کەجەکە ئەرەیاوناش، دژوو سیاسەتوو سەرکوتکەرڎەی، بێهۊشمەندیکەرڎەی، مدرامان دژوو سیاسەتوو دلێنەبەرڎەی، دژوو عەقڵیەتوو بێویرکرڎەی، ڕۊو زوانی کورڎی ڕۊو هاگابییەین جە ویروو گلێرگەی. پەی ئانەیچە زوانی کورڎی ڕاسییی وێبییەی کورڎین.
کۊمیتەو پەروەرڎەو کۊما جڤاکێن کوردسان (کەجەکە)ی بە بۊنەو ۱٥و ئایاری ڕۊو جەژنەو زوانی کورڎی بەیاننامێوەش وەڵا کەرڎۊ و دلێشنە ئاماژەش پانەیە کەرڎەن، پەروەرڎە و وانای بە زوانوو ئەدۍ مافێوە ڕەوان و ئینسان پەی بەدەسئارڎەی ئی مافی جە گردوو بوارەکانە مشۊم وێش ڕێک وزۊ و دەس بە جموجووڵی و چالاکی کەرۊ.
بەیاننامەو کۊمیتەو پەروەرڎەو کەجەکەی:
"پەروەرڎە بە زوانوو ئەدۍ ڕەواتەرین مافا، پەی بەدەسئارڎەی ئی مافی وێڕێکوستەی جە گردوو بوار و لایەنەکاو ژیواینە و جابەجاکەرڎەی بەکرڎەوەیچ، مافێوە ڕەوایین و پەی دەسبەرڎاربییەی مەبۊ و هەم پەنەوازییچا!
ئێمە بە نامۍ کۊمیتەو پەروەرڎەو کەجەکەیۊ جەژنەو زوانی کورڎی هەوەڵ جە ڕابەر ئاپۊی، کە هومێدوو ئازادیی گەلەکەیماش یاونا ئاستوو خەباتێوە بێهامتای و حیچ وەربەسێوەش نەشناسا و گردش ویەرنۍ، گەشمەرڎە نەمرەکێما، کە وەروو بییەی، زوانی، بەهای و ئازادیی گەلەکەیشا نەمرۍ بیۍ، حەرپاسە جە گەلە بەرەنگارەکاما، کە سەرباروو گرد نۊعە قەدەغەکاریێوە، فشارەکا، چەوسنایۊ و کوشتەی دەسشا جە زوانوو وێشا ورنەگێرت و جە وەراوەروو نەیارانە چۊکێشا نەدێرە، مەبارەک کەرمۍ.
زوان، ویر و یادەوەریی هامبەشوو گلێرگەکان
زوان ویر و یادەوەریی هامبەشوو گلێرگەکان. پارێزنای و گەشەپەنەدای یادەوەریی کۊمەڵایەتی، بەتەمامی پێوەسا بە پارێزنای و گەشەپەنەدای زوانوو ئەدێوە. ئا هەرمانۍ، کە چەنی پاکتاوکەرڎەی و جینۊسایدی یۊ گێرۊوە؛ هەرمانەو قەدەغەکەرڎەی زوانینە. پێناسەکەرڎەی زوانوو کورڎی بە قەدەغە، تەرسی، جیاکاری، دماکەوتەیی و دڕندەیی جە بنەڕەتنە سیاسەتوو دلێنەبەرڎەی کورڎین. بێگومان گەورەترین وڕایرەی گلێرگەی ئانەن، کە مەتاوۊ بە زوانوو وێش دوۊ، تا بۍ جە زوانوو وێش دوور گنۊوە و زوانوو وێش ویرمشۊوە. ئانە ڕۊشن و ئاشکران، کە گلێرگە زوانوو وێش فکر شیەنۊ، بێگومان کولتووریوو وێش، تاریخوو وێش و ئشناسنامەو وێچش ویر شیەنۊ. ئینە پاکتاوکەرڎەی و جینۊسایدکەرڎەی گلێرگەی و کۊمەڵایەتین، کە جە لاو دەوڵەت – نەتەوەیۊ بە بەرڎەوامی و بە بۍ مرڎای کریان.
جە فروە شۊنەکاو دنیێنە و وەڵۍ بییەی دەوڵەت - نەتەوەینە فرەو وەڵاتا بە زوانوو وێشا دوێنۍ، وەلۍ وەروو هۊکاروو سیاسەتەکاو دەوڵەت – نەتەوەی، کە جە ئەوەڵوو سەدەو ویسەمینە ئەرەمەرزیێنۍ، دەوڵەت - نەتەوەکا دوژمناو دیموکراسی، جە ڕاو سیاسەتوو جینۊسایدی کولتووری و کۊمەڵایەتیوە، جە گردوو بوارەکاو ژیواینە پەروەرڎە و وانایشا بە یەک زوان سەروو گلێرگەیرە سەپنان.
چا مانایا، شۊڕشوو زوانی، کە دەیان هەزار ساڵۍ چیوەڵتەر سەروو خاکوو کوردسانیوە بە سەرمەسقبییەی ژەناو کورڎی گەشەش کەرد و پەی وەڵۍ لوا، حەرچندە مۊرەو وێشا جە بەرەووەلێبەرڎەی ئینسانیەتی دێنە، وەلێم ئارۊ سەروو هەمان خاکیوە، ئا گەلەو ئێمە، کە شۊڕشوو زوانیشا کەرد و گەشەشا پەنە دا، جە وانایۊ و نویستەی و سیاسەت بە زوانوو وێشا قەدەغە کریێنۍ، زمانی کورڎی پێسە 'زوانۍ نەزانیای' مامەڵەش چەنی کریان.
جینۊسایدی کولتووری
سەرەڕاو قەدەغەکەرڎەی بەکارئارڎەی زوانوو ئەدۍ بەئازادانە، ئانە کە جە پەیماننامەکاو ئەورووپای و نەتەوە یۊگێرتەکانە بە جینۊسایدی کولتووری مشناسیۊ، دەوڵەت نەتەوەکاو تورک، فارسی و عەرەبی زوان و کولتووری کورڎییشا وستەن دلۍ چەپۊکەو جینۊسایدی و سڕیەیۊ و گەلەکەکەماشا جە گردوو دەرفەتەکاو پەروەرڎەی و وانای بە زوانوو ئەدۍ بێبەش کەرڎەن.
دەوڵەتوو ئەرەگیروو تورکی، کە سیاسەتوو زوانی جە خزمەتوو سیاسەتوو دەوڵەت - نەتەوەینە بەرەووەلۍ بەرۊ، زوانی کوردی پێسە سوکایەتیێوە پێسە وانێوە ورچنیای پەی زارۊڵاو کوردی دەسنیشان کەرڎەن. پەنەوازا گرڎ کورڎێوە ئانەیە بزانۊ، کە وانەی ورچنیا جگە جە سووکایەتیکەرڎەی بە کوردی و زوانی کوردی حیچی تەر نییا. زمانوو ئەدۍ دایک مەتاویۊ بە حیچ نۊعێوە پێسە وانێوە ورچنیای مامەڵەش چەنی کریۊ، وانەی ورچنیا زوانوو دووەمین، دماو زوانوو ئەدێوە مۍ. وەراوەروو هەرمانێوە چانێنە قسێوە پێسە: "بەش مەکەرۊ، وەلێم هەڵای بەڵێ" یانۍ دەسورگێرتەی جە کۊشیای. ئانە کە پەنەوازا دژوو ئینەی کریۊ، داواو مافوو وانای و پەروەرڎەین بە زوانوو ئەدۍ پێسە بنەڕەتیتەرین و ڕەواتەرین مافی جە گرڎوو بوارەکاو ژیواینە، کە ئادیچ جە ڕاو چالاکییە بەرڎەوامەکا و سەپنای ئا داواکارییاوە بۊ.
ئانە ڕۊشن و ئاشکران، کە کورد دژوو هێرش و پەلامارەکان پەی جینۊسایدوو زوانی، کولتووری و جەستەی، بە وەرەچەمگێرتەی بەخشای گەورەتەرین قوربانی، وێشا بە ساعیبوو زوانی، کولتوور و بیەی وێشا مزانا. جە حەر چوار بەشوو کوردسانی و هەم جە فرەو وەڵاتانە پارێزگاریی جە زوانی و کولتووروو وێشا کەرا.
پەنەوازا گەلەکەما ئیساتێوە جە وەڵاتنە و بەروو وەڵاتیوە خەبات پەی پارێزگاریکەرڎەی جە وانای و پەروەرڎەی کوردی و دلێنەبەرڎەی گرڎوو قۊرتا و ڕاگێرییەکا وەرڎەموو وانای و پەروەرڎەینە بە زوانوو ئەدۍ جە گرڎ وەختێوە زیادتەر وخاستەر کەرا. سەروو ئی خاکیوە، ئاندە خەبات دژ بە سەرکوتکاری، مشۊم ڕوانە دژوو سەرکوتکاریی وێبەوێچ جە کۊشیای بیەی هەرمانێنە، کە گێڵایۊش پەی نییا، بۊ بە خەبات و کۊشیای گرڎ کورڎێوە کە بڕواش بە ئایندێوە ئازاڎی هەن.
زوانی کوردی ڕاسییی وێبییەی کوردین
جەژنەو زوانی کوردی جە دژوو سیاسەتەکاو سەرکوتکەرڎەی پەی بەدەسئاورڎەی هۊشیاری و زانایی، دژوو سیاسەتوو سڕیەیۊ و دلێنەبەرڎەی و دژوو ئا ئەنەیاواینەینە، کە گەرکشا بێویرۍ و بێهۊشۍ بیمۍ، ڕۊو هاگابییەین جە ویر و یادەوەریی گلێرگەی. پی مانۍ، زوانی کوردی ڕاسیی وێبییەی کوردین، پەوکای پەنەوازا پارێزنای و وەڵیوستەی زوانی پێسە وەڵتەری، چێولای پەنەوازیێوە سەرەکیی بییەی سیاسیی ئێمەن، نەریتوو کۊشیای و قەرزی تاریخییش ئینا سەروو شانەو ئێمەوە.
مەبۊ هۊشما بشۊ، کە ئێمە ئینایمۍ جە بەرهەمدارتەرین وەختی تاریخیینە و جە ڕەنگاوڕەنگتەرین شۊنەو تاریخینە. چێنە کە ئشناسنامە، گلێرگە، زوان، ئایین و گەل پێوە کوۍ بیێنێوە، پێوەژیوای گرڎوو هەمەنۊعی و فرەیی و بەروستەیشا بە ئازاڎی و سەربەستی، پەی گرڎووو گەلا بۊ بە جەژنێوە مانادارە. پەوکای شۊڕشوو وەرنیشتی جە گرڎ ڕووێوە ماناو بەرجەستەکەرڎەی ئی جەژنێنە..
سەروو ئی بنەمێوە، مۊدێلوو پەروەرڎەی نەتەوەی دیموکراتیکی جە وەرنیشت و سەرنیشتنە - وەرکەوتوو سوریاینە پەی گرڎوو گەلا، کە مەنتێقەکەنە و دنیانە پەی بییەی، ئشناسنامەی و زوانی کۊشیا، نموونێوە بێهامتای هێزین، ئیراڎە و گەرەکبییەیۍ سروشتی و جەوهەریین. بەقووەتتەرین نیشانۍ بەبنەماگێرتەی یەکسانی، ئازاڎی، مافوو زارۊڵا، دیموکراسی و مافەکاو ئینسانی، کە وەراوەروو ژیواینە بییەن هەرمانەو سەروو شانەو ئێمە و نیشانۍ بەدیئارڎەی ژیواێوە تەرین، ژیواێوە فرەزمان و فرەکولتووریین.
ئێمە ۱٥و ئایارینە، کە ڕۊو جەژنەو زوانی کوردین و جە هەمان وەختەنە ۹۱ەمین ساڵیادوو وەڵابیەیۊ گۊڤاروو هاوارین، جارێوە تەر جە گەلەکەیما مەبارەکش کەرمۍ، جە کەسایەتیی جەلادەت عالی بەدرخان و هامڕایەکاش سڵامشا وەنە کەرمۍ، کە بە فیداکاری و قوربانیۍ فرە گەورە زوانی کوردیشا پەرە پەنە دان و پارێزنانشا"
س.ز
