موراد قەرەیلان ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی وەڵۍ ورچنیەیەکاو ١٤و ئایارینە جوابوو پەرسەکاو ئاژانسوو هەواڵوو فوراتی (ANF)یش داوە و داواش جە گرڎ لایۍ کەرڎە کە دەنگ بە پارتوو سەوزی چەپی بڎا. قەرەیلان واتیچش، پەنەوازا گەلوو کورڎی چی ورچنیەینە واست و ئیرادەو وێش بە گرڎ لایۍ نیشانە بڎۊ. قەرەیلان داواش جە گرڎوو لایەنەکاو جبەروو هامپەیمانێتییەکەی کەرڎە، کە پەشتیوانی جە پارتوو چەپی سەوزی کەرا و واتش، "ئەگەر ئا پەشتیوانییە کەرا، ئانە بۊ بە هەنگامێوە بنەڕەتییە جە وەڵیوستەی یۊبییەی کورڎسانینە، کە جە ئایندەنە وەش بۊ. بەدڵنیاییوە ئانە هەنگامێوە خاسە بۊ".

 قەرەیلان جە بارەو واتەوواچەکاو سەروو عەبدوڵا ئۊجالانی ڕابەروو گەلوو کورڎی واتش: "جارۍ تەر هۊشوو ئا لایەنا وزمێوە. پیسە قسۍ سەروو ڕابەرایەتیما نەکەرا. ئەو نۊع و ورسونیشتە، ڕووەو ڕابەرایەتیما بێئەخلاقانەن. هەڵوێسوو ڕابەر ئاپۊی هەڵوێستێوە ستراتیژیکا. مشکیلەو کورڎی و دۊخوو ڕابەر ئاپۊی مشکیلە نییا، کە جە تاکتیکوو ورچنیەیەکاو تورکیاینە کریۊ بە ئامڕاز، ئینە مشکیلێوە بنەڕەتیین، پەوکای غەڵەتێوە گەورەن، کە ڕابەرایەتیما کەرڎی بە ئامراز."

چەمپەنەکەوتەکەی چەنی قەرەیلانی:

ئێمە ئینایمۍ مانگەی نەوەو ئایارینە. جمیەرەکەتا مانگەو ئایاری بە 'مانگەو گەشمەرڎا' مشناسۊ. گەرەکتانە چۍ ئەوەڵۊ بۊنەو ئی مانگێوە چێش واچدێ؟

وەڵی ئانەینە بلوو سەروو پەرسەکێت، من یادوو دمایین گەشمەرڎەکاما کەرووە. من جە کەسایەتیی هامڕا "جانشێر ماکۊ"ینە یادوو ئا هامڕایا کەرووە، کە جە ئەیالەتوو مێرڎینینە گەشمەردۍ بیۍ و جە کەسایەتیی "هەژار زۊزان"ینە دا یادوو ئا هامڕایا کەرووە، کە جە سەرحەدنە گەشمەردۍ بیۍ. ئا هامڕۍ جە سەختتەرین بارودۊخنە فیداکارانە کۊشیۍ و ڕووەو دوژمنینە ملشا نەدا، وەرەنگارۍ بیۍ و مردۍ و تا گەشمەردۍ بیۍ. ئێمە سڵام جە مدرامانیشا کەرمۍ و جارێوە تەر وەعد مدەیمێوە، کە یاد و یادەوەرییەکاشا بەزیندەیی برمانمۍ.

ئینجا بڕیوە گەشمەردێما هەنۍ، کە وەڵتەر گەشمەردۍ بیێنۍ، وەلۍ چی پڕۊسەیە دماینەنە گەشمەرڎەنییەیشا ئەرەیاونیا. من بەڕێزۊ یادوو هامڕا "دڵخواز گابار، گوڵچیا گابارۍ و پەلشین نەورۊز"ۍ کەرووە. ساڵانێوە فرە چەنی ئا هامڕایا کۊشیای و خەباتما کەرد.

هامڕا دڵخوازە پەی ماوەو ۳۲ ساڵا کەشەکانە بە فیداکاری، ڕاسواتەی، پاکی و دڵسۊزیێوە گەورەوە کۊشیا و ڕەنجش دا. هامڕایۍ ئاندە دڵسۊزە بۍ، کە جە گرڎ بارودۊخێوەنە دڵسۊزیی وێش پەی ڕابەر ئاپۊی، ڕێکوستەی و خەتەو شەهیدا نیشانە دۍ. من بەڕێزۊ وەراوەروو حەوڵ و خەباتوو هامڕا دڵخوازێنە سەرەو ڕێزی کۊمنوورە و ئەرەیاونووش، وێما بە ساعیبۍ ئا وەعدی مزانمۍ، کە پا ئازیزاما دانما.

هامڕا گوڵچیا ژەنێوە ئاساییەی کورڎە نەبۍ. ئازایانە، بە هەڵوێست، هێز و ئیرادەوە جە شاهۊوە پەی کەشەکاو چەولیک، ئامەد و گارزان جەنگش کەرد و جە گرڎ شۊنێوەنە یاگەپۍ ڕەنجی و کۊشیایش هەنۍ. جە ڕووەو هەڵوێستی شۊڕشگێڵنی و هامڕاێیەتیوە، جە ڕووەو پێوەسبییەی بە ڕابەر ئاپۊیۊ، ئادە هامڕاێوە نموونەییە بۍ، کە ئاستێوەش بەدەس ئارڎەبۍ، ئەندامەو فەرماندەیی قەرارگەو ناوەندیما بۍ.

من بەڕێزۊ یادوو گرڎوو ئا هامڕایاما کەرووە و وەعد مدەو، کە ئێمە دایمە دڵسۊزۍ هامڕایەتیما بیمۍ.

جیهان ئایماز گەشمەرڎەو دۊزوو ئازادی  و کولتووری کورڎیین

جە هەمان وەختەنە، بەڕێزۊ یادوو هونەرمەند "جیهان ئایماز"ی کەرووە، کە جە ئەنجاموو هجوومێوەنە ئیستەنبوڵنە  گیانش جەدەس دا و بەڕێزۊ یادش کەرووە و سەرەوەشی و هامخەمیی وێم پەی بۊ یانەیشا بەر وزوو. "جیهان ئایماز"  گەشمەرڎەو ئازادی و کولتوور و فەرهەنگوو کورڎی بۍ. وەروو هاواروو هونەر و فەرهەنگوو کورڎی جە جادەکاو ئیستەنبوڵینە کریا ئامانج و گەشمەرڎە بی. یادوو گەشمەرڎە جیهان ئایمازی کە دایمە هەمیشە جە کۊشیای ئازادیی کورڎسانینە بەزیندەیی مەنۊوە.

ئەگەر گێڵووە سەروو پەرسەکێت؛ پێسە واتت، مانگەو ئایاری مانگەو گەشمەرڎانە. ئانە ڕاسا، کە کۊشیای و خەباتوو ئێمە جە گرڎ سەرڎەمێوەنە گەشمەردۍ وێش هەنێش، وەلێم مانگەو ئایارینە پەی شۊڕشوو کورڎسانی و هەم پەی شۊڕشوو تورکیایچ گەشمەردۍ فرۍ بەخشیێنۍ. ئەگەر ئێمە سەروو بنەماو ڕیزبەنیی ڕۊی بیمۍ، ئەوەڵۊ وەلی گرڎ چێوێنە گەشمەرڎاو تەقسیمی جە ۱وو ئایاروو ۱۹۷۷ینە هەنۍ، جارێوە تەر جە۱ وو ئایاروو ۱۹۸۱ هامڕا "عەبدولقادر چوبوکچو" جە  مدرامانوو فەلەستینینە دا گەشمەرڎە بی. لە ۲ۍ ئایاروو ۱۹۸۲ینە "محەمەد قەرەسونگور و ئیبراهیم بیلگەن" گەشمەردۍ بیۍ. جارێوە تەر جە هەمان ڕۊنە جە ساڵەو ۲۰۱٦ینە هامڕا "ئازاد سیسەر و چەکدار ئامەد " گەشمەردۍ بیۍ. واوەی جە ساڵەو ینە۱۹۹۸، "حەمزە ئەمەرین" و هامڕێکێش جە جودینە گەشمەردۍ بیۍ. لە ٦وو ئایارینە سەرمەشقەکاو شۊڕشوو تورکیای "دەنیز گەزمیش، یوسف ئاسلان و حوسێن ئینان" گەشمەردۍ بیۍ.

گەشمەرڎەبیی ئاەی شۊڕشگێڵنە بەنرخا جە تورکیاوە پەی کورڎسانی کاریگەریی فرەش بۍ. دیسانۊ جە وەرکەوتوو کورڎسانینە گەشمەردۍ هەنۍ. "شیرینەی عەلەم هولییە، فەرزاد کەمانگەر، عەلی حەیدەریان و فەرهاد وەکیلی" جە ۹و ئایارینە گەشمەردۍ بیۍ. ۱۱و ئایاری ڕۊو گەشمەرڎەبییەی فەرماندەی ئازیز "خەرزان هاوڕۍ هۊزان میزگین"ین. جە ۱۳و ئایارینە، "لەیلا قاسم"ە، چەنی ٤ گەنجاو کورڎی بەغدانە دریۍ قەنارە. ئینجا جارێوە تەر ١٦و ئایارینە ڕۊو مدرامانوو هەولێرینە بە سەرمەشقبییەی "هەڤاڵ ساڵحی و هێلین"ی. چا ڕووەنە فرەو هامرایەکاما  دژوو هجوومەکاو پارتی (پەدەکە)ینە وەرگێرییشا کەرد و گەشمەردۍ بیۍ.

حەرپاسە ١٨و ئایاری رۊو گەشمەرڎەبییەی گەورەما شۊڕشگێڵنی ئینترناسیۊنالیست هامڕا "حەقی قەرار"ین. هامڕا حەقی جە هەمان وەختنە یووەم گەشمەرڎەو قۊناغوو پارتیبییەین. جە هەمان ڕۊو ساڵەو ١٩٧٣ یۊ جە سەرمەشقەکاو شۊڕشوو تورکیای "ئیبراهیم کایپاکایا" گەشمەرڎە بی. ئینجا ساڵۍ وەڵۍ گەشمەرڎەبییەی هامڕا حەقیینە جە هەمان ڕۊنە هامڕا "فەوزی ئاسلانسۊی" گەشمەرڎە بی. جە ١٨و ئایاروو ١٩٨٢ جە زیندانوو ئامەدینە وەرانوەروو ئەشکەنجەی دڕندانەینە هامڕا "فەرهاد کورتای، مەحمود زەنگین، ئەشرەف ئاینک و نەجمی ئۊنەر" بە سۊچنای جەستەو وێشا گەشمەردۍ بیۍ. جە ١٩وو ئایاروو ١٩٧٨ هامڕا "خەلیل چاوگون" گەشمەرڎە بی. دماو ساڵێوە هامڕا "موسلوم باران" گەشمەرڎە بی. جە ٢١وو ئایارینە هامڕا جەلال خەجۊ (ڕەمەزان کاپڵان) و هەمان ڕۊ هامڕا ئیسماعیل (خدر بینگول) چەنی ١٩ هامڕایا گەشمەردۍ بیۍ. ٢٥وو ئایاروو ٢٠١٢ ڕۊو گەشمەرڎەبییەی هامڕایا "هێرش و ئاندۊک"ین، کە جە قەیسەرییە چالاکیی گیانبازییشا کەرد. ئەو هامڕا بەنرخۍ بە چالاکیەکەیشا سەرڎەمێوە تازەشا دەس پەنە کەرد. حەرپاسە جە ساڵەو ١٩٧٨ هامڕا ساری عومەر (مستەفا ئۊمورجان) چەنی گرووپێوە جە هامڕایا گەشمەرڎە بی. جە ٢٧وو ئایارینە هامڕا قاسم ئەنگین (ئیسماعیل نازلیکول) گەشمەرڎە بی، ئەنداموو کۊمیتەو ناوەندیما هامڕا سەبری (ئەمین ئاسلان) جە ڕوەکاو ئاخیروو مانگەو ئایارینە گەشمەرڎە بی. ئینجارە جە دماحەفتەو مانگەو ئایارینە هامڕا جەمشید (ئەحمەد کاسیپ) و ئا گرووپە چەنییش بێنۍ گەشمەردۍ بیۍ. گەشمەرڎەبییەی هامڕا "سیپان ئامەد" و "ڕۊژبین سەرحەد"یچ جە دمایین ڕووەکاو  مانگەو ئایارینە بۍ. جە ٣١وو ئایاروو ١٩٧٢ینە یۊ جە سەرمەشقەکاو شۊڕشوو تورکیای "سینان جەمگیل" چەنی گرووپێوە جە هامڕایاش پەی ئەوەڵ جاری جە کيشنە گژیۍ و جە نورحەق-نە گەشمەردۍ بیۍ.

یانۍ جە مانگەو ئایارینە پێسە گەشمەردۍ فرێما دێنۍ. وەروو ئانەی بە مانگەو گەشمەرڎا نامییەی بیێنە. بەتایبەتی وەختۍ هامڕا "حەقی قەرار" گەشمەرڎە بی جمیەرەکەما هەڵای نەبیەبۍ پارتی. کۊمەڵێوە گەنجۍ سەرقاڵۍ خەباتوو ئایدۊلۊژیای بێنۍ و حەوڵۍ دێنۍ بلا قۊناغێوە تازەوە. هامڕا حەقی ئا وەخت بە هجوومێوە پلانپەیمجیای کۊنترانە گەشمەرڎە بی.

ئیتر ونی مجیێنە؛ گێڵایۊ نییا

رابەرایەتیما دماو گەشمەرڎەبییەی هامڕا حەقی واتش کە 'ئیتر ونی مجیێنە، گێڵایۊ نییا'. ئینجا پەی بەرزئرمانای یادوو هامڕا حەقی بەرنامەو پەکەکەیش نویستۊ، قەراروو حیزبببییەیش دا و ئەنداماو جمیەرەکەی گوزارشت جە ئەوەڵوو شێوازوو ژیوایۍ پەیوەسسیشا بە یادوو گەشمەرڎا دا. ئانە حیزبەکەمانە بی بە جۊرێوە جە ژیوای. گرڎ گەشمەرڎەبییەێوە چەنی وێش بنەماو قۊناغێوە تازەیش خولقنا. هەنگامێوە تازێش بەرەووەڵۍ بەرڎە. دوژمنێما ئا هجوومۍ کە کەراشا سەرما سەروو بنەماو ئانەینە، کە وەڵی پا هەنگاما گێرا و ئا هجوومێچە هەڵای هەنۍ.

وەلۍ هامپەشتییەکەو ڕابەر ئاپۊی، کە پەی حەر گەشمەرڎەبییەۍ جواب خولقیۊ، چەنی ویش قوێوە تازەش خولقنا. ئیتر چێوە کورڎساننە گەشمەرڎەبییەی لاوازی نییا، بووە سەرچەمە و بناغەو بەقووەتبییەین. حەر یاگێنە گەشمەردێما دێبا کاریگەرییش سەروو خەڵکوو ئا یاگۍ نیانرە. وێس جە وێشنە خەڵکی لاوازیچ نۍ دلۍ حیزبەکەیما. حیزبەکە یاگۍ بەشداریی گرڎ کەسی نەبۍ، بەدڵنیاییوەیاگۍ وەرپەرسبییەی وەراوەر بە بە تاریخی و گلێرگەی بۍ، مامەڵەکەرڎەی ئەخلاقی و ئینسانیی قووڵی بۍ. پێسە خەڵک قەراروو بەشداریی جمیەرەکەییش کەردێنە. پێسە گیانوو ڕەفاقەتی و هامڕایەتی بەینوو هامرایەکامانە لوان وەڵێوە، جە چوارچووە دڵسۊزینە پەی گەلی، گرڎ گەشمەرڎەبییەیۍ سەروو بنەماو یادکەرڎەیۊکا دڵسۊزی، قووڵبییەیۊش خولقنا. تا ئارۊیچ ئانۍ بەراما ڕاوە گەشمەرڎەکێمانی. پەوکای ئێمە ئەرەیاونمێش کە سەرچەمەی سەرەکیما هێز وقوەتما گەشمەرڎەکێمانۍ، هیزی و ئارۊ و سەوایمانۍ. پەوکای ڕابەر ئاپۊ واتش، ' حیزبەکەما حیزبوو گەشمەرڎان. چونکوم ئادۍ بە ونەو وێشا کۊشیای کورڎسانیشا خولقنا. پێسە هامڕێوە گەشمەرڎا، ئێمەیچ پێوەس پا قەراریوە، کە دانما پەنەشا تا ئاخیر پۊشۊ پابەندێنمۍ. یادشا بە زیندەیی و بەرزی مازمێوە. سەروو ئا بنەمێوە ماچمۍ کە گەشمەردۍ مەمرا. وەروو ئانەی مشۊم یاگی حەر گەشمەردێوە پەڕە کریۊوە و عەلەمەکێسا کە پەیشا جیا ئاستیمۍ قەت ماگنۊرە سەروو زەمینی. پیسە تاومێڕۊحشا شاد و زیندە کەرمۍ. ئادۍ سەرجەمەو هێزوو ئێمەنۍ و نەمرێنۍ.

سەبارەت بە مانگەو گەشمەرڎا متاوو ئیندە واچوو.

هاموەخت بارەو ڕابەر ئاپۊیۊ هەواڵۍ و وەسەنگنایۍ تازۍ وەڵی باوە. بەتایبەتی بڕێوە هامپەیمانیۍ جیاجیۍ سەروو بنەماو پڕوپاگەندەی دژ بەیۊی، ئاماژەشا بە دیداری چەنی ڕابەر ئاپۊی کەرڎەن. وەلۍ چەولایچۊ گۊشەگیریێوە قورس کە زیادتەر جە دووۍ ساڵان سەروو ڕابەر ئاپۊیۊ هەن. شمە چێش ماچدۍ پەی ئا هەواڵا،  کە جە بارەو ڕابەر ئاپۊیۊ  وەڵی کریاوە و  دۊخوو ئیسەی چەنی ویندێ؟

پێسە باسما کەرد جە سیاسەتوو تورکیاینە بە تەنیا مشتومڕی یەکلایەنە بارەو ڕابەر ئاپۊیۊهەن. ڕابەر ئاپۊ نۊعێوەن دنیانە هامشێوەش نییا، ئینا چێروو گۊشەگیرییێوە تندینە. پێسە ئەشکەنجەی دەروونیی درێژخواینی. ٢٦ مانگێن بارەو ڕابەر ئاپۊی و ئا یەرە هامڕایاوە کە چەنیشنۍ زینداننە هیجدەنگوباسێوە نییا. جە سەرڎەمێوەنە کە تەکلەنۊجیاو پەیوەندییەکا پاسە وەڵۍ کەوتەن حیچ کەس زانیارییش سەروو ئیمراڵی نییا. ڕابەر ئاپۊ جە دۊخۍ دژواری چینەنە گیریان. ئینە جە ڕووەو نەتەوەیی و میاننەتەوەییچنە پاشێلکاریی یاسایەکاو و پیمەرە ئەخلاقییەکان.

ئاکەپە-مەهەپە پاسە مامەڵە کەرا پێسە ئانەی چەنی پەکەکەی بلا ورچنیەیۊ

سەرباروو ئانەیە ڕابەر ئاپۊ چا دۊخەنە کریان زیندان، بارەیچشۊ واتەواچ کریۊ. وەلۍ کەس مەواچۊ'با پەیلوای ئادیچ ورگێرمۍ، با ئادیچ قسۍ کەرۊ، ئاخۊم پەشتیوانی جە کۍ کەرۊ؟' یۊ ماچۊ 'شمە لوێندۍ لاش و داواو پەشتیوانیتا چەنە کەرڎەن'، یۊ ماچۊ، 'نا شمە چەنی هامڕایەکاش هامپەیمانیتا کەرد و وەعدتا پەنە دان'. ئینە قسەکێنۍ. ئیساتۍ ئاکەپە-مەهەپە پاسە مامەڵە کەرا ئجۊ چەنی پەکەکەدا لوێنۍ ورچنیەیۊ. ئینە مشکیلەکەن. ئینە هەمان وەختەنە بەروزو چێشین ؟ بەروزوو ئانەین کە ڕابەر ئاپۊ جە سیاسەتوو تورکیاینە فاکتەرێوە سەرەکیین و ساعیب هێزا. ئەگەر پێسە نەبیۍ، ئا گرڎ قسیسە بارەوە نەکریێنۍ. ئیسە کە دەسەڵات مزانۊ کە ڕابەر ئاپۊ، ڕابەروو گەلوو کورڎین و جەنی ئانەیچە کاریگەریی خاسش هەن سەروو جمیەرە شۊڕشگێڵنەکاو تورکیای، جە سیستمێوە چینەنە کە وێنەش نییا، کریان زیندان. ئۊپۊزسیۊنیچ مەواچۊ کە 'ئینە چێشا ڕووە مڎۊ، خاسا یاسێوە نییەنە؟ ئا گۊشەگیرییە چێشا؟ خاسا ئا گۊشەگیرییە ڕەواو حەقین؟

ئا مامەڵە کە ڕابەرایەتیما کەرا بە ئامراز، کرڎەوەی نائەخلاقین

جارێوە تەر گەرەکمانە لایەنەکاهۊشیارکەرمێوە؛ بارەو ڕابەرایەتیماوە پێسە قسۍ نەکەرا. ئا مامەڵەکەرڎەیە  کە ڕابەرایەتیما کەرا بە ئامراز، کرڎەوەی بێئەخلاقانەن. یاگۍ رابەرایەتیما یاگێوە ستراتیژیکەنە. پەرسەو کورڎی و ئا دۊخەو ڕابەر ئاپۊی کە چەنەشا، پەرسێوە نییەنە کە جە تاکتیکەکاو ورچنیەینە کریۊ بە ئامراز، پەرسێوە بنچینەییەنە. پەوکای حەر مامەڵەکەرڎەێوە کە ڕابەرایەتی کەرۊ بە ئامراز، غەڵەتێوە گەورەن.

لاێوە تەریجۊ گرڎوو ئانیشا شکە و گومانە وەش کەرا، کە بڕێوە گرووپۍ ڕابەر ئاپۊی بە ئامانج گێرا. چا چوارچووەنە ئیتر ئیساتۍ ئاسایش و سڵامەتیی ڕابەر ئاپۊی ئینا چێروو تەرسێنە. پێسە مزانیۊ کە ڕابەر ئاپۊ تەنیا زیندانیێوە  نییا دەسوو دەوڵەتیوە؛ پێسە مزانیۊ ئا هێزۍ ڕابەرایەتیماشا گێرت و داشا بە تورکیای هێزۍ پیلانگێڵنێنی. ئادۍ وەرپەرسێنۍ چەنەش. پەوکای داواشا چەنە کەروو، مشۊم جو وەختی هەستیارنە وەرپەرسبییەی وێشا سەلەمنا. جە بارەو سڵامەتی و ئاسایشوو رابەر ئاپۊیۊ. مشۊم هێزە میاننەتەوەییەکۍ و هەم دەوڵەتوو تورکیچ کە بەڕسمی وەرپەرسا چی بابەتەینە وەرپەرسبییەی وێش بەر وزۊ.

مشۊم گرڎ کەس بزانۊ کە ڕابەر ئاپۊ بنەماو یۊبییەی تورکیاین. ئەگەر چا بارۊ زەرەرێوە بۊ، یۊبییەی تورکیای وەش مەبۊ. نەک بە دەیان ساڵۍ، بە سەدان ساڵۍ دوژمنایەتیێوە تازە بەینوو گەلانە گنۊ ڕووە. پەوکای مشۊم گرڎ کەس چێگەوە وێش بە وەرپەرس بزانۊ، پێسە ڕابەریما نەکەرا بە کارت و ئامرازوو تاکتیکوو ورچنیەی و گرڎ کەس بە پاو پیمانەو وێش مامەڵە چەنی ئا بابەتەیە کەرۊ. ئێمە چا بارەوە جارێوە تەر گرڎ کەسی هۊشیار کەرمێوە. وەلیم مشۊم گەلەکەما و دۊسەکێما چی بوارەنە هۊشیارۍ و هەستیارۍ با. بە زانای و هاگاداربییەی چانەیە کە گرڎوو ئا مشتومڕا قۊرتێنۍ پەی  سەروو سڵامەتیی ڕابەر ئاپۊی، مشۊم گرڎ کەس هەرمانەو وێش کەرۊ.

پەنەوازا گرڎما جە دەوروو پارتوو چەپی سەوزینە یۊی گێرمۍ

دەسەڵات و هەم لایەنەکاو ئۊپۊزسیۊنی ئی ورچنیەیە پێسە ورچنیەێوە چارەنویسسازی وینا. شمە بارەو ورچنیەیەکاو ۱٤و ئایاریوە، کە ماوێوە کەمش مەنەن کریا، چێش ماچدێ؟

ئانە ڕاسا؛ گرڎ کەس ماچۊ ئی ورچنیەیە پەی ئایندەو تورکیای و پەی گرڎوو ئانیشا تورکیانە مژیوا گرنگا. بێگومان ئا ورچنیەیۍ، کە چی سەرڎەمەنە کریا مانێوە گرنگنەشا هەنە. وەڵتەر چابارۊ بڕۍ قسێما کەردێنۍ، وەلۍ ئی ورچنیەیە پەی گەلەکەیما و پەی گرڎوو ئانیشا کە چی سیستەمنە زەرەشا پەنە یاوان گرنگا. ئی ورچنیەیە پەی گرڎوو بەش و پێکئامایەکا، کە جە سیستەمی دوورێوزیێنۍ، بەتایبەتی کورد، عەلەوی، چینوو کرێکاری و جمیەرە چەپ و سۊسیالیستییەکا فرە گرنگا. بەتایبەتی جە ماوەو ئی ٨ ساڵی ویەرڎەینە، ڕژێموو ئاکەپە – مەهەپە – ئەرگەنەکۊن بە دید و عەقڵییەتێوە تازەوە حەوڵۍ لاوازکەرڎەی و ڕادەسکەرڎەی گەلەکەیما داشا. وەروو ئانەیچ دژوو زیندانییەکا، کەشەکا، جادەکا و سیاسەتوو کورد، شەپۊلێوە فرە سەختەو هجوومیشا دا. پێسە، گەرەکشا بۍ گلێرگەو کورڎسانی وزا دەسووو وێشا. حەر چەنی سیاسەتوو بەینوو ساڵاو ١٩٢٥ و ١٩٣٨ینە سیاسەتوو پاکتاوکەرڎەی و سڕیەیۊشا بەرد ڕاوە، تا دماو ٣٠ ساڵا کورد بێدەنگ کریا، یان چەنی کودەتاو ئەنجوومەنوو سەروازیی فاشیستی ۱۲و ئەیلوولی کورڎساننە سەر کەوت و چەوسیایۊیۍ گەورە کریا و گلێرگەی کورڎی پەی دەیان ساڵا لاواز و بێتوانا کریا، جە بنەڕەتنە، ئاکەپە - مەهەپە گەرەکشا بۍ هەمان چێوی وەراوەر بە کورڎی کەرا. چەنی واتشا، ئێمە فەتحوڵایەکا دلێنە بەرمۍ، ئادێچ بەوەرفراوانی ڕووەو تیرێشا کەردێنە جمیەروو ئازادیی کورڎسانی. یانی ڕژێم گەرەکش بۍ بە هەمان هێزوو وێشۊ گەلوو کورڎی لاواز و بێئیرادە کەرۊ.

بەس وەڵی گرڎ چێوێوەنە، مدرامان جە ئیمراڵی و جە گرڎوو زیندانەکا و کەشەکا و جادەکا و گرڎ یاگێنە یاوا پەنە. گەلەکەما وەرگێرییش کەرد و جارێوە تەر سەلەمناش، کە هێزێوە بنچینەیی و بنەڕەتیین، کە مەتاویۊ پاسە دلێنە بریۊ. یانۍ ئادۍ نیشانەشا دا، کە بە تانک و تۊپۍ و دایوەنەی و گێرتەی و زیندان و ئەشکەنجە و گۊشەگیری وێشا تەسلیم مەکەرا. بەکوڵی، گەلەکەماسەرەش نەکۊمنارە.

ئیسە دماو ئی  پڕۊسەیە ورچنیەی کریۊ. پەی ئانەیچ پەنەوازا گەلەکەما دماو مدرامانێوە تاریخی، بە بەقووەتی ئیرادە و واستەی وێش جە مەیدانی سیاسینە نیشانە بڎۊ. پەی نموونەی، هامپەیمانیی نۊعاونۊع بەینوو هێزە کورڎییەکانە، ئینجا بەینوو وڵاتپارێزناو کورڎسانی و هێزە چەپڕەو و سۊسیالیستییەکانە وەش بۊ. ئی هێزە چێروو چەترەو پارتوو چەپی سەوزینە بەشداری ورچنیەیەکانە کەرۊ. بەتایبەتی مشۊم گەلوو کورڎی چی ورچنیەینە هێزوو وێش زیاد کەرۊ و واست و ئیرادەو وێش نیشانەو گرڎلایۍ بڎۊ. ئینە پەرسێوە گرنگەنە. گێرا بەینوو هۊزەکا و عەشیرەتەکانە، بەینوو تاکەکانە و بەینوو بەشە جیاوازەکانە ناکۊکی بۊ. گێرا بڕۍ پاڵێویۍ بە دڵوو بڕۍ کەسا نەبا، ئینۍ گرڎ لاێوە چون قۊرتۍ گرنگتەرۍ هەنۍ. قۊرتۍ نەتەوەیۍ هەنۍ، کە پەیوەندییشا بە ئایندەو گەلوو کورڎیوە هەن، پەوکای پەنەوازا گرڎ لاێوە چی سەرڎەمەنە یۊگێرتۍ با و یۊگێرتەیی وێشا نیشانە بڎا.

تەنانەت هێزە کورڎسانییەکێچ هامپەیمانیی ئازادی و دیموکراسیشا مەرزنارە. تەنیا بڕۍ لایەنۍ ئینۍ جبەروو ئی هامپەیمانیوە. من داوا جە لایەنەکاو جبەروو ئی هامپەیمانییە کەروو: پێسە وەڵتەرۍ دیما، ئەگەر جیا جە یەک پاڵێویایشا بۊ، مەتاوا ئەنجامشا بۊ، وەلۍ متاوا پەشتیوانی جە هامپەیمانیی چێروو چەترەو پارتوو چەپی سەوزینە کەرا. ئەگەر ئا پەشتیوانییە کەرا، بەدڵنیاییوە مشۊم هەنگامێوە بنەڕەتییە پەی وەڵێوستەی یۊبییەی کورڎسانی، کە جە ئایندەنە وەش گرڎ دلێشنە بەشدارۍ با. ئانە بۊ بە هەنگامێوە خاسە، پەوکای داواکارییم پەی ئا هیزا ئانێنە. بەکوڵی، پەنەوازا گرڎ کەسێوە جە دەوروو پارتوو چەپی سەوزینە  کۊ بۊوە و چی بابەتەنە واست و ئیرادەو وێش نیشانە بڎۊ. گرنگیی ئی ورچنیەیە پەی گەلەکەیما سەروو ئا بنەمێنە. بێگومان ئینە پەی گرڎوو تورکیای گرنگا کە بەدڵنیاییەوە فاڕیای دلێشەنە فرە پەنەوازا.

س.ز