موراد قەرەیلان ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی داواش جە خەڵکوو ڕحای و بۊتانی کەرڎە، کە جە ورچنیەیەکاو ۱٤و ئایارینە پەی ئەنجامێوە نەتەوەیی شکۊداری کۊشیا.

موراد قەرەیلان ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی داواش جە گەلوو کوردسان بەتایبەتی خەڵکوو ڕحای و بۊتانی کەرڎە، جە ورچنیەیەکاو ۱٤و ئایارینە  ئاوات و ئیرادەو وێشا نیشانە بڎا. پەیاموو قەرەیلانی پەی خەڵکوو ڕحا و بۊتانی پێسنەن:

"گەلی بەڕێزاما جە ڕحا! گەلوو کورڎی، عەرەب و تورکمان!

پێسە مزاندی ڕابەر ئاپۊ دلۍ شمەنە ئەرەپڕان. ئار ویر و فەلسەفەو ڕابەر ئاپۊی نەک تەنیا مەنتێقەکەنە، بەڵکوم  گرڎوو دنیێنە دەنگش دانۊ. بەتایبەتی، چارەسەریێوە، کە مشکیلەکاو دنیێش دەسنیشانۍ کەردێنۍ ، ویر و فەلسەفەو ڕابەر ئاپۊی سەروو پەرسەو ئازادیی ژەنا، دیموکراسی و ژیوگەپارێزنی، بییەن بە هومێدێوە پەی گەلاو جیهانی. گرڎ کەس کە ئینەی وینۊ و هەستش پەنە کەر، بە هومێدیوەش زانۊ پەی وێش. سەرەڕاو ئانەیچ، بڕێوە کۊنفرانسۍ ملا ڕاوە، ئەکادیمییەکۍ کە چاو کۊنفرانسانە قسۍ کەرا ماچا، 'وەختۍ ئێمە ویرۍ و ئەرەمەنەیەکا ئۊجالانی وانمێوە، وێما بە تەلەبۍ عەبدوڵا ئۊجالانی مزانمێ'. یانۍ ویر و ئەرەمەنەیەکا کوردێوە جە ڕحاوە بییەن یاگۍ سەرنجەو گەلاو دنیۍ و ئینجا سەرنجەو ئەکادیمییەکا و زانایاش کێشتێنە پەی وێش، جیهان چێدیوە چیوی تازە فێرۍ با.

ئینە پەی گەلەکەیما و گرڎوو گەلاو مەنتێقەکەی یاگۍ شانازی و ستایشین، هەمان وەختنە پەی خەڵکوو ڕحا یاگۍ شانازیین. بدیە وەرنیشت ئینا پاڵشنە، ئارۊ چاگە سەروو بنەماو ویرۍ و ئەرەمەنەی نەتەوەی دیموکراتیکوو ڕابەر ئاپۊی گەلوو کورڎی، عەرەب، تورکمان، ئاشووری-سوریان و ئەرمەنی پێوە سیستمێوە دیموکراتیکشا وەش کەرڎەن و پێوەرە ژیوا. چا وەختەنە، پێسە خەڵکوو ڕحای، بەتایبەتی گەلوو کورڎی و عەرەب، مەبۊ ئاندە دوورۍ با جە یۊترینی. پەنەوازا یۊبییەی گەلا وەش بۊ. حەرچندە بەینوو گەلاو تورکمانی و گەلوو کورڎینە تا ئاستێوە بڕۍ یۊگێرتەیی هەن،وەلۍ مشۊم فرەتەر کریۊ. بەکوڵی مشۊم هەمان هامکاری ڕحانە ئەنجام دریۊ.

بابەتێوە تەر ئانەن، کە جە ڕحانە چند بنەیانێوە گەورەۍ هەنۍ، سەرڎەموو وێشانە سەرۊک هۊزۍ و عەشیرەتۍ بیێنۍ ئیسەیچ دۊڵەمەندێنۍ، بیێنۍ بە گالانتۊرۍ و گرڎ چڵۍ ڕحانە کەرا. دەموو گرڎوو هاناوەکاشا گێرت. دایمە زارۊڵەکێشا با بە پەرلەمانتارۍ، گرڎ چێوۍ بۊ بە هینوو ئادیشا و گرڎ چێوۍ بە مافوو وێشا مزانا. گەلاوعەرەب، کورد و تورکمانی ڕحانە، کرێکارۍ – گوندنشینەکۍ و هۊز و عەشیرەتە ڕاسواچەکاو ڕحای، نیشتمانپەروەرۍ و وەڵاتپارێزنۍ ئیتر پا دۊخەیە واچدۍ 'وەسێن ئیتر'. چونکوم ئا بنەیانۍ پەی مسڵەحەتوو وێشا ملا پەرلەمانۊ. ئادۍ ملا تا خێزانەکاو وێشا زیادتەر دۊڵەمەندتەرۍ کەرا؛ خەڵکەکەو وێشا کەرا ساعیبوو هەرمانۍ و هەرمانەشا مدا و خزمەتوو گلێرگەی مەکەرا. ئادۍ جە حاڵوو هەژارا حاڵێۍ مەبا. دەوڵەتوو ئاکەپە – مەهەپەی ٨ ساڵێن پەی جەنگوو دژوو کورڎا گرڎوو واریاتوو وەڵاتیش خەرج دا. ئارۊ ئاورایی  و هەژاری هەن، بەڵام ئا بنەیانە دۊلەمەنۍ هاگاشا نیا چەنە. چونکوم ئادۍ جە گەلوو کورڎیوە دوورۍ کەوتێنێوە و پتیشا جە گەلوو کورڎی ورە کەردێنە. دەوڵەتوو ئاکەپە - مەهەپەی گەرەکشا بە پەشتیوانیی خودوو کورڎی هجووم کەرۊ سەروو کورڎی. ئایا ئا بنەیانۍ حەرگیز ئازارەو ویژدانشا هەنە؟ نەخێر، ئەگەر بڕۍ ڕەنج و زەحمەتشا کێشتۍ دەس جا هەرمانێشا ورگێرێنۍ.

پەوکای داوا جە ڕۊشنویرا، زەحمەتکێشا و کرێکارا و گرڎوو بەشەکاو گلێرگەی کەروو، کە سەرنجەشا ئینا سەروو دادپەروەری و ڕاستییەکا وینا: شمە وێتا دیتا، کە جە پرسوسنە چەنی نادادی و نادادپەروەریێوە وەراوەروو یانەو شەنیاشاری کریا. ئا نادادییە ئاکەپە ئارۊ جە وەڵاتەکەمانە کەرۊش، پەی گرڎیما ڕۊشن بییەنۊ، وەلۍ چی سەربارووو ئانەیچ دەنگ بە ئاکەپەی مدا، ئانە ماناش چێشەنە؟ شمە کێندێ؟ شمە کوردێندۍ. خاسا چی ئاندە دژوو ڕەگ و ڕێخەو وێتاندۍ، دژۍ گلێرگەو وێتاندێ! مشۊم شمەیچ چەنی گەلەکەو وێتا بیدۍ. ئەگەر کەسێوە واچۊ ئاد چەنی ئایینەکەو وێشا، ئانە ئا وەختە مشۊم چەنی گەلەکەو وێش  بۊ. کەسێوە چەنی گەلەکەو وێش نەبۊ جە ئیمانی بەرشییەن. پەوکای داوا جە گرڎوو خەڵکوو ڕحای کەروو: ئیتر دمایی پی ئی دۊخەیە بارا، دەنگ بە ڕاسی بڎا. دەنگ بە گالانۊرەکا نەدا. بێگومان ئاکەپە دیارا، بکوشوو کورڎان و چەنی مەهەپە بیێنۍ بە یۊ و دزێنۍ، پەوکای مشۊم دەنگشا نەدەیدۍ. ئانۍ لاو ئاکەپەیۊ پاڵێویێنۍ مەتاوا کێشەکاو خەڵکوو ڕحای، کێشەکاو گەلوو کورڎی و گەلوو عەرەبی چارەسەر کەرا. ئادۍ دماو زەڕی کەوتێنۍ تەماشە کەردۍ و سەرنجە دەیدۍ سەروو ئا کەسا، کە جە نەریتوو هەدەپەیۊ ورێچنیێنۍ، ئانۍ پەی ماوەو ١٠ ساڵا پەرلەمانتاریشا کەرڎەن، ئایا حیچ کەسێوە چادیشا دۊڵەمەند بییەن؟ شمە مشناسدێشا، دۊڵەمەندۍ نێیەنۍ شمە مشناسدێشا.چی؟ چونکوم ئادۍ پەی خزمەتکەرڎەی ملا پەرلەمانۊ. ئیتر چی دەنگشا پەنە مەدەیدۍ، کە پەی خزمەتکەرڎەی ملا پەرلەمانۊ، وەلۍ دەنگ مدەیدۍ پانیشا، کە پەی بەرژەوەندیی وێشا و بنەیانەکاشا ملارە پەرلەمان! خاسا ئینە بێویژدانی نییا؟ کام ویژدان؟ کام ئایین متاوۊ ئینەیە قبووڵ کەرۊ؟ پەوکای حەرکەسێوە خزمەت بە گەلی کەرۊ، مشۊم پەشتگیرێش بیمۍ.

ئیسە رحانە جە ریزی یوۋەمو لیستەکەینە هامسەرکو هەدەپەی بەڕێز "میدحەت سانجار" هەن. ئینەیچ ماناڎارا. مادام هامسەرۊک جە رحاوە ۋېش کاندید کەرڎەن، ئینە پۍ رحای خۊتان مەعنان. مشۊ گرڎ کەسۍ ئا راسیە ۋینۊ، دەس وزۊ سەرو ویژدانو ۋېش، گرڎ کەسۍ دەنگ بە ماف و داڎپەروەری بڎۊ. سەرو ئی بنەمۍ مشۊ دەورو کاندیدەکا پارتو چەپی سەوزینە کۊبیدۍ و هەڵۋێسێوە دیموکراتیک و نەتەوەیی نیشانە دریۊ. ئێمە چەمەڕاو ئانەی جە خەڵکەکەیما جە رحانە کەرمۍ، سەرو ئی بنەمۍ وەشەویسی و رێزو ۋېما پۍ گەلەکەیما جە رحانە پێشکەش کەرمۍ، هیواو سەرکۊتەی پۍ گردلایۍ وازو.

پېسە مزانیۊ "بۊتان" مەیڎانۍ وەرفراوانا. بەشێوە جە سێرتی کۊتەن دلۍ بۊتانیۊ، بەشېوە جە وانیچ سەر بە بۊتانی منریۊرە، حەرپاسە جۊلەمێرگیچ هەن. سڵام جە گرڎو گەلەکەیما چا مەنتیقانە کەرو. کۊشیای چاگە فرە ماناڎارا. قەناعەتم پاسەن کە بەتایبەتی ئاڎ جە جۊلەمێرگەنە ئەنجامۍ فرەعال بەدەسمارۊ.

مەیڎانو شڕنەخی کە ئینا بۊتانەنە، شۊنۍ تایبەتەنە. پۍ تەمامو جوگرافیاو کورڎسانی جە تاریخەنە بۊتان وەردەوام بیەن بە خۊتان دەورېوە گرنگ، جە تاریخو ئێمەیچەنە هەمان ئەرک و پەیامش ھورگېرتەن. فرەو قارەماناما جە بۊتانۊ سەرشا ھوردا. بۊتان شارو قارەمانان. شارو "جومعەی و عادل بیلکانی و فازلەکان و سەربەستەکان، رۆژهاتەکان، بەدرانەکان، چیچەکەکان، زەلالەکان، نوژینەکان، رۊژینەکان، دژوارەکان، دۊغانەکان، حەمزەکان و ئەحمەد رەپۊکان". شارو قارەمانا پی جۊرەنە. جە بۊتان ئا گرڎ قارەمانی و گیانبازی و ۋڵاڎپاریزیە ئەنجامدریان. جە کەسایەتی مەحمود تونجەکانە رۊحو مدرامانی کە جە جزیرە نیشانەدریا، سەرو تەمامو خەڵکو بۊتانی باڵادەسا. حەرپۊکەی جە کۊشیاو خەڵکەکەیمانە سەرکۊتەیشا پۍ واز و رێزو ۋېم پێشکەش بە گرڎیشا مکەرو.

بۆتانەنە مشۊ ھەرمانۍ وەرفراوانە کریۊ. مشۊ ھەرمانەی تاکلایەنۍ نەکریۊ. باوشی پۍ گرڎ کەسۍ کریۊوە. قەناعەتم پاسەن کە بەعزە لایەنۍ هەنۍ کە مەغزو ئاکەپە-مەهەپەیشا جە نزیکۊ ۋینان و نا عیلاجینە بیېنۍ بە جەردەوان. ۋەرو ئانەی ئانۍ زیاتەر جە گرڎلایۍ  جە نزیکۊ چەمڎاری پۍ دۊڵەتو تورکی و مەغزو ئاڎی کەرا، ئانېنۍ. قەناعەتم پاسەن گرڎو ئا لایەنا جە ھورچنیەکانە هەڵۋێسێوە ۋڵاڎپارێزی نیشانە مڎا. هیوا و چەمەڕوانیما پی جۊرەنە. واتە هەم جەردەوانەکۍ، هەم عەشیرەتە گۊرەکۍ، هەم رەنجدەرا و هەمیچ رۊشنفکرا چی وەختە تاریخیەنە جە بۊتان جە روو گیانبازی و چەنە ویەرڎەیۊ پېسە پێۋیسی گیانبازی مکەرا.

بۊتان بەعزۍ لایەنۍ تایبەتیېش هەنۍ؛ وەرو ئانەی دۊڵەتیچ فرە سەرو بۊتانی ھەڵۋېسە کەرۊ. ۋېش جە ۋېشنە زانیاری مۍ کە ماچا والی و قائیمقامەکۍ بە تایبەتی ھەرمانە کەرا. حەرپۊکەی ئا لایەنۍ کە من باسم کەرڎۍ، هەڵۋێسی دیموکراتیک و خۊتان ئیراڎەی کورڎسانیشا فرە ماناڎار بۊ. تەماشە کەری جە شڕنەخ جە ٤ پارتاوە کاندیدۍ پێشکەش کریېنۍ. رژێمو ئاکەپە-مەهەپەیچ ئارۊ بەتەمامی ئاورایش سەرو گەلیرە سەپنان، فەقیری و بێھەرمانی هەن. پۍ چی؟ وەرو ئانەی داهاتو تورکیایشا گرڎ پۍ جەنگی دژوو کورڎا خەرج کەرڎەن. ۋېش جە ۋېشەنە وەزیرەکېشا جە ڕاو کوشتەو گەنجا کورڎیۊ پەسنی ۋېشا مڎا. ماچا ئانڎەما چنە کوشتۍ. ئانۍ بکوژۍ چا نۊعەنۍ. ھاموەخت دزېچەنە. ئا کاندیدېچە کە پێشکەشا کەرڎېنۍ ھەمان جۊرەنۍ. ئا بنەماڵە مشۊ ئیتر جە کۊڵو کورڎی بۊوە. مرڎایۊ دژوو کورڎی ئیسفاڎە بە کەسی مەیاۋنۊ. مشۊ ئیتر پاسە نەکەرا. گرڎو عەشیرەتەکا جە بۊتان، خانەواڎە گۊرەکۍ و گەلەکەما مشۊ یۊگېرا؛ ۋېشا کەرا بە ئیراڎە. مشۊ کەس نەتەرسۊ. مەبۊ جەردەوانەکۍ تەرسا، مشۊ سەلەمناش کە مەسنیا، واچا 'ئیراڎەو ئێمە ئینا دەسو ۋېمانە'. گرڎ کەسۍ مشۊ چی مژارەنە دەس وزۊنە سەرو ویژدان و ئیمانو ۋېش مشۊ جە دژوو گەلو ۋېش ھەرمانە نەکەرۊ. مشۊ خۊتانکەرڎەی جە گەلەکەیش کەرۊ. هیوا و چەمەڕوانیما جە خەلکەکەیما کە تائیسە چنی ئاکەپەی ھەرمانەشا کەرڎېنە ئانەن کە ئی راسیا ۋینا و چی وەختە تاریخیەنە ئاڎېچ چنی گەلەکەیشا یۊگېرا.

قەناعەتما پاسەن کە گەلە ۋڵاڎپارێزەکەما ئەرکو ۋېش جابەجۍ کەرۊ. چی وەختە تاریخیەنە بە پاو گیانبازی مدرامانی تاریخی بۊتانی هەڵسوکۊت کەرا، یۊبیەی ۋېشا بنیاڎمنیا و پی جۊرە سەرگنا. هیواو ئێمە پی جۊرەنە. پېسە ئەڎایاما ۋاتشا، 'دەنگ بە ۋېما مڎەیمۍ'. بێگومان ئینەیچ بە پەشتیوانی جە کاندیدەکا پارتو چەپی سەوزی بۊ. ئەگەر گرڎ دەورو ئاڎیشارە کۊباوە، میانگەو شڕنەخی، جزیری، سلۊپی، هەزەخ، ئەلکۍ، قلەبان و باسای بەدەس مارا. ئا رەنجەی جە گرڎو ئا یاگانە کێشیا، بنەڕەتشا پۍ ئا سەرکۊتەیە ئاماڎە کەرڎەن. سەرو ئا بنەمۍ داوا جە گرڎ لایۍ کەرمۍ کە چی ڕا بە نرخ و مبارەکېنە پۍ ئەنجامێوە شکۊمەنڎانەی نەتەوەیی رەنج بڎا، حۊڵ بڎا. بە دڵ و بەگیان سەرکۊتەی پۍ گەلی بەنرخو بۊتانی وازوو بە رێزۊ سڵام جە گرڎی کەرو".

س. ز/ هـ . ش