پارێزنەرا نوسینگەو یاسایی سەڎەی سەبارەڎ بە پاشێلکارییەکا مافەکا مرۆڤی جە زینڎانی ئاسایشی بەرزوو جۆروو ئێفینە جە ئیمراڵی کە ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالان و حەریۆ جە حامیلی یەڵدرم، عومەر خەیری کۆنار و وەیسی ئاکتاش چا زینڎانیێنۍ، گوزارشتەو تایبەت بە ساڵەو ٢٠٢٣ێش ئاشکرا کەردە.

گوزارشتەکۍ بە نامونیشانوو "گوزارشتەو وردبینی ئاژەو ئیمراڵی جە ساڵەو ٢٠٢٣"ۍ جە نوسینگەو بەیوغڵوی ئیستەنبوڵی نوسینگەو یاسایی سەڎەی ئاشکرا کریۆ.

جە گوزارشتەکێنە کە جە تەرەفوو پارێزنەرۍ رازیە ئۆزتورکێوە ونیاوە باس جە وەشکەردەی زینڎانوو ئیمراڵی و ڕووەدایەکا دماو فاڕایۆ رابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی پۍ ئا زینڎانەیە کریان.

٣ ساڵێن زانیاری بەدەس نمۍ

جە وەڵینەو گوزارشتەکێنە ئامان کە زینڎانوو دوورگەو ئیمراڵی بە تایبەتمەندی "گۆشەگیری دلۍ گۆشەگیری"نە پېسە ژوورێوە تاکەکەسی وەشکریان. جە گوزارشتەکېنە ئانەیچ وزیان ڕووە کە تا تشرینوو دووەم و ٢٠٠٩ ی تەنیا عەبدووڵا ئۆجالان چا دوورگەنە زینڎانی بیەن و پی جۆرە ئامان: "دماو ساڵەو ٢٠٠٩ زینڎانەکە تازەکریاوەو ژووری تەرش پۍ زیاڎ کریا. دماو زیاڎکەردەی ئا ژوورا، زینڎانیۍ تەرۍ روانەو ئا زینڎانەی کریۍ. سیستموو گۆشەگیری ئیمراڵی کە بە پاو بەڕێز ئۆجالانی ئاماڎەکریابۍ، زینڎانیەکۍ تەریچ رووبەڕوو هەمان سیستمی گۆشەگیری کریێوە. تا تشرینوو دووەم و ٢٠٠٩ زینڎانوو ئیمراڵی پۍ ئەرەبڕیەی و گۆشەگیری یەک کەسی سازکریابۍ. دماو تشرینوو دووەموو ٢٠٠٩ ی سیستموو ئەرەبڕیەی فاڕیا پۍ گۆشەگیری و ئەرەبڕیەی بەکۆمەڵی. ئا زینڎانیۍ دماو شش ساڵا جە گێرتەیشا جە ئیمراڵینە ڕووانەو زینڎانی تەری کریۍ. جە ١٦-١٧و ئاداروو ٢٠١٥ ی جیای ئا زینڎانیا موەکیلەکێما بەڕێزا حامیلی یەڵدرم، عومەر خەیری کۆنار و ویسی ئاکتاش، بە گرڎ جۆرێوە هامشێوەو ئاژەو بەڕێز ئۊجەلانی جە گۆشەگیری رەهانە زینڎانی کریێنۍ. ئیسە نزیکەو یەرۍ ساڵان بە حیچ کلوەجۍ خەبەرشا مەزانیۊ و حیچ زانیاریێوە جە بارەشاوە وەردەس نییا".

دمایین پەیوەندی تەلەفونی: ٢٥و ئادارو ٢٠٢١ی

جە بەشێوە گوزارشتەکێنە بە نامونیشانوو "ئاژەو پڕچنای رەهاو پەیوەندیەکان"ە ئامان، کە عەبدوڵا ئۆجالان جە شوباتوو ١٩٩٩ یۆ تا ئیسە جە دووۍ ژوورۍ یەک کەسینە زینڎانیا و ئی زانیارییە دریان: "جە ١٧و تشرینوو دووەموو ٢٠٠٩ینە حەرچنڎە ٥ زینڎانیۍ فاڕیێوە پۍ زینڎانوو ئیمراڵی، بەڵام زینڎانیەکۍ جە حەفتەکەنە ڕووانە ٢٣ سەعاتۍ و جە ئاخروو حەفتەیچەنە ڕووانە ٢٤ سەعاتۍ جە ژووری تاکەکەسینە زینڎانیۍ کریێنۍ. جە ١٢ ساڵوو یووەمینە مافوو دیڎاری چنی پارێزنەرا بەپێچەوانەو یاساکاوە تەنیا بە ڕوێوە جە حەفتەنە و پۍ ماوەو یەک سەعاتی سنووردار کریابۍ. جە تەمووزوو ٢٠٢١یوە تا ئارۆ، پارێزنەرەکۍ تەنیا جە مانگەکاو ئایاری و ئاب و ٢٠١٩ینە ٥ جارۍ لوێنۍ پۍ ئیمراڵی و دیڎارشا ئەنجامدان. دماو ٧و ئاب و ٢٠١٩ ی دیڎاروو پارێزنەرا چنی زینڎانیا مردا. جە ساڵەو ٢٠١٤یۆ تا ئیسە ٥ جارۍ بنەیانەکۍ پۍ ئەنجامدای دیڎاری چنی زینڎانیا سەردای ئیمراڵیشا کەردەن. دمایین جار محەمەد ئۆجالان براو عەبدوڵا ئۆجالانی جە ٣ۍ ئاداروو ٢٠٢٠ رووبەڕوو دیڎارش ئەنجامدان. جە ڕۊو زینڎانیکەردەی بەڕێز ئۆجالانیوە تا ئیسە ٢ جارۍ (٢٧و نیسانوو ٢٠٢٠ ی و ٢٥و ئاداروو ٢٠٢١)ی جە ڕاو تەلەفونیوە قسێش چنی بنەیانەکەیش کەردێنۍ. پەیوەندیە تەلەفونیەکەو ٢٥و ئاداروو ٢٠٢١ ی جە نیمەنە پڕچناشا. چا ڕوۊن تا ئیسە حیچ زانیاریێوە جە بارەو بەڕێز ئۆجالانی و زینڎانیا تەریۆ ۋەردەس نییا".

یڵدرم: ماوەو ٨ ساڵانە ٢ جارۍ قسێش چنی بنەیانەکەیش کەردەن

بەرێزا چەتین ئاکتاش و نەسڕوڵا کورانێ کە ١٦-١٧و ئادارو ٢٠١٥ ینە ڕوانەو ئیمراڵی کریۍ جە ٢٦و کانونوو یووەموو ٢٠١٥ینە بە بێ ویستوو ۋېشا فاڕیێوە پۍ زینڎانوو مارمارای و تەنیا بەڕێز ئۆجالان و ٣ موەکیلەکەی تەرما چا زینڎانەنە مەنێنۍ. موەکیلما حامیلی یڵدرم کە جە ٢٩و ئادارو ٢٠١٥ فاڕیاوە پۍ زینڎانوو دوورگەو ئیمراڵی تا ئیسە ڕاش پنە نەدریێنە کە چەمش بە پاڕێزنەراش گنۆ. جە ماوەو ٨ ساڵانە تەنیا دووۍ جارۍ تاوانش چەمش بە پاڕێزنەراش گنۆ. دمایین دیڎاری رووبەڕووش چنی بنەیانەکەیش جە ١٢و ئابوو ٢٠١٩ینە بیەن. ئاڎ تەنیا تاوابێش دووۍ جارۍ، ٢٧و نیسانوو ٢٠٢٠ ی و ٢٥و ئاداروو ٢٠٢١ ی جە ڕاو تەلەفونیوە قسۍ چنی بنەیانەکەیش کەرۆ. جە ئاداروو ٢٠٢١ یوە تا ئیسە حیچ زانیاریێوە جە بارەشۆ مەزانیۆ.

کۆنار: ڕا مەڎریۆ کە دیڎار چنی پارێزنەراش ئەنجام بڎۆ

موەکیلما عومەر خەیری کۆنار کە جە ١٦-١٧و ئادارو ٢٠١٥ یۆ فاڕیاوە پۍ زینڎانوو دوورگەو ئیمراڵی حەجگیز ڕاش پنەنەڎریان چەمش بە پارێزنەراش گنۆ. جە ماوەو ٨ ساڵانە تەنیا ٣ جارۍ تاوانش چەمش بە بنەیانەکەیش گنۆ. دماین دیڎاری رووبەڕووش جە ٣ۍ ئاداروو ٢٠٢٠ینە بۍ. دماو ئانەی فاڕیانۆ پۍ زینڎانوو ئیمراڵی بەمەڵامەتوو نەوەشکۊتەیش بە پەتای وەرزیۆ جە ٢٧و نیسانوو ٢٠٢٠ جارێوەتەر بە تەلەفون پەیوەندیش کەردەن. داواکاری گرڎیی بنەیانەکەش ئاگاڎار کەردێوە کە بەمەڵامەتوو ئانەی جە دژوو هەلومەرجوو ڕاگێرتەی ناڕەزایەتیش بەربڕیەن، بەشداریش جە پەیوەندیە تەلەفونیەکەو ٢٥و ئاداروو ٢٠٢١ینە نەکەردەن. جە ٢٧و نیسانوو ٢٠٢٠ بەدماوە حیچ زانیاریێوە جە بارەشۆ ۋەردەس نییا.

ئاکتاش: جە ماوەو ٨ ساڵانە تاوانش ٣ جارۍ چەمش بە بنەیانەکەیش گنۆ

موەکیلما وەیسی ئاکتاش کە جە ١٦-١٧و ئادارو ٢٠١٥ یۆ فاڕیاوە پۍ زینڎانوو دوورگەو ئیمراڵی حەجگیز ڕاش پنەنەڎریان چەمش بە پارێزنەراش گنۆ. چا ٨ ساڵەنە تەنیا ٣ جارۍ تاوانش دیڎار چنی بنەیانەکەیش ئەنجام بڎۆ. دماین دیڎاری رووبەڕووش جە ٣ۍ ئاداروو ٢٠٢٠ ینە بۍ. جە ٢٧و نیسانوو ٢٠٢٠ ی بە مەڵامەتوو نەوشی پەتای وەرزیۆ ڕا دریا کە یەک جار چنی بنەیانەکەیش بە تەلەفون قسۍ کەرۆ، داواکاری گرڎیی بنەیانەکەش ئاگاڎار کەردێوە کە بەمەڵامەتوو ئانەی جە دژوو هەلومەرجوو ڕاگێرتەی ناڕەزایەتیش بەربڕیەن، بەشداریش جە پەیوەندیە تەلەفونیەکەو ٢٧و ئاداروو ٢٠٢٠ینە نەکەردەن. جە ٢٧و نیسانوو ٢٠٢٠یوە تا ئیسە حیچ زانیاریێوە جە بارەشۆ مەزانیۆ.

سەرونەدای و داواکارییەکۍ، ئەرەیاۋنای و ۋەربەسەکۍ دیڎاری

پۍ ئانەی ئێمە چنی موەکیلەکاما دیڎار ئەنجام بڎەیمۍ گرڎ حەفتێوە جە تەرەفوو بنەیانەی، بریکاری و پارێزنەراوە سەردای داواکاری گرڎیی کۆماری بورسای و ڕاوەبەرایەتی دەزگاو جابەجێکەردەی سزاکا جە زینڎانوو ئاسایشی بەرزوو جۆروو ئێفی جە ئیمراڵی کەرمۍ. جە ساڵەو ٢٠٢٣ێنە ١١٠ داواکاریۍ پۍ ئەنجامدای دیڎاری جە تەرەفوو پارێزنەرا و ٥٩ داواکاریۍ پەی دیڎاروو بنەیانەکاوە پۍ ئا دووە تەرەفەیە ئەنجامدریان و بێ جواب مەنێنێوە. چانیشا ١٤ داواکاریۍ پارێزنەرا و ١٠ داواکاریۍ بنەیانەکا جە دماو بومەلەرزەیۆ کە بەپاو یاسۍ مشۊم دیڎار ئەنجام بڎریۆ بەڵام سەرەڕاو ئانەیچ ڕا بە دیڎاروو بنەیانەی و پاڕێزنەرا نەدریا. مەزانیۆ کە نامەکۍ ئێمە کە جە ماوەو ساڵێوەنە رەوانە کریێنۍ، یاوێنۍ دەسوو موەکیلەکاما یان نا. بەڵام حیچ نامېوە جە تەرەفوو ئاڎیشاوە نەیاوان دەسوو ئێمە.

حەرپاسە قەڎەغەو پەیوەندی تەلەفونی جە ٢٥و ئاداروو ٢٠٢١یوە جە ساڵەو ٢٠٢٣ێچەنە بەردەوام بۍ. جە ئاژێوەنە کە یاسا ڕاش پنە مڎۆ و پەنەوازیێوەن، پېسە بومەلەرزەیچ، تەلەفون ڕاش پنە نەدریا. جە ٦و شوباتوو ٢٠٢٣ێنە بەمەڵامەتوو بومەلەرزەیۆ کە ناوەندەکەش مەرەش بۍ و سەمسور، ئانتاکیا، عوسمانیە، ئەدەنە، رحا، دیلۆک، ئەلازیز، مەلەتی و ئامەڎش گێرتێوە و زەرەری گیانی فرەش ۋنەکۊتۆ و بنەیانۍ موەکیلەکاما جە زینڎانوو ئیمراڵی، کە ئەرەنیشتۍ ئا هەرێمانۍ، جە ٦و شوباتیوە تا ١٧و شوباتی ١٢ جارۍ پارێزنەرا و ٩ جارۍ بنەیانەکۍ پۍ ئانەی موەکیلەکاما بوینا سەردای داواکاروو گرڎیی کۆماریشا جە بورسا و ڕاوەبەرایەتی زینڎانوو ئیمراڵیشا کەرد. بەڵام حیچ جوبېوە نەدریێوە. حەرپاسە جە ئاژێوە چانەنە موەکیلە زینڎانیەکێما بە پاو یاساو ژمارە ٥٢٧٥ی ڕاشا پنە نەڎریا کە بە تەلەفون، نامە و فاکس پەیوەندی بە بنەیانەکاشاوە کەرا. چا ئاژەو بومەلەرزەینە ویر وزیاوە کە بە بەبەهانۍ "سزاو دیسپلینی و قەرارەکا قەڎەغەو دیڎاری چنی پارێزنەرا" پېسە بەهانۍ قەڎەغەو دیڎارەکا نیشانەدریۍ، پېسە ئەنەی بومەلەرزە ڕووەش نەڎابۆ، پی جۆرە جوابوو رەڎکەردەیۆ واوەی کریێوە. جە دژوو ئا قەرارە نایاساییە تەعنەکێچ رەڎکریێوە. مژارەکە روانەو داڎگای باڵاو دەستووری کریا و دۆسیەکە تا ئیسەیچ کراوەن.

دماو بومەلەرزەکەو ٦و شوباتی جە مەرەش، ئا بومەلەرزۍ بە ئەگەری فرۆ کە جە بەحروو مەرمەرەینە ڕووەشادا بیۍ بە رۆژەڤی سەرەکی و مژاروو هەواڵا. حەرپاسە فرەو گوزارشتۍ شارەزایا پۍ رای گرڎیی ئاشکرا کریۍ. چا ڕووانە کە ئە ئاژە بەردەوامبۍ، جە ٤و کانونوو یووەم و ٢٠٢٣ێنە جە بەحروو گەملیکینە بومەلەرزێوە بە قوەتوو ٥.١ پلا بە پیمەروو ریختەری ڕووەشدا. ۋەروو ئا مەڵامەتا ٥، ٧ و ٨و کانونوو دووەموو ٢٠٢٣ سەردای داواکاریی گرڎیی و کۆماری جە بورسا و ڕاوەبەرایەتی زینڎانوو ئیمراڵیما کەرد. داواکاری دیڎاری دەموودەسی پۍ زانای ئاژەو بەڕێز ئۆجالانی و موەکیلەکا تەری و چەمڎاری هەلومەرجیشا، پېسە داواکاریەکا تەری بێ جواب مەنێوە. جە ڕووان و دماتەریچەنە بومەلەرزێوەتەر بە قووەتۇ ٣ پلا کۊت و دماو ئانەیچ دماین بومەلەرزە بە قووەتۇ ٤.١ پلا جە ١٧و کانوونوو یووەمی جە یاڵوڤا چنارجکەنە کۊت. دماو ئا بومەلەرزایچە، ۋەروو رۆشنایی ئا زانیاریا کە بە رای گرڎی دریێنۍ، گرنگا لایەنە جیاجیاکۍ جوگرافیاو زینڎانوو دورگەو ئیمراڵی بە جیا هۊرسەنگنایشا پۍ کریۆ.

ڕاگێرتەی جە دیڎارەکا

پراکتیکو ڕاگێرتەی جە کۊبیەیۆ بنەیانەکا، بەمەڵامەتوو سزاو دیسپلینیی باوەڕپنەنەکریای سەروو موەکیلەکا، کە یەرۍ مانگۍ جارێوە واوەی بۊوە، جە ساڵەو ٢٠٢٣ېنە بەبێ پڕچیای بەردەوام بۍ. شۊنیرەلووای پۍ سزا دیسپلینییەکا کە وادە و ژمارەشا نە ئەرەیاۋییابۍ، ئیتر شۊنیرەلووایش پۍ نەکریا. پی جۊرە ئەوەکۊڵیای دیسپلینی کە جە ماوەو ساڵێوەنە ئەنجامدریا، ئا سزا دیسپلینییانۍ کە سەپیۍ و پرۆسەو جابەجێکەردەیش سەبارەڎ پایشاوە، سەرەڕاو گرڎوو داواکارییەکاما، بە پەنهانی جە پارێزنەراوە ئەنجامدریا؛ داواکاری تۆمارکەردەی UYAP، بەڵگە، بنەما و بەڵگەنامەکا داواکاری ڕەڎۍ کریێوە. بەڵام پۍ ئانەی ڕا جە جە مافە دەستوورییەکاو تانەدای گیریۆ، پرۆسەکا بە تەمامی جە کۆنترۆڵی یاسایی دوورۍ وزاوە. حەرپاسە ناڕەزایەتییەکێما کە جە چوارچێوەو سەرشیەی ماوەو تانەداینە، مردنێشا و وزیێرە. پۊکاتی سزاو دیسپلینی جە ئاخرەنە بە ساختەکاری سەروو موەکیلەکارە سەپیا کە پەیوەندیێشا چنی جەهانوو بەری پڕچیا و نەتاواشا پەشتگیری یاسایی هۊرگێرا. قەڎەغەکەردەی سەردای بنەیانەی و کەسوکاریشا کە ئەنجام مەڎریۆ، بە وەشکەردەی بەهانۍ بێ بنەمای (پېسە پیاسەکەردەی جە وەختوو چالاکییە وەرزشییەکانە) سەپیان، کە بێ مەڵامەتێنۍ و حیچ بنەمېوە یاسایی و ماددیشا نییا. پېسە مەڵامەتێوە پۍ قەڎەغەکەردەی سەردای بنەیانەی و کەسوکاریشاوە کە پەیوەندیشا پانەیۆ نییا، نایاساییا. بەڵام جە مادەو ٣ و جە ماددەو ٤٣ۍ یاساو ژمارە ٥٢٧٥ینە ئامان "بڕگەکۍ ئی ماددەیە جە گلېرۊبیەکانە چنی لایەنە ڕسمی و ۋەرپرسیارەکا و پارێزنەرا و نوێنەروو یاسایینە جابەجێ مەکرییا". سەرەڕاو بڕۍ ۋەربەسا جە بواروو نوێنەرایەتی یاسایینە، پۍ بەدەسئاردەی سەرپەرشتیاری ئاڎیچ کریان. چی ماوەنە بڕۍ هەنگامۍ پا جۆرەیە نریێنۍ، کەسانۍ ۋەرپەرسۍ جە پۆستە ئیداری و داڎوەرییەکانە پېسە یاسانیایرە هەرمانە کەرێنۍ. پی جۊرە تەعنشا جە داڎگاو دەستوورینە جە دژوو ئەشکەنجەدای و پاشێلکاریی سیستماتیکی شەکواشا تۊمار کەردێنە.

داواو ئا مافا کریان کە جە سزا دیسپلینییەکانو ئامان.

داواکارییەکۍ داڎگاو دەستوری هەمیشەیی

حەرپاسە قەڎەغەکەردەی دیڎاروو پارێزنەرا پۍ ماوەو ٦ مانگا  کە جە تەرەفوو داڎگاو تاوانەکا بورسایۆ جە ساڵەو ٢٠٢٢ێنە دریابۍ، جە ساڵەو ٢٠٢٣ێچەنە هەمان چێو بەکار ئاما. جە ٢٧و نیسانوو ٢٠٢٣ ێنە داوا جە داڎگاو جابەجێکاروو بورسای کریا پۍ هۊرگێرتەو پەیلوواو پارێزنەرا پۍ دمایی ئاردەی بە قەڎەغەکەردەکەی. بەڵام زانیا کە وەڵتەر قەڎەغەکەردەی دیڎاری چنی پارێزنەرا پۍ ماوەو ٦ مانگ دریان. جە ئاخروو ئی قەڎەغەکەردەینە، جە ٣٠/١٠/٢٠٢٣ېنە داواکاری تازە پێشکەش بە دادگای کریا پۍ چەمپنەکۊتەو پارێزنەرا. بەڵام ئیجارە، ڕووۍ دماو داواکاری بەیاننامەکەی جە داڎگاو تاوانەکا بورسای، جارێوەتەر قەراروو قەڎەغەکەردەو پارێزنەرا پۍ ماوەو ٦ مانگا دریاوە. جە حەردووە داواکارییەکەنە، ڕاوەبەرا زینڎانی و داواکاروو گرڎی جوابوو داواکارییەکا کۊبیەیۊیشا نەڎانۆ، ئەمرەو قەڎەغەکەردەی وەختش سەرەرە لووان. سنووردارکەردەی و شەرتەکۍ زینڎانی کە دژوو قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەداینۍ، حەرپاسە پێویسا چەم پنەکۊتەی پارێزنەرا دەموودەس ئەنجام بڎریۆ. داوا کریان کە پرەنسیپ و بنەماو قەرارەکا قەڎەغەکەردەی پۍ پارێزنەرا ئەرەیاۋیۆ و حەرپاسە داواکاری و شەکوا پۍ موەکیلەکا کە بتاوا چنی پارێزنەرەکاشا کوۍ باوە. بەڵام ئی داواکاریێچە ڕەڎۍ کریێوە. دژوو قەڎەغەکەردەی کۊبیەیۆ پارێزنەرا، کە بەپەنهانیچ ملۊڕاوە، ڕووەو کۆنترۆڵی یاساییرە وزیانەرە، حیچ بنەمایۍ یاساییش نییا، ئاژەو زینڎانەکا نامرۆڤانە و تەوەقوع نەکریان و بە مەڵامەتوو ئەمنیۆ داواکاریی جە داڎگایی دەستوورینە پێشکەش کریان.

ئا پەیلوایۍ کە جە وەزارەتەکاوە هۊرگیریێنۍ

جە ساڵەو ٢٠١٥یوە دەیان داواکاریۍ بەنامۍ موەکیلیوە پێشکەش بە داڎگاو دەستووری کریان. گرڎوو بەرنامەکا بە ویەرنای وەختی جە هەرمانە وزیا. ئێمە دەیان تەعنێما جە دژوو قەڎەغەکەردەی دیڎارەکا دێنۍ، سزای دیسپلینیی ساختە و ناداڎپەروەرانە، قەڎەغەکەردەی پارێزنەری و پەیوەندی تەلەفۆنی کە حیچ بنەمایۍ یاساییشا نییا، بەتایبەتی پۍ لابەردەی ئا ئاژە نادیارەیە. پا بۊنۆ کە تا ئیسە حیچ قەرارۍ سەبارەڎ بە ٢٣ داواکارییەکەیما نەدریانۆ، جە ماوێوە کوڵەنە، جە بەینوو ئاخروو مانگەو ئازاری تا سەرەتاو مانگەو نیسانی، پەیلواکۍ وەزارەتوو دادی جە دژوو داواکارییەکا ئاگاڎار کریێوە. دادگای دەستووری جە یەک وەختەنە پەیلواو ٢٣ وەزیراش جە ٢٣ دۆسیا جیاوازینە ئاگاڎارکەردۍ و تەسەور کەرۍ جە ماوەو ٢-٣ حەفتانە جواب بڎەیمېوە. حەرچنڎە دادگاو دەستووری وەختێوە پێویسش نەئێستۆ، بەڵام جوابی پێویس پۍ پەیلواو وەزارەتە پەیوەندیدارەکا دریاوە.

داواکارییەکۍ بەبێ ئەنجام مەنێوە

جگە چا داواکاریا کە جە ساڵەو ٢٠٢٣ ێنە جە بواروو هەرێمینە پێشکەش کریۍ، ٨ داواکاریۍ پێشکەش بە دادگاو دەستوری کریێنۍ پېسە دادگاو باڵای سەبارەڎ بە پاشێلکاریی مافەکا جە ئیمرالی. یۆ چانیشا مردنای دیڎاری و پەیوەندییەکان کە بە مەڵامەتوو بوومەلەرزەکەیۆ بەپاو یاسۍ پێویس بۍ. چوارشا پەیوەندیشا بە مردنای کۊبیەیۆ بنەیانەی و کەسوکاریشاوە هەن. جە ئاخرەنە لوجنەو مافوو مرۆڤوو نەتەوە یۊگێرتەکا جە ٦و ئەیلوولوو ٢٠٢٢؛ "پێویس بۍ دەموو دەس پارێزنەرەکاشا بوینا بەبێ حیچ وەربەسۍ".  ۋەروو ئانەی داواکارییەکۍ جابەجێکەردەی قەراروو سزۍ پێک ناما سەردای داڎگاو بنەڕەتی کریاوە.

بە بەهانۍ ئاسایشیوە

داوا جە دادگاو تاوانەکا بورسای کریا کە بەپاو قەراری وەڵینوو کۆمیتەو مافەکا مرۆڤوو نەتەوە یۊگێرتەکا دمایی بە زینڎانیکەردەی موەکیلەکا بارۊنە و ڕاشا بڎۆ دەموودەس و بەبێ سنووردارکەردەی چەمشا بە پارێزنەرەکاشا گنۆ. بەڵام قەراروو دادوەری پۍ "سنووردارکەردەی کۊبیەیۆ پارێزنەرا پۍ ٦ مانگا" پېسە بەهانێوە پۍ پاگیری نەتەوە یۊگێرتەکا سەروو "بێ سنووردارکەردەی" ئاردشاوە. بە مانێوەتەر قەرار/داواکاری ۋێپارێزی نەتەوە یۊگێرتەکا پەشتگۊش وزیا چونکی قەڎەغەکەردەی کۆبیەیۆ پارێزنەرا بەردەوام بۆ. قەراروو سنووردارکەردەی بە مەڵامەتوو ئەمنی گرڎیوە کە بنەمایۍ  یاساییش نییا و دوور جە یاساو نەتەوە یۆگێرتەکا منریۊرە کە جە دەستوورەنە دڎانش پۊرەنریان.

جە دژوو ئی کۊتوو بەنڎا تانە جە دادگاو دەستوورینە تۆمارکریا؛ جە دژوو مادەو ٩٠و دادگای دەستووری چ قەرارۍ دریۆ، مایۍ سەرەنجی بۍ. حەرچنڎە داواکاری تاکەکەسی ئێمە کە بنەماو قەراروو یاسایی نەتەوە یۊگێرتەکان، زیاتەر جە ٢ ساڵان ئینا دادگاو دەستوورینە، بەڵام دادگاو دەستووری حیچ قەرارێوەش سەبارەڎ بە ڕەوایەتی داواکارییەکەی نەڎان. کۆمیتەو مافەکا مرۆڤی جە نەتەوەیۊگێرتەکانە قەراروو ۋۍ پارێزی جە ١٩/ ١/ ٢٠٢٣ ێش ویرئاردۆو تەسەور کەرۍ هەنگامەی پێویسە گیریۊنەوەر. بەمەڵامەتوو ئانەی کە دادگای دەستوری دەستوەردایش نەکەردەن، داواکارییەکە حەرپاسە مەنۆ، دەموودەس کۆمیتەو مافەکا مرۆڤی جە نەتەوەیۊگێرتەکانە داواو پەیلوایش کەرد، ئی قەرارە جە تەرەفوو دادگا دلېینەکاوە جابەجۍ نەکریا و جارێوەتەر داواش جە دادگاو دەستووری کەرد پۍ لابەردەی پاشێلکارییەکا. ئانەی پۍ جاری دووەمی ڕووەشدا، ئانەی بەروزۆ کە ئیمرالی جە بەندێوە یاسایینە گیرش کەردەن.

سەردای یۊبیەی سەندیکاکاو تورکیای کریا

ۋەرووئانەی ڕاما پنە نەڎریا چنی موەکیلەکاما جە زینڎانوو ئیمراڵینە کوۍ بیمێوە و ڕا جە هەرمانە پیشەییەکاما گیریا، جە ٦و  ١ و ٢٠٢٣ بانگەوازێوە ئاراسەو یۊبیەی سەندیکاکا پارێزنەرا تورکیای کریا. جە داواکارییەکەنە داوا کریان کە داواکاری و حۊڵی پێویس بڎریۆ جە مژاروو هۊرگێرتەی قەڎەغەکەردەی سەردای پارێزنەراننە جە پەیوەندی چنی ئا موەکیلا کە ماوەو ١١ ساڵان ئینۍ زینڎانوو ئیمراڵینە. حۊڵی پێویس بڎریۆ پۍ ڕاگێرتەی چینەیە. بەڵام سەندیکاو پارێزنەرا تورکیای پرۆسێوە کاریگەرش پۍ هەرمانەی پیشەییەو پارێزنەرا پۍ دمایی ئاردەی بە ئاژەو ئەشکەنجەدای جە ئیمراڵی ئەنجام نەڎا.

نامە پۍ وەزارەتوو داڎیی

هەلومەرجوو گۆشەگیری سەختوو سەروو موەکیلەکاما، نەبیەی پەیوەندی و زانیاری هۊرگێرتەی جە موەکیلەکا بەمەڵامەتوو هەموارکەردەی یاسا و دەستووریوە ئەنجام دریێنۍ. پی بۊنۆ جە ١٤/٣/ ٢٠٢٣ ێنە نامێوە پۍ وەزارەتوو داڎی کیانیابۍ، جە نامەکەنە سەرنج وزیا سەروو ئیمراڵی کە چنی جە بەروو سیستمی یاسایینە وەڕاوەبریۆ، داواکریا بۍ بەگوێرەی یاسا و ڕێساکان مامەڵە بکرێت. بەڵام هیچ گوێگرتنێک نەبوو، بەشێوەیەکی ئاشکرا ئی ئاژەو موەکیلەکاما جە یاسا و دەستووەرۆ سەرچەمە مەگێرۆ و شێوازی ناڕەوا و خراپ پەیڕەو کریۆ.

هەم  جە پەیماننامە میان نەتەوەییەکانە کە کۆماروو تورکیای بەشدارا و هەم جە یاسانیایرەو نەتەوەیی کۆماروو تورکیاینە، هیچ یاسێوە نییەنە کە بناغەوەرگری جە موەکیلەکاما جە هەلومەرجوو نەبیەی پەیوەندی ڕەهاینە پێکبارۆ. تاوانەکانی پاشێلکەردەی قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەدای، ڕاگێرتەی جە بەکارئاردەی مافەکا و خراپ بەکارئاردەی ئەرکی جە تەرەفوو ئا کەساوە ئەنجام مڎریۆ کە بە بەردەوامی سیستموو گۆشەگیریی ئیمراڵی جابەجێ کەرا. ئا شەکوۍ ئێمە سەروو ئی مژارەیە کە ئاراسەو دەسەو دادوەرا و داواکاروو گرڎیی کریابۍ جابەجێ نەکریا و داواکاریی ئێمە پۍ واوەی ئەوەکۊڵیای و ناڕەزایەتیەکاما ۋەران ۋەر پی قەرارەو ساڵەو ٢٠٢٣ ڕەڎکریاوە.

٤ جارۍ سەردای سی پی تی کریا

کۆمیتەو ڕاگێرتەی جە ئەشکەنجەی ئەوروپا (سی پی تی) ئەرەیاۋناش، ڕۊو ٢٢ /٩/٢٠٢٢ۍ گوزارشتەو ۋێشا پۍ سەرداکەیشا پۍ زینڎانوو دوورگەو ئیمراڵی تەمام کەردەن و جە ٢٠ /٣/ ٢٠٢٣ ێنە ئاراسەو حکومەتیش کەردێنە. هەڵای مەزانیۆ ئایا تورکیا جوابوو ئی گوزارشتێشە دانۆ یاخوڎ نا، هیچ ئەرەیاۋنێوەیچ جە تەرەفوو سی پی تیوە نەدریان. جە ساڵەو ٢٠٢٣ێنە ٤ داواکاریۍ جیاوازېما پێشکەش بە سی پی تی کەردۍ کە ۋەرپەرسا جە ڕاگێرتەی و بنبڕکەردەی ئەشکەنجەی و هەلومەرجی نامرۆڤانەی و مامەڵەی خراپی دلۍ سنووروو کۆنسەو ئەوروپاینە. چی پراکتیزانە؛ هەلومەرجوو زینڎانی جە زینڎانوو دوورگەو ئیمراڵی هەر مامەڵەی خراپ نییا، ڕژێموو سزای هەتاهەتایی قورس، هەرمانەکۍ دژوو قەڎەغەکەردەیی ئەشکەنجەی و قەڎەغەکەردەی جیاکاری بە شێوێوە سیستماتیکی بەردەوامېنۍ و جە ٢٥/٣/ ٢٠٢١ ی بەدماوە، ئاژەو زینڎانیکەردەی "نافەرمی" بەردەواما . سی پی تی بەتنی بەردەوام بۍ، هیچ زانیاریێوە جە موەکیلەکاماوە ناما، سی پی تی بە زانیاری ورد هوشیارکریاوە کە هیچ کام جە پێشنیار و داواکارییەکا وەڵتەرێشا جابەجێ نەکریێنۍ، جیای ئانەی عالتەر بۆ، هەمیشە جە ئیمراڵینە ئاژەکە خراپتەر بیەن، پی مەڵامەتۆ پێویسا ئەوەکۊڵیای جە ئاسایشوو زینڎانی کریۆ. پی مەڵامەتۆ سی پی تی جە ئەرەیاۋنا گرڎییەکەیشەنە وەڵاش کەردۆ دەربارەو هەلومەرجوو ئیمراڵی جە چوارچێوەو خاڵەو ١٠/٢ ی پەیماننامەو ڕاگێرتەی جە ئەشکەنجەی ئەوروپینە، پۍ پێکئاردەی مادەکەی و سەردای زینڎانوو ئیمراڵی بەشێوېوە دیفاکتۆ، و چەمڎاریکەردەی و ئەوەکۊڵیای، دمایی ئاردەی بە قەڎەغەکەردەی سەردای و گێرتەی وەرو ڕاوجاکا پۍ عالتەرکەردەی هەلومەرجوو زینڎانەکا و جابەجێکەردەی هەرمانە پەیوەندیدارەکا. بەڵام ساڵەو ٢٠٢٣ۍ، ساڵێوەتەرەبۍ کە چنەشەنە سی پی تی هیچ هەنگامېوە زۆرەملێش دژوو گۆشەگیری ئیمراڵی نەنیا، پۊکەی بێ دەور و بێ کاریگەر مەنۆ.

جابەجێنەکەردەی قەراروو ژمارە ٢ۍ دادگاو مافەکا مرۆڤی جە ئەوروپا  و پرۆسەو شۊنیرە لووای

ئا ڕژێمە تنەی سزای هەتاهەتاییش پۍ ئۆجالانی دەس پنەکەردەن، جە مادەو ٢٥ و مادەو ١٠٧و یاساکێنە بە ژمارە ٥٢٧٥ هەمووار کریان. دیاری کریا کە سزاو زینڎانیکەردەکەی گرڎوو عمریش خواینۆ و بە هیچ جۊرێوە مەتاویۆ هۊرگیریۆ. جە قەرارەکەو ژمارە ٢ۍ ١٨/ ٣/ ٢٠١٤ تایبەت بە ئۆجالانی، دادگاو مافەکا مرۆڤی قەرارش دا کە ئی یاسۍ کە دژوو قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەداینۍ و ئەرەیاۋنانش کە پێویسا یاساکۍ فاڕیۆ تاوەکو یاسایی بۊوە. چنی ئا داواکاریا کە پۍ جابەجێکەردەی ئی قەراریە کریۍ، داواکاریێوە ئاراسەو دادگای دەستوری کریا چنی داواکاری هۊرشێونایۆ مادەکا ١٠٧/١٦و یاساو ژمارە ٥٢٧٥ ی و ماددەو ١٧/٤ی یاساو ژمارە ٣٧١٣. جە ئاخرەنە پېسە جە قەرارەکەو دادگاو مافەکا مرۆڤوو ئەوروپاینە دیاری کریان، داوا کریا بەڕێز ئۆجالان کە ٢٥ ساڵێن پێچەوانەو قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەدای ڕاگیریان، جە ڕوو گلېرگەی و سیاسی و یاساییوە مەبۆ زینڎانییەکەش درێژ کریۊوە و مشۊم هیواو ئازاڎیی بۊ بە حەقەتین. بەڵام دادگاو جابەجێکەردەی داواکارییەکەش ڕەڎکەردۆ، پاشێلکارییەکۍ دادگاو مافەکا مرۆڤی هۊرسەنگنایەکێش جە قەرارەکەنە ڕاشا نەکریاوە. شەکوایچ چی قەراریە ڕەڎکریاوە. پی مەڵامەتۆ، سەردای دادگاو دەستووری بەهەمان داخوازییوە بەردەواما.

جابەجێنەکەردەی قەراروو ژمارە ٢ۍ دادگاو مافەکا مرۆڤی جە ئەوروپا  و پرۆسەو شۊنیرە لووای

ئا ڕژێمە تنەی کە سزای هەتاهەتاییەش پۍ ئۆجالانی بڕیێنۆ، جە مادەو ٢٥ ی و مادەو ١٠٧و یاساکێنە بە ژمارە ٥٢٧٥ هەمووار کریاوە. دیاری کریا کە سزاو زینڎانیکەردەکەی گرڎوو عمریش خواینۆ و بە هیچ جۊرۍ مەتاویۆ هۊرگیریۆ. جە قەرارەکەو ژمارە ٢ۍ ١٨/٣/ ٢٠١٤ تایبەت بە ئۆجالانی، دادگاو مافەکا مرۆڤی قەرارش دا کە ئی یاسۍ کە دژوو قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەداینۍ و ئەرەیاۋنانش کە پێویسا یاساکۍ فاڕیۆ تاوەکو یاسایی بۊوە. چنی ئا داواکاریا کە پۍ جابەجێکەردەی ئی قەراریە کریۍ، داواکاریێوە ئاراسەو دادگای دەستوری کریا چنی داواکاری هۊرشێونایۆ مادەکا ١٠٧/١٦و یاساو ژمارە ٥٢٧٥ ی و ماددەو ١٧/٤ی یاساو ژمارە ٣٧١٣. جە ئاخرەنە پېسە جە قەرارەکەو دادگاو مافەکا مرۆڤوو ئەوروپاینە دیاری کریان، داوا کریا بەڕێز ئۆجالان کە ٢٥ ساڵێن پێچەوانەو قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەدای ڕاگیریان، جە ڕوو گلېرگەی و سیاسی و یاساییوە مەبۆ زینڎانییەکەش درێژ کریۊوە و مشۊم هیواو ئازاڎیی بۊ بە حەقەتین. بەڵام دادگاو جابەجێکەردەی داواکارییەکەش ڕەڎکەردۆ، پاشێلکارییەکۍ دادگاو مافەکا مرۆڤی هۊرسەنگنایەکێش جە قەرارەکەنە ڕاشا نەکریاوە. شەکوایچ چی قەراریە ڕەڎکریاوە. پی مەڵامەتۆ، سەردای دادگاو دەستووری بەهەمان داخوازییوە بەردەواما.

کۆمیتەکە ٤ قەرارێش وستۍ ڕۆژەڤوو ۋێشۆ

دماو قەراروو ژمارە ٢ۍ ئۆجالان کە چنەشەنە ئامابۍ سزای قورس تا مەردەی جە شێوەو زینڎانیکەردەی تا مەردەی پاشێلکەردەی قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەداین، دادگاو مافەکا مرۆڤی جە ئەوروپا بە هەمان شێوە قەرارەکێش جە قەزیەکا کایتان/تورکیا، گوربان/تورکیای و بۆڵتان/تورکیای پېسە پاشێلکەردەی ئشناسۍ. ئی ٤ دۆسیۍ جە کۆمیتەو وەزیراو کۆنسەو ئەوروپاینە شۊنیرەلوایشا پۍ کریا، بەڵام هەرچنڎە تورکیا قەرارەکەش جابەجێ نەکەرد، بەڵام ٨ ساڵێن جە تەرەفوو کۆمیتەکەیۆ نەوزیان ڕۆژەڤۆ. جە ساڵەو ٢٠٢١ینە، ئۆهەدە، ئیهەدە، وەقفوو مافەکا مرۆڤوو تورکیای و وەقفوو ئەوەکۊڵیای جڤاکی یاسایی بە بەهانۍ ئانەی قەرارەکۍ دادگاو مافەکا مرۆڤی جە ئەوروپا بەپاو مادەو ٩.٢ی جە پەیڕەوو دلېینەی جابەجێ نەکریێنۍ، سەردای کۆمیتەکەیشا کەرد. حەرپاسە بە نامۍ بەڕێز ئۆجەلانی جە ساڵەکا ٢٠١٦ و ٢٠١٧ و ٢٠١٨ و ٢٠١٩ و ٢٠٢٢ و کانوونوو دووەموو ٢٠٢٣ بە پاو مادەو ٩.١ جە پەیڕەوو دلېینە لوجنەو وەزیرانی قسێما کەردۍ. چی ئاگاڎییانە چەمڎاری فراوان و سەلەمنای و ڕاڤەکەردەی هەن کە تا ئارۆ بەپاو قەراروو دادگای هەنگامی تاکەکەسیە و بنیاڎییە نەنریێنە. دماو داواکاری هەردووە ماددەو ٩.١ و پەیڕەوی و ٩.٢، کۆمیتەکە قەرارش دا هەر چوار قەرارەکەی وزۊنە ڕۆژەڤوو ۋێشۆ.

کۆمیتەکە داواو زانیاریش کەرد

کۆمیتەو وەزیراو کۆنسەو ئەوروپای کە ۋەرپرسا جە ناستەی پاشێلکارییەکا، پەیوەس بە قەراروو نامبریای، جە قەرارە وەختیەکا ۋێشەنە جە کۊبیەیۆ بەینوو ٣٠/١١ ی و ٢/ ١٢/ ٢٠٢١ تەئکیدش کەردۆ ، پاشێلکاری قەڎەغەکەردەی ئەشکەنجەدای بەردەواما و سەرەڕاو پێشنیاروو دادگاو تورکیای، کەچی سزاو هەتاهەتایی داواکارا نەوزیانەرە و هەمڎیسان واوەی کریاوە کە زانیارییە وەردەسیەکېشا جە بارەو ئا مژاریۆ و بەپاو قەرارەکەی هامبەش نەکریان و مامەڵە نەکریان. چنی ئی سەلەمانایایچە، واوەی کریاوە  جە زووترین وەختەنە سزای هەتاهەتایی قورس پەشتگۊش وزیۆ و بەبێ دماکۊتەی ڕاوجای یاسایی و گونجیا گیریۊنەوەر پۍ ئانەی میکانیزمێوە بۆ کە ڕا بڎۆ بە ئازاڎبیەیشا. هاموەخت هانوو تورکیای دریا ئیسفاڎە جە نموونە عالەکا ڕیفۆرمی هۊرگێرۊ کە جە تەرەفوو دەوڵەتا تەروو ئەندامیوە پەسەنڎۍ کریێنۍ. جە چوارچێوەو ئی قەرارانە داواکریا دەمودەس هەنگامەی پێویسە بنریۆ و تا ئەیلولوو ٢٠٢٢ کۆمیتەکە چی هەنگاما ئاگاڎار بکریۊوە

تورکیا وەعدەکێش نەیاونۍ یاگۍ

تورکیا هەم جە پلانسازییەکاو وەڵۍ و هەم جە دایوسانایەکاو ساڵەو ٢٠٢٢ێنە، بە ئاشکرا وەرگێری جە ڕژێمی و زیندانیکەرڎەی هەتاهەتایی قورس کەرەن، مەبەسوو وێش نیشانە دان، کە یاساکۍ نەفاڕیا، جەختش کەرڎەنۊ ئا هەلومەرجۍ کە قەدەغەکەرڎەی ئەشکەنجەدای پاشێل کەرا، بەرڎەوامۍ با. سەبارەت بە داواکارییەکای تەری جوابی پێویسش نەداوە. پی مانۍ، "پرۊسەو شۊنیرەلوای"و کۊمیتەو وەزیراو یۊبییەی ئەورووپی جە دەیەمین ساڵشنە بەرڎەواما و چی ماوەیچەنە تورکیا هەڵای ئا وەعدێشا نەیاونێنۍ یاگۍ، کە بە پاو مادەو ٤٦و ڕێککەوتەکەی دانش.

کۊمیتەکە بە درێژایی ساڵۍ داواکارییەکێماش پەشتگۊش وستۍ

ڕۊو ٢٦ کانونوو دووەموو ٢٠٢٣، بە داواکاریی کۊمیتەو وەزیراو یۊبییەی ئەورووپای، پەی شۊنیرەلوای پەی قەرارە وەختییەکاو کۊبییەیۊ تشرینوو دووەم- کانوونوو یوەموو ٢٠٢١، پەی قەوەتکەرڎەی وئەرەیاونایە وەختیەکا پێوس بە ڕاوشۊن و هەنگامە بنەڕەتییەکا چی بارەوە، داواش جە حکومەتی کەرڎە، داواو ئا پاشێلکارییە هەقەتینەیە کەرۊ کە قەراروو دادگاینە وێزیاوە، داواش وەنەو حکومەتی کەرڎە، کە پلانەو هەرمانۍ تازۍ وزۊ ڕووە پەی چارەسەروو ئی ئەم بابەتەیە، بە وەرەچەمگێرتەی ئا ٩ ساڵەیە کە ویەرڎەن و ئەگەر هەنگامەی پێویسە نەنریۊ، ماددەی ٤٦/٤ جە ڕێککەوتەیەکەی کیانییۊ پەی حکومەتی. داوا کریا، کە پرۊسەو پاشێلکەرڎەی کە جە خاڵەکێنە پێناسە کریان دەس پەنە کەرۊ. وەلۍ کۊمیتەو وەزیراو کۊنسەو ئەورووپایچ پێچەوانەو ڕۊحوو قەراروو دادگاو مافەکاو ئینسانوو ئەورووپای مامەڵەش کەرد و بە درێژایی ساڵۍ داواکارییەکێماش پەشتگۊش وستۍ.

کەمپەینوو "ئازاڎیی پەی عەبدوڵڵا ئۊجالانی"

ڕاپۊرتەکۍ ئا چالاکیێشە گێرتێبێنۍ وۍ، کە بە درێژایی ساڵەو ٢٠٢٣ پەی ئازاڎیی جەسەیی عەبدوڵا ئۊجالانی و ورگێرتەی گۊشەگیریی کریێنۍ. ڕاپۊرتەکێنە وچییان: " لاێوە تەرۊ بە درێژایی ساڵەو ٢٠٢٣، ناڕەزایەتیی کۊمەڵایەتی، هەڵمەتەو ئیمزاکەرڎەی، ڕاپیمای جەملیکی و چندین ڕاپیمایی تەر، ئەرەیاونای، پانێڵۍ دژوو مەرجەکاو ئیمرالی و ئا سیاسەتا، کە چاوە بە درێژایی ساڵەو ٢٠٢٣ دژوو هەلومەرجوو ئیمراڵی و ئا سیاسەتۍ چاوە وەڵی بیێنۍ ناڕەزایەتی جڤاکی و کەمپەینوو ئیمزاکۊکەرڎەیوە و ڕاپیمای گەملیکی و چند ڕاپیمایێوە تەرۍ و ئەرەیاونیۍ و پانێڵۍ و کۊنفرانسۍ و ۊرک شۊپۍ و دماجاریچ مانگێرتەی جە وارڎەی ئێشکگێریی دادپەروەری کریا. تا ئارۊیچ مانگێرتەی جە وارڎەی و ئێشکگێریی دادپەروەری بە داواو "ئازاڎیی پەی عەبدوڵڵا ئۊجالانی چارەسەری سیاسیی پەی پەرسەو کوردی" بەرڎەواما.

جە وەختێوەنە، کە ڕاسییەکۍ چەواشێنۍ، ئشناسایوە دروسوو سەرچەمە و میکانیزمەکاو زیهنیەتی ناچارەسەری و سەلەمنای دروسوو ناموونیشانوو دماڕوێوە ئازاڎی فرە گرنگا. بەڕێز ئۊجالان ساڵەو ١٩٩٣ فرە هەرمانێش کەرڎێنۍ پەی چارەسەرکەرڎەی کێشەو کوردی بە ڕایۍ دیموکراتیکە. ماوەو ٢٥ ساڵان ئیمراڵیینە سەروو بناغەو یاسا میاننەتەوەییەکا، درێژە بە ئیرادەو وێس مدۊ پەی چارەسەرکەرڎەی پەرسەو کوردی. حەرجارێوە فرسەتێو بۍ داواش کەرڎەن و ئامادەییش پەی چارەسەری دیموکراتیکی نیشانە دان. بەتایبەت پەرسە جڤاکییەکانە، ئینجا پەی چارەسەروو پەرسەو کوردی بە ڕای ئاشتییانۍ و دیموکراتیکە، شێوازوو دیالۊگی و دایوسانایش ورچنی. وەلۍ سەرەڕاو ئینەیچە سیاسەتەکاا چارەسەرنەکەرڎەی قووڵتەرۍ بیێنێوە و هەڵای بەرڎەوامێچنێ".

بەشوو "ئەنجام و سەلەمنایەکایچەنە" ڕاپۊرتەکێنە ١٢ خاڵۍ هەنۍ. کە وەڵێنیازوو چارەسەری کەرا، پێسنێنێ:

"* ئیمرالی ئینا دۊخێوەنە، کە هەمیشە مافە سەرەتاییەکا و ئازاڎیی پاشێلۍ کریا، گردوو پەیوەندییەکا چەنی جیهانی پڕچیێنۍ، ئەرەمەرزیا دادوەرییەکۍ بێلایەنی و سەربەوێیشا جەدەس دان، هەرمانوکار وقەرار و کرڎەوۍ تاوانکارانۍ بە سیاسەتوو بێسزایی جواب مداوە، چەمپەنەکەوتەی پارێزنەر و بنەیانەی بە شێوێوە جیهانەنە نەوینیان، قەدەغە کریۊ، قەدەغەو پارێزنەر و بنەیانەی بەشێوێوە شاریاوە کریۊ، پیشەو پارێزنەرێتی نەیاویان یاگۍ، 3 ساڵێن حیچ زانیاریێوە یاسایی و ئینسانی نەدریان، هیچ کۊنتڕۊڵێوە یاسایی نەدکریان، تەسوەرکەرڎەی ئەمنی و یاسایی پڕچیان، ڕژێمەکە چێروو هەلومەرجی ئاوارتەینە ملۊ ڕاوە.

*بە قەراری دووەموو ئۊجەلانی دادگاو مافەکاو ئینسانوو ئەورووپای، کە ١٨ ئاداروو ٢٠١٤ بەرشییەن، سەلەمییا، کە ڕژێموو زیندانوو قورسی تا مەرڎەی جە ڕۊی یومۊ تا ئیساتۍ ڕژێموو ئەشکەنجەداین. حەر جە هەمان قەرارنە دیاریی کریا، کە گۊشەگیری پاشێلکەرڎەی قەدەغەکەرڎەی ئەشکەنجەین و وەڵێنیاز کریا، کە دماییش پەنە بۍ. سەرەڕاو ئینەیچ بارودۊخوو گۊشەگیری زیاتەر خراپتەر بی و ساڵەو ٢٠١٥ بەدماوە یاوا حاسوو گۊشەگیریی ڕەهای.

*پێسەیچ موەکیلەکەما بەڕێز عەبدوڵا ئۊجالان ماوەو ٢٥ ساڵان، بەڕێز کۊنار و بەڕێز ئاکتاش و بەڕێز یەڵدرم مانگەو ئاداروو ٢٠١٥ ئانە ٩ ساڵێن ئینۍ چێروو ڕاوشۊنی نائینسانانەینە و ئەشکەنجەی تندینە.

* سی پی تی ڕاپۊرتەو ٥ ئابوو ٢٠٢٠ینە ئینەش بە نەبییەی پەیوەندیی ڕەهای پێناسە کەرڎەن و ئەرەیاونانش، کە ئینە پێچەوانەو یاسۍ و پیمانە میاننەتەوەییەکان، ئەوەخوایش کەرڎەنۊ قبوڵ مەکریۊ و وەڵێنیازش کەرڎەن، کە ورگێریۊ.

*ئینجا بەریچ کەوتەن، کە ئا سزا دیسپلینیۍ کە پێسە بەهانا پەی ڕاگێریکەرڎەی جە سەردای بنەیانەکا بەکارۍ مەیا یاگۍ باوڕی نیەینۍ، پەی خەڵەتنانینۍ. وەڵتەر مردیێنۍ، کە جە ٢٧ تەمووزوو ٢٠١١یوە - کە پەنج کۊبییەیوێنە ئاوارتەش چەنەن - ڕاگێریکەرڎەی جە کۊبییەیوەو پارێزنەرانە دژوو یاساو دلۍ و یاسای میاننەتەوەیین، قەرارێوە سیاسیین. (ڕاپۊرتەو سی پی تی ٢٠١٣، لا ١٨).

* دماجار پێسە جە قەراروو ڕاوشۊنوو کۊمیتەو مافەکاو ئینسانوو نەتەوە یۊگێرتەکانە ٦ی ئەیلوولوو ٢٠٢٢ ویروستەیۊ حکومەتی جە ١٩و١وو ٢٠٢٣ێنە ئامان، ڕەوشوو نەبییەی زانیاری ئیمراڵیینە جۊرێوەن جە ئەشکەنجەدای. کرڎەوێوە ناڕەوا و قبووڵنەکریان و پێویسا دەسوبەرد ورگێریۊ.

*بە داواکارییەکاما پەی بەیاگەیاونای وەڵینیازەکاو سی پی تی و ڕاکارەکاو نەتەوە یۊگێرتەکا، حیچ فاڕیایۍ جە ڕووەو بەیاگەیاونایۊ ساڵەو ٢٠٢٣ ڕووەش نەدا، تەنانەت جە ڕەوشێوە ناچاریینە پێسە بوومەلەرزێوە، کە یاسا پابەندبییەکێش سەپنێنە، ڕەوشوو نەبییەی پەیوەندی پێسە وێش مەنۊ، بەبۍ پڕچیای بەرڎەوام بی. پەوکای ساڵەو ٢٠٢٣ ساڵێوە بۍ، کە حیچ زانیاریێوەش ور نەگیریا.

*دۊخوو نەبییەی پەیوەندیی موەکیلەکامان کە نزیکەو ٣ ساڵان بەرڎەواما، پاشێلکارییێوە ڕۊشنا پەی قەدەغەکەرڎەی ئەشکەنجەدای پێسە جە ماددەو ٣ ۍ پەیماننامەو مافەکاو ئینسانوو ئەورووپاینە دەسنیشان کریان.

*هاموەخت مافوو دادگاییکەرڎەی دادپەروەرانەی ماددەو ٦ پەیماننامەکەینە، مافوو ورگێرتەی زانیاری، ڕێزگێرتەی جە ژیوای تایبەتی و بنەیانەیی ماددەو ٨ ینە، ڕاو سکاڵۍ کاریگەرێوە جە ماددەو ١٣، قەدەغەکەرڎەی قۊرتەکاو ماف و ئازاڎییەکاو مادەو ١٨، بە ڕێکوپێکی پاشێل کریان.

*ساڵەو ٢٠٢٣ یەرۍ مانگۍ جارێوە سەردای بنەیانەی و سەرپەرشتیارا، شش مانگۍ جارێوە قسەکەرڎەی بە تەلەفۊن و سەردای پارێزنەرا قەدەغە کریا، ئینەیچە دوورا جە بناغەی مادی و یاسایی. حەرچندە پەنەش وچیۊ 'قەراروو دادگای یا سزاو دیسپلین'ی، وەلۍ جە ڕووەو جەوهەری و دلێنەیۊ کرڎەوێوەن سەروو بناغەو پاساوە سیاسییەکاو حکومەتی.

*بە قەراری سیاسی بەدەر جە یاسۍ، ڕەوشوو نەبییەی پەیوەندیی ڕەوا نییا. بە پێچەوانەوە، بەیاگەیاونای ئی قەرارا بە شێوێوە کە ڕا بە وچکلەتەرین پەیوەندیکەرڎەی نەدۊ، هەم تیشکە وزۊ سەروو ڕەوشوو بێپەیوەندی و هەم بەرش وزۊ، ئیمراڵیینە میکانیزمێوە بەروو مافی و یاسۍ و شاراوە (دیفاکتۊ)ی، بە هامکاریی حکومەت-ئیدارە-دادگای ئیمراڵیینە پێک ئامان.

*گۊشەگیری و ڕەوشوو بەدەسئارڎەی زانیاری، کە موەکیلەکاو ئێمەش چەنە مەنێنیوە، تەنیا دژوو پیمەرە یاساییە میاننەتەوەییەکا نییا، بەڵکوم پێچەوانەو یاسۍ و دەستوورین. چە پەیماننامە میاننەتەوەییەکانە کە کۊماروو تورکیای ئیمزێش کەرڎێنۍ و چە یاسای نەتەوەیی کۊماروو تورکیاینە، حیچ پاساوێوە نییا، کە موکیلەکێما جە ڕەوشوو نەبییەی زانیاریی ڕەهاینە مەناوە.

*ڕەوشوو نەبییەی زانیاری، یانۍ پاشێلکەرڎەی وەرپەرسبییەیە ئەرێنی و نەرێنییە میاننەتەوەییەکا و پەشتقایم بە دەستووری و یاساکا مەبەسۊ، هەڵای لاو ڕاوەبەراو سیستموو گۊشەگیری ئیمراڵییوە بەرڎەواما، ئینەیچ پا مانێنە، کە ئادۍ پیشەکەیشا پەی خراپەی بەکار مارا. قەدەغەکەرڎەی ئەشکەنجەدای پاشێل کەرا و ماف و ئازاڎییەکا پەڕ کەرا قۊرتۍ.

*تورکیانە نزیکایەتییە ئەمنییەکۍ پێوەسێنۍ بە چارەسەرنەکەرڎەی پەرسەو کوردیوە، هامتەریبێوە هەن بەینوو بونیادنیای ژیوایێوە دوور جە یاسا و دیموکراسی و سیستموو گۊشەگیریی ئیمراڵی ناکۊک بە دەستوور و پەیماننامەو ئەورووپی پەی مافەکاو ئینسانی و ئەرەمەرزیا یاساییەکای تەری.

*سەروو ئی بناغەیە، بە درێژایی ٢٥ ساڵەو ئیمراڵی، بەڕێز ئۊجالان هەمیشە ئەرەیاونانش چەنی چارەسەری ئاشتییانەی و دەستووری و دیموکراسییانەی پەی پەرسەو کوردی، هەڵوێست ئیمراڵیینە هەمیشە پێسنە بییەن. چا پڕۊسەنە، حەرجارێوە پێچەوانەو هێزە دژبەرەکاو چارەسەری و دیالۊگی، سیاسەتێوە قەوەتی چارەسەروو دیموکراتیکی و ئاشتی و ژیوای پەیڕەو کەرۍ.

*گۊشەگیری ٢٥ ساڵێن؛ گۊشەگیریی ڕەها دماو ٢٠١٥ و نەبییەی ڕەهای زانیاری دماو ٢٠٢١ دەسش پەنە کەرد، جە ٢٠٢٢ و ٢٠٢٣ ئاندەی تەر تندتەر بی، ئینەیچ بە ماناو بێکاریگەرکەرڎەی نزیکایەتیی سیاسی و یاسایی و گرتەیرەوەروو سیاسەتی ئەمنی و چەوسنایۊ مۍ. هەرپاسە ئی ڕۍ سیاسەتوو ئا هێزاشە کە دژوو دیموکراسی و چارەسەروو دیموکراسی و گفتوگۊ و دایوسانای مرداوە، خاوەنداری جە چارەسەرنەکەرڎەی و سیاسەتی دوژمنکارانە کەرا. ئا دەرەنجامە نەرێنیۍ کە بۊنەو ئادیشاوە وەشۍ بیێنۍ، وەڵات و مەنتێقەکەشا وست قەیرانی فرەلایەنۊ، بی بایسوو زەوتکەرڎەی سەرچەمە و جوگرافیاو خەڵک لاو دەسەڵاتیوە.

*گردوو نیشانە ئابووری و سیاسی و جڤاکی و یاساییەکاو ئیساتۍ پاسە موازا بەرەکاو ئیمراڵی کریاوە، فرسەت بە بەڕێز ئۊجالانی بدریۊ، کە دەورش جە پەرسەکاو چارەسەری دیموکراتیکی و ئاشتیینە گێڵنۊ. بۍ دماکەوتەی زیاتەری، پەی قازانجوو گرد لایۍ، سیاسەتوو دیالۊگی و دایوسانای چەنی بەڕێز ئۊجالانی وزیۊ بواروو بەیاگەیاونایۊ، تا هەلومەرجوو ئازاڎی و ئاسایش و تەندروستی بەڕێز ئۊجالانی مسۊگەر بۊ. ئینەیچ یانۍ ئەڵتەرناتیڤێوە یاسایی و سیاسی مارۊ وەرۊ.

*سەروو ئی بناغەیە، پەنەوازیێوە تارێخیین، کە ساڵەو ٢٠٢٤ بۊ بە ساڵەو ئازاڎیی بەڕێز ئۊجالانی، جگە چانەیچە بە پاو پەیماننامەکاو مافوو ئینسانی و نەتەوە یۊگێرتەکا، کە ماف و ئازاڎیی ئینسانی پەی یەرۍ نەوا پارێزنا، دەستوورێوە بنەڕەتی دیموکراتیک ویەرنا و بۊ بە دەوڵەتی یاسای دیموکراتیک و ساڵەو چارەسەرکەرڎەی پەرسەو کوردی".