هەنار یۆن چا مێوە موبارەک و وەشا کە جوغرافیاو زاگرۆسینە هەن. هەنار جە دلۍ ئەفسانەو ئایینە کوردییەکانە پێگێوە موبارەک ‌و تایبەتش هەن. بە مەڵامەتو ئانەی هەنار پەڕا جە دننۍ و پێسەو مێوە و بەرەکەتی و جە ئەڎابییەی تەماشەش کریان‌ و ئشناسیان.

جە کولتووروو کوردەوارینە پێسەو ڕەمزوو بەرەکەتی یۆن چا مێوا، کە شانانشا پەی وەیوۍ پێسەو ڕەمزوو پیت ‌و بەرەکەتی‌ و تا بە ئارۆیچ زەما هەنار پیشکەش بە وەیوۍ کەرۆ. کوردەوارینە هەنار دریان پا ژەنا کە جە دماو لوای دلۍ ژیوای هامژینی زارۊڵەشا نەبیەن، تا بۆنە بە مەڵامەتو‌و ئانەی زارۊڵەشا بۆ. سەروو بنەماو ئانەی کە میوێوەن دەلالەت جە فرەبیەی کەرۆ، بیەن بە نامێوە وەروەڵا دلۍ گلێرگەو کوردینە. جە نموونەو: نامۍ "هەنارە، نار، گوڵنار و نارێ". 

هەنار جە ئەدەبیات‌ووهۆرامینە نامێوە مێڵانێش هەنە ‌و پێسەو مێوێوە ئاتەشگەی ئشناسیان. ڕەنگە سوورەکێش جە ڕەنگە‌ی سوورە و خوڎاوەندە کۆششکارەکا هۆرامانی ‌و خوڎاوەندوو میترای مشۆ. دلۍ ئەفسانەکاو زاگرۆسی و ئەدەبیاتەکەیشەنە هەنار یاگێوە تایبەتە بە وێش هەنەش. ئینە سەرەڕاو ئانەی کە چنڎین نامۍ دەگایاو شارەکا کوردسانی نامەکێشا جە نامۍ هەناریۆ سەرچەمەش گێرتەن. پێسەو دەگاو هەنارەی، ئەنارکی جە شاروو ئیلامی و ئەنار جە سەرحەد باخەهەنارە جە گەرمیان. چنڎین نامۍ دەگایاو شارایچ جە وەڵاتا وەرکەوتوو میامینی هەنۍ کە نامەکێشا جە هەناریۆ هورگیریێنۍ. هەنار جەلاو یابانییەکاوە بە "زاکورۆ" نامێش نریان، کە جە نامۍ زاگرۆسیۆ هورشا گێرتەن. حەرپاسە جە تاتە هەڕینەکا سۆمەرینە پەیکەروو ڕسموو هەناری وەرچەم کۊتەن، کە پێسەو دارو موبارەکی‌ و دارو ژیۋای، هامشێوەو تەوتەمی وینیان.

"جە سوورەتە‌و ئەلڕەحمانینە ٦٨جارۍ نامێش بریێنە"

جە پانیشتوو شارو سنەیەنە گۆشەوارۍ ئیزیێنێوە، کە سەروو شێوەو هەناری وەشێ کریێنۍ‌ جە ماددەو ئاڵتوونی، وەڵینگەو گۆشەوارەکا گێڵۆوە پەی سەردەموو دەسەڵات ‌و هاخامنشینەکا. نموونۍ فرۍ هەنۍ چانەی کە جەلاو دەسەڵاتدار و پاشاکاوە، هەنار پێسەو دار و میوێوە موبارەکی تەماشا کریان، حەر جە سارگۆنی یووەمۆ تا بە داریوشی یووەم. جە دینوو میترای‌ و کولتوورو هۆرامانینە بە مەڵامەتو‌و ئانەی تاجە‌و سەروو پاشاکا سەرو شکڵوو ولەو هەناری، هۆرگیریان‌ کەردەنشا سەرەشا، تا بە ئارۊیچ پێسەو وېش مەنەنۆ، مەڵامەتوو ئینەیچ پەی ئا ڕاسییە گێڵۆوە، کە یووەمین جار هەرمانبەدەسۍ جە هۆراماننە و میزۆپۆتامیانە سەرەشا هوردان‌. موبارەکیی هەناری جە گۆرانییە‌ و ئایینە کوردییەکانە بەجۆرۍ فراوان بییەن، کە کاریگەرییش سەروو ئایینە ئیبراهیمییەکایچ کەردەن و قورئانەنە؛ جە سوورەتە‌و ئەلڕەحمانینە ٦٨جارۍ نامێش بریێنە.

جە ڕازە و وەشەسیایی شیرینۍ ‌و فەرهاڎیچەنە، ئاماژە بە هەناری کریان. پاسە باس کریان جە کەشوو بێستوونینە، دارهەنارۍ بییەن، دارهەنارەکە پەی ئاوەختییە گێڵۆوە وەختۍ فەرهاڎ هەواڵوو مەرگوو شیرینۍ مژنەوۆ، تەوەرۍ کێشۆ سەرەو وێشەرە، دەسەو تەورەکەی جە داروو هەناری وەش کریان و وناوی بۆنە، جە کەشوو بێستوونینە گنۆ سەروو زەمینی، سەوز بۆوە و نامێش نریۆ دارهەناروو فەرهاڎی. ئانەی گرنگا چی ڕازېنە ئانەن کە یاگۍ ڕووەداکەی کە سنووروو باوڕی ئایینی میترایی ‌و گۆرانین و خودوو فەرهاڎیچ خەڵکوو یاگەکێن، دووەم: ئی ڕازۍ جارێوە تەر ئاماژەن بە پیرۆزیی دارووهەناری، کە تا بە ئارۆیچ دلۍ گلێرگەو هۆرامانینە پیرۆزیی هەناری پێسە وېش مەنەنۆ. حەرپاسە جە ئەفسانەکا ئێرانیچەنە و کتیبو‌و شانامەو فیردۆسیینە باس چانەی کەرۆ، کە داروو هەناری جە ونەو سیاوەشی پەیدا بیێنە، وەختۍ کە مجیێنە سەروو زەمینی پی جۊرە دارووهەناری پەیدا بییەن.

"هەنار نەزرە کریۆنە و پێسەو سەوقاتی بەخشاش"

 هەنار یۆن چا مێوا کە ئامادەیۍ فرەش جە شەوچەرەکانە بییەن چنی نیشتەیرەو دەنگوەشەکا هۆرامانی و چڕیەی سیاوچەمانەی ئامادەییش بییەن. جە وەڵینگەو باوڕی یارسانینە دارووهەناری یۆن چا پیرۆزییا کە قەڎرۍ فرەش هەن. ئیسەیچ ساڵانە جە هۆرامانەنە جە ئاخروو فەسڵە دڵگیرەکەو پایزی ئەوەڵوو فەسڵوو زمسانینە، جەژنەو هەناری بریۆ ڕاوە، کە وەڵینگەش گیڵۆوە پەی سەردەمو‌و ئاینوو ‌میترای و خوڎاوەندوو ئەڎۍ. لاو پەیڕەوا ئایینو‌و یارسانیوە جە جەژنەو خۊتانکاریەنە، هەنار نەزرە کریۆنە و پێسەو سەوقاتی بەخشاش بە هەنترینی، حەرپاسە کەڵەشێریچ، کە نیشانۍ باوڕی زەردەشتین ‌و پێسەو سومبول ‌و ئەرەیاۋنای بەرکۊتەی‌ ڕۆجیاری‌ و ڕۆشنایی، جەژنەو خۊتانکارییەنە سەرە بڕیۆ. ئایینوو زەردەشتینە شوڵەو هەناری موبارەکەنە و جە شوڵە تازەکا دارهەناری دەسەشا وەش کەردەن‌ و سەروو ئا واردارە نیانشارە، کە مەراسیمەکاشانە گێڵنانشا،پێسە ڕەمزۍ پۍ پیتوو بەرەکەتی کە پەنەش وچیان بەڕەسم.

"لاو یارسانەکاوە کاردی مەڎریۆ هەناری ‌و بەدەس لتش کەرا"

 هەنار تا بە ئارۆیچ جە دلۍ پەیڕەوکارا باوڕی زەردەشتینە مەنەن ‌و جە هەمان وەختەنە؛ هەنار بە مەڵامەتو‌و ڕەنگە سوورەکێش‌ و تاجەکێش کە جە گڕەو ئێری مشۆ جە باوڕی زەردەشتینە پێسەو مێوێوە ئاتەشنیشینی ئشناسیان و جە ڕووەو زانستیچۆ مێوەو هەناری یۆ چا مێوانە، کە ماددەو ئاسنیش فرەن و یاردەی فرەبییەی ونۍ مڎۆ جە بەڎەنوو ئینسانینە. حەرپاسە جە ئایینو‌و یارسانینە، باس چانەی کریۆ کە بابا یادگار جە دننەو هەناری جەئەڎۍ بییەن، ئەڎا ڕەزبارە وەختۍ یاگۍ جەمیش گزی دان، بە پاو ئەفسانەکەی، دننۍ جە دننەو هەناری کەوتەن سەروو زەمینی ‌و ئەڎا ڕەزبارە ئا دننە هەنارەشە واردەن و لەمەش پەڕە بیێنە ‌و بابا یادگار جەئەڎۍ بییەن، پۆکەی لاو پەیڕەوا یارسانیوە کاردی مەدریۆ هەناری ‌و بەدەس هەنار لت کەرا.

هەنار یۆن جە پیرۆزییەکا حەفتەی، یارسانەنە. ئی ئەفسانە هامشێوەو جە ئەڎابیەی حەزرەتو‌و مەسیحین، کە گوایە جە ژەنێوە پاک دامێنۍ پێسەو حەزرەتو‌و مەریەمۍ جە ئەڎۍ بییەن. جە دلی ئەدەبیات‌وو یارسانی و فۆلکلۆروو هۆرامانییەنە هەنار فرە شعرێش سەرەرە وچیێنۍ. پێسە، پیر تەیاری کاشانی جە وەسفوو هەنارییەنە فەرماوۆ: "نورش وە دار سەوز مەو وە جارا      مستەفا و دون ئەزەق زیارا"

حەرپاسە حەزرەتو‌و مەولەوی فەرماوانش:"هەنارەکەی دڵ پەڕ جە دانەی ئێش

پیشیای کورەی ناری عەشقی ویش".