دلێ بنەو گردوو ڕۆ و جەژنە مەبارەکەکانە مدرامانێوە بێهامتا هەن. ڕوێوە چینەنە ورگێروو تارێخی، مدرامانێوە گەردوونیین. پێسە مزانمێ ژەنی پەی ئانەی پێسەو پیایا بە یەکسانی بژیوا، ساڵەو ١٨٥٧ ئەمریکاو ناوەندوو کاپیتاڵیزمینە، کۆشیێ. ئەنجاموو ئی کۆشیاینە پیێ دەسەڵاتدارێ ئایرشا چا هەرمانگەیە وەردا، کە ژەنی دلێشنە کۆشیێنێ. ئەنجامنە ١٢٩ ژەنێ مەردێ. حەرچەندە چا سەردەمەنە دا ژەنی بۆ دابینکەردەی مافەکاشا دەسشا بە کۆشیای کەرد، بەڵام سیستەمی دەسەڵاتدارێتی ڕاش وەنەو ئی کۆشیایە گێرتە. بەتایبەت یاگێوە پێسەو ئەمریکاینە کە ناوەندوو سیستموو کاپیتاڵیستیش دلێنەبریێ ڕاوە، مافەکاو ئینسانی، ژیوای و یەکسانی چەنی مسۆگەرێ کریێنێ؟

بەداخۆ چی سەدەنە بە سەدان ژەنێ بە هجووموو سەردەسا کوشیێنێ. چنی ئینەیچە مافەکاو ژەنێ پاشێلێ کریا. قۆناغێوە چانەنە پیسەو ژەنێوە کۆشیای و سەرمەشقایەتیی کۆشیای چێوێوە ئاسایی نیا. بێگومان زەحمەتی و سەختی فرەش بییەن. بەڵام وەراوەروو گرد هجوومیوە هێرشێک کۆشیای ژەنێ، کۆشیایەکای تەرێش گەورەتەرێ کەردێ. بەتایبەتی کۆشیای ژەنانە سەرمەشقایەتیی کلارا زەتکینێ و ڕۆزا لۆکسەمبۆرگێ تەماموو جیهانینە چی بوارەنە هەنگامێ فرە قەوەتێش نیێنێ. ئەنجاموو ئی مدرامانوو ژەنانە ئیساتێنە ٨وو ئاداری پێسە ڕۆو ژەنە ڕەنجدەرا ئشناسیان. پێسەو گرد ساڵێوە ٨ ئاداری لاو گردوو ژەناو جیهانی و بە تایبەت سەرمەشقێ و میلیتاناو تەڤگەروو ئازادییوە بە جۆشوخرۆشێوە گەورەوە خێرامایش وەنە کریۆ.

بێگومان ڕوێ چانەی تارێخیینە، مدرامانێوە گەردوونیین. پێویسا ئانە بزانیۆ ٨ی ئاداری بە قوربانیدای فرەوە بە دەس وزیان. ئەنجاموو ئی قوربانییاوە ژەنێ فرێ مەردێنی. هەمان وەختەنە چندین ژەنێ نامێشا پەڕەو تارێخیینە نویسیان. بەتایبەت ئارۆنە ژەنی بە دروشموو 'ژەنی، ژیوای، ئازادی'ی سەرمەشقایەتیی مەیدانەکاو کۆشیای کەرا. ئانەش ڕاسیی بۆ ئارۆنە ئا تەڤگەرە کە چی بوارەنە کۆشیۆ پەکەکەن. سایێ خەباتوو ڕابەر ئاپۆیوە مۆدێلێوە تازەو کۆشیای ئامان ئاراوە. ژەنی ئیتر پێسەو وەڵێ نییەنێ و سەرمەشقایەتی کۆشیای کەرا. ژەنی کە تارێخنە  نامێشا نێ و نەوینیێنێ، ئارۆنە داراو سوپێنێ و سەرمەشقایەتیی گلێرگەی کەرانێ. کۆشیای جەنگەوانە ژەنا کەشۆ یاوان بە بەرزتەرین ئاست. چونکوم ئی کۆشیایە تەنیا دژوو ئەرەگیراو کوردستانی نییا، هەمان وەختەنە کۆشیایچا دژوو سیستمی چەوسنەر و زهنیەتوو پیاسالاری و دەسەڵاتوازیی پیای. وەروو ئانەیە کۆشیای ژەنە قارەمانا  گردوو جیهانینە مزانییۆ و دەنگش دانۆ.  

بە کۆشیایشا تارێخی بونیاد منیا

تەرز و شێوازوو ئی کۆشیایە  بڕێ فاڕیایش شۆنەو وێشرە ئاردێنێ. ژەنی بە شێوازوو کۆشیای وێش، ساعیبەو ئەزموونوو ئەرەمەرزنای گلێرگەی تازەینە. بەروزەو ئینەیە کۆشیای ژەناو کوردستانی و بەروو وەڵاتین.  ڕاسیینە کۆشیای ژەناو کوردی ورگێروو کاریگەریێوە فرە گەورەین. بەتایبەت کۆشیای و شێوەژیوای گەریلاو ژەنێ، ئارۆنە پەی سەرانسەروو ژەناو جیهانی بییەن بە نموونەو مۆدێلێوە تازەو کۆشیای. موینمێ چی سەدەنە  کۆشیای ئینا دەسوو ژەنێوە. ژەنی بە کۆشیای وێشۆ واوەی تارێخوو وێش منویسۆوە. دەرەنجاموو کۆشیای ئازادیوازیی ژەنا پەیما بەر وزۆ، کە نەک تەنیا ڕوێو، بەڵکوم گرد ڕوێو ڕۆو ژەنێ بۆ و پێسە ئازادیی مسۆگەر کەرا.

ئارۆنە ژەناو کوردی و بەتایبەت گەریلا ژەنەکا بە کۆشیایشا یان بناغەو دماڕۆو ئازادیی ژەناو جیهانی بونیاد منیا. ژەنی کۆشەرێ کە ڕابەر ئاپۆ باسشا کەرۆ ئی ژەنێنێ. گەر ژیواێوە ئازاد بۆ، ئانە بە کۆشیای ژەنێ وەش بۆ. گەر ژەنی پێسە نەبۆ، ئانە نەکەردەن و دژوو سیستەمی بەرەگنۆ وێش وزۆ وەڵێ. واوەی ئانەی وینمێ گەر ئازادی بێ دی، ئانە بە چەنەئامای و وێڕاوەبەریی ژەنا دەس وزیۆ.