ئەندامەو جمیەرەو ژەنا کوردی جە ئەوروپا، زەینەب کاراکۆچانە، ڕۊشنش کەردۆ کە سەرمەشقایەتی، دەنگ و ئاینڎەو جمیەروو ژەنا کوردی بە کۊکوشیەکا پاریسی کریان ئامانج و ماچۆ"پی جۊرە گەرەکشابۍ وەڵۍ بە وەڵېکۊتەی ئازاڎیی کوردسانی گێرا".

زەینەب کاراکۆچانە ئەندامەو جمیەرەو ژەنا کوردی جە ئەوروپا (تەژەکە-ئە) بۆنەو ساڵڕۆو کۊکوشیەکا ٩و کانوونوو ٢٠١٣ ی و ٢٣ۍ کانوونوو یووەم و ٢٠٢٢ دژوو سیاسەڎمەداراو کوردی جە پاریس، جوابوو پرسیارەکاو ئاژانسوو فوراتیش داوە.

دەوڵەتوو تورکی پی کۊکوشیا چ پەیامێوە مڎۆ بە کوردی و ژەنا بەتایبەتی و چی پاریسش هۊرچنی؟

سەرەتا سارا (ساکینە جانسزۍ) ڕۆژبینە، ڕۆناهیە، ئەڤینە (ئەمینە کارا)، میر پەروەر و عەبدولڕەحمان کزڵی، کە جە هجومە وەحشیانەکاو پاریسینە گەشمەرڎۍ کریۍ، بە ڕێز و حورمەتۆ ویر مارووە. بێگومان هەردووە کۊکوشیەکە کارەساتۍ تاریخیېنۍ کە شۊن پەنجۍ ۋېشا سەروو تاریخوو فەرەنسایرە نیارە. جە یاڎوو ١٠ ساڵەو کۊکوشی پاریسینە کە جە ئاکامەنە یووە جە ئەرەمەرزنەرا پەکەکەی و ڕابەرەو تەڤگەروو ئازاڎیی ژەنا کوردی، هەڤاڵەما سارا و ڕۆژبینە و ڕۆناهیێنە، دووەمین کۊکوشی پاریسی ئەنجامدریا. گەل و ژەناو کوردسانی پۍ ئانەی سەرنج وزا سەروو ئا کەسا کە وەرپەرسێنۍ جە کۊکوشیەکە و پاریسی بەبۍ مردای کۊشیای کەرا. پێویس بۍ فەرەنسا سەروو ئا کۊکوشیە و دەوڵەتوو تورکی ۋنەپەرسای و دادگایی دەس پنەکەرۆ، بەڵام جە ٢٣ۍ کانوونوو یووەمییەنە هجومېوەتەر دژوو گەلوو کوردی جە پاریسەنە ئەنجامدریا.

ڕابەر ئاپۆ و خەتەو ژەنا بە ئامانج گیریا

کۊکوشی پاریسی ساڵەو ٢٠١٣ ی جە پرۆسېوە هەستیارەنە ڕووەشدا. چا پرۆسەنە ڕابەر ئاپۆ سەروو بنەماو چارەسەری دیموکراتیکی پرسوو کوردی هەنگامەش نیۍ بۍ و ئەرەنیشتەکەیش دەس پنەکەردەبۍ. جە ڕاسینە ڕابەر ئاپۆ بە ئامانج گیریا. مەبەس چی کۊکوشیە تێکدای پڕۆسەو چارەسەری بۍ و پېسە یووە جە هەڤاڵا یووەمەو خەتەو ئایدیۆلۆژیی ڕابەر ئاپۆی کریا ئامانج. جە هەمان وەختەنە کۊشیای ئازاڎیی ژەنا کوردسانی و دەسکۊتەکېش جە کەسایەتی هەڤاڵ سارێنە کریۍ ئامانج. کۊکوشی پاریسی جە کەسایەتی جمیەرەکەیمانە هجومېوە فرەلایەنەی ئایدیۆلۆژی، سیاسی، سەروازی، کۆمەڵایەتی و دەروونی بۍ پۍ سەروو گەلوو کوردی جە لایەنوو دەوڵەتوو تورکیوە. تەنیا بە هەستۍ دوژمنکارانۆ نەکریا. کۊکوشیەکە ئانڎەی تەر ئایدیۆلۆژییا، ڕاسەوخۆ پەیوەندیش بە ئاژە و پێشئامایە راسەوخۆەکا کوردسانی، ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی و جەهانیوە بۍ. پېسە جە ١٥و شوباتوو ١٩٩٩ جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۆی و جمیەرەکەیمانە، جە تەرەفوو ناتۆی و گلادیۆو سەر بە ۋېشۆ پیلانێوە جە مەنتیقەکەنە ئەنجامدریا؛ کۊکوشی پاریسی بە هەمان ئامانج، ئەرەمەرزناو مۆدێرنیتەی دیموکراتیکیش جە مەنتیقەکەنە بە سەرمەشقایەتی کوردسانی و ڕابەرایەتی پەکەکەی کەرد ئامانج.

پەی دماوستەی شۊڕشوو ژەنان بێ

پی هجووما گەرەکشابۍ هەڕەشۍ جیددیۍ سەروو جمیەروو ژەنە ئازادا وەش کەرا. ئارۊ ژەنە سەرمەشقە کورڎەکۍ نەک حەر ئەورووپانە، بەڵکوم چوار بەشوو کوردستانیچەنە کریانۍ ئامانج وگەشمەرڎۍ کریا. دەوڵەتی فاشیستوو تورکی بە هجوومی خیانەتکارانە سەرمەشقاو ژەن کەرۊ ئامانج. پێسە گەرەکشا کۊشیای ئازادیی ژەنا دلێنە بەرۊ. چونکوم ژەنی شۊڕشگێڵنۍ وەڵێکەوتەوی قەوەتشا بەدەس ئارڎەبۍ دژوو سیستەموو دەسەڵاتداری پیاسالاری و بەرژەوەندییەکاش ناڕازایەتییشا نیشانە دابێ، پی کۊکوشییا گەرەکشابۍ ژەنا تەرسنا، بێدەنگێشا کەرا لاوازیێشا کەرا و کۊشیاینە پەی ئازادیی گێڵناشاوە دماوە.

ڕا هەموارە کریا تا پاریس بۊ بە ناوەندوو کۊکوشی

چوارچوەو هەمان چەمکینە، ئی جارەشا کۊکوشیی دووەم جە ٢٣ کانوونوو یوەموو ٢٠٢٢، سەروو بنەماو بەرڎەوامیی هەمان سیاسەتی کریا. ماوەی وەڵیننە پاریسنە تیرۊری سیاسیی فرە کریا. هەرچندە بکەراو کۊکوشییەکا ئشناسیێنێ، وەلۍ هەڵای ڕۊشن نەکریانۊ. ئا تیرۊرە سیاسیۍ بۍ وەنەپەرسیایوە ساڵەکاو ١٩٧٠ ویەرڎەینە پاریسنە کریێنێ، ئی ڕاسییا دەسەلەمنا. دەیان چالاکییۍ جمیەری شۊڕشگێڵنی و ئازادیوازەکاو مەغریب، جەزائیر، ئێران، سوریا، فەلەستین، پانیشتوو ئەفریقای، باسک و تامیل پاریسنە لاو باندە گلادیۊەکا و سیخوڕییەکاوە کوشیێنێ. وەلۍ سەبارەت پا تیرۊرا حیچ ئەوەکۊڵیای و تۊمەتبارێوە نەگیریان. یاسا و دیموکراسی فەڕەنسای سەبارەت پا تیرۊرە سیاسییا وەنەو کەسیش نەپەرسانۊ، بە پێچەوانەوە هەرمانەشا کەرڎێنە. ئینەیچ بییەن بایسوو ئانەی پاریس بۊ بە ناوەندوو کۊکوشیی.

چی سەرمەشقەکاو پێسە ساکینە جانسزۍ و ئەڤین گۊیێ، ژەنە کۊشەرۍ دیپلۊماسیۍ و گەنجا کریا ئامانج؟ دەوروو ئا ژەنا جە کۊشیاینە پەی ئازادیی گەلی کوردی و ئازادیی ژەنان چێش بییەن؟

کۊکوشییەکاو پاریسی و ئا گەشمەرڎەبییەیا کە ڕووەشا دێنە، ئێشێوە قورسی بێوێنەش یاونا ئێمەی ژنان، گەلەکەما و دۊسێما و گردوو جیهانی. تارێخوو کۊشیایی ئازادیوازانەو ٤٥ ساڵەو پارتیمانە، سەروو قۊناغە فرە قورسا و پەڕ جە ئێشارە ویەرڎێنێ. شانازیی پا دەسکەوت و بەهایاوە کەرمێ، کە بە ڕەنج و کۊشیای کناچە و کوڕە قارەماناو گەشمەرداو گەلەکەیماوە یاوێنۍ ئارۊ. گەشمەرڎەبییەی هامڕا سارێ، کە ئەوەڵۊ تا ئارۊ بیێنۍ تاریخی زیندەو مدرامانی و کۊشیایما و هامڕا ئەڤین گۊییە، کە پەی ڕاو ئازادیی وێش فیدا کەرد و هامڕا ڕۊژبینە و ڕۊناهییە، کە بە سەرمەشقبییەیوە ورئێستێ، پەی دماڕۊو ئازادیی جمیەروو ژەنا خەسارێوە قورس و گراننێ. بەتایبەت یاگۍ و گەشمەرڎەبییەی هامڕاما سارۍ تاریخوو کۊشیایی ئازادیمانە مانێوە جیاوازەش هەنە.

جە کەسایەتیی شەخسێوەنە تارێخ ئاماوە زوان

مدرامان و هەڵوێستی شکۊمەندانەو ساکینە جانسزێ، جە هەست و هزر و ژیواینە وەراوەروو گردوو نۊعە ئەشکەنجێوە لاو دوژمنیوە کاریگەریێوە قەوەتش سەروو گەلیوە نیابێرە. تفش کەرڎەبۍ ڕووەو خیانەتکارا و جەلادا، بەجیددی ئا ڕاسییا پارێزنۍ کە باوەڕش پەنەشا بێ، کۊشیای پەی ئا ڕاسییا کەرۍ کە پۊشۊ لکی دریێبێنی، تا ئاخر کۊشیایی وێشنە پەی زیندەئاستەیوەش کۊشیا. مدرامانوو سارۍ دەورێوە یەکلایکەرەوەش هەن جە بنیاتنیای نەریت و خەتەو مدرامانوو زیندانیەکاو پەکەکەینە. جگە جە تایبەتمەندیی بەرخۊدێری ژەناو کوردی، ئانەنە کە سارا داراو ئیرادەو کۊشیای و قەوەتیینە، ئاستێوە جیاواز و کاریگەرش جە مەیدانی سیاسیی میاننەتەوەیینە خوڵقنان. کەسایەتیی ساکینە جانسزۍ وردایوە تاریخیین جە کەسایەتیی ئینسانێوەنە. وەروو ئی سەبەبەیە ​​کۊشیایی ئادۍ پێسە تاریخوو کۊشیایی تەڤگەروو ئازادیی ژەناو جمیەرەکەیما ورگێرمۍ و ئی خەتۍ بە بنەماو کۊشیایما گێرمۍ دەس.

ئامانجەکەشنە ڕۊشنە بۍ

هامڕا ئەڤین گۊیی-ەیە جە عومرێوە گەنجینە بۊتاننە شایەتەو گرد جۊرە هجوومێوە نائینسانانە و تیرۊریستیی دەوڵەتی فاشیستوو تورکی بێ. جەنگوو بۊتانینە کە دڵوو مدرامانوو گەریلاین فەرماندەییش کەرڎەن. دلۍ تەڤگەروو ئازادیینە گەورۍ بییە. دەورێوە یەکلاییکەرەوەش بۍ چە ژیواینە و چە جەنگەنە. چەنی هامڕا سارۍ دەوری سەرمەشقش جە وەشکەرڎەی و ڕێکوستەی و قەوەتکەرڎەی سوپاو ژەنانە دییەن و سەرەڕاو ئانەیە گەنجە بێ، فەرماندۍ بێ، باری گرانوو کۊشیای ئازادیی ژەناش وست سەروو شانەیش. هەوڵۍ و قوربانییێوە فرەش دا. جەنگوو داعشینە، کە هەڕەشۍ وەنەو گردوو گەلا، ژەنا و جیهانی کەرێ، چالاکانە جە شۊڕشوو وەرنیشتینە بەشدارە بییە و سەرمەشقایەتییش جە بنیاتنیای ژیواێوە، گلیرگێوە ئازاد و نەتەوێوە دیموکراتیکینە وەرنیشتنە کەرد.

خەباتی دیپلۊماسیینە دا دۊستانێوەش قازانج کەرڎۍ

هامڕا ڕۊژبینە شۊنەو ئازادییرە گێڵۍ و گردوو بوارەکاو کۊشیاینە وەراوەروو پەرسەو ژەناوە هەستیارە بێ. بە نەمانیای ئشناسیۍ بۍ و ئامانجەکاشنە بەئیرادۍ بێ. هەڵوێستێوە سەرەنجکێشش بێ. هامڕاێوە بۍ کە ئازارەکاو گەلەکەیش ئارڎۍ دلۍ مەیدانی میاندەوڵەتی پەی کۊشیایێوە شکۊمەندانەی و ڕەواو گەلوو کوردی؛ وەرپەرسبییەێوە گرنگشگێرت گەرڎەن و دەورش جە سیاسەت و دیپلۊماسینە ئرمانا. ڕۊژبینە جە پەرەپەنەدای سیاسەتی و دیپلۊماسیی کوردیینە دەورێوە کاراش بۍ و ئاستێوە گرنگش خوڵقنا. دۊسۍ و یاگێش بە کۊشیای پەی ئازادیی قازانج کەرد و بییە بە زوان و دەنگی قەوەتوو گەلی و ژەناو کوردی. بەتایبەتی چا کەمپەین و هەڵمەتانە پەی ئازادیی ڕابەر ئاپۊی کریێنۍ سەرمەشقایەتییش کەرڎەن.

هێماو ورچنییەی ئازادیی گەنجاو کوردی بۍ

هامڕاما ڕۊناهییە چەنی شێوازوو ژیوای ئەورووپای و کولتوورەکەیش سازگارە نەبێ، بەرڎەوام بە تاسە و حەسرەتوو کوردستانیوە گەورۍ بییە. پێسە ڕۊژبینۍ هەڵوێستێوە ڕادیکاڵانەش بێ، وەراوەروو سیاسەتوو چەوسنایوە و سەرمایەداریینە دژوو گەنجاو کوردی ئازادییش ورچنیەبێ. یاواینەی وەڵاتپارێزنی، گێڵای شۊنەو ئازادییرە بە کۊشیای جە ڕاو ئازادینە وینیشۊ. بەتایبەت گەنجاو کوردستانی، کە ئەورووپانە مژیوا و گەورۍ با، یاگۍ ڕووناهێی کەرا بە بنەماشا، ڕێکوستەی وێشا دەوروو کۊشیای ئازادیینە قەوت کەرا و وەڵاش کەراوە. جمیەروو گەنجاو کوردستانی جە کەسایەتیی هامڕا ڕۊناهیێنە کریۍ ئامانج. وەختۍ باسوو یاگۍ و گرنگیی ئا چوار هامڕایاما کۊشیاینە کەرمێ، خاس ڕۊشن بۊوە، کە چی کریێنۍ ئامانج. سەرمەشقوو دەنگ و ئایندەو جمیەروو ژەناو کوردی کریێنۍ ئامانج. پێسە جە کەسایەتیی ئادێنە گەرەکشا بییەن کۊشیای ئازادیی کوردستانی مردنا.

موینییۊ کەیسەکۍ سەبارەت بە کۊکوشییەکاو پاریسی پەرڎەپۊشۍ کریا، چی؟ بەڵۍ بەداخۊ داواو وستەیرەی هەردووە دۊسیەکا کریان. جە هەردووە کۊکوشییەکەینە بەرگنۊ فەرەنسا هامبەشوو ئی کۊکوشیانەیە. چونکوم بەڵگەکا شارۊوە و نیشانەو دادگایش مەدۊ. بە قسۍ "نهێنیۍ دەوڵەت"ی هەوڵی شارایۊ تاوانەکاو دەوڵەتوو تورکی مدۊ.  بە پەرڎەپۊشکەرڎەی ئا دووە کۊکوشییا، سیاسەتوو کۊکوشیی دەوڵەتوو تورکی پارێزییان. گەرەکشابۍ بە کوشتەی بکوشەکەی دمایی بە ئەوەکۊڵیایوە و دۊسییەکا بارا. دماو ئانەیە بنەیانەکۍ جارێوە تەر سکاڵاشا جە میتی تۊمارە کەرڎە، دۊسیەکۍ کریاوە. بە هەمان شێوە سەرەڕاو ئانەیە ساڵێوە سەروو کۊکوشیی ٢٣ کانوونوو یوەموو ٢٠٢٢ ویەرڎەن، وەلۍ حیچ وەڵێکەوتەێوە نییا. دادگا گەرەکشا دۊسیەکۍ سەروو ڕەگەزپەرسی وینۊ. وەڵی قساو خودوو بکوشەکەیرە ڕۊشنا کە ئی ڕووەدایە کۊکوشیێوە سیاسیین. وەلۍ داواکاری گردین گەرەکش نیا دۊسیەکۍ سیاسییانە بوینۊ. هەڵای ئەوەکۊڵیای بەرڎەواما.

پێسە چالاکاو جمیەروو ژەناو کوردی چەنی بەشدارییتا کۊشیای دژوو کەیس و کۊکوشییەکانە کەرد، ئیساتۍ چەنی بەرڎەوامێندێ؟

ئێمە پێسە جمیەروو ژەناو کوردوو ئەورووپای جە هەردووە لایەنی یاسایی، سیاسی و کۊمەڵایەتیینە لوایمۍ شۊنەو دۊسیەکێرە. بەتایبەتی بواروو یاسایینە، جە پڕۊسەو ئی ١١ ساڵەینە، پێسە چەنی دۊسیەکۍ پەیڕەوە کریا، ئەوەکۊڵیای جیاواز بواری میاندەوڵەتیینە کریا. چا چوارچوەنە وەختە جیاوازەکاو ساڵای وەڵینینە کۊنفرانسۍ کریێنێ. چا کۊنفرانسانە بەوردی باس جە هۊکارەکاو کۊکوشی، وەنەکەوتەیوەکاش، ڕا و ئامرازەکاو ڕووبەڕووبییەیوە ئا کۊکوشیا کریا. ١١ ساڵی وەڵین بە کۊشیایێوە بەرڎەوامرە ویەرد. ئێساڵ جە ٢٣ کانوونوو یوەمیوە تا ٩ کانوونوو دووەمی، لایەنی یاسایی، سیاسی و کۊمەڵایەتیی کۊکوشییەکا جارێوە تەر وزیۍ ڕۊژەڤۊ.

دماو کۊکوشییەکا گەلوو فەڕەنسای ناڕەزایەتییشا نیشانە دا. چەنی ئی کۊکوشیا ورسەنگنا، ئایا پەشتیوانیی چەنی کوردی بەردەواما؟ ناڕەزایی گەلوو فەڕەنسای دژوو هەردووە کۊکوشییەکەی سەرەش وردان، چونکوم فرە ڕۊشنا، کە هجوومێوە تیرۊریستیین. گەلوو فەڕەنسای ئینەشا ئدیەن و ویناش. تا ئیساتۍ پەشتگیرییشا وەنەو ئێمە کەردەن و ناڕەزاییشا بەروستەن. ئێساڵ بەشدارییسشا چالاکییەکانە فرەتەر بییەن. هەرپاسە داواکارییەکێشا چەنی داواکاو ئێمە پێسەبێنۍ یۊی. داوا  کریۊ دادپەروەری نەکریۊ قوربانیی بەرژەوەندیی ئابووری و سیاسی، نهێنیی سەروو دۊسیەکۍ لابریۊ و تاوانبارۍ دادگایی کریا و سزا دریا. بێگومان ئینە تەنیا داواکاریی ئێمە نییا و داواو دۊسامانە، هۊکارا پەی کۊشیاێوە گەورەتەری. ٢٣ی کانوونوو یوەمی و ٦ کانوونوو دووەمینە ڕاپیمای و چالاکییەکۍ سەرانسەروو ئەورووپاینە لوۍ ڕاوە. پەنەوازا چێش کریۊ تا چێولای کۊشیای پەی دادپەروەری بەردەوام و فراوانتەر بۊ؟ دەسەڵاتداراو فەڕەنسای وەرپەرسبییەیشا پەی ڕۊشنۊکەردەی کۊکوشییەکا نەیاونا یاگێ. پەوکای ئێمە بە هەڵوێست و چالاکیی سیاسیما ناڕەزایەتیما فەراوانتەر کەرمێ. فەڕەنسا جە ڕووەو تاریخیوە قەرزاروو کوردین. کۊکوشیی پاریسی خاڵێوە سیاوەنە سەروو تارێخوو فەرەنسایوە دیارەنە، فەرەنسا مەتاوۊ چی دۊخەیە ڕزگارش بۊ؛ مشۊم دەمودەس ئەرکە یاسایی و سیاسییەکاش بیاونۊ یاگێ.  

گرد بوارێوەنە کۊشیایما دژوو کۊکوشیی ژەنا و هجووموو کۊکوشی پەی سەروو کوردی پەرە پەنە مدەیمێ.

من باوەڕم پاسەن فرەو شۊنکەوتاو "ژەنی، ژیوای، ئازادی"ی جگە جە ئازادی حیچ ڕێوە تەرەشا نییەنە. بەڵۍ هەقەو ئێمە بە بەیاگەیاونای شۊڕشوو ژەنا بۊ. کۊشیایما چا چوارچوەنە فراوانتەر کەرمۍ و بەدڵنیاییەوە جە بکوشەکا پەرسمۍ دەکەین. هەرمانەما جە هەڵمەتەو"ئازادیی پەی ڕابەر ئاپۊینە، چارەسەری سیاسی پەی پەرسەو کورد"ینە زیاتەر بە ئیرادەو چالاکییەکا بەرەکەوتە. گەورەتەرین خاوەنداری و دڵسۊزیما پەی گەشمەردا سەرکەوتەی ئی هەڵمەتێنە. ئێمەی ژەنا، کە سەروو ڕێبازوو سارۍ و ئەڤیناوە ملمێ، بڕوا، ئیرادە و هێزما پەی بەیاگەیاونای ئی هەرمانۍ هەن.