هجووموو سەروو جەماوەری، کە سەرۍ قەبرەکێشا دابۍ، لێوە مشیۊ پێسە هجوومێوە دژوو قاسم سلێمانیی وینیۊ. بەهەرحاڵ ینە پا مانۍ مێ"جەنگ تەماموو وەرکەوتوو دلێڕاسەینە وەڵا کەرۊ، پێسە قاسم سلێمانیی وەرکەوتوو دلێڕاسەینە جەنگ کەرە".
ئانا پا منیەیمۍ دوانزەیەمین ساڵەو کۊکوشیی پاریسیوە، کە ٩ـو کانوونوو دووەموو ٢٠١٣ بە سەرۊکایەتیی تەیب ئەرڎۊگانی و پلانەو هاکان فیدانی کریا، ئینۍ بیۍ بایسوو کۊکوشی و هەڕەشا، نموونەی حەرە دمایینیچ ڕوودایەکەو ٣ کانوونوو دووەموو شاروو کرمانوو ئیرانی بۍ. کۊکوشیێوە بۍ بەینوو ئاپۊڕەو خەڵکی پەی سەردای قەبرەو قاسم سڵێمانی کریا، بڕۍ دەزگۍ هەواڵگێریۍ بە نامۍ داعشیوە هەرمانە چەپەڵەکاشا کەرا.
هەستێوە سەیرا، ٣ـی کانوونوو دووەمی، دەوروبەروو سەعات پەنجی، وەختۍ ڕاو دووۍ تەقایۊیاوە وەراوەروو ئا خەڵکی کریۍ کە لوێبێنی سەروو قەبرەو گۊڕی قاسم سڵێمانیی، من یەکسەر کۊکوشیی ١٠و ئۊکتۊبەروو ٢٠١٥و گاری ئەنقەرەیم فکر ئاماوە، منیچ یۊ بێنا چانیشا دڵوو وێمنە واتم: ''هەرمانەو داعشینە.'' وەختۍ ئینەم وات، هەڵای هیچ قسێوە سەبارەت پەنەش نەکریێبۍ، هیچ نامۍ دەوڵەتوو ئێرانیوە نەوچیابۍ، جگە جە چاپەمەنیی ڕسمیی تورکیای کە بە یەک زوان قسۍ کەرا، تەنانەت هەوڵێچشا دۍ واچا؛ ئیسرائیڵ ئینا پەشتەو کۊکوشییەکەیوە.
مسۊگەر جووڵە سیاسییەکاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی ئاڵۊزۍ بیێنۍ، دماو دووۍ ڕوا بە سەرداێوە ڕسمیی ڕەئیسیی سەرکۊماروو ئێرانی لوا تورکیا، وەڵتەرێچ جارێوە وەروو بڕۍ هۊکارا نەتاوابێش بلۊ، سەردایەکە مردنیابۍ، میدیای لایەنگێروو ئەکەپەی ئینەیە کەرا بە باسوو ڕۊی، بانگەشەو ئانەیە کەرا، کە هەوڵۍ تێکدای پەیوەندییەکاو ئێران-تورکیای هەن، وەلۍ ئامانجی بنەڕەتییش گەرمکەرڎەی جەنگوو ئێران-ئیسرائیلی بییەن، ئینجا تلیایچۊو ئێرانی بییەن جەنگوو غەززەینە. پی ڕەنگۍ گەرەکشا بۍ گردوو وەرکەوتوو ناویینی جەنگنە سۊچۊ و پێسە حەماسی ڕزگار کەرا، تەنانەت دەسشاوە ئامۍ قاچۍ وزێنۍ جەنگەکەیچ.
تەنانەت گەر ئینە کاریگەرییچش سەرۊ نیابوورە، بە پلۍ یوەمی ویرم لاو کۊکوشییەکەیوە بۍ، چونکوم ئامانجەکە خەڵکی داماگ بۍ، شۊنەو یۊیرە دووۍ تەقایۊی کریۍ دەمودەس کۊکوشیی گاروو ئەنقەرەیم ویر ئاماوە، ئانۍ تەماشاو میدیاکاشا کەرد، واچێنۍ 'پاکێجەکۍ تەقێوە، نەک ئینسانێ' پاسەیچ هەستوو من نەفاڕیا، چونکوم ژمارەو کوشیا و بریندارا پێسە کۊکوشییەکەو گارەو ئەنقەرەی بۍ، من واوەی پام گێرتەرە و واتم: '' ئاخرۊ داعش ئی هجوومەیە گێرۊ گەرڎەن.''
چونکوم وەروو کۊمەڵێوە هۊکارە جیاوازا ئینە بانگەشەو میدیاکاو ئەکەپەی نەبۍ. بە ڕێککەوتەی بڕۍ بەرژەوەندییا، داعششا وست جووڵە، ئیساتێنە بەرژەوەندییەکۍ چانێنۍ، ئاخرۊ داعش هجوومەکەش گێرت گەرڎەن، گەرچی چینەیچ بۍ، وەلۍ بڕۍ گەرەکشا بۍ ڕاسیی ڕووەدایەکەی عەکش کەراوە و ئیساتێچ هەمان هەوڵۍ مدا.
بێگومان گردوو کۊکوشییەکاو پرسووسی و ئامەدی و گارەی ساڵەو ٢٠١٥ دریۍ پاڵوو داعشی، وەلۍ ئێمە خاس مزانمۍ میت ئینێش کەرڎی یان هاکان فیدانی بەرڎی ڕاوە، هاکان فیدان تا بتاوۊ کۊکوشیی چینە کەرۊ، دلۍ داعشینە میتش ڕێک وستەن، بەفرەیی ئی ڕێکوستەیە جەنگوو کۊکوشیی کوردانە بەکار ئامان، کۊکوشیی ٩ کانوونوو دووەموو ٢٠١٣یچنە پاریسنە ڕووەداێوە هامشێوەنە بۍ، دماو ئینەیە ٢٣ـۍ کانوونوو٢٠٢٢ێنە کۊکوشیێوە هامشێوە پاریسنە کریا، ٩ کانوونوو دووەمینە ژەنە شۊڕشگێڵناو کوردی، سارا و ڕۊژبین و ڕۊناهییەش گەشمەرڎی کەرڎی، ٢٣ کانوونیچنە ئەڤین گووییە و میر پەروەر و ئەبدولڕەحمان کزەڵ گەشمەرڎی کریۍ. ئی ڕووەدایە کۊکوشیێوە بۍ ئاکەپەی بەروو وەڵاتینە کەرد، مسۊگەر کۊکوشییەکاو ئەکەپەی دلۍ وەڵاتینە زیاتەرۍ بێنۍ، ٢٨ کانوونوو ٢٠١١ کۊکوشیی ڕۊبۊسکییش کەرد، کانوونوو دووەموو ٢٠١٦ سلۊپیینە و جزیرە و سووروو ئامەدینە دەیان کۊکوشییۍ کریێنۍ، چێروو زەمینوو باڵایاناو ئەرەنیشتەبییەینە خەڵکشا سۊچنا.
لە سلۊپیینە یەرۍ ژەنۍ شۊڕشگێڵنۍ کوردی شێڤۍ و فاتمە و پاکیزە گەشمەرڎی کریۍ، گەر ئینسان کۊکوشییەکاو هەرێمەکاو پارێزنای میدیایچش پەی سەربار کەرۊ، ئیتر میاوۊ ئاستێوە حەرە بەرز، ئاشکران دەوڵەتوو تورکی بە سەرکردایەتیی ئەکەپەی کۊکوشییش یاونان ئاستێوە حەرە بەرز، چونکوم سیاسەتەکاش بە پیمانەو کودەتاکەی خەتکێش کەرۊ.
بێگومان کۊکوشییەکاو دەوڵەتوو تورکی تەنیا ئەکەپەنە کوڵۍ مەباوە، تورکیا جە ئەرەمەرزنایشۊ سیاسەتێوە پێسنە ڕەنگا پیلانگێڵنی و کۊکوشییش بە بنەما گێرتەن، جە چەرکەس ئەتهەمیوە تا دەسەمۊکەرڎەی ئا پاشایا جەنگشا پەی ڕزگاریی کەرد، جە ئامەدۊ تا دەرسیم و زیلان، تارێخوو کۊماروو تورکیای بە کۊکوشیی مەرزیانرە.
بێگومان شاهۊکاروو ئینەیچە سیاسەت و زهنییەتی قڕکەر، پی پیمانە تارێخییە گەلکوشیی ئەرمەنی و سریانیی و ڕۊمی دەسش پەنە کەرد. زیاتەر جەسەد ساڵان کورڎی قڕۍ کەرۊ، تا ئی زهنییەت و سیاسەتەو قڕکەرڎەیی کوردا تورکیانە نەفاڕیا، دمایی بە پیلانگێڵنی و تەنگپەنەورچنیەی نمۍ.
چونکوم گەر تورکیا دیموکراتیزە نەبۊ، ئانە سیاسەت و زهنییەتوو قڕکەرڎەی ڕزگارش مەبۊ، ئی زهنییەت و سیاسەتە تەنۍ پیلانگێڵنیی و فشار و کۊکوشیی خولقنا، وەروو ئا سیاسەت و زهنییەتەیە چاپەمەنییە یەکزوانەکەو ئەکەپەی پەی دوژمنایەتیی کوردا گێرتەن شوەر، هجوومەکەو داعشی بە ئیسرائیلیوە لکی مدۊ، پی پیمانە گەرەکش بۍ ئێرانی وزۊ دلۍ هێجاوەو جەنگوو دژ بە ئیسرائیلی و هێزەکا پێسە وێش تا پەی دژایەتیی کوردا بە سەرمەشقێتیی پەکەکەی ڕێککەوتەێوە تازە چەنی ئێرانی بەسۊ.
هۊکارێوە تەر ئانەنە کە تەیب ئەرڎۊگان گەرەک چا پەنجۍ تۊمەتەیە کە غەززەنە پەیش درێژە کریۊ، ڕزگارش بۊ. ئەرڎۊگان بۍ بە هجوومکەرڎەی سەروو حەماسی ڕایێوە تازۍ بازرگانییە و وزەی هیندستانۊ تا ئەورووپا تێكە بدۊ. وەلۍ دماو ئانەیە ڕووبەڕوو تەرسەو دەسنەبەرشییەی حەماسی بیوە، ساکا (تۊقی). تا ئی گەمەیە وروێڵنۊوە، دەسەودامانوو گردوو فرسەتا بۊ. گرد هێزێوە وێش بەکار مارۊ، مسۊگەر چی چوارچوەنە دەس پەی گرد نۊعە پیلانگێڵی و فشار و گەمێوە بەرۊ.
چێنە هەوڵۍ هەرە گەورۍ تەیب ئەرڎۊگان ئانێنۍ کە ئێرانی پەی دلۍ گێجاوەو جەنگوو غەززەی لێژ کەرۊوە، متاومۍ بواچمێ؛ پەی ئینەیە گردوو ڕا و ڕێبازێوەش بەکار ئارد، ویرۍ چانەیە کەرۊوە گەر بتاوۊ ئینەیە سەر وزۊ، ئیتر بەرەو دژوو ئیسرائیلی فراوان و قەوەت بۊ، جا پی ڕەنگۍ حەماسی ڕزگار کەرۊ و متاوۊ ڕاو وزەی تێکە بدۊ.
هەوڵۍ چاپەمەنییاو ئەکەپەی بارەو کۊکوشیی ٣ کانوونوو دووەمیوە کرمان پەی ئینەیە بۍ، چێگەنە متاومۍ پێسە گوزارشتش وەنە کەرمێ: 'ئیسفادەکەرڎەی جە ڕووەداێوە چێوێوە ئاسایین.' وەلۍ گەر ڕووەدایەکە پێسنە بۊ، زیاتەر جە سەد کەسا مرا، بە سەدان کەسۍ بریندارۍ با، ئینە چەنی ئی پیمەرە گردینا نمێوە، جگە چینەی ئینسان متاوۊ پەرسۊ: ''داخۊ ئی کۊکوشییە بە ئامانجوو ئیسفادەی چێشا ؟''
مافمانە خۊمانە پەرسمۍ ئۊو تورکیای، کە تەیب ئەرڎۊگان و هاکان فیدان بەراش ڕاوە، وەختۍ هجوومکارەکە داعش بۊ، ئانە ئێمە متاومۍ بەتندی چێوۍ چانە وزمۍ چێروو پەرسێوە. چونکوم نموونەو کۊکوشییەکاو پێسە گار و پرسۊسمانی هەنۍ.
داعش پەشتگیریی هەرگەورە جە ڕاوەبەراو ئەکەپەی ورگێرۊ، ئەبووبەکر بەغدادیی سەروو سنووروو چێروو جڵەوەو تورکیاینە وێش شارتەبێوە، کریۊ پی هجوومەیە تەیب ئەرڎۊگان گەرەکشبییەبۊ ئێرانی تەرسنۊ و لاوازش کەرۊ، جە جەنگێوە تندی ژەنۊش چەنی ئیسرائیڵی، هامکاریێوە پتەووو ئێرانی کەرۊ دژوو پەکەکەی، سەردای ڕەئیسیی سەرکۊماروو ئێرانی پەی تورکیای پی پیمانەیە وینا. چینەیە ترازیۊ، ڕەنگا بە ڕێککەوتەی چەنی ئەرمەنستانی و وستەیترەی گڵوەو زەنگزۊری وانێوە بدۊ بە ئێرانی.
وینانێوە تەری سەرنجکێش ئانەنە، کە ئی کۊکوشییە سەروو قەبرەو قاسم سڵێمانییوە وەرپەرسوو سوپاو پاسداراو ئێرانی کریان، خەڵکێوە فرە چاگە بییەن سا پەوکای ڕەوشەکە پەی هجوومێوە چانەی ئاسان بۍ، وەلۍ گێرا لایەنێوە ئی هجوومەیە پێسنە بۊ.
گرد مزانا قاسم سڵێمانی پەی سیاسەتوو ئێرانی وەرکەوتوو دلێڕاسەینە کەسێوە فرە گرنگ بۍ، هجوومکە کریا سەروو ئا قەرەباڵخییە سەروو قەبرەکێوە کوۍ بیێبێنێوە، چێگەیچۊ کریۊ پێسە هجوومی پەی سەروو قاسم سڵێمانییچ لەیەک بدریۊوە، بەهەرحاڵ، ئینە پا مانۍ مۍ کە: ''گردوو وەرکەوتوو دلێڕاسەی تلنا جەنگیوە، پێسە قاسم سڵێمانی وەرکەوتوو دلیڕاسەینە جەنگ کەرە.''
پەوکای سیاسەتوو ئەکەپە-مەهەپە گەرەکشا سەرپاکوو وەرکەوتوو ناوینی تلنۊ جەنگۊ و ئا هجووما سەرشۊ جووت مەیاوە، پێسە ئانەی بە ئێرانی بواچۊ: ''دەسبەردارۍ ڕێککەوتەیەکاو ئیسەیت بە، گردوو وەرکەوتوو دلێڕاسەی تلنە جەنگۊ.'' جا پەوکای هجوومەکە پێسە ڕەنگ کریان.
وەلۍ ئێمە مەزانمۍ داخۊ وەرپەرساو ئێرانی چەنی جوابوو ئا پەیاما مداوە، داخۊ وەراوەروو هەوڵاو وەرپەرساو ئەکەپە-مەهەپەیۊ پەی ڕێککەوتەی دژوو کوردا، ماچا بەڵۍ یا نەخێر، پی نزیکا ئێمە ئینەیە وینمۍ.
سەرچەمە:
یەنی ئۊزگور پۊڵەتیکا
