هامسەرۆکو دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی جەمیل بایک ئەرەیاۋناش، کە گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی گرڎ ڕۋۍ قورستەر بۊ و ۋاتش، "پۍ گرڎ لایۍ جە تەمامو بوار و مېڎانەکانە مشۊم گرنگتەرین پەرس ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی بۊ".
هامسەرۆکو دەسەی ڕاۋەبەری کەجەکەی بەشڎاریش جە 'بەرنامەو تایبەت'ی ستێرک تیڤینە کەرڎ و روۋەداو و پەرەئەساکاش جە کورڎسان، تورکیا و ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینە هۊرسەنگنا.
بایک باسش چانەی کەرڎ، ئا کۆنفڕانسەی جە ١٠٠ ساڵەو پەیمانو لۆزانینە بەسیا، فرە گرنگا و ئانەش وست ڕووە کە پۍ جابەجېکەرڎەی قەرارەکا کۆنفڕانسەکەی جمیەرو ئازاڎیی کورڎی ئەرک و دەورو ۋېش گېڵنۊ.
بایک باسش چانەی کەرڎ کە دەوڵەتو تورکی جە ماوەو ٨ ساڵا ۋیەرڎەینە جە جەنگ دژ بە جمیەری ئازاڎیی کورڎینە گرڎو تواناکا ۋېش بەکارئارڎەن و ۋاتش، "قەناعەتم پاسەن جە جەهانەنە نەبیەن چی ئاستەنە هجوم کریابۊ سەرو حیچ هێزۍ و ئا هێزە تاۋابۊش ۋېش راگېرۊ. جە جەنگە جەهانیەکانە ئی چەکۍ بەکارنامېنۍ. ئەگەر جیا جە پەکەکەی هێزێوە تەر بیۍ، نەک ٨ ساڵۍ، ٨ مانگېچ نەتاۋۍ ۋېش ڕاگېرۊ. سەرەڕاو قوربانی فرەی کە بەخشانما، ئێمە ناستما کە دەوڵەتو تورکی ئەرەگیری ئامانجەکاش پېکۊ". بایک سەرکۊتەی تاریخی گەریلاکا هەپەگەی و یەژاستاریش مبارەک کەرڎ، کە مدرامانی تاریخی جە دژوو ئەرەگیرا ئەنجام مڎا.
چەمپنەکۊتەکەو جەمیل بایکی کە جە ستێرک تی ڤیینە ۋەڵاکریاوە پی جۆرەنە:
گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی فاڕیان پۍ ئەشکەنجەی. ماوەو دۋۍ ساڵان بە حیچ جۆرێوە زانیاری جە بارەشۊ مەزانیۊ. ناڕەزایەتیچ ۋەران ۋەر بە گۆشەگیری ۋەردەوامېنۍ. چی دماییەنە ئەنڎامو دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی سەبری ئۆک قسېوەش کەرڎۍ بۍ. پەرەئەساکا ئی دماییە چنی هۊرسەنگندۍ؟
سیاسەتەکۍ دژ بە ڕابەر ئاپۆی نەک حەر تەنیا پەیوەنڎیش بە کوردەکاوە، بەڵکم بە گرڎوو مرۆڤایەتیوە هەن. حەرپۊکەی ڕۊ دماو ڕۊی سەرو ئاستی میان نەتەوەیینە ناڕەزایی دژ بە سیاسەتەکا ۋەران ۋەر بە ڕابەر ئاپۆیچ زیاتەر بۊ. چی دماییەنە جە لۆزان کۆنفڕانسێوە سازکریا، بڕۍ قەرارۍ دریۍ. پەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی بڕۍ بانگەوازۍ کریۍ. حەرپاسە چن ڕۋۍ چېوەڵتەر جە بەلجیکا سەندیکاکۍ، ژمارېوە جە رۆشنۋیرا و سەرۆکایەتی شارەوانیەکا گلېرۊبیەیېشا سازکەرڎەبۍ. چا گلېرۊبیەیچەنە داواو ئازاڎیی جەستەیی پۍ ڕابەر ئاپۆی کریابۍ. ئا کەسۍ ئا بانگەوازەشا کەرڎەبۍ و جە کۆبیۊکانە بەشڎارۍ بېنۍ مبارەک بایشا ۋنەکەر و سڵامشا ۋنەکەرو. ئا بانگەوازەشا فرە گرنگا. قەناعەتم پاسەن کە ئانۍ ئا بانگەوازەشا کەرڎەبۍ، بە ئاراسەو ئارڎەی دی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی سەرمەشقی کەرا. ۋەرو ئانەی ئاڎۍ ۋېشا چنڎین ساڵېن سەرو ئا ئەساسیە کۊشش کەرا.
هەم بە کۆنفڕانسو لۆزانی و هەمیچ بە کۆبیەیۊ بەلجیکای، پەڕېوە تازە هۊردریاوە، هەڵمەتێوە و هەنگامېوە تازۍ ۋەڵۍ وزیا. جمیەرو ئێمەیچ چا هەڵمەتېنە بەشڎار بۊ. پی نزیکا سەرو ئا ئەساسیە متاومۍ هەنگامە بنیەیمۍ. پی بۆنۊ بانگەوازێوە ئاراسە و گەلەکەیما جە چوار پارچەو کورڎسانی و بەرو وڵاتی کەرو. مشۊم گرڎ کوردێوە پەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەرایەتی چا هەڵمەتېنە بەشڎارۍ با و ئەرکو ۋېش جابەجۍ کەرا. گرڎ لایۍ مزانا کە جە ۋەران ۋەر بە ڕابەر ئاپۆینە جەنگېوە فرە چەپەڵ ڕاۋەبەرکریۊ. زیاتەر جە دۋۍ ساڵان ئینا چېرو نامۍ گۆشەگیری رەهاینە. ئەگەر دوژمنی ئەرەگیر پا سیاسەتەی ڕاوەبەرش کەرا بیاۋا بە ئامانجەکاشا، کۆکوژی جە دژوو گەلوو کورڎی بە ئەنجام میاۋۊ. ۋېش جە ۋېشەنە ۋەرو ئینەینە کە گۆشەگیریېۋە پا رادەیە دژوار ڕاوەبەرکریۊ. دەوڵەتو تورکی فاشیستی قەرارېوە مرۆیی، ئەخلاقی و یاسایی مەشناسۊ. حەرپۊکەی بە شێۋېوە هەڕەمەکی جمۊوە.
سەروو ئاستوو میاننەتەوەییچۊ هێزەکاو دیموکراسی و ئازادی ناڕەزایەتیی وێشا وەراوەر پا سیاسەتی جە کەسایەتیی ڕابەر ئاپۊینە دژوو گەلوو کوردی ئەنجام دریۊ، نیشانە مدا. وەروو ئانەی ئا ناڕەزایەتیۍ وێشا بە چالاکی بەر وست، دەوڵەتوو تورکی پا بۊنەوە تووڕە و بێزارا. دەوڵەتوو تورکی گرنگیی ڕابەر ئاپۊی پەی گەلوو کوردی و ئینسانیەتی مزانۊ. پەوکای ئەشکەنجەو سەروو ڕابەر ئاپۊی ڕۊبەڕۊ زیادتەر و هەستەر کەراوە. پەی نموونەی بڕۍ کاربەدەسۍ تورکۍ هەنێ؛ بڕۍ قسۍ چانۍ کەرا. بە ڕابەر ئاپۊیشا وات "ئەگەر تۊ داواکارییەکاما نەیاونی یاگۍ، ڕۊ بەڕۊ کوشمێت". تونجەر کلینچ (سکرتێری وەڵینوو ئەنجوومەنوو باڵاو ئاسایشوو نیشتمانیی تورکی) واتەبێش، "ئیمراڵینە گرڎ ڕوێش پێسەن قەنارەدای، گرڎ ڕوۍ قەنارەشا مدەیمۍ ". ئیمراڵینە بەتەمامەتی سەروو ئی بنەمێوە سیاسەتشا ملۊ ڕاوە. پەوکای مشۊم جە گرڎ مەیدانێوەنە پەی گرڎ لێوە گرنگتەرین بابەت پەرسەو ئازادیی جەسەیی ڕابەر ئاپۊی بۊ. ئەگەر بابەتە گەرمەکۍ سەروو ئا بنەمێوە بنریایرە، ئێمە متاومۍ ئا سیاسەتی جە کەسایەتیی ڕابەر ئاپۊینە دژوو کوردی ملۊ ڕاوە، پووچەڵ کەرمێوە، هەرمانەو ئێمەیچ ئانێنە.
گەلەکەما خاس چا سیاسەتەیە میاوۊنە، کە دەوڵەتوو تورکی بەرۊش ڕاوە. ماچا کە گرڎ ڕوۍ سزاو دیسپلینی بە ڕابەر ئاپۊی مدا، پێسەیچ ڕاگێری جە سەردای بنەیانەی و پارێزنەرا کەرا. ئەگەر ئینسان دیدار چەنی بنەیانەی و پارێزنەراش نەکەرۊ، نامەکێش (پەیامەکێش) نەیاونیا، ئایا چە تاوانێوەش کەرڎەن؟ ئێمە چانەیە میاومێنە، کە بەتەمامی قەراری سیاسی هەرمانەش پەنە کریۊ. ڕابەر ئاپۊیچ دژوو ئا سیاسەتە چەپەڵەیە مدرامانێوە تاریخی کەرۊ. پەوکای دەوڵەتوو تورکی بە قینی و نەعلەتەوە وەاوەر بە ڕابەر ئاپۊی بیاوۊ ئەنجام. وەروو ئانەی دەنگوو ڕابەر ئاپۊی نەیاوۊ بە خەڵکی، گۊشەگیریێوە پا ڕاددە دژوار پەیڕەو کریۊ. ئینانی چا قەناعەتنە کە ئانۍ جە کۊنفڕانسوو لۊزانی و کۊبییەیۊ بەلجیکاینە بەشدارۍ بێنۍ، پەی ئازادی جەسەیی ڕابەر ئاپۊی هەنگامەی تازۍ گێرانە وەر و پێسە جمیەریچ ئێمە چا هەڵمەت و هەنگامەنە بیمۍ. جە ئایندەیچنە ئانەیە ڕۊشن کەرمێوە.
دەوڵەتوو تورکی وەڵۍ ٨ ساڵانە جە ٢٤ تەمووزوو ٢٠١٥ دژوو گەلوو کوردی و هەرێمەکاو پارێزنای مێدیای جارێوە تەر هجوومی دژوارش دەس پەنە کەرد. ماوەو ٨ ساڵا بۍ مردای ئا هجوومە بەرڎەوام بۍ. هەپەگە جە دما ئەرەیاونایشنە باس چانەیە کەرۊ، کە پەدەکە چەنی دەوڵەتوو تورکی خواکورکنە بەشداریی ئۊپراسیۊنی کەرۊ، مەیدانەکای تەریچنە چەنی هێزە ئەرەگیرەکا پێوە جووڵیاوە. جەنگەکە ئیساتۍ ئینا چە دۊخێوەنە؟
جە کۊشیای ئێمەنە ئی ٨ ساڵەو دمایی گرنگا. هەڵبەت کۊشیایما بە فرە قۊناغە دژوارارە ویەرڎەن، وەلۍ چی هەشت ساڵەو دماینە جەنگێوە فرە دژوارتەر ئینا ئارانە. سوپاو تورکی دووەم گەورەتەرین هێزوو ناتۊین. پەوکای ناتۊ و بڕۍ دەوڵەتۍ چە چەکێوەشا بۊ مداش بە دەوڵەتوو تورکی. جە گرڎ ڕووێوە پەشتیوانی جە دەوڵەتوو تورکی کەرا. وەختێوە بابەتەکە بۊ بە پەکەکە و کورد گرڎ نۊعە چەکێوە بەکار مارا. جە چەکی کیمیاییوە گێرەش تا چەکی ئەتۊمیی تاکتیکی بەکار مارا. جە ٨ ساڵی ویەرڎەنە دەوڵەتوو تورکی چا جەنگەشنە دژوو جمیەرەکەیما بەرۊش ڕاوە، گرڎوو تواناکاو وێش بەکارۍ ئاردێنۍ. ٢٤ سەعاتۍ بە شەو و ڕۊ هجووم کەرۊ سەروو گەریلای. بە تانک، تۊپۍ، چەکی کیمیاوی شەو و ڕۊ هجووم کەرۊ. هەپەگە جە ئەرەیاوناکەیشنە باسش کەرڎەبۍ، کە جە ڕوێنە زیادتەر جە ٥٠٠ جارا هجووم کریان.
بڕوا مەکەروو دنیانە هێزێوە بۊ ئاندە هجوومش کریابۊ سەر، جە جەنگەکاو دنیێنە ئا چەکۍ بەکارۍ نامێنۍ. ئامانجوو دەوڵەتوو تورکی ئانەن کە ئا هەنگامۍ کە پەی کۊکوشیی کوردا نیێنەش بیاونۊش ئەنجام. ئینە ڕاسییەکەن. هەم پەی ڕابەر ئاپۊی، هەم گەریلاکاو پەکەکەی، هەم گەلوو کوردی ٨ ساڵێن مدرامانی تاریخی کەرۊ. وەروو ئانەیە ئێمە قوربانیی دژوار مدەیمۍ. وەروو ئانەیە ئا کۊشیایە کەرمێش تەنیا بۊنەو وێماوە نییا، هەمان وەختنە پەی گرڎوو وەرکەوتوو دلێڕاسەین و ئینسانیەتین. پەوکای قوربانییەکێچش گەورۍ و دژوارێنۍ. سەرباروو ئا قوربانییە دژوارا بەخشمێشا، ڕاما نەدا کە دەوڵەتوو تورکی ئەرەگیری بیاوۊ بە ئامانجەکاش. وەروو ئانەیە ئامانجشا بۍ، کە جە ١٠٠ەمین ساڵەو لۊزانینە پەکەکەی پاکتاو کەرا و گەلوو کوردی جینۊساید کەرا. پەوکای گرڎوو فرسەتەکاشا بەکارۍ ئاردۍ. دژوو ئانەینە ڕابەر ئاپۊ، پەکەکەی و گەلوو کوردی بە قارەمانێتیی وێگێریی کەرا. پی بۊنەوە من بە ڕێز و وەشەویسییوە سڵام ئاراسەو سەرجەم گەریلاکاو هەپەگەی و یەژاستاری کەروو، کە جە تونێلەکاو جەنگی و مەیداانەکانە دژوو ئەرەگیرا کۊشیا و جەنگ و مدرامانی تاریخی کەرا، وەراوەر پا گەریلایا پەنەزانای وێم بەروزوو بۊنەو سەرکەوتەیەکاشاوە مەبارەکباییشا وەنە کەروو.
کوردستاننە دووۍ خەتۍ هەنێ
لێوە تەرۊ دۊخوو پەدەکەی و بارزانی هەن، گرڎ کوردێوە بەویژدان، بۊنەو ئا دۊخەیۊ پەدەکە و بارزانی وەششا کەرڎەن، تووشۍ دژواری با و ساعیبۍ کاردایۊ و تووڕەیینۍ. وروو ئانەیە بنەیانەو بارزانی و پەدەکەی چەنی دەوڵەتوو تورکی هەنگامە منیا. گرڎوو توانایەکاشا وستێنۍ خزمەتوو دەوڵەتی پاکتاوکەریوە و بە غەڵەتیچش مەزانا. ماچا ئێمە نوێنەرایەتیی کوردا کەرمۍ، ئێمە خزمەتوو کوردا کەرمۍ. دەوڵەتوو تورکی بە هامکایی پەدەکەی گەنجاو کوردی گەشمەرڎە کەرۊ. پەوکای مشۊم گەلەکەما خاس جە پەیوەندییەکاو پەدەکە-بارزانی و دەوڵەتوو تورکی بیاوانە و ورشا سەنگنا. ئیساتێچ پەیوەندییەکێشا بەرڎەوامێنۍ.
جە ئەرەیاونایچۊ وەڵا کریاوە. خواکورکنە دەوڵەتوو تورکی و پەدەکە دژوو گەریلای ئۊپراسیۊن کەرا. هەرپاسە زاپنە شناسنامەو پێشمەرگەکا ورگێراوە و جلۍ سەروازاو تورکیشا کەرانە. لەبەرڎەکەن. پێسە شان بە شانوو سەروازاو تورکی دژوو گەریلای جەنگ کەرا. سەروازاو تورکی بنکە سەروازییەکو بارزانییەکاوە مەیا بەر و هجووم کەرا سەروو هامڕایاما. ڕێک چا ڕووەنە کە کۊنفڕانسووو لۊزانی کریا – کۊنفڕانسێوە نەتەوەیی بۍ بە ئامانجوو وەڵێوەبەرڎەی هامپەیمانی نەتەوەیی- بارزانییەکا چەنی دەوڵەتوو تورکی دژوو گەریلای ئۊپراسیۊنش کەرد. پەوکای مشۊم گرڎ کەس ئی ڕاسییە وینۊ و بیاوۊنە. ماناو ئانەی چێشەنە کە چەنی دوژمنان یۊ گێرا دژوو گەریلای ئۊپراسیۊن کەرا؟ مشۊم گرڎ کەس چا بارەوە ویرۍ کەرۊوە و سەرشۊ مرڎۊ.
لە کوردستاننە دوۍ خەتۍ هەنۍ، خەتەو ئازای و هینەو خیانەتی و دارڎەسەیی. خەتەی تەرە نییەنە مەبۊ کوردسەروو خەتەو خیانەتی و دارڎەسەییوە بنۍ وزۊ، مەبۊ شان بە شانی دەوڵەتوو تورکی مرڎۊ، مەبۊ چەنی دەوڵەتوو تورکی دەسش بلۊ ونەو گەنجاو کوردی. هیچ پەیوەندیێوەش بە کوردایەتییوە نییا. مشۊم گەلەکەما ئینە وینۊ و هەڵوێستش بۊ.
جە سەدەمین ساڵەو لۊزانینە جگە جە پەدەکەی گرڎوو پارتەکا لۊزاننە کوۍ باوە. چا شۊنێنە کە پەیمانەو کۊکوشیی کورداش چەنە ئیمزا کریێبۍ تابلوۍ یەکڕیز و یۊگێرتەشا نەخشنا. شمە چەنیش ورسەنگندێ؟ ئا کۊنفڕانسەو لۊزانی ساز کریا ماناش چێشەنە؟
کۊنفڕانسوو لۊزانی تاریخوو گەلوو کوردینە پەی یۊبییەی نەتەوەیی هەنگامێوەنە. ئینە نەک هەر دلۍ گەلوو کوردینە، دلۍ گەلای تەروو کوردستانیچنە کە ژیوا گرنگا، ئا گەلۍ ئایینی جیاوازیچشا هەن سەرچەمەو هومێدی و بڕوێنۍ. لۊزان بەڵگەو قڕکەرڎەی کوردی، ئەرمەنی، سووریانی- ئاشوری، عەلەوی و ئێزدییەکان وەڵۍ ١٠٠ ساڵا چیوەڵتەرینە. ئانە پیلانگێڵنییوە شاریاوەن. ڕابەر ئاپۊ جە ڕاو کۊشیایۊ دژوو پەیمانەو لۊزانی پاسەش کەرد، کە یاواینەی بارەو لۊزانیوە ساز بۊ. ئا کۊنفڕانسە دماو ١٠٠ ساڵا جە لۊزاننە ساز کریا ڕاسیی لۊزانیش بە دنیۍ ئشناسا. کورڎەکۍ ئەرەیاوناشا کە پەیمانەو لۊزانی بە ماناو کۊکوشی و جینۊسایدوو کوردان و ئا پەیمانۍ قەبووڵە مەکەرا و چەنیش مەژیوا. ئادۍ ئا پەیمانێشا دلێنە بەرڎە، کۊنفڕانسوو لۊزانی بەروزوو ئانەین.
دەوڵەتوو تورکی و هامکارەکێش پەی ئانەیە کۊنفڕانسەکە نەبەسیۊ هەوڵۍ فرێشا دۍ. وەلا نەتاواشا وەرش پەنە گێرا، هێزوو ئادیسا پەی ئانەیە وەسۍ نەبۍ. وەروو ئانەیە مدرامانوو کوردا هەر چوارپارچەو کوردستانینە و بەروو وەڵاتینە ڕۊبەڕۊ گەورەتەر بۊ و ژمارەو دۊسایچش فرەتەرۍ با.
هەر هەمان ڕۊ پەدەکە-بارزانی چەنی تورکەکا ئۊپراسیۊنشا دژوو گەریلای کەرد
کۊنفڕانسەکەو لۊزانی فرە گرنگ بۍ. پی بۊنەوە سڵام و مەبارەکبایی ئاڕاستەو سەرجەموو ئانیشا کەروو، کە دەورشا کۊنفڕانسەکەنە بییەن، جە قەراردای جە بەستەی کۊنفڕانسەکەیۊ تا بەهەرمانکەرڎەی قەرارەکەی و ڕاوەبەرڎەی کۊنفڕانسەکەی. هەرمانێوە فرە تاریخییەشا کەرڎە و خزمەتێوە فرە گەورەشا بە گەلوو کوردی و گەلای تەری کەرد. وەروو ئانەیە خەباتێوە فرە گرنگ بۍ. گرڎ لێوە گەرەکشابۍ پەدەکە و بارزانییچ بەشدارۍ با. هەوڵی فرێچشا دۍ. چا ڕووە تاریخییەنە داواشا وەنە کەرڎێجیای ڕیزوو دوژمنی ڕیزوو گەلینە با، وەلۍ پەدەکە و بارزانی وەروو ئانەی پەیوەندییەکێشا و چارەنویسشا بەسیابۍ دەوڵەتوو تورکیوە نامۍ. کۊنفڕانسووو لۊزانینە ئانۍ داواو یۊبییەی و ئازادیی کوردی کەرێنۍ، ئامۍ لاو یۊی و کوۍ بیێوە. تەنیا بارزانی ناما. کورڎەکۍ لۊزاننە کۊنفڕانس ساز کەرا، پەدەکە-بارزانییچ چەنی تورکەکا دژوو گەریلای ئۊپراسیۊن کەرا. گەلوو کوردی پەیمانەو لۊزانیشا ماڕا، وەلۍ پەدەکە-بارزانی وێشا بە ساعیبوو ئانەیە نەزانا. ماناو مردایشا پاڵوو تورکینە و بەشدارینەکەرڎەیشا کۊنفڕانسەکەنە ئانەن.
مشۊم هەنگامە قەوەتەکاو کۊنفڕانسەکەی درێژەشا بۊ
پەیمانەو لۊزانی بە واتای نکۊڵی و سڕیەیۊ و دلێنەبەرڎەی نەک هەر کوردی، بەڵکوم گرڎوو گەلا و ئایینە جیاجیاکاو کوردستانین. وەروو ئانەیە گەلوو کوردی و گەلای تەروو کوردستانی، پەیمانەو لۊزانی قبووڵ مەکەرا. مشۊم جیهان ئیتر چانەیە بیاوۊنە. ئا قەرارۍ کۊنفڕانسەکەنە دریێنۍ گرنگێنۍ، وەلۍ مشۊم بیاویا یاگۍ. نەک هەر قەراردای، بەڵکوم پەنەوازا ئینسان شۊنیشەرە بلۊ، پەوکای نەک هەر پەکەکە، گرڎوو ئا گەلا کوردستاننە مژیوا وەرپەرسێنۍ. ڕەنگا وەرپەرسبییەی هەرکەسی جیاواز بۊ، بێت، وەلۍ مشۊم گرڎ لێوە شان بدا وەروو وەرپەرسبییەی نو بیاوناش یاگۍ. کۊنفڕانسەکەنە هەنگامێوە گەورۍ نریا و مشۊم بەرڎەوامە بۊ. ێت. تا بیاومۍ ئەنجام مشۊم بە پلاتفۊڕم یا خەباتی جیاجیا کریۊ. ئینە هەرمانەو گرڎ کەسێوەنە.
ئاماڎېنمۍ پۍ جابەجۍ کەرڎەی ئانەی گنۊ ئەستۆما
جە کۆنفڕانسەکەنە بانگەواز کریا کە ئازاڎیی جەستەیی ڕابەرو گەلوو کورڎی مسۆگەر کریۊ. کورڎ دلۍ ۋېشەنە هامپەیمانیۍ گۊرە پەرەپنەمڎۊ و کۆنفڕانسو یۊبیەی نەتەوەیی بەسۊنە. پېسە گۊرەتەرین هێزی جە کورڎسانەنە جوابتا پۍ ئا بانگەوازەیە چېشا؟
ۋەڵۍ گرڎ چېۋېنە گەرەکما ئانەی ۋاچو کە ئێمە گرڎوو ئا بانگەواز و قەرارا جە کۆنفڕانسەکەنە بەرشیۍ پۍ ۋېما بە بنەماشا گېرمۍ. ئێمە بە گرڎ جۆرۍ بیمۍ بە یاردیدەر پۍ ئانەی ئا قەرارۍ جابەجۍ کریا. پۍ جابەجېکەرڎەی قەرارەکا ئەرکو ۋېما جابەجۍ کەرمۍ، ئانەی داواما چەنەکریۊ ئاماڎېنمۍ پۍ سەروستەیش.
ئا قەرارۍ جە بارەو ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆیۊ دریۍ فرە گرنگېنۍ. جە کۆنفڕانسەکەنە گرڎ هومېڎېوە پا جۆرەشا بۍ. ۋەرو ئانەی ڕابەر ئاپۆ نوێنەرو گەلوو کورڎین. گەلوو کورڎیچ پېسە گەلا تەری گەرەکشا بە ئازاڎیی بژیۋۊ. ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی مەرجی ئەساسین کە گەلوو کورڎی سەرو خاکو ۋېش بە ئشناسنامە و کولتوری ۋېشۊ بە ئازاڎیۊ بژیۋۊ. تا ڕابەر ئاپۆ جە ئیمراڵی نەزیۊرە، ئازاڎیی گەلوو کورڎی دەسەبەر مەبۊ. دیموکراسی نەک حەر دلۍ کورڎانە، جە تورکیایچەنە حەجگیز ۋەڵۍ مەگنۊ. ئانەی گەرەکشا پەرسو کورڎی چارەسەر کریۊ، گەرەکشا کورڎ بە ئازاڎیی بژیۋۊ، ئارەزو دیموکراتیکبیەی تورکیایا، مشۊم دژ بە گۆشەگیری سەرو ڕابەر ئاپۆی مرڎۊوە. ئەگەر دژش نەمردۊوە، جە کورڎسان ئازاڎیی و جە تورکیایچ دیموکراسی نمۍ دی. ئانەی بەۋېش ماچۊ دیموکرات، سۆسیالیست، هونەرمەنڎ، رۆشنۋیر، ماچۊ جە دژوو فاشیزمینا، دیموکراسی و ئازاڎییش گەرەکا، مشۊم ئانەی بە بنەما گېرۊ. پیمەرو دیموکراتیکبیەی، سۆسیالیستبیەی، کورڎبیەی مرڎایۊن جە دژوو گۆشەگیری سەرو رابەرو گەلوو کورڎی عەبدولا ئۆجالانی. جگە چانەی حیچ پیمانۍ تەر بیەیش مەبۊ، با کەس ۋېش نەخەڵەتنۊ. ۋەرو ئانەی مشۊم گرڎ کەسۍ پەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی کۊشیانە. ئا وەختە پەرسو کورڎی چارەسەر کریۊ، جە تورکیایچ پەرسو دیموکراسی چارەسەربۊ.
ئەگەر یۊبیەی نەتەوەیی ۋەڵۍ گنۊ جە سەڎەنە سەڎ ئازاڎیی گەلوو کورڎیچ دەسەبەر بۊ
قەرارۍ گەورەی تەر کە جە کۆنفڕانسەکەنە دریا سازکەرڎەی کۆنفڕانسێوە نەتەوەیی کورڎیا. ئا قەرارەیچە فرە گرنگا. جە جەهانەنە حیچ گەلێوە بیەیش نییا ئنڎەو گەلوو کورڎی بەشکریابۊ، پەرش و ۋەڵاکریابۊ، ئەشکەنجە دریابۊ و کۆچبەر کریابۊ. حیج کەسۍ ئنڎەو گەلوو کورڎی چېرو دەسەڵاتو کەسا تەرینە نەژیۋان. ئینە راستین. حەرپۊکەی یۊبیەی نەتەوەیی پۍ گەلوو کورڎی فرە گرنگا. جە جەهانەنە فرەو گەلو نەتەوەی نەتەوەییشا ساز کەرڎەن. رەنگە بڕۍ ریزپەڕۍ با. دلۍ ئانیشانە کە یۊبیەی نەتەوەییشا سازنەکەرڎەن، یۊشا گەلوو کورڎیا. گەلوو کورڎی پارچەکریان. کارېش پنەکریان کە کورڎ تەمام لاواز کریان. دوژمنو کورڎا غیرەت چا بەشکەرڎەیە هۊرگېرا. ئەگەر یۊبیەی نەتەوەیی دلۍ کورڎانە ۋەڵۍ گنۊ ئازاڎیی گەلوو کورڎیچ دەسەبەر بۊ. سەڎەنە سەڎ پی جۆرە بۊ.
ئارۊ کورڎ دەرفەتی ڕەخسیاشا ئینا وەرو دەسینە. بەڵۍ، هەڕەشۍ و ئاژۍ مەترسیڎارېچ هەنۍ، بەڵام ئاژە و هەلی گونجیایچ ۋەردەسا. ئەگەر یۊبیەی نەتەوەیی کورڎا بە خێرایی پێکبۍ، کورڎ متاۋۊ بیاۋۊ بە ئازاڎیی ۋېش. حەرپۊکەی ئا قەرارەی جە کۆنفڕانسەکەنە دریا فرە گرنگ و تاریخیا. مشۊم کورڎ و تەنانەڎ گرڎو ئا گەلایچە کە جە کورڎسانەنە مژیۋا، پەی خېرا بەستەی کۆنفڕانسی نەتەوەیی، کۊشیانە. ئەگەر یۊبیەی کورڎا ۋەڵۍ گنۊ گەلوو کورڎی سەرگنۊ و هیواکېشا مەیانەدی. گەلوو کورڎی ساڵانێوە فرەن ئەرەکۊشۊ، بە یۊبیەی نەتەوەیی ۋېش متاۋۊ جە ڕاو ئا کۊشیایۊ بیاۋۊ ئەنجام. بانگەوازو من پۍ گرڎ کەسۍ ئینەنە کە سەرو ئا ئەساسیە، ۋەرپرسیاری ۋېشا جابەجۍ کەرا.
ئاکەپە و مەهەپە گرڎ سیاسەتێوەشا دژوو گەلوو کورڎیوە یاونا یاگۍ، سەروو بناغەو "پیلانەو ورشانایۊ"، ئیساتۍ بەینوو ڕووسیای و ناتۊینە مۍ و ملۊ، هەرپاسە چندین کۊبییەیۊیێش سعودیەنە کەرڎۍ، چەنی ئی دمایین دۊخی ورسەنگندێ؟
پێسە مزانیۊ، فاشیزموو ئاکەپەی و مەهەپەی گرڎوو تورکیایشا ئاورا و هەژار کەرڎەن، ئینە هەواڵوو ڕۊین. حوکمەتوو ئاکەپەی و مەهەپەی سیاسەتێوە سەروو بناغەی دروا و دیماگۊگیەتی بەرا ڕاوە. خەڵک چەنی ئی باوەڕا مژیوۊ، چی ڕێوە گەرەکشا دۊخی خراپوو خەڵکی بشارۊوە. چونکوم مزانا مەتاوا دەسەڵاتنە مەناوە ئەگەر ڕاسییەکەی بزانۊ، بە کەلیمۍ بێکەڵکۍ خەڵکی خەڵەتنا. تیرۊر، جیاییواستەی، کورڎەکا تورکیانە بەشۍ کەرا، دلێمانە بەرا، پی چیوا خەڵکی خەڵەتنا. ماچا مشۊم وێما بپارێزنمۍ و دەسەڵاتنە مەنمێوە، گرڎوو قوەیشا سەروو بناغەو جەنگیوە نیان. ئی سیایسەتیچە بەروو تورکیایچۊ کەرا ماچا تاریخوو عوسمانییما هەن، خاکوو سەرڎەموو عوسمانیی گێڵنمێوە.
پی بۊنەوە، دەوڵەتوو تورکی یاگێوە گەورێش جە مەیدانوو میاندەوڵەتینە نەمەنێنە، گرڎوو سەرچەمەکاشا وستێنۍ خزمەتوو جەنگیوە، ئابوورییەکەش وڕان، سیاسەتش شکسش ئارڎەن، گەل باجوو ئینەیە مدۊ، گرڎ ڕوۍ نرخەکۍ بەرزۍ باوە،خەڵک گرڎچڵێش فکر شیەنۊ تەنیا ویرش ئینا لاو ئانەیۊ چەنی زارۊڵەکاش تێرۍ کەرۊ. ئادۍ بە سیستماتیک ئی سیاسەتەیە بەرا ڕاوە. ئامانجەکە ئانەن خەڵکی ئاورا بازاوە تا هۊشش لاو چیوی تەریوە نەبۊ، ئاکەپە و مەهەپە پاسە دەسەڵاتەکەیشا پارێزنا، ئینە سیاسەتەکەشانە. ئۊپۊزیسیۊنێوە نییا کە ئی سیاسەتەیە پەی خەڵکی ڕۊشن کەرۊوە. ئینە کێشەی سەرەکیی تورکیاین، پەوکای مشۊم هامپەیمانیی ڕەنج و دیموکراسی کێشەکاو حوکمەتی پەی خەڵکی ڕۊشن کەرۊوە تا بیاوانە.
مشۊم خەڵک سەروو ئی بناغەیە ڕێک وزیۊ، بێجگە جە هامپەیمانیی ڕەنج و دیموکراسی هیچ هێزێوە تەر تورکیانە، هەرمانەشانە کە ڕاسییەکا پەی خەڵکی بەروزا و ئا وەختە خەڵک وێش ئەرەپڕۊ چون خەڵک جە حوکمەتی ناڕازیین، کارڎایۊیێوە قەوەت هەن دژوو حوکمەتی، وەختێوە هامپەیمانیی ڕەنجی و دیموکراسی ئی هەرمانۍ کەرۊ، حوکمەتوو ئاکەپەی و مەهەپەی مەتاوۊ خەڵکی پی قۊرتاوە بارۊرە، بەتایبەت وەختێوە گرڎ ڕوۍ تندوتیژی سەروو خەڵکیوە هەن، خەڵک ئوەو وارڎەیۊش گەرەکەنە ئاوی و کارەبا بڕیا، گرڎ ڕوۍ خەڵکما کورڎستاننە بە زرێپۊشۍ شێلییا و گەشمەرڎۍ کریا، کەس نیا پەرسۊوە. هەژارەکۍ هەژارتەرۍ و دۊڵەمەنەکۍ تا بۍ دۊڵەمەنتەرۍ با، ئاورایی و تاڵانی و سەرکوت گرڎ ڕوۍ فرەتەر بۊ ژیوگە تاڵان و وێران کریۊ.
پەنەوازا گەلوو تورکی بزانۊ ئی جەنگە مەڵامەتش قەیرانا
جە یاۋنەریەکانە دیم دارسانەکا بڕېنێوە، ژەنێوە ٨٨ ساڵۍ باوشیش کەرڎېبۍ درەختېرە تا نەبڕاشۊ، ژەنېشا چی عمرەنە بەرڎە، ئاڎۍ ژیای ئینسانەکا وێران کەرا، بێگومان سنورو ئی دەسدرێژیی و قڕکەرڎەیە مەزانا، دژو ژەنۍ بۊ یا گەنجا... هیرۆین... لەشورەشی... ئی سیاسەتەیە بەتایبەت جە کورڎسانەنە پیادە کەرا، حەرپاسە جاسوسی جە کورڎسانەنە پەرە پنە مڎا، بەبۍ سنوور، گېرتەی و ئەشکەنجە ڕاوەبەر کەرا. پۊکەی هێزەکۍ ڕەنج و دیموکراسی متاۋا دژو ئی قۊرتا مرڎاوە. کۍ ئەنجامش مڎۊ، ئامانجەکە چېشا، مشۊم شرۆڤەش کەرا و گەلی یاۋنانە، وەختۍ گەل ئی ڕاسییە مزانۊ، ناڕەزایی بەربڕا، مشۊم گرڎ بزانا حکومەتو ئاکەپە و مەهەپەی لاوازا، ۋېشا بەقوەت نیشانە مڎا، بەڵام لاوازېنۍ چونکی تا مۍ قۊرتەکۍ زیاتەرۍ با، قەیرانەکۍ گۊرېنۍ، نەک حەر قەیرانەو ئابووری، بەڵکم قەیرانی جڤاکی و سیاسی و ئەخلاقی گۊرۍ هەنۍ و مەتاۋا چارەسەرش کەرا.
ئامانجشا بەرشیەین چی قەیرانا جە ڕاو پرۆژەو درواوە، پۊکەی گرڎ چېۋۍ ورەشا، حیچ چېۋۍ نەمەنەن پۍ ورەتەی، سەردای چنین دەوڵەتا کەرا، گەرەکشانە بە زەڕ چارەسەرش کەرا، مەتاۋا پی جۆرە قۊرتەکا چارەسەر کەرا، ئەگەر دەسبەردارو ئی جەنگە قیزەونەیە نەبا دژ بە گەلوو کورڎی، قۊرتەکۍ چارەسەرۍ مەبا. پێۋیسا گرڎو گەلا تورکیای بزانا، گرڎو قۊرتەکاشا سەرچەمەکەش جەنگا دژ بە کورڎی، ئەگەر گەرەکشانە قۊرتەکۍ نەمەنا، با بە حکومەتو ئاکەپە و مەهەپەی ۋاچا: وەسېن، ئی جەنگەیە مردندۍ؛ مشۊم بە حکومەتی واچا، ڕاسی و داواکا گەلوو کورڎی قبووڵ کەرا، سیاسەتتا ۋەران ۋەر بە کورڎی فاڕدۍ، قۊرتەکا چنی کورڎا بە گفتوگۆ چارەسەر کەرا، ئەگەر نا، ڕای تەرە نییەنە پۍ بەرشیەو تورکیای جە قەیرانەکا.
داعش ٩ ساڵۍ چېوەڵتەر، کۆکوژیشا دژ بە گەلی ئێزدی ئەنجامدا، چا وەختەنە گەریلاکۍ هەپەگەی و یەژاستاری یاۋۍ شەنگال و ڕاشا چانەی گېرت کە کۆکوژییەکە گۊرەتەر بۊ، گەرەکتانە جە ساڵوەگېڵ و ٧٤ ەمین کۆکوژی ئێزدییەکانە پەیامێوە کیاندۍ؟
گەلی ئێزدی تا ئارۊ ڕووبەڕوو ٧٤ کۊکوژیا بیېنێوە، ئامانجو ٧٤ ەمین کۆکوژی، قڕکەرڎەی و دلېنەبەرڎەی گرڎو ئێزدییەکا بۍ، ئەگەر ئامانجەکەش نەپێکا، ئانە جە سایەو پەکەکەیۊ بۍ، چونکی پەکەکە ڕاش ۋنە گېرت، ڕابەر ئاپۆ ۋەڵۍ کۆکوژییەکەینە ڕانماییش پنەدایمۍ، چا ڕانماییەنە ئەرکدارېش کەردیمۍ پۍ پارېزناو گەلی ئێزدی، سەرو ئی بناغەیە، تەڤگەرەکەما گەلی ئێزدیش پارېزنا، ئەگەر یەپەگە و یەپەژە نەیاۋېنۍ شەنگال، ئەگەر هەپەگە نەلابیۍ پۍ شەنگالی، ئەگەر ڕاڕەوۍ مرۆیی نەکریېوە، گەلی ئێزدی چی قڕکەرڎەیە نەجاتشا نەبۍ.
پەنەوازەن گەلی ئێزدی قارەمانانە درێژە بە کۊشیای بڎا
گەلی ئێزدی مەتاۋا جە بەرو شەنگالی بژیۋا، ئەگەر گەلی ئێزدی ئیسە سەرو خاکەکەیشاوە مژیوا جە سایەو پەکەکەی و یەپەگەی و یەپەژەیۊن، ئاڎۍ ڕاگیریشا جە قڕکەرڎەی ئێزدییەکا کەرڎ، ئەرەگیرەکۍ گەرەکشابۍ ئێزدییەکا بەتەمامەتی جە خاکەکەیشانە بەرکەرا، گەرەکشابۍ بەشێشا کوشا و بەشەکەی تەریشا بەرکەرا، ئەگەر دەسوەردای هێزەکاما نەبیۍ، ئێزدییەکۍ قڕکریېنۍ، ئەگەر خاک و وڵاتەکەیت جیابازی مەتاۋی ئیتر بژیۋی. ئینە قڕکەرڎەین، ئی مەترسییە ڕۋەشدا و قوربانی گۊرەش پۍ دریا، جە ئاکامەنە، گەلوو شەنگالی ئیسە بە شناسنامە و باوەڕ و بەهاکاشاوە مژیۋا.
گەلی ئێزدی ئیسە بەقوەتتەرا جە ۋەڵۍ قڕکەرڎەکەی، هجومو دەوڵەتو ئەرەگیری تورکی و بەرزانییەکا هەن، ئینە بە ماناو ئانەی نمۍ قۊرتەکېشا چارەسەر کریېبا، گەلی ئێزدی ڕووبەڕوو قۊرتا باوە، بەڵام سەرەڕاو قۊرتەکا، خۊتان ئەرەمەرزیۍ سەربەخۆنۍ، متاۋا ۋېشا پارێزنا، هامپەیمانیېوەشا سەرو ئی بناغەیە ئەرەمەرزنا، ئی هامپەیمانییە گرنگا، مشۊم بەقوەتتەرش کەرمۍ، مشۊم ئی هامپەیمانییە بۊ بە چارەسەرێوە پۍ شەنگالی، مشۊم پێگېوە پەی شەنگالی و گەلی ئێزدی پەرەپنەدەیمۍ، ئی هامپەیمانییە بێجگە جە ئێزدییەکا گەل و باوەڕیەکا تەریچ جە ۋېش گېرۊ. ئەگەر سەرو ئی بناغەیە هەرمانەکەرا متاۋا پێگەو شەنگالی پارېزنا. پی بۆنۊ بەڕێزۊ یاڎو گەشمەرڎا گەلی ئێزدی کەروە، بەبۍ قوربانی و مدرامانو ئاڎیشا، گەلی ئێزدی قڕکریۍ، نەک حەر ئاژەو ئێزدییەکا، بەڵکم ئاژەو کورڎی و گەلا تەرو ۋەرکەوتوو میامینیچ جیاواز بۍ. ئی مدرامانە بەهای گۊرېش خوڵقنا، نەک حەر پۍ ئێزدییەکا بەڵکم پۍ گرڎو گەلا و مرۆڤایەتی. پۊکەی سڵام پۍ گەلی ئێزدیما کیانو، سڵام جە کۊشیا گۊرەکەیشا کەرو، پەنەوازا قەناعەتشا بە ۋېشا و هامپەیمانییەکەیشا بۊ. ئەگەر سەرو ئی بناغەیە، بە قارەمانێتی و پا گیریۊ کۊشیای کەرا، میاۋا بە ئامانجەکاشا.
هـ . ش / س . ز
