۍ کەرڎ. ئانە ڕۊشن بیۊ، ئا وەعدۍ کە دریېنۍ جابەجۍ نەکریېنۍ. جگە چینەی، حیچ زانیاریۍ سەبارەڎ بە ئیمراڵی نییا. ماوەو ٢٦ مانگان حیچ زانیاریېوە نییا، بە دڵنیایۊ وەرو ئانەی خەم و نارەحەتیۍ فرە هەن. جە گلېرگەی کورڎینە وەڕسی و توڕەیۍ فرە هەن. ئێمە متاومۍ ئانەی واچمۍ.

پرۊسەو ھۆرچنیەی بۍ. چا ئاژەنە، کە گۊشەگیریېوە ڕەها و قورس ھەن، گفتوگۊشا سەرو ڕابەر ئاپۊی و ھۆرچنیەکا ئارڎ وەڵېوە. ئاڎۍ گەرەکشا بۍ بە پاو ۋېشا، گفتوگۊو ھۆرچنیەی و ھۆرچنیەی جە تورکیانە سەرو ئا بنەمۍ بنیاڎ بنیا. ئانەیچ زانیان، کە کێشەو ئەساسی تورکیای کێشەو کورڎین . ڕابەر ئاپۊ پېسە ئیراڎە و ویستو ئازاڎیی گەلوو کورڎی جە ئیمرالینە ئاستەنشاوە. گرڎو جەهانی ئانەی مزانۊ. ئانۍ ڕابەر ئاپۊشا جە ئیمراڵی ئاستەنۊ، هەم دەسەڵات و هەم ئۊپۊزسیۊنو تورکیای بە عالی ئاگاڎارو ئانەینۍ و مزانا.

 جە واتەوواچەکاو ورچنیەینە حەلکەرڎەی دۊزوو کورڎی نەبیەبۍ بە باسوو ڕۊی

 چی ڕووەوە، پڕۊسێوە کۊشیای سیاسیی سەخت بۍ. پەوکای ئینسان متاوۊ واچۊ، بێگومان متاویۊ ڕبەر ئاپۊ بۊ بە باسوو ڕۊی، چونکوم پەرسەو کورڎی تاوتۊ کریۊ. وەختێوە باسوو مشکیلەو کورڎی کریۊ، حەر گفتوگۊێوە جە بەرنامە و باسوو ڕۊینە بۊ، بەبۍ ڕابەر ئاپۊی مەبۊ.وەلێم پاسە نەبۍ . پەرسەو کورڎی، سەبەبۍ مشکیلەکاو کورڎی، ڕایەکاو حەلکەرڎەی مشکیلاو کورڎی واتەواچشا سەر کریا، وەلۍ ڕابەر ئاپۊیشا نەکەرد بە باسوو ڕۊی. بەپێچەوانەوە، ئانۍ پەی ماوەو ۱۰۰ ساڵا تیرۊرێوە گەورەشا جە ئاستوو جینۊسایدینە جە دژوو گەلوو کورڎی کەرد، ڕابەر ئاپۊ، کورد، جمیەروو ئازاڎیی کوردسانی و پارتەکەمشا بە تیرۊر و تیرۊریستبییەی تاوانبار کەرڎەن. چێششا دەمرە ئاما واتشا. حەوڵێشا دۍ بە سووک و هەرزان ئانەیە دلۍ ڕای گرڎینۍ و جبەریچنە چەسپنا. دیسانۊ وەروو ئانەی ئانەیە کەرا، حەوڵۍ مدا. ئاڎۍ ماچا، ئەر پاسە کەرڎۍ ئانە متاودۍ پرۊسەکەی و قۊناغەکەی تورکیانە بەرڎەوامی پەنە دەیدۍ.

 بەدڵنیاییوە ئینە بارودۊخێوە گرنگا، کە پێویسا سەرشۊ مرڎیۊ و ڕەخنە کریۊ. سەرنجە دەیدۍ واتەواچێوە جە ورچنیەینە دروس بۊ، وەلێم حەرگیز ئەوە نەبییەن بە بابەتوو ڕۊی، کە مشکیلەو کورد چەنی چارەسەر کریۊ. ئاڎۍ کورڎێشا پێسە تیرۊری و تیرۊریستی وێنا کەرڎۍ و نیشانەشا دۍ. دماتەر داوا جە گەلوو کوردسانی کەرا، ئانە ئاڎۍ  گەرەکشانە کەراش. ئاڎۍ لاو وێشاوە ماچا، کورڎەکۍ ئینەی قبووڵ کەرا، ماچا کورڎەکا بەشۍ و پەرتۍ کەرا. جە چوارچووەو جەنگی تایبەتینە، ئاڎۍ دماو ورخەڵەتنای و فرتوفێڵینە گێڵا. ئا چیوە بەر کەوت. ئینەە هەڵوێستێوە فرە بەسیت و ساکارا و بێئەخلاقانە و ناڕەوان، پەنەوازا سەروو ئانەیۊ مرڎیۊ.

 وەروو ئانەی ڕابەر ئاپۊ ئیرادەو چارەسەری بۍ، بی بە بابەتوو ڕۊی

 جگە چا وەعد و قەرارا مداشا، حیچ کەسێوە نامان وەڵێوە، کە باس جە مشکیلە بنچینەیی و بنەڕەتییەکاو تورکیای کەرۊ و وەڵێنیازوو چارەسەرکەرڎەی کەرۊ، چونکوم ڕابەر ئاپۊ هێز و حەز و ئیرادەو چارەسەرین، پەوکای بی بە ڕۊژەڤ. بەدڵنیاییوە یاواینەی چانەیە هەن. بەڕاسییش حیچ هێزێوە سیاسی، یان ژیوگێوە سیاسی نییا، کە وەعدوو ئایندێوە ئازاڎی و دیموکراتیکی بە گلێرگەو تورکیای بدا. حیچ عەقڵیەتێوە، هەڵوێست و سەرۊمردای سیاسییش نییا. بەپێچەوانەوە، کورڎەکۍ شایسەو کۊکوشکەرڎەینۍ، پاکتاوکەرڎەی و تورکیایچ بە شایسەو دڕندەیی و زوڵمی و تیرۊری فاشیستی وینا و ئەوە پەی وێشا کەرا بە بنەما. سیستموو سەڎ ساڵەو دەوڵەتی سەروو ئا بنەمۍ ملۊ ڕاوە. سیاسەتوو سەرڎەموو ئی دماییە، دەسەڵات و ئۊپۊزسیۊن بە گرڎین ئا نزیکایەتییە سووک و هەرازانەشا گێرتەنرە وەر. حیچ چێوێوە ڕووەش نەدان  و نامان وەڵیوە، کە بتاوۊ ئا دۊخەیە ویەرنۊ.

 دەمیرەڵ دایمە واچۍ، "حەرکەسێوە ئیسفادە بیاونۊ، دریۊش وەنە". بەدڵنیاییەوە، ئا قسە و هجوومۍ لایەنێوە جە دژوو ڕابەر ئاپۊی هەنۍ. فرە تووڕۍ با. چی کێشەو کورڎی چارەسەر کەرا؟ چی چارەسەروو و ڕێبازوو ئازاڎیوازی و دیموکراتیکی پەی کێشەو کورڎی وزۊ ڕووە؟ چی وەڵێنیازوو چارەسەرو و ژیواێوە برایی کەرۊ؟ وەروو ئانەی فرە تووڕێنۍ. چونکوم سیاسەت و عەقڵییەت  وینای ئەڵتەرناتیڤ پەی سیاسەتوو ئیسەی وەڵێنیار کەرۊ. وەروو ئانەی فرە تووڕێنۍ. وەروو ئانەی دەمامکەکاشا ورماڵۊ و ڕوخساری هەقەتینیشا ئاشکرا کەرۊ. نیشانوو گرد لاێشا مدۊ، کە چندە ساختە و درۊن، ڕوخساری هەقەتینشا جە سیاسەت و عەقڵییەت و  وینای فاشیستی، پاکتاوکاری و ئەرەگیری پێک ئامان. ڕاسیی ئیمراڵی، هەڵوێست و مدرامانوو ڕابەر ئاپۊی، دۊخەکەی  ڕۊشن کەرۊوە.

 

وەختێوە پەرسەو ئانەی کریۊ، کە ماناو مدرامانوو ئیمراڵی چێشەنە، چند خاس یاوێنێشنە، من حەوڵۍ مدەو جوابش دەوە. وەروو ئانەی پاسە ورسونیشت کەرا، کە یانۍ ها یاوانە. وێش ڕاسینە یاوانە، وەلێم بە ڕاسی و دروسی نزیکۍ مەباوە، ئینسانانە نزیکۍ مەباوە، بە ئازاڎیوازی و دیموکراتیکی نزیکۍ مەباوە. ئاڎۍ بە ئەنەیاوای فاشیستی، ئەرەگیری، پاکتاوکاری، بەرژەوەندیوازانە و شەڕوازانە نزیکۍ باوە. عەقڵییەت و یاواینەیشا سەروو دوژمنایەتیکەرڎەی کوردا، گەلا و ژەنا ئەرەمەرزیان. وەروو ئانەیە، چێوەکا پێچەوانە کەراوە. نەک ئانەی، کە مەزانا، چونکوم ئاڎۍ خاس مزانا، کە ئینەی کەرا. بە مەبەس و ئاگاییوە ئا هەرمانۍ کەرا. ئانەیچ ئاشکرا و ڕۊشن و وەرەچەما.

 جە لاێوە تەرۊ، کۊشیای پەی ئازاڎیی جەسەیی ڕابەر ئاپۊی بەرڎەواما. ژەنا، گەنجا و گەلەکەما چەنی هامڕایەکاما جە سەرانسەروو دنێنە کۊشیاێوە بۍ مردای کەرا. جە ویەرڎەیچنە ئی کۊشیایە بەرڎەوام بییەن. من سڵام جە گرڎیشا کەروو، هومێدوو سەرکەوتەیشا پەی موازوو، گەرەکما ئاماژە پانەیە کەروو، کە ئی کۊشیایەشا فرە گرنگا.

مشۊ سیستمو ئیمراڵی شەرمەسار کریۊ

چی روۊ سەرو ئاستو جبەری پەشتیوانی گۊرە هەن. کۊشیای هەڤاڵا، ئەکادیمییەکا، سەندیکاییەکا، رەنجدەرا و رۊشنفکرا گرنگا مشۊ زیاتەرش کەرمۍ. هەم کۊشیای پۍ ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۊی وەرفراوان کریۊ و هەمیچ دلۍ دۊسەکامانە بەشڎاریکەرڎەی چی کۊشیایە بەقوەتتەر بۊ. وەرو ئانەی وەختۍ رامان و ئەندێشەکۍ رابەر ئاپۊی ۋەڵاکریاوە، ئینسانەکۍ پا ئەنجامیە یاۋا کە مشۊ خۊتان ئا ۋیرکەرڎەیۊ جە سیستمو ئەشکەنجە و پاکتاوی ئیمراڵینە نەژیۊ و بۊ بە خۊتان ئازاڎیی جەستەیی پۍ ئانەی پەرە پا ۋیرکەرڎەیۊ دریۊ و وزۊشا خزمەتو مرۊڤایەتیۊ. ئینسانەکۍ ئانەشا گەرەکا. گرڎ کەسۍ پێۋیسش پانەی هەن. رابەر ئاپۊ خۊتان وەرفراوانتەرین و سیستماتیکتەرین ۋیرکەرڎەیۊ و ئەندێشەن کە پێشنیار و چارەسەری پۍ کێشەکا مرۊڤایەتی وزۊ ڕوۋە. بە پارادایمی تازە، رامانێوە پا جۊرە سیستماتیکش وەڵۍ وستەن . وەرو ئانەی تائێمە ئانەی زیاتەر ۋەڵاکەرمېوە، کۊشیای زیاتەر بۊ، ئینسان سەرو ئا بنەمۍ زیاتەر هەس بە وەرپەرسیاری ۋېش کەرۊ. وەرو ئانەی زیاتەر پەرە بە کۊشیای مڎا.

رێکوزیا و هێزە میان نەتەوەییەکېچ جە گۊشەگیرینە وەرپەرسېنۍ

مشۆ ئێمە هەم سیستمو ئەشکەنجە و گۊشەگیری ئیمراڵی و سیستمو پاکتاوی شەرمەسار کەرمۍ و هەمیچ زیاتەر ئەندێشەکا رابەر ئاپۊی ۋەڵاکەرمېوە. وەختۍ ئانە ئەنجامدریا جە دژوو سیستمو ئەشکەنجەی و گۊشەگیریی ئیمراڵی سەرو بنەماو ئازاڎیی رابەر ئاپۊی کۊشیای ملۊ وەڵېوە، فراوان بۊ. بۍ دوودڵی و ئانە کریۊ. چا چوارچێوەنە فرە شاندۍ تازۍ و رێکوزیۍ هەنۍ. چی دماییەنە شاندێوە بە نامۍ نوێنەرایەتی میان نەتەوەیی ئاشتیی ئیمراڵی سەردای دامودەزگا پەیوەنڎیدارەکاشا کەرڎ، گفتوگۊشا کەرڎ و سەرنجو ۋېشا وست ڕوۋە. سەرو بنەماو دیڎارەکا ۋېشا جە مەیڎانەکا جبەرو ۋڵاتی جە دژو سیستمو ئەشکەنجە و گۊشەگیریی ئیمراڵی ۋاتشا کە زیاتەر پەرە بە کۊشیای مڎا و بەقوەتتەرش کەرا. ئاژېوە بەهەڵۋێسانەن. ئێمە چەمەڕاو خەباتی گرنگینمۍ.

ئێمە ئینایمۍ ٢٥ەمین ساڵیاڎو سیستمو ئەشکەنجە و گۆشەگیری ئیمراڵینە. رابەر ئاپۊ ٢٥ ساڵېن جە سیستمو ئەشکەنجە و گۊشەگیری ئیمراڵی، سیستمو پاکتاوکەرڎەینە زینڎانین. ئی ساڵەو ٢٥ەمینیە جە روو یاساییۊ ساڵێوەنە کە مشۊ ئاژەو رابەر ئاپۊی ھورسەنگیۊوە. کەس مەتاۋۊ چەمۍ سەرو ئانەیرە قوجنۊ. بە ۋاتەو ئانەی کە دۊڵەتو تورکی پۍ ئانەی یاسای پێۋیسش نەمتەنەرە، مەتاویۊ بازیش سەرەرە دریۊ. بەڵۍ، جە ئەرەمەرزنا و جابەجېکەرڎەو سیستمو ئیمراڵینە دۊڵەتو تورکی وەرپەرسا. ناتۊیچ وەرپەرسا، یۊبیەی ئۊروپایچ وەرپەرسا. ئەرەمەرزیېکۍ گرڎشا، داڎگاو مافەکا مرۊڤو ئۊروپای، رێکوزیاو ڕاگیری جە ئەشکەنجەی وەرپەرسېنۍ. جە روو سیاسەتیچۊ دۊڵەتیچ وەرپەرسا. بەتایبەتی ئیدارەو "ئەمریکا، بەریتانیا، ئیسرائیل و دۊڵەتا ئۊروپای گرڎشا جە پیلانگێڵی میان نەتەۋەیی، جە ئەڕفای رابەر ئاپۊی و ٢٥ ساڵۍ سیستمو ئەشکەنجە و گۊشەگیری ئیمراڵی وەرپەرسېنۍ. کەس مەتاۋۊ چا وەرپەرسیۍ ھوربۍ. مەتاۋۊ ۋېش جە جبەرو وەرپەرسیاری بنیۊرە. سیستمو ئەشکەنجە و گۊشەگیری ئیمراڵی ئینا ساڵەو ٢٥ەمینینە، کەواتە مشۊ گرڎو ئا هێزا ھورسەنگنایۊ کەرا. پێۋیسی ساڵەو ٢٥ەمینی ئینېنۍ. پێۋیسی یاسایی ئینەن. ئەگەر باس جە یاسا، دیموکراسی، یاسای دیموکراتیکی، مافەکا مرۊڤی و یاسای یەکسانی کریۊ، ئەگەر ئانۍ پۍ ھورخەڵەتناو ئینسانەکا نیەنۍ، ئا وەختە ناچارېنۍ کە ھورسەنگنای چەمخشکنایۊ پۍ ئا ئاژەیە کەرا. بەڵام چی روۊ جموجوڵ و حۊڵ و حیچ کەسۍ مەپیویۊ. یەرۍ مانگۍ سەرو ١٥و شوباتیرە ۋیەرڎەن، واتە چارەکۍ جە ساڵەکۍ ۋیەرڎەن ئەگەر ئینسان سەرنج بڎۊ حیچ حۊڵ و هەستیاریۍ نیا ئارانە. رۊژەڤێوە پی جۊرە نامان ئاراوە. ئینە مایەو قەبوڵکەرڎەی نییا.

 مشۊم گۊشەگیری کریۊ بە بابەتوو ڕۊی و بابەتی گەرم

سەبارەت پا بابەتا کە ئا لایەنە یاساییۍ گرنگی بە وەرگێری جە ڕابەر ئاپۊی مدا مشۊم زیاتەر هەستیارۍ با. زیاتەر حەوڵۍ بدا، زیاتەر کۊڵیاوە. پێسە مەمردنیۊ، پێسە مایۍ قبووڵی نییەنە. بە کۊشاێوە کە سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیریی ئیمراڵی ڕسوا کەرا، مشۊم  ئینسان ئا دۊخەیە زیاتەر کەرۊ بە بابەتوو ڕۊی. جە ساڵەو ٢٥ەمیننە دۊخی ئارۊیی و ئیسەیی مشۊم فاڕیۊ. گۊشەگیریێوە کە هامشێوەکەش نەوینیان، پەیڕەو کریۊ. بارەو ڕابەر ئاپۊیۊ یەک زانیارییچ نییا وەروو دەسانە. دیدار چەنی پارێزنەرا نییا، دیدار چەنی بنەماڵەی نییا، حیچ پەیوەندیێوە چەنی جبەری نییا. کەس مەزانۊ لە چ دۊخێوەنە و چەنی مژیوۊ. جەڕاسینە مشۊم دەبێت ئانە پێچەوانە کریۊوە. ئیساتۍ لاو کەمیوە جە ڕووەو سیاسی و ئایدۊلۊژییوە ئەگەر سەروو بنەماو هزری ڕابەر ئاپۊی مامەڵە چەنی پەرسەو کورڎی و چارەسەریش نەکریۊ، مشۊم پێسە لایەنی یاسایی پەی دۊخوو ڕابەر ئاپۊی جە زیندانوو ئیمراڵینە حەوڵۍ  ئارانە با. ئەگەر بەڕاسی چێوۍ بە نامۍ یاسێوە بۊ و ئانۍ مجاشرە باوڕشا پەنەش بۊ، ماچا ئێمە ملوو گرد کەسێوەرە جابەجاش کەرمۍ، ئا وەختە مشۊم جە بارەو ڕابەر ئاپۊیچۊە جابەجاش کەرا و دەمودەس گنا غەڵەتۊ. هەڵوێستێوە پێسنە قبووڵ مەکەرمۍ. ئێمە ئا بێدەنگییە، بە بێدەنگی ویەرناییش قبووڵ مەکەرمۍ. حیچ کەسێوە قبووڵش مەکەرۊ. گەلەکەما و ئینسانیەت قبووڵش مەکەرا. یەکڕاس وەرشۊ مرڎا. چاگەوە ئینە فر گرنگا، پەنەوازا ئینەیچە کریۊ بە بابەبتوو ڕۊی. جە کۊشیاینە گرنگتەرین چێو ئانەن کە دۊخوو ڕابەر ئاپۊی جە ساڵەو ٢٥ەمینینە چەمش پۊرە خشکنیۊوە. مشۊم فاڕیای گەورە کریۊ. چ حەتاحەتایی، چ دژوارکریا، چێشش پەنە وچیۊ با وچیۊ چێوی پەنەواز ئانەنە. ملوو گرد کەسێوەرە پەیڕەو کریۊ؛ ئاوەخت مشۊم ئیمراڵیچنە دەبێت بۊ ڕابەر ئاپۊی کریۊ. ئێمەیچ ئانەیە پێسە کەرمۍ بە بابەتوو ڕۊی بەگەرمی.

ڕابەر ئاپۊ ئینا سەنگەروو ئیمراڵینە. ئەگەر پرسیارە کریۊ کە چەنی مدرامان کریۊ، سەرنجە دەیدۍ، حیچ چێوێوە کاریگەریی مەکەرۊ سەرش. فشار، گۊشەگیری، هەڕەشۍ، فشاری دەرونی، حیچ چێوێوە کاریگەری مەکەرۊ سەرش. تەماموو هۊشیش سەروو دۊز، چارەسەریی سیاسی و دیموکراتیکی پەرسەو کورڎین. سەرنجەش سەروو بیەی کورڎان و جابەجاکەرڎەی ئازادیین. بڕواش پانەیە هەنە،کە مشۊم تورکیا دیموکراتیک بۊ و ئا دیموکراسییە سەرووگەشەسەنای ژیوای ئازادی و دیموکراتیکوو ئینسانیەتی کریۊ.  سەروو ئا بنەمێوە خەتەو گیانبازیی وێش بەبۍ دڕدۊنگی، بەرڎەوام کاریگەرا و  دژوو گرد جۊرە فشارێوە وێش گێرۊ. یاواینەی ڕاس جە مدرامانوو ئیمراڵی بە ماناو دروسیاواینەین جە پەرسەو کورڎی. وەروو ئانەی بە ماناو یاوینەین جە ڕاسیی تورکیای، سیستموو دەوڵەتوو تورکی، سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەداریی جیهانین، کە ئا دەوڵەتەشە خوڵقنان، سیستموو دەسەڵاتداری و دەوڵەتپارێزنی بە ماناو یاواینەی هەقەتینی، ڕاسا چا چێوا کە ملوووەرکەوتوو دلێڕاسەیرە و ئینسانیەتیرە سەپیا. پێسە ناخوونی و گۊشتی تێکەڵاوۍ و پەیوەسۍ یۊترینینۍ. چی مانێنە دژوو گرد نۊعە فشارۍ، ئەرەگیریۍ، فاشیزمۍ و کۊکوشیێوە ماناو کۊشیای بە زانابییەی، ڕێکوزیای و سەرکەوتانەین. ئەگەر کۊشیای پێسە سەر گنۊ. ڕاسییی ئیمراڵی، مدرامانوو ئیمراڵی، ڕاسیی ڕابەر ئاپۊی، ڕاسیی ڕابەرایەتی، ئەرەمەنەی ڕابەر ئاپۊی بەدروسی بزانیۊ و یاگۍ گێرۊ. گەشەساناێی گرنگ هەن. مشتومڕ هەن. پێسە جمیەری و گەلی ئێمە دلۍ کۊشیای و قوڵبییەیۊنە هەنمۍ. جە قۊناغوو وەرڎەمیمانە گرد چێوۍ قووڵ بۊوە.

پۍ یاڎکەرڎەیۊ حەقی قەراری قۊناغو ئەرەمەرزناو پەکەکەی وەڵۍ وزیا

جە ٤٦ەمین ساڵیاڎو گەشمەرڎەی گۊرەیمانە ھەڤاڵ حەقی قەرار بە رێزو، وەشەویسی و پنەزانایۊ یاڎش کەرووە. ٤٦ ساڵۍ پۍ بەزینڎەیی ئاستەیۊ یاڎو ئاڎی و بەدیئارڎەو ئامانجەکاش. پېسە گەلی و جمیەری ماناڎارتەرین و گرنگتەرین کۊشیای تاریخیما ڕاوەبەرکەرڎ. جە ساڵەو ٤٧ەمینینە ئێمە ئا کۊشیایە سەرو خەتەو سەرکۊتەی، سەرو رێبازو رابەرایەتی و گەشمەرڎاوە بە عالی ڕاوەبەر کەرمۍ. ئێمە قەناعەتما پاسەن کە ئیسە راستتەر ڕاکەرمۍ و سەرکۊتەتەرۍ بیمۍ. هامڕا حەقی قەرار جە ١٨و ئایارو ١٩٧٧ ی جە دیلۊک جە لایەنو جاشەکا دۊڵەتو تورکیایۊ بە فرت و فێڵ و پیلانگێڵنای گەشمەرڎە کریا. ئاڎ گەشمەرڎەی یوۋەمو گروپی ئاپۊیین. رابەر ئاپۊ ۋاتش، 'پېسە ئانەی ئاوی قوڵبەقوڵەما سەرەرە مجیۍ بۊ هەستما پنەکەرڎ'. ۋاتش، 'ئێمە جە لایېوە ۋیر چانەی کەرېنمۍ کە چنی تاومۍ پۍ یاڎو گەشمەرڎېوە جوابی دروس بڎەیمۍ و لایۍ تەریچۊ قۊناغو بە پارتیبیەیما وەڵۍ وست و ئەرەمەرزناو پەکەکەیما بەئەنجام یاۋنا. جە لایۍ تەرۊ پۍ بەزینڎەیی راگېرتەو یاڎو گەشمەرڎەی، مدرامانی پارېزنای جەوهەریما وەڵۍ وست. سەرو بنەماو پارېزنای رەوای ئێمە ئەرەکۊشای بیەی و ئازاڎیی گەلیما وەڵۍ وست. ئەگەر ھامڕا حەقی قەرار پی جۊرە تیرۊر نەکریۍ، رەوتو وەشبیەو پەکەکەی بە چ جۊرۍ بیۍ دیارنەبۍ'. ۋاتش، 'جە راسینە ئا کۊکوشیە بی بە مەڵامەتو ئانەی کە ئێمە لایەنێوە پی جۊریە وەڵۍ وزمۍ. حەر پۊکەی مدرامانو پەکەکەی و ئازاڎییی کورڎی، بەرێکوستەی کەرڎەی و بە چالاکی کەرڎەو یاڎو حەقی قەرارین'. ئی مدرامانە گۊرە ٤٦ ساڵېن دژوو گرڎ جۊرە ستەم و ئاستەنگیېوە پۍ خۊتانکەرڎەی جە یاڎو هامڕا حەقی قەراری بەزینڎەیی راگېرتەو ئا یاڎیە و سەروستەو ئامانجو ئاڎیش بەردەن وەڵېوە.

پەکەکە پارتېوە پی جۊرەنە. جمیەرو ئازاڎیی کورڎی جمیەرۍ مدرامانی پی جۊرەنە. مشۊ ئانە پەرەش پنە دریۊ. هەڵۋێسو رابەرایەتی کە جمیەرەکەش پی جۊرە بەرڎ وەڵېوە، هەڵۋێسېوەن سەرو بنەمېوە بە شېوېوە  راس خۊتانکەرڎەی جە یاڎو گەشمەرڎا و ئامانجش ئاستەیشاوەبۍ بە زینڎەیی. هەڵۋێسی شۊڕشگېڵیی رابەر ئاپۆی جە دژوو کودەتای سەروازی فاشیستی ١٢و ئادارو ١٩٧١ی پۍ خۊتانکەرڎەی جە یاڎو سەمەشقا شۊڕشگېڵیی تورکیای کە دلۍ مدرامانینە گەشمەرڎۍ بیۍ، پۍ بەزینڎەی راگېرتەو یاڎو ئاڎیشا بۍ. بەشێوە گۊرەو ئا گەشمەرڎەبیایچە جە مانگەو ئایارینە ڕوۋەشا دان. پۍ نمونەی ٦و ئایاری "دەنیز گەزمیش، یوسف ئاسڵان و حسێن ئینان" جە ئەنقەرە دریۍ قەنارە. رابەر ئاپۊیچ چا وەختەنە ئاڎۍ دریۍ قەنارە، جە هەمان زینڎانەنە بۍ، مانگۍ چاوەڵتەر گیریابۍ. حەرپاسە ١٨و ئایارو ١٩٧٣ جە ئاسایشو ئامەڎی "ئیبراهیم کایپاکایا" بە ئەشکەنجە گەشمەرڎە کریا. ئا وەختە رابەر ئاپۊ پۍ ئانەی بنەڕەتو گروپی ئاپۊیی بنیۊرە، پۍ یاۋاینە چا یاڎا و خۊتانکەرڎەی راس و دروس چایشا جە حۊلەنەبۍ کە هێزو ھورگېرتەو ھەنگامەی یوۋەمۍ، نیشاندای غیرەتی، قەرار و زانابیەیش وەڵۍ وست.

مانگەو ئایاری پەی جمیەروو شۊڕشگێڵنیی تورکیای مانگێوە گرنگەنە. جە کەسایەتیی دەنیز گەزمیشەکانی، ئیبراهیم کایپاکایاکانە من گەشمەرڎاو جمیەروو چەپ، سۊسیالیستی و دیموکراتیکەکاو جمیەروو شۊڕشگێڵنیی تورکیای بە ڕێز و پەنەزانایۊ یاد کەرووە. جە ساڵیادوو ٥٠مینوو گەشمەرڎەبییەی ئیبراهیم کایپاکایاینە، ٥٠ ساڵێن ئی مدرامانە پەی یادکەرڎەیۊ سەرمەشقە شۊڕشگێڵنەکا ملۊ ڕاوە. گەشمەرڎۍ و ڕابەر ئاپۊ بەردشا ڕاوە. ڕابەر ئاپۊ بەرڎەوام واچۍ، 'ئەو گەشمەرڎۍ قووەتشا بە من بەخشا. وەروو ئانەی ئامانج و یادوو ئادیشا ئاوی نەبەرۊش، بە بۍ سەرکەوتەی نەمەنمێوە، من کۊشیاێوە چینەم گێرت وەرەچەما، وێمم پەی تەرخان کەرد و پەی وەڵێوەبەرڎەی ئی کۊشیایە حەوڵێم دێ'. نیمەو ئا کۊشیا گەورەیە ٥٠ ساڵیەیچە جبەرۊ ئەنقەرەوە گێرەش تا کوردسان و وەرکەوتوو دلیڕاسەینە پا کۊشیایە کریان ویەرڎەن، نیمەکەی تەریچش بە مدرامان دلۍ سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیریی ئیمراڵینە ویەرڎەن.

گەشمەرڎۍ گردشا سەروو خەتەو ١٨و ئایاریوە ژیوۍ و لوۍ

١٨و ئایاری ١٩٧٧ حەقی قەرار گەشمەرڎە بی؛ گەشمەرڎێوە دریا. ١٩و ئایاری ٧٨یچ جە حیلوان خەلیل چاڤگون گەشمەرڎە بی؛ وەختێوە پەی یادکەرڎەیۊ حەقی قەراری چالاکی کەرۍ گەشمەرڎە بی. ١٧و ئایاروو ١٩٨٢ مدرامانی گەورەو چوار شۊڕشگێڵنا ئاما ئاراوە، کە جە کودەتاو ١٢و ئەیلوولینە ئامەدشا بە زیندان ڕۊشن کەرڎۊ. دووۍ گەشمەرڎۍ، بیۍ بە چوار، چوار بیۍ بە هەشت، هەشت بیۍ ١٦، بیۍ سەد، بیۍ هەزار، بیۍ دەیان هەزارۍ. ٤٦ ساڵێن زیادتەر جە ٤٦ هەزار گەشمەرڎۍ قارەمانۍ دریێنۍ. یادوو گەشمەرڎێوە جمیەرێوە گەورەی چینەش پەیدا کەرد. سوپاو گەشمەرڎاش پەی وەڵۍ بەرڎە. بە دڵنیاییوە مدرامانوو گیانبازی سەروو خەتەو ئا گردوو شەهیداوە چەنی هەڵوێستوو ڕابەرایەتی و بە ساعیببییەی جە یادوو حەقی قەراری پەیوەندیێوە پتەوش هەن. مشۊم چا ڕاسییە یاومێنە. ئا مدرامانە، ئا شەهادەتۍ جە مانگەو ئایارینە ئامۍ ئاراوە. جە مانگەکای تەریچنە ڕووەشا دا، گرد ڕوۍ ڕووە مدا. ژمارەشا بی بە دەیان هەزار کەسۍ. جە گردوو ڕووەەکاندا بە دەیان بە سەدان مدرامانۍ و گەشمەرڎۍ کەوتێوە هاتنە. مانگەو ئایاری پێسە بییە بە مانگەو گەشمەرڎا. حەر ڕوێشنە  بە دەیان گەشمەرڎۍ هەنۍ. مدرامانی قارەمانانە هەن کە ڕاش پەی دەیان گەشمەرڎا کەرڎێنۊ. ١٨و ئایاری چوون ڕاپیمایۍ پێسنەو گەشمەرڎەبییەی، ڕاپیمایێوە گیانبازی ئاما و دەسش پەنە کردوو بی بە ڕۊو گەشمەرڎا. گەشمەرڎۍ گردشا سەروو خەتەو ١٨و ئایاریوە ژیوۍ، لوۍ. ڕۊحوو ١٨ی ئایاریشا ورگێرت. وەشا ئینسان بەدروسی جە ڕاسییی گەشمەرڎا بیاوۊنە. گرد وەختێوە باسش کەرمێ؛ ئا هێزە پەروەرڎەما کەرۊ، ڕێکێما وزۊ، مایەو یۊگێرتەیمانە، لاێوە مازۊماوە، ئازایەتیما مدۊ پەنە، جەوێبەرڎەما کەرۊ، گردوەخت و شۊنیوەنە سەرچەمەی سەرەکیی هێزوو ئێمەن، کە ڕا ڕاسەکێنە، ڕاو  ژیوای  هەقەتینیما نیشانە مدا، جمیەروو ئازادیی کورڎی و گەلوو کورڎی سەروو خەتەو گەشمەرڎاوە، بە سەرمەشقیی گەشمەرڎا و بە فەرماندەیی گەشمەرڎا مژیومۍ.

گەشمەرڎۍ ڕۊشنکەرەوەو ڕېمانۍ

 پەشتەو گرڎو دەسکۊتەکاوە کە ٤٦ ساڵېڼ سەرو نامۍ ئازاڎیی جە کورڎسان خوڵقیېنۍ، بە دڵنیاییۊ راسی گەشمەرڎا ھەن. گرڎو ئا دەسکۊتا بە سەرمەشقبیەو گەشمەرڎا خوڵقیېنۍ. بە کۊشیای سەرو خەتەو گەشمەرڎاوە خوڵقیېنۍ. ۋېش جە ۋېشەنە ماحاڵ بۍ چا هەلومەرجانە کۊشیای چی جۊرە ئەنجام دریۊ. رابەر ئاپۆ وەردەوام پی جۊرە ۋاتەنش. پۍ هەلومەرجو کۊشیای جە جبەرۊ ۋاتش، پۍ ئیمراڵیچ ۋاتش. ئاژەو مدرامانو ئیمراڵی هەڵۋێسو گرڎو گەلوو کورڎی و ۋڵاڎپارێزا کورڎی جە چوار پارچەو کورڎسانی و جبەرو ۋڵاتین. وەرو ئانەی جەلاو رابەر ئاپۆیۊ تەماشەش کریۊ. چی ئاژەنە سەرەکیتەرین سەرچەمەو قوەتی راسیی گەشمەرڎان. گةشمەرڎۍ فەرمانو ئانەیما پنەکەرا و پی جۊرە دوا؛ ژیای راستەقینە ژیای ئازاڎا. جگە جە ژیای ئازاڎیی ژیایۍ تەر قەبوڵ مەکریۊ. ئەگەر ژیایۍ بیەیش بۊ مشۊ ئا ژیایە ئازاڎ بۊ. ژیایۍ تەر مایەو قەبوڵکەرڎەی نییا. رابەر ئاپۊ پی جۆرە ۋاتش و پېسە فەرمانۍ و رانمایی گەشمەرڎا پی جۊرە پۍ ئێمەش پێناسە کەرڎ. پۍ ژیای ئازاڎیی هەرچېۋۍ پێویس بۊ ئانە کریۊ. گرڎ جۆرە ئازایەتی و غیرەتۍ ئەنجام دریۊ. گرڎ جۊرە دژواری و ڕاگیریۍ ۋیەرۊ. چېرو گرڎ هەلومەرجێوەنە مدرامان کریۊ. بە شێۋېوە جیاوازتەر، ژیای دەسەبەر مەبۊ.

وەرو ئانەی گەشمەرڎۍ ڕاما ڕۊشن کەراوە. راسی و ڕاما نیشانە مڎا. ئێمە متاومۍ غیرەتی و بەخشنڎۍ بیمۍ. ئازادیواز و وۍ ڕاگرۍ بیمۍ. پی جۊرە بیمۍ بە جەنگاوەری سەرکۊتە کە متاومۍ گرڎ جۊرە فشار و ئاستەنگیېوە ۋیەرنمۍ.

مشۊ بە عالی جە گەشمەرڎا یاۋمېنە

بە مدرامانو زاپی، ئاڤاشین و مەتینای ئا خەتەو جەنگاوەری و خەتەو گیانبازییە چنی یاوا بە بەرزتەرین ئاست؟ بی بە ئیراڎە، غیرەت و چەمپۊشیکەر کە متاۋۊ وەران ۋەرو گرڎ جۊرە دژواریېوەنە وېڕاگری کەرۊ. جە وەران وەرو گرڎ جۊرە ھجومېوە دوژمنینە ۋېڕاگری کەرۊ و سەرگنۊ. جە ۋەران وەرو گرڎ جۊرە ھجومېوە دوژمنینە جە گرڎ هەلومەرجێوەنە مدرامان و سەرکۊتەی مومکینا و پێۋیسیچا. ژیای راستەقینە ئینەن. گەشمەرڎېچ پنەما ماچا شمە ئانەی بە بنەما گېردۍ. حەتا ئا ئەقڵیەت و سیاسەتە فاشیستی، ئەرەگیری، پاکتاوکاری دلێنە بشۊ و شکس بارۊ، مشۊم ئا مدرامانە بەرڎەوام بۊ. مشۊم ئینسان سڵ جە قوربانیدای نەکەرۊوە. سەروو خەتەو گەشمەرڎەبییەی مشۊم ڕاپیمای گیانبازانە ئەنجام دریۊ. مەبۊ جە مدرامانی تەرسدۍ. مشۊم  خەم و مەراقی سەرەکی ئانە بۊ کە ئی کۊشیایە نەمرڎۊ و نەپڕچیۊ. مەبۊ حەرگیز ئا مدرامانە مرڎۊ. فەرهاد کورتای و هامڕێکێش جە ١٧و ئایاروو ١٩٨٢ ئا وەختە جە زیندانوو ئامەدینە وێشا سۊچنا واتشا 'ئاویش مەکەرڎۍ پۊرە، ئاویرەکەیش ورگیسندێ'. واتشا 'گوڕۍ بە مدرامانی دەیدۍ، فراوانش کەرڎۍ و درێژەش دەیدۍ پەنە' . ڕاسیی گەشمەرڎاو ئایاری پێسنەن.

ئەو راسییە کە حەقی قەراری دەس پەنە کەرد، پا مانۍ مۍ. بە بۊنەو مانگە و ڕۊو گەشمەرڎاوەهەڵبەت مش راستی شەهیدانی قاۊم زیاتەر سەروو ڕاسیی گەشمەرڎاوە مردمۍ. زیاتەر وێما ورسەنگنمۍ. بە ڕەخنە جە وێگێرتەی فرەتەر پەی وەڵۍ بلمۍ. ئێمە چندە جە خەتەو گەشمەرڎا یاوێنمێنە؟ چندە غەڵەتێما هەنێ؟ چندە وێما سەروو ئا بنەمێوە پەروەرڎە کەرڎەن؟ چندە گیان، هەست و جموجووڵما بێگەرد کەرڎەن و هێناومانەتە سەر خەتەو گەشمەرڎا؟. مشۊم گفتوگۊ بارەو رووەدایەکاو گەشمەرڎاوە کەرمۍ و سەرشا کۊڵیەیمێوە. مشۊم کتێبۍ، هۊنێوۍ، یاداشتۍ و راپۊرتەکاشا بوانمێوە و چێوشا بارەوە بزانمۍ. مشۊم سەروو ئا بنەمۍ وێما پەروەرڎە و تازە کەرمێوە و ڕاسیی وێما ڕێک وزمێوە.

جە ساڵەو ٤٧ەمینوو گەشمەرڎانە وێما فاڕمۍ، پەی ئا شۊڕشگێن و وەڵاتپارێزنا کە ڕاسیی ڕابەرایەتی و گەشمەرڎا بەدروستتەر هەست پەنە کەرمۍ و ئا خەتی مسۊگەرە کەرمۍ. ئێمە پێسە جمیەری و گەلی پاسە سەودا کەرمۍ. مانگەو ٤٦ەمینوو گەشمەرڎانە بەعەشقێوە چانەوە مژیومۍ. بەقووەتۍ بیمۍ و سەروو بنەماو ئا قووەتی ساڵەو ٤٧ەمینی کەرمۍ مەیدانوو کۊشیای و سەرکەوتەی گەورەتەری. سەروو ئا بنەمایاوە جارێوە تەر جە کەسایەتیی هامڕا حەقی قەرارینە گردوو گەشمەرڎە قارەمانەکاما بە ڕێز، وەشەویسیوە یادۍ کەرمێوە. قەرار مدەیمێوە، کە یادوو ئادیشا بەزیندەیی بازمێوە تا ئامایدیی ئامانجەکاشا.

ھ . ش / س.ز