هامسەرۆکو دەسەو ڕاوەبەری کەجەکەی جەمیل بایک هۊرسەنگنایش پەی لایەنە ۋێڕاوەبەرەکا شۆڕشو ۋەرنیشتی کەرد و ئانەش وست ڕووە کە هەرێمەکاو کۆمۆنو دیموکراتیکی، ئازادیپارێزنی ژەنا و گلێرگەو ئیکۆلۆژیکی نەک هەر پەی سەرو ۋەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای، بەڵکم پەی تەمامو ۋەرکۊتوو مېیامینی مۆدێلێوە چارەسەریی پێشکەش مکەرۆ.

بایک ئاماژەش بە مڎرامانوو گەلی جە دژو دۊڵەتو تورکی کەرد و واتش، "ئەر هرووژمەکۍ دۆڵەتو تورکی پوچۍ بکریاوە، شۆڕش بە شێوێوە بەهێزتەر بەردەوام بۆنە."

بەشی چوارەمو چەمپنەکۊتەی چنی هامسەرۆکو دەسەو ڕاوەبەری کەجەکەی جەمیل بایکی پی جۆرەنە:

ئا قۆناغەی جە سوریانە بە هرووژمەکا ٢٧و نۆۋەمبەری پەی سەرو حەڵەبی دەسشپنەکەرڎ و بە وڕنای ئەسەدی خێراتەر بی، بەردەواما. ئا پەرەسانایە چی پا خێراییە ڕووەشدا؟ مشۆم هەڵوێسو رژێمی و هێزە پەشتیوانەکا (روسیا، ئێران)ی چنی هۆرسەنگیۆ؟ ئایا رێککەوتەیۍ جە مابەینو ئا جەمسەرەی  روسیا سەرکردایەتیش مکەرۆ و ئا هێزۍ ئەمریکا سەرمەشقشانە ئامان ئاراوە؟ سەرنجەکۍ پەی سوریای تازەی بە چ جۊرێوەنۍ؟

جە سوریانە قۆناغێووە کە بە وڕای رژێمو بەعسی یاوا ئەنجام، بە خێرایی پەرەش ئەسا، بەڵام دەمێوە بۍ ئاماڎەکاریش پەی کریابۍ. قۆناغەکە بە خێرایی وەڵێکۊت، بەڵام کتوپڕ نەبۍ. وەرگرینەکەردەی ئێرانی و روسیا، بە بێ هیچ رووبەڕووبیێوە کیشیایۆ سوپاو سوریای و دماجاریچ لووای جبەرو بەشار ئەسەدی، ئاسایی نەبۍ. ۋەرو ئانەی ئاشکران کە رێککەوتەی و سات و سەودا کریان. هەڵبەتە پەنەوازا ئاژەو هەر هێزێوە پەیوەندیداری بە جیا هۆرسەنگیۆ.

رێککەوتەی دەسپنەکەردەی قۆناغەی تازۍ جە ۋەرکۊتوو مېیامینی، هرووژمەکەو ٧و ئۆکتۆبەرو ٢٠٢٣ێن. چا رێکەوتە بە دماوە، ئەمریکا، بەریتانیا و ئیسرائیل بە خاسشا زانا کە پلانەکاو ۋێشا سەرو ۋەرکۊتوو مېیامینی وزا بوارو جابەجێکەردەیۆ. چا چوارچێوەنە هێزو ئێرانی جە ناوچەکەنە کریا ئامانج. بە شێوۍ زیاتەر چانەی تەسەور کریۍ هێزە تەرەفڎارەکۍ ئێرانی پېسە حەماس، حزبوڵا و حوسیەکا کریۍ ئامانجو ئەمریکا، بەریتانیای و ئیسرائیلی. رەنگە ئیسرائیلشا پېسە هێزێوە نیشانەدابۆ کە گورزەکا مشانۆ، بەڵام جە بنەڕەتەنە ئەمریکا ڕاوەبەرو ئی جەنگەینە. هەرپاسە دماو ئەمریکای ئانەی ئینا پەشتەو ئا هرووژمەیۆ بەریتانیان. ئێران بە بێ ئاماڎەکاری ۋێش دلۍ ئی قۆناغەینە دیۆ. هەمان ئا تاسیای و شۆکەی روسیا جە جەنگو ئۆکرانیاینە بێش، ئێرانیچ تووشش بی. جە بنەڕەتەنە جە جەنگو ئۆکرانیاینە ئڼەو رووسیای جەهانیچ تووشو شۆکی بی. پەی نمونەی جەنەڕاڵە تورکەکۍ کە ئا کاتە ئەرکدارۍ بێنۍ واچێنۍ، رووسیا جە ماوەو چن ڕووێنە ئوکرانیای ئەرەگیر مکەرۆ. چونکی کەس تەسەورش پەی پلانەو ئەمریکای نەبۍ و چەمەڕا نەبۍ کە ئیدارەو بایدنی بە خێرایی ئەمرە سەرو ناتۆیرە بکەرۆ. گرڎ پاسە ویرکەرێنێوە کە ئانە پلانەو رووسیای و پوتینیا. رەنگە رووسیایچ بە پاو ۋێش پلانەش متێبۆرە، بەڵام بە هەرحاڵ دێر یاوانەنە کە جیاوازیۍ فرە جە ما بەینو ئانەی ئامان ئاراوە و ئانەی ویرش چنەکەرێوە هەن.

هەمان دۆخ جە هرووژمەکەو ئیسرائیلی پەی سەرو حەماسی ئاما ئاراوە. گرد پاسە ویرکەرێنێ کە جە ماوەو چن رۆوانە ئاهێربەس ئەرەیاونا و نەیاو چن هەفتێ. بەڵام با جۆرە نەبێ. دماو ئانەی حەماس کریا ئامانج و جە هێزی کەوت، جەنگەکە ڕووەش کەردە لوبنان. چاکە حزبوڵا کریا ئامانج و جە هێز وسیا. دماو ئانەی حزبوڵا دلێنە بریا و چنی لوبنانی ئاهێربەس ئەرەیاوییا، دۆخو سوریای ئاما ئاراوە.

گرنگا کە وەڵێ بەر کەوتەو دۆخو سوریای، هێزە حزبوڵای دلێنە بریا. ئەر ئانە نەکریێ، وەڵکەوتەکێ جە سوریانەبا جۆرە نەبێ. ئەر پلانو وڕناو رژێمیش ئامادەنەبیێ، با خێراییە جابەجێ نەبێ. هەڵبەتە ماڕاو هێزەکا حەماسی و دماتەریش حزبوڵا، لاوازکەردەو هێزو ئێرانی جە مەنتیقەکەنە چنەشکەوتۆ. بەتایبەتیش بییەو حزبوڵای جە سوریانە پێ مەڵامەتو ئانەی ئێران کاریگەر بۆنە. بەڵام نەمەنەو حزبوڵا کاریگەری نەرێنیش کەرد سەرو قورسایی ئێرانی جە مەنتیقەکەنە. جە دۆخێ چانەنە تاکە چێوێ مەنەبێوە کە ئێران کەرۆش، ئانەش ئانە بێ کە بەنامێ ئێرانی و پێسەو دەوڵەتي کنۆنە دلێ جەنگەکەی. با جۆرە وینریۆ کە ئانە بە ئیسفادە نریانەرە یان ئانەش وەرچەما نەگێرتەن. ئێران قەرارێ چا جۆرەش نەرا. دماو ئانەی ئا هەڵوێسەش بێ، حیچ واتێوەش نییا کە بە رێککەوتەی یان بێ رێکەوتەی مەڕیۆوە. ئێران با هەڵوێسەسە ڕاگیریش کەرد چانەی راستەوخۆ گرژییەکێ رووە جە وێش کەرا یان لانیکەم ئا جەنگە راستەوخۆشە بەرزکەردۆ. بەڵام چێش بۆ با بۆنە، ئانەی چی قۆناغەنە فرەترینە زەرەرش وەرکەت ئێرانێ بێ. تەنیا کاریگەریش جە سوریانە جەدەس نەرا، دۆخەکەی جە سوریانە کەوت تەرسێوە.

قۆناغێوە تازە جە وەرکەوتوو دلێڕاسەی بە پاساو هرووژمەکەو حەما دەسشپنەکەرد، بەڵام داواکەردە سەرجەنۆ دیزاینکەردەیۆ سیستمو جەهانی هێزەکا مۆدێرنیتو سەرمایەداری بە سەرموشقایەتی ئەمریکای یان ویستشا پەی ئا کارەیە کەوەڵتەر دەسشا پنەکەردەبێ، گەرەکشا بێ بە خێرایی یاوانە ئەنجام، ئانەیچ جە ڕاو جەنگو ئوکرانیای ئامابێ ئاراوە. هورسەنگناو جمیەرەکەیما پا جۆرەن و وێش سەرو ئا بنەمێ ئامادەکەرد. وەرو ئانەی جە ڕاو جەنگو ئوکرانیای یان چنی دەسپنەکەردەو جەنگەکەی ئاماژەو ئانەیشا وست ڕووە. فرە ئاشکران کە جەنگو ئوکرانیای پەی روسیای فاڕیان پەی لگێ. ئەمریکا بە توشکەردەو روسیا ی  چا جەنگەیۆ هێزەکەش ماڕا، یاوناش دۆخێ کە رەوایەتیەکەش گنۆنە چێرو پرسیارێ، هەمیشە جە ئاستو وشۆ پرۆسەو ڕاو وزەی کە جە سەرنیشتۆ ویەری تێکشدا. کاتێ روسیا جە دۆخێوە پا جۆرە و جە هەوڵو ئێزدەیۆ ڕاکێشەنە پێ پەی مردناو جەنگی چنی ئوکرانیای، نەبێ کە جە دژو پلانەو ئەمریکای، بەریتانیا و ئیسرائیلی مردۆوە و جە سوریانە گنۆنە جەنگۆ. ئیسە ئا بابەتەی مشتومرش ئینا سەر ئانەن کە ئایا روسیا و ئەمریکا رێککەوتێنێ یان نا. ئەری فرەش هەن کە سەرو جەنگو ئوکرانیای چنی ئەمریکا رێککەوتێنێ. رێککەوتنێ چا جۆرە چنی ئیدارەو بایدنیش نەبۆ، ئەری فرەش هەن چنی ترەمپی کەردەبۆش. فرە ڕۆشنا کە رووسیا بەوررچەمەم گێرتەی هەلومەرجی هەوڵشدان بە کەمترین زەرەرۆ یان بە فرەترین قازانجۆ بەیا چبەر. ئیسە باس چانەیە کریۆ کە زەڕەکێشا جە سەرنیشتوو وەرکەتوو سوریای وسیێنێرە. ئێمە مەزانمێ کە پا جۆرە بەردەوام بۆنە، یان سەرشەرە سەپیۆنە کە نلۆ بەر. بەڵام بە دڵنیاییۆ روسیا زەرەرە کەمەکەش هورچنی و کاریگەرییەکێش جە وەرکەتوو دلێراسەینە و وەرکەوتوو بەحری چەرمەی گورزەی گۆرێش وەرکەوت.

کاریگەربییەو رژێمو بەعسی جە نەبییەو ئێرانی و روسیا چا وڵاتەنە دۆخێوە چەمەڕوان نەکریابێ. هێزو وێفاوەبەری و ئیرادەو وێش زوو جە دەسدا. رژێمو بەعسی تاکە دەرچێوەش بێ ئاریش رێککەوتەی پێ چنی کوردەکا و ئیدارەو وێڕاوەبەری سەرنیشتوو وەرکەوتوو سوریای، پەی ئانەی سەرو ئا بنەمایە هەنگامی دیموکراتیک بنریۆ و وەرچەرخانی دیموکراتیک ئەنجام دریۆ. بەڵام ئا هۆشمەندیەش نیشاندا. بە پاو ئێمە ئا هەلومەرجەی پێش، بەڵام هەم بە مەڵامەتو کاریگەری هێزەکا چبەری و هەمیچ بە مەڵامەتو تایبەتمەندی وزیارەو وێش بەڕووەو فاڕییاکارە، هەم  بەمەڵامەتو تایبەتمەندی تاکڕەوی و دیماگۆکی نەتاواش ئا هەرمانێ بکەرۆ.

جەئەنجامەنە دۆخو سوریای ئاما ئاراوە، بە پاو ئا پلانێ جە چوارچێوەو سەرجەنۆی دیزاینکەردەیۆ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە ڕاوە، ئەنجامدریا. جە چوارچێوەو ئا پلانێنە دیاری کریۆ کە چی سەولای جە سوریا نە چ وەڵوستێ رووەمرۆ و چ جۆرە سیستمێ بریۆڕاوە.

کاریگەربیەی رژێمو بەعسی جە نەبیەی ئێرانی و روسیاینە چا وڵاتەنە ئاژێوە چەمەڕاکریا نەبۍ. هێزو ۋێڕاوەبەری و ئیرادەو ۋێش زوو جە دەسدا. رژێمو بەعسی تەنیا ڕێوەش بۍ ئاڎیچ رێککەوتەیبۍ چنی کوردەکاو و ئیدارەو ۋێڕاوەبەری سەرنیشتی و ۋەرکۊتوو سوریای، پەی ئانەی سەرو ئا بنەمایۍ هەنگامەی دیموکراتیکە بنریۆ و هۊرچەرخنایۍ دیموکراتیک ئەنجام بڎۆ. بەڵام ئا هۆشمەندیەشە نیشانە نەڎا. بە پاو ئێمە ئا هەلومەرجەشە بۍ، بەڵام هەم بە مەڵامەتو کاریگەری هێزەکاو جبەری و هەمیچ بە مەڵامەتو تایبەتمەندی وزیایرەو ۋێش ڕووەو فاڕیایرە، هەم  بە مەڵامەتو تایبەتمەندی تاکڕەوی و دیماگۆکیوە نەتاواش ئا هەرمانۍ بکەرۆ.

جە ئاکامەنە ئاژەو سوریای ئاما ئاراوە، بە پاو ئا پلانۍ جە چوارچێوەو سەرجە نۆ دیزاینکەردەیۆ ۋەرکۊتوو مېیامینی ڕاوەبەرشا کەرڎ، ئەنجامدریا. جە چوارچێوەو ئا پلانێنە دیاری مکریۆ کە چیولای جە سوریانە چ پەرەسانایۍ رووە مڎۆ و چ جۆرە سیستمێوە ڕاوەبەر مکریۆ.

هامتەریب بە هرووژمەکا هەتەشەی پەی سەرو شارەکا سوریای، دۆڵەتو تورکی و چەتەکۍ سوپاو نەتەوەیی سوریای (NSA)، بەتایبەت جە مەنبەج هرووژمشا کەرد سەرو هەرێمەکاو ۋێڕاوەبەری. پەنەوازا چنی چی هامتەریبی و هامکاتییە بیاومێنە؟ سیاسەتو هێزە مېیاننەتەوەییەکا پەی سەرو ۋەرنیشتی و سەرنیشت و سوریای چێشا؟

هامکات پەنەوازا دەربارەو ئاژەو سوریای، پێگەو تورکیای و دەسەڵاتو ئاکەپە_مەهەپەی بوینیۆ. ئاشکران کە جە پرۆسەو سەرجە نۆ دیزاینکەردەیۆ ۋەرکۊتوو مېیامینی، پېسە جارانی دەور بە تورکیای نەدریان. ئیساتۍ موینیۆ بە دەسوەردای جە ئاژەو سوریای، هەوڵمڎۆ پێگەو ۋێش قەوەت بکەرۆ. ڕەنگە جە ئاژەو ئیساتێنە، بوچیۆ پێگەو دۆڵەتو تورکی جە سووریانە قەوەتتەر بیەن، بەڵام دیار نییا کە ئاخۆ ئینە بەردەوام بۆ یان نا. پېسە جە سەرەتاوە ڕۊشنم کەردۆ، نزیکایەتی دۆڵەتو تورکی جە سەرەتانە سەرو بناغەو دژایەتی کەردەی پلانەو ئەمریکای و بەریتانیای و ئیسرائیلی بۍ. چون تورکیا جە دماو گلێرۆبیەی لوتکەو گرووپو (جی ٢٠) جە هیندستان جە پرۆژەو ڕاڕەوو ئابووری هیند_ۋەرکۊتوو مېیامینی_ئەوروپا (IMEC) دوور وزیاوە، هەڵوێسو دژایەتی تەیب ئەردۆغانی بە ئاشکرا دیار بۍ. ئاڎۍ بەڕۆشنی ئانەشا ئەرەیاۋنان کە ڕا بە پڕۆژێوە نمەڎا کە بەشداریشا پنە نەکریۆ. تەنانەت مانگێوەش پنە نەشی، هرووژمو حەماسی ڕووەشدا. دماتەر ئەمریکا و بەریتانیا و ئیسرائیل ئینەشا کەرد بە بەهانۍ و ئا پلانێشا جابەجێ کەردە کە وەڵتەر ئاماڎێشا کەردێبۍ و پی جۆرە پرۆسێوە تازە جە ۋەرکۊتوو مېیامینی دەسش پنەکەرڎ. فرە ڕۊشنا کە گرڎ چێوۍ وەڵێوەختە پلانەش پەی نریێنەرە. تەنیا پریشکێوە مەنەبۍ و ئینەیچ بەدەسو تورکیای و بە جمنای حەماسی کەردش. ئانەی ئێمە نمەزانمێش ئانەنە کە ئایا تەیب ئەردۆغان بە زانابیەی گرڎو ئی چێواشە پەی ۋێش بەکارئاردێنۍ یان بێ ئاگاییانە کۊتێنۍ دلۍ گەمەکەیۆ؟ ئەر ئینەیچ نەزانمۍ، بێگومان موینمۍ کە ئی ئاژە تا مۍ چنەکۊتەی نەرێنیش پەی ئا لایەنا چنە گنۆوە کە ڕێککەوتەیشا چنی ئەمریکای کەردەن. ئیساتۍ ئەمریکا و بەریتانیا و ئیسرائیل بەپاو پلانەکێشا جە سوریانە جماوە.

هرووژمو دۆڵەتو تورکی پەی سەرو ۋەرنیشتی، یان هرووژمەکۍ جە ئایندەنە، چەمەڕانەکریۍ نەبێنۍ. ئا چەتۍ بە سوپاو نەتەوەیی سوریا (NSA)ی نامێشا بەرا و پێوەسێنۍ بە دۆڵەتو تورکیوە، پەی ئینەی ئاماڎۍ کەردێنۍ. کاتێ ئی ئاژە تازە جە سوریانە سەرشهۊردا، بی بە دەرفەتێوە و چەتەکۍ سوپاو نەتەوەیی سوریای (NSA)یش جمنۍ و دەسش بە هرووژمی تازەی کەرد. دلۍ سوپاو نەتەوەیی سوریا (NSA)ینە سەروازۍ و ئەفسەرۍ تورکی هەنۍ. هەرپاسە ئەفسەراو تورکی سوپاو نەتەوەیی سوریا (NSA)ی ڕاوەبەر مکەرا. مەرامو دۆڵەتو تورکی دیارا . گەرەکشا بە ئەرەگیرکەردەی ۋەرنیشتی، ئیدارەو ۋێڕاوەبەری تەسفیە بکەرۆ. ئامانجو هرووژمەکا ئینەنە.

کاتێ ئی ئاژە تازەو سوریای سەرشهۊردا، شۊنەمای هەرە گرنگ شەهبا و تەل ڕەفعەت بێنۍ. چا کەمپو کۆچبەرا گەلوو عەفرینی بۍ. چا هەرێمەنە، جە مابەینو کەمپەکا و حەلەبینە، ئێران و ڕووسیا بێنۍ. کاتێ ئێران و ڕوسیا ئی هەرێمێشا پەی چەتەکا جېیا ئاستۍ و کیشیێوە، تەل ڕەفعەت بە تەمامی تەوقەدریا. پینەیچ هێزەکۍ قەسەدەی ڕاڕەوێشا ئەرەمەرزنا و هەوڵشا دا، پەیوەندی ئی شۊنا ڕا گێرا. بەڵام سەرکۊتۍ نەبیۍ. کاتێ ئینە سەرش نەگێرت، بڕیاردریا، گەل چا هەرێمانە بەربشا و دماتەر ڕێکێکۊتۍ پەی بەرشیەی خەڵکو عەفرینی کە جە شەهبا و تەل ڕەفعەتەنە مەنێبێنێوە. دۆڵەتو تورکی و چەتەکۍ سوپاو نەتەوەیی سوریای (NSA) پېسە واچی ئا شۊنێشا بە جەنگ گێرتێبا، پرۆپاگەندە پەی ۋێشا کەرێنۍ . بەڵام ڕاسی جەنگ ڕووەش نەڎا، کیشیایۆ جە ڕاو ڕێککەوتەیۆ بۍ. چا شۊنانە هرووژمۍ بێنۍ، مڎرامانو گەلی و جەنگەوانا قەسەدەی بەردەواما. پېسە دیارا جەنگەوانا قەسەدەی جە تشرین و قەرەقۆزاقەنە مڎرامانێوە گۊرە مکەرا، زەرەری گۊرە ۋنەو دژمنی مڎا. دژمن ۋەرو ئانەی نمەتاوۆ ئاگەی گێرۆ، نمەتاوۆ ڕووە بکەرۆ شۊنەکا تەری. دۆڵەتو تورکی یاوانەنە کە نمەتاوۆ بە چەتەکاو سوپاو نەتەوەیی سوریای (NSA) دژو قەسەدەی سەرگنۆ، فشار جە هەتەشەی مکەرۆ و ناچارش مکەرۆ کە دژو قەسەدەی هەڵوێس هۊرگێرۆ.

مڎرامانوو هێزە شۆڕشگێڵنەکا و گەلی ئایندەو ۋەرنیشت و سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای یەکلا مکەرۆوە، نەوەک هەڵوێسو هێزەکاو هامپەیمانا. تا ئارۊیچ ئی ئاستە جە ئەرەگیری و هرووژمو دۆڵەتو تورکی ۋەروچەما هێزەکاو هامپەیماناوە ڕووەشدان. بەڵام ئاڎۍ هەڵوێسشا دژو ئینەی نەبۍ. بەبێ ڕەزامەندی ئاڎیشا دۊڵەتو تورکی نەتاوۍ ئا هرووژما ئەنجام بڎۆ. پۊکەی پەنەوازا چا چەمەڕایێشا نەبۆ. گەلوو ۋەرنیشتی، سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای پەنەوازا بە تەمامی بەپاو جەنگی ۋێشا ئاماڎە بکەرا. پەنەوازا گەل جە گرڎ شۆنێنە ۋێشا پارێزنا. پی جۆرە ئەر گەل و هێزە شۆڕشگێڵنەکۍ دەس بڎانە دەسوو یۊی و پێوەرە دژو هرووژمەکا مڎرامان بکەرا، بەدڵنیاییوە دژمن ئەنجامێوەش دەس نمەگنۆ. گەلەکەما و دۆسەکێما جە بەشەکا تەری و جبەرو وڵاتیچ پەنەوازا پەشتیوانی ۋەرنیشتی بکەرا. پەی ئینەیچ مەبۆ سەرو پەیا ۋێشاوە مردا، جە گرڎ یاگێنە گنا جمای و ڕای گرڎی گلېرگەی جمنا، وە پەی مردنای هرووژمەکا دۊڵەتو تورکی فشاری سیاسی بکریۆ.

شۆڕشو ۋەرنیشتی ئینا ١٣ هەمین ساڵەو ۋێشەنە. ئاستو بنیاتنیای سیستەماتیک و کۆمەڵایەتی شۆڕشی جە ۋەرنیشت و سەرنیشت و ۋەرکۊتوو سوریای چنینا؟ سەرەڕاو تەوقە و هرووژمەکا کە بەدرێژایی ٢٠٢٤ بەردەوام بۍ، بە هێزو خۆسەری ۋێشا سەرو پەیاو ۋێشاوە مەنێوە، چنی چینەی بیاومێنە؟ ۋەرو ڕۆشنایی پێشئامایەکا ئی دماییەینە جە ساڵەی تازێنە هەڕەشەکۍ سەرو ئیدارەو ۋێڕاوەبەری و گلێرگەی چێشێنۍ؟ ئاژەی تازە چ دەرفەتێوەش جە ۋێش گێرتەن پەی ئا کوردا کە پەی ستاتۆیۍ ئەرەکۊشا و هامپەیمانەکاشا؟

هەڵبەتە چێرو ئی گرڏ هرووژمانە بییەو شۆڕشو وەرنیشتی جەوێشەنە شۆڕشێوە گۆرەن. بێگومان ئینە سەرئەنجامو هەوڵ و خەباتێوە گۆرەن. پێسە وینمێ، ڕژێمەکێ وڕیا، دەوڵەتەکێ وڕا. هرووژمەکێ سەرو وەرنیشتی چاریشا کەمتر نیا، بەڵکوم زیاتەرێنێ. بەڵام شۆڕشووەرنیشتی وەراوەر گرڏ هرووژمەکانە مڏرامانش کەردەن و پێوە مردان. بەڕاسی شۆڕشو وەرنیشتی پێسەو مێرگێوە دلێ بیابانینە مەنەنۆ. جە وەرکەوتوو مییامینی، چا جوگرافیایە هێزە سەردەسەکێ جەهانی حیساباتش سەر مکەرا، مەنەیۆ پێسەو هێزێوە ئەڵتەرناتیڤی چانەی قورستەر نییا کە ویرش چنە مکەراوە. بێگومان مەنەیۆ سەرو پەیا وێت، تاکە پێوەر نییا. ئامانج و ڕەگەزەێ شۆڕشیشی هەن. پەنەوازا بەپاو ئاریشا هورسەنگنای کریۆ. بەڵام هورسەنگنێ بێ ڕەچەمکەردەی هەلومەرجی و هرووژمەکا، ڕاش مەشۆنە.

گەر هورسەنگنای پەی شۆڕشو وەرنیشتی کریۆ، پەنەوازا ئامانج و ڕەگەز و ڕەهەندە سەربەخۆکێ ڕەچەم کریانە. وەڵێ گرڏ چێوێ، شۆڕشو وەرنیشتی بەپاو پارادایمو دۆڵەتپارێزی نەلان وەڵێ. بەپاو سۆسیالیزمو بنیاتنیای دۆڵەتی و گلێرگەبییەی سەرۆ پەی واری، مەوسۆ وەڵێ. گرڏو موڵک و دەسەڵاتەکا مەوسۆ دەسو دۆڵەت و بەدەسو دۆڵەتی گلێرگە مەفاڕیۆ. ئا ڕێبازا بە حەقیقەت مەوینۆ کە سۆسیالیزمو بنیاتنریا حیچ ئەنجامێش چنە بە چنگ نەوست. شۆڕشو وەرنیشتی پەشتی بەسۆ بە حەقیقەتو کۆمۆنەی دیموکراتیکی و تاکی ئازاد شۆڕش بنیات منیۆ و گەرەکشا سەرو ئی بناغەیە گلێرگەی فاڕۆ. بە واتێوە تەر، گەرەکشا بنیاتنیاو شۆڕشی سەرو بناغەو فاڕیاو زیهنیەتی و بەشدارکەردەو گلێرگەی وەڵێ وسۆ. چێگەیشەنە ئازادیی ژەنا بە بنەما هورگێرۆ. ئینەیچ بەپاو ئی بڕوێ کە بنیاتنیاو سۆسیالیزمی و شۆڕشی، بە وەڵوستەو یاواینەی تازەی ژیواکەردەی سەرو بناغەو ئازادیی ژەنێ، مێنەدی. هەرپاسە ئیکۆلۆژیا و ژیواو ئیکۆلۆژیکی پێسەو ڕەگەزی سەرەکی ژیوای وینۆ و بەبنەما هورگیریۆ. سەرو ئی بناغەیە، ئامانجو بنیاتنیا ژیواو گلێرگەی دیموکراتیکی ڕێکوزیان، وە دژ مۆدێرنیتو سەرمایەداری، ژیواو مۆدێرنیتو دیموکراتیکی وسۆ وەڵێ. لێوەتەرۆ، پەی یەرناو زیهنیەتو نەژادپەرسی و مەزهەبی و تاکپەرسی کە مۆدێرنیتو دۆڵەت_نەتەوە وستەنش دلێ گلێرگەی، هەوڵمرۆ زیهنیەتو نەتەوەو دیموکراتیکی وەڵێ وسۆ.

کاتێ هورسەنگنای کریۆ پەی شۆڕشو وەرنیشتی، بەپاو ئا ڕەگەزە بنەڕەتییا و چنەکۆڵای ستراتیژییانە کە بە کوڵی باسما کەرد، متاومێنە بە ئاسانی دەستنیشانش کەرمێ کە وەڵکەوتەی گرنگێ ڕوەشادێنە و ئەنجامی گرنگێ بییەنێ. وەڵێ گرڏ چێوێ، گەلا سەرنیشتوو وەرکەوتوو سوریای بە زیهنیەتو نەتەوەو دیموکراتیکی ژیوای هامبەشا وەڵێ وستەن. ئینە یوەم ئەزموونا جە وەرکەوتوو نامینی. ئینەیچ تا مێ، پەی تەمامو سوریای و وەرکەوتوو نامینه بۆبە مۆدێلێ. وەڵکەوتەو گرنگو دووەمی، سەرکەوتەو ئازادیی ژەنان. وەڵکەوتەو ژەنا جەڕاو شۆڕشو وەرنیشتی، فرە ئینا وەڵێ پێوەرە جەهانییەکاوە. کاتێ مرۆڤ چی وەڵکەتە گرنگا تەماشە مکەرۆ، متاو زانۆنە کە شۆڕشو وەرکەوتوو مییامینی سەرو ئی بناغەیە وەڵێ گنۆ. هەرپاسە ئنە تاومێنە وینمێ، پەی بنیاتنیاو شۆڕشی، خەباتێوە بێ وێنە هەن. جە گرڏ یاگێنە سەرو بناغەو ڕێکوستەی ئەنجوومەنەکا گەلی و کۆمۆنەکا و کۆمیتەکێ، خەبات هەن. وە مزانمێ پەی نازتەو کەموکوڕییەکا هەوڵێوە بەردەوام هەن. بێگومان هرووژمو و گەمارۆ و کۆچبەری و ئەرەگیری، کاریگەری نەرێنیش بۆنە سەرو ژیواو کۆمەڵایەتی. بەشێوێ سرووشتی پارێزناو شۆڕشی جەوەراوەرو هرووژمو و هەوڵەکا بەرگنۆ. بێگومان کاتێ ئایندەو شۆڕشی چێرو هەڕەشێ و تەرسێنە، پااێزناو شۆڕشی پرسو سەرەکیین و پەنەوازا سەرنج زەرو ئی ڕەهەندەیە بۆ.

ئیسە مەترسی سەرەکی جەلایەن دۆڵەتو تورکیۆ مێ. ئەر سەرو بناغەو مڏرامانو سەرتاسەری گلێرگەی، هرووژمەکێ دۆڵەتو تورکی مەڕیا و پووچەڵێ کریاوە، شۆڕش وەڵێ گنۆ و پەی تەمامو سوریای بۆبەنمونە. چارەسەری حەقەتینە جە سوریانە ئەزموونو سەرنیشتوو وەرکەوتوو سوریاین. پەنەوازا سوریا ئیسفادە چا ئەزموونەیە هورگێرۆ.

جە چوارچێوەو ڕێککەوتەو تورکیا_پەدەکە_عێراقینە، هرووژمەکێ دژو تەڤگەرو ئازادیی بەردەواما. لێوەتەرۆ جە پانیشتوو کوردەسانینە هورچنییای کریا. پەدەکە پەی ئانەی بۆبە دەسەڵاتدار، نەتاواش فرەینە بەدەس بارۆنە. کێشە دلینەکێ عێراقی بەردەوامێنێ. هەڵای کێشەو کەرکوک و شەنگالی چارەسەر نەبییەن. ساڵەو ٢٠٢٤ پەی پانیشتوو کوردەسانی چنین ویەرد؟ هرووژمە ئەرەگیرییەکی چ کاریگەریێشا کەرد سەرو گلێەگەی؟ ساڵێوە چنین چەمەڕاو گلێرگەو پانیشتوو کوردەسانی مکەرۆ؟

عێراق یۆن چایاگا فرەترین کاریگەریش وەرکەوتەن بەمەڵامەتو پێشئاماکا وەرکەوتوو مییامینی. چا ڕوێوە متاومێ واچمێ ئا دۆڵەتەی کە فرەترین کاریگەری ڕەوشو تازەو سووریایش سەر بییەن، عێراقا. ئێران زوەن بییەن ئامانج جە چوارچێوەو پلانەکا ئەمریکا، بەریتانیا و ئیسرائیل. پلانەکێ پاسێنە بە ماڕاو هێزو ئێرانی وەرکەوتوو مییامینی واوەی دیزاین کریۆوە.

جە هرووژمەکا سەرو حەماسی تا وڕناو ڕژێمو سوریای، ئامانجی سەرەکی گرڏو هرووژمەکا ئێرانا. سەرەتا جە غەززە، دماتەر لوبنان، جە سوریانە هێزو ئێرانی مەڕیان. بە ڕەچەمکەردەی هێز و کاریگەریی ئێرانی سەرو عێراقی، متاومێنە پێشبینی ئانەیە بکەرمێ کە دماو سوریای سەرو عێراقین. ئی گریمانە فرەن. چی ڕوێوە، ڕەوش و ئایندە عێراقی تەمام ناڕۆشنا.

جە حەقەتینەنە کێشەکۍ عێراقی هەڵای بیەیشا مەنەن و بەتەمامی چارەسەرۍ نەکریێنۍ. ڕژێمو بەعسی جە ساڵەو ٢٠٠٣ێ وڕا، بەڵام مۆدێلێوە وەڵۍ نەوزیا کە بەشێوێوە هەمیشەیی چارەسەرو کێشەکا بکەرۆ. دەستورێوە بنەڕەتی ئاماڎە نەکریا کە بەتەمامی کێشەکا چارەسەر بکەرۆ. ناوچەکۍ موسڵی و کەرکووکی جە دەستووری بنەڕەتینە پېسە هەرێمە کێشە دارەکا مەنێوە. هەوڵدریا چارەسەرییەکۍ تەنیا جە چوارچێوەو عێراقینە وەڵێوزیۆ، بەڵام دیما ئینە سەرنەکۆت. تورکیا و ئێران ئیسفاڎەشا چینەی کەرڎ. ئێران جە ڕاو شیعەکاوە، دەوڵەتو تورکیچ جە ڕاو پەدەکەی و سوونەکاوە هەوڵشدا کاریگەری سەرو عێراقی بنیۆرە. جە ئیساتێنە پاسە بەرگنۆ عیبرەت چینەی هۊرگیریان و نزیکایەتی هەرێمی بە بنەما گیریان. سەرو ئی بنەمایۍ چەمەڕا مکریۆ کە جە ۋەرا ۋەرو عێراقینە نزیکایەتیێوە وەڵۍ وزیۆ و کاریگەرییەکۍ ئێرانی مەڕیا. ئەر چارەسەریێوە پی جۆرە ۋەش بۆ، دیسان هامسەنگییەکۍ جە عێراقەنە بوارا. ڕەنگە بەشکەردەو عێراقیچ گنۆنە ڕۆژڤۆ. چی ڕوۆ مومکین نییا کە کاروەدای ئێرانی سەرو ئینەی پېسە ئانەو سووریای بۆ. ۋەرو ئانەی عێراق چی ڕوۆ پەی ئێرانی پېسە دما قەڵێشا جە جبەرۆ. جگە چینەیچ ڕاسەوخۆ جەنگ ملۆ دلۍ ئێرانی. چی بوارەنە ڕەنگە کاروەدای تنو ئێرانی بۆنە. ئینەیچ گریمانەو بەش بەش بیەو ئێرانی زیاڎ مکەرۆ.

دەربارەو ڕێککەوتنامەکا بەینو تورکیای و عێراقی ئی چێوا ماچو. مشۊم عێراق عیبرەت جە ئاژەو سووریای هۊرگێرۆ. بە هامکاری ئەردۆغانی ڕژێمو بەشار ئەسەدی هۊرشێویاوە. جە ئیساتێچەنە گەرەکشا ئیدارەو دیمەشقی پېسە ولایەتێوە ۋێش ڕاوەبەر بکەرۆ. کاتێ سەوای بڕیارێوە پی جۊرە ۋەرا ۋەر بە عێراقی بڎریۆ، متاوۆ چێیچ دۊڵەتو تورکی بەشدار بۆ. بە هامکاری تەیب ئەردۆغانی عێراقی پارچە بکەرا، یان وزاش ئاژێوە هامشێوەو دیمەشقیوە. جە ئاژێوە چامنەنە ئا ئیدارەی جە بەغڎانە هەن جە ویلایەتێوە زیاتەر هیچ هێز و دەسەڵاتێوەش نییا. بەڕاسی عەجیبا ئی بابەتە جە لایەنو عێراقییەکاوە نمەوینیۆ. نمەیاومێنە چانەی عێراقییەکۍ ئینەی نمەوینا یان مویناش بەڵام نمەتاوا کاریگەری سەرو سودانی بنیارە. پەیوەندی چنی تورکیای هیچ ئیسفاڎێوە بە عێراقی نمەیاونۆ. بە پێچەوانۆ مەترسیێوە گۊرەن پەی عێراقی. کاتێ جە ساڵۆو ١٩٥٨ینە مەلیکیەت جە عێراقەنە وڕا، جە دووەم ڕۆو شۆڕشینە ئا چێوەی ئەوەڵجار کریا، هاڵیکەردەیۆ ڕێککەوتننامەو بەغڎای بۍ. ۋەرو ئانەی پەیوەندییەکۍ چنی تورکیای عێراقش بەرەو کارەساتی بەرد. جە ئیساتێنە چنی ئی ئەزموونا، ئەر عێراق سەرجە نۆ پەیوەندی ۋێش چنی تورکیای وەشبکەرۆوە ئینە بەماناو ئانەی مۍ دەرزش هۊرنەگێرتەن و پێشئامایەکۍ ئارۊی بە عالی نمەوانۆوە.

پەدەکە و بارزانی بەتەمامی چارەنوویسو ۋێشا بە دۆڵەتو تورکی و دەسەڵاتدارا ئاکەپە-مەهەپەیۆ بینان. بە پاو ئامانج و پلانەکا دۊڵەتو تورکی جمۊوە، نەک بە پاو ویست و ئایندەو گەلو کوردی. گرڎو ئامانجەکاش قازانجی ئابووریا. جگە چینەی هیچ ۋیرکەردەیۆیۍ تەرش نییا. پەدەکە و بارزانی بە تەمامی ئینۍ هامکاری یۆینە. بە مەڵامەتو ئی هامکارییاوە پانیشتوو کوردەسانی توشو مەترسیێوە گۊرەی بیەنۆ. بە ئاشکرا پاڵپەشتی ئەرەگیرکەردەو پانیشتی مکەرۆ. کاتێ کە گەریلا جە دژو ئەرەگیری مڎرامان مکەرۆ، پەدەکە گرڎ هامکاریۍ دژمنی مکەرۆ. دەزگاو هەواڵگری پاراستنو پەدەکەی جە گرڎ هرووژم و کۆمکوژییەکانە کە میت جە پانیشتەنە جە دژو وڵاتپارێزنا ئەنجامشا مڎۆ، ڕاسەوخۆ هامکار و بەشدارا. بەبێ هامکاری پەدەکەی، دۆڵەتو تورکی غیرەتو ئانەیش نییا پی جۆرە ڕووە بکەرۆ مېڎانەکا گەریلای و نە تاوۆیچ جە ناوەندو شارەکانە وڵاتپارێزنا تیرۆر بکەرۆ. ئینیشا گرڎی بە هامکاری پەدەکەی ئەنجام مڎۆ. پەدەکە پینەیچۆ نمەمردۆ، هامکاری و خیانەت سەرو کەسا جبەرو ۋێچشەنە مسەپنۆ و هەڕەشێشا ۋنە مکەرۆ. هەوڵ مڎۆ گرڎ کەسی بکەرۆ بە هامکارو دۆڵەتو تورکی. جە لێوەتەرۆ پا سیستەمە تاڵانکارییەی کە ئەرەمەرزنانش، گەل بێ هیوا بیەن و بێ ئایندەش کەرد. دەسش سەرو گرڎو دەرفەتەکارە گرتەن و گەلشا بەرەوە هەژاری و نەهامەتی بەرد. پېسە پارچەکاو تەرو کوردەسانی، جە پانیشتیچەنە کۆچبەریێوە دژوار هەن. جە لێوەتەرۆ، پېسە نیاشانەمڎریۆ ئیدارێوە بەنامۍ  پانیشتوو کوردەسانی بیەیش نیا. سیستەمێوە کارا بیەیش نییا. ڕێباز و پرۆسێوە دیموکراتیکی بیەیش نییا. ئینە پلانەو دزیینە کە بارزانی پەی بەرژەوەندییەکا ۋێش پێشکەشو دژمنیشا مکەرۆ.

پەدەکە چنی نزیکو پارچەکا تەری بۆوە، بەهەمان شێوە پانیشتەنە چێش مکەرۆ، پارچەکا تەرو کوردەسانیچەنە بە پاو پلانەکا دۊڵەتو تورکی جمۊوە. بە پاو بەرژوەندییە نەتەوەییەکا گەلەکەیما ویرنمەکەرۆوە، بە پاو بەرژوەندییە مادییەکا ۋێش ویرمکەرۆوە. نزیکاتییەکەش جە ۋەرنیشت، سەرنیشت، ۋەرکۊت پی جۊرەنە. گرڎ یاگێنە بەپاو پلانەو دژمنی جمۆوە. ئی هەڵوێستەو پەدەکەی مەترسیێوە گۊرە وەشمکەرۆ. متاومۍ واچمۍ تەرسی هەرە گۊرۍ سەرو گەلو کوردەسانی تەرسەو دووژمنی نییەنە جە جبەرۆ، سیاسەتو هامکاری و خیانەتین کە پەدەکە جە دلێنە پەرەش پنەدان. هەڵبەتە چێگەنە بابەتی هەر گرنگ ئانەنە جە ۋەرا ۋەرو هێڵۊو هامکاری، خیانەتینە کە پەدەکە وەڵێش وستەن، مشۆم پەرە بە هەڵوێسێوە وڵاتپارێزنی بڎریۆ. بە تایبەت جە پانیشتوو کوردەسانی. سەرو ئی بنەمایۍ مشۆم گرڎو پارت، ڕێکوستەی و ئەرەمەرزیای وڵاتپارێزنی و کەسایەتی وڵاتپارێزنۍ جە دژو هێڵۊو هامکاری، خیانەتی سەرو هێڵۊو وڵاتپارێزنی کوۍ باوە و بە هێزی هامبەشو ۋێشا سەرمەشقایەتی ئەرەکۊشای نەتەوەی دیموکراتیکی بکەرا.

جە ماوەو ساڵێوەنە جەنگو بەینو ئیسرئیلی و ئا هێزا ئینۍ چێرو کاریگەری ئێرانینە کە پنەشا وچیۆ هیلالی شیعی یان بەرەی مقاومە بەردەوام بۍ. چی پرۆسەنە ئێرانیچ بەشداری جەنگی بی. ئی هێزۍ فرە لاوازۍ بیێنۍ. جە ۋەرا ۋەرو سیاسەتەکا جبەرو ئێرانینە جە دلێینەو ئێرانینە دژبەریێوە جدی کۆمەڵایەتی هەن. بە تایبەتی ۋەرکۊتوو کوردەسانی جە سەرهۆردای ژینا ئەمینیێوە ئینا دلۍ مڎرامانێوە گرنگینە. وە جە زینانەکا ئێرانینە بەتایبەت جە لایەنو ژەنا سیاسیوە مڎرامان مکەرا. شمە ئی مڎرامانیە چنی هۊرسەنگندۍ؟ پێشئامایە هەرێمییەکۍ چ کاریگەریێوە سەرو ۋەرکۊتوو کوردەسانی منیارە؟ جە ئایندەنە چ پێشئامێوە چەمەڕاو وەرکۆتوو کوردەسانی و ئێرانیا؟

ویستو ئازادی و ژیوای دیموکراتیکی جە ئێرانەنە فرە زیاش کەردەن. هەم گلێرگەو ئێرانی و هەمیچ گەلو وەرکەوتی گرڏ کاتێ ئینا بەرخۆداندان. بە سەرهەڵدانی ژن ژیان ئازادیەوە قۆنانێکی نوێ دەسپێکراوە و پێشەنگایەتی ژن پێش مڏرامانەنە. گەلو ئێرانی خاوەنو سەڏێوە جە ئەزموونو ئەرەکۆشین. جە دژو ڕژێمو شای ئەرەکۆشیێ هامبەش بریا ڕاوە و رژێمو شای وڕا. هورشانایۆ ڕژێمو شای کە بەتەمامەتی چێرو کۆنترۆڵو مۆدێرنێتو سەرمایەداریینە بێ، ئینە سەرکەوتێوە گۆرەبێ جە وەراوەرو مۆدێرنێتو سەرمایەداریینە. جی ڕوۆ جە ساڵەو ١٩٧٩نە قۆناغێوە تاریخی گرنگ پێکئاما. بەڵام پەرەساناکاو دماتەری جە دژو شۆڕشی بێ. چێرو نامێ دەسەڵاتداری ئیسالامیینە هێڵەو شۆرشگێڵی تێکدریا و کۆمەڵایەتی ژیواو دیموکراتیکی ئاستەنگکریا. بی جۆرە کێشەکێ ئێرانی چارەسەنەکریێ و زیاتەر قوڵێبیێ. چارۆیشەنە ئێران دووچارو کێشێوە قوڵو کۆمەڵایەتی بییەنۆ.

هێزو هامسەنگی ئێرانی کە بە هێزو دەرەکی وێشۆ وەڵێش وستەبێ، سەرو بنەماو خزمەتکەردەو گلێرگەی نەبێ. نەک بە هەوڵداو وێش، بە ئیسفادەکەردەی جە پلانو وەرکەوتوو نامینی کە مۆدێرنێتو سەرمایەداریش نەیاونابێ ئەنجام، کاریگەرییەکێش سەرو هەرێمەکەی زیاد کەرد.. سیستەمێوە وەڵێ نەوسیا کە تەمامو هەرێمەکەی گێرۆوە. ئی دۆخە جە وەرکەوتوو دلێڕاسەی بە تایبەت جە عێراقەنە بۆشایێش درووستکەرد. ئێرانیش چی بۆشاییه ئیسفادەش کەرد و بە هێزو وێش کاریگەریش سەرو وەرکەوتوو دلێڕاسەی درووستکەرد. دۆڵەتو تورکیش نزیکایەتییێش جی جۆرە نیشانەشد. بەڵام ئەرەکۆشای ئێمە نازتش کە دۆڵەتو تورکی کاریگەریێ فرە جە هەرێمەکەنە دروس بکەرۆ. بەڵام ئێران بە خەڵەت نزیکو ئی دۆخەی بییۆ، وە ئا وەلکەوتێ جە هەرێمەکەنە بەدەسش ئاردێ، تەنیا پەی بەرژەوەندی وێش بەکارشئاردێ. پاسە ویرش کەردۆ کە کاریگەرییەکێش جە عێراق و سووریانە تەنیا ئینا بەرژەوەندی ئارینە. نمونەیەک، وەرو ئی نزیکایەتییە خەڵەتەی، ئا گەشەکەردەیە کە تەڤگەرما جەوەرکەوتوو نامینی بەدەسش ئاردەن پەشگۆشێش وستێ. جە ئیسەنە بەرکەوت دۆخەکە پێسەو ئانەی نییا کە ئێران ویرش چنە کەردەنۆ. پلانێ کە تەمامو هەرێمەکەی جە وێگێرۆ، سەرو بنەماو سەرجەنۆ دیزاینکەردەیۆ وەرکەوتوو دلێڕاسەی پێکئاما، ئا بەرەی کە ئێران خوڵقناش و پنەش پاسەبێ بەهێز بییەن، گورزەشا چنە دا و جەماوێوە فرە کوڵەنە  وەریۆ هورشنریێوە.

ئێران و تورکییا ئا دووە هێزەنێ کە دۆخشا فرە ئینا مەترسینە. لێوەتەرۆ توشو کێشەو کۆمەڵایەتی جدی و قورسی جۆراجۆری پاوە و لێوەتەرۆ ئامانجو ئەساسی پلانەکا ئەمریکای، بەریتانیا و ئیسرایلا. هێزو ئێرانی چبەرۆ فرە لاواز بییەن. جە دماو وڕناو رژێمو بەعسو سووریای، پاسە بەرگنۆ ئا دۆخە کاریگەری قورسش سەرو عێراقی بۆنە. ئینەیچ بەواتا ئانەیە مێ جەنگ  ئینا وەربەروە ئێرانینە. جە حەقیقەتەنە ئینەیچ پاسە مکەرۆ کە سەرو دۆخو ئاڵۆزو  دلینەو ئێرانی دەورش بۆنە. بەڵام وەرو پێگەو جیۆپۆلیتیکی، تا ئیسە دابەشبییەو ئێرانیش نەوستەن رۆژەڤۆ. تەرسەو ئانەی هەنە جەیەکتری هورشنریۆوە و جە کۆنترۆڵۆڵەنە بەرپشۆ. وەروئانەی پەشگیریشا جە ڕژێمو شای کەرد و پارێزناشا، سەرەڕاو دۆخو ناکۆکی و ئاڵۆزو دماو وڕاو شای دەسکاری یەکپارچەیی ئێرانیشا نەکەرد. بەڵام جە ئیزەنە پلان متەو دیزاینکەردەیۆ هەرێمەکەی جابەجێکریۆ. بە پاو ئی نزیکایەتییە جە وەراوەرو ئێرانی فاڕیۆ. فاڕیای ئینا وەردەمو ئێرانینە. لێوەنە پرسە کۆمەڵاتییەکێ ئیسەی و لێوەتەرۆ پلانەکا سیستەمی سەرو وەرکەوتوو نامینی و ئێرانی، ڕا مەرا ئێران دۆخو ئیسەیشەنە بەردەوام بۆ. فرەو جاری ئینەیە واچمێ، بەڵام نمەزانمی تا چ ئاستێ چنەش یاومێنە. بەڵام دیسانۆ واچو وەرکەوتوو دلێڕاسەی پەنەوازیش بە هەنگامێ دیموکراتیکی هەن. ئێران یۆنە چا یاگا کە فرە پەنەوازیش پینەی هەن. مشۆم ئێران پەی چارەسەرو کێشەکا بە بۆ پرسو کوردی هەنگامێ دیموکراتیکیێ بنیۆ. ئێمە نە  ە ئێران و نە یاگەکا تەرەنە دەسوەردایما گەرەک نییا. ئینایمێ جا بڕوێنە کە کێشەکێ بە دینامیکو دلینەی و دیموکراتیکبییەی چارەسەر کریا و پێسەو تەڤگەریما پەی ئینەیە ئەرەکۆشمێ. ئی پێشبینییە پەی ئێرانی، تورکیا و شارەکا تەریچ ڕاسا. ڕای هەرە خاسە ئانێنە ئێران سەرو ئا بنەمي هەنگامە بنیۆ.

پۆسنە دۆخو ئیسەی فرە خەڵەتاو تەرسیش هەنە. ئا سزاو جە قەنارەدایا شەرمەزار مکەرمێ کە دریێنی. گرفتەکۍ بە فشار و ستەم و جەقەنارەدای چارەسەرێ نمەبا و مەیاوا بە حیچ. مشۆم ئێران دەسبەردارو سزاو جە قەنارەدای بۆنە.