پژاک پەنەوازیۍ تاریخین جە ۋەرکەوتوو کوردسانینە، چونکی ئەرەمەرزناو پژاکی جوابوو ئا پووچیە کۆمەڵایەتییەو دەسوو پارتە کلاسیکەکا دەورو دەوڵەتوو ئێرانی جە پیلانگێڵنیی میان نەتەوەیی سەروو ڕابەرایەتیی و خاوەنداریەتیی پاڵەوانانەو گەلوو ۋەرکەوتی بۍ جە ڕابەر ئاپۊی.
گەر گەرەکما بۆ جە ڕێخە تاریخیەکا ئەرەمەرزناو پژاکی کۊڵمێوە، ئانە مشۊم ئا هەلومەرجەیە هۊرسەنگنمۍ کە ئێرانش چنە بۍ. ئێرانوو ئا وەختیە دەستوو ڕیفۆرمیستەکاوە بۍ، ڕەنگە ئاڎۍ تا حەدێوە ئازاڎیی تاکگەرایانەی لیبراڵیشا بە خەڵکی دابۆ، بەڵام ۋەرا ۋەر بە مافوو گەلا، پۍ نموونەی گەلوو کوردی، کەمتەرین قسێشا پنە هەرس کریۍ، جا جە ڕاو دامودەزگاکا پەروەردە و پڕوپاگەندەیۆ تاونایۆ (ئاسیمیلە)ی سەپنێنۍ. حەرپاسە پەیوەندیێوە قیزەونشا چنی تورکیای پېسە نوێنەروو وڵاتا ۋەرنیشتی بەستەبۍ، تاریخ ئانەی جە یاڎ مەکەرۆ وەختۍ حافز ئەسەد قەرارش دا ڕابەر ئاپۆی سووریانە بەرکەرۆ. خەرازیی وەزیروو جبەروو ئێرانی سەر بە ڕیفورمیستەکا لووا پەی سووریای، تەڤگەری ئاپۆیی نەتاواش ئی هام پیلانییەو ئاڎیشا بێ جوواب بازۆوە.
جە لێوەتەرۆ، خەبات جە ۋەرکەوتەنە پۍ نزمتەرین ئاستوو ۋێش وەستەبێرە، پەیوەندیی پارتەکا چنی گلېرگەی بە تەمامیی پڕچیابۍ، هەلومەرجێوە ئامابۍ ئاراوە کە جە خولگەو ئایدۆلۆژییای کلاسیکی نەتەوەپەرەسیی و چەپگەرایانەینە جواب نەدریێوە، متاومۍ واچمۍ خاڵەی بەقوەتەو تەڤگەری ئاپۆیی چەموو پارتە کلاسییەکانە مژاروو ئازاڎیی ژەنۍ بۍ. ڕابەر ئاپۆ تەنیا بە ڕووکەش نا، بەڵکوو بە شێوێوە مکوڕ و بنەڕەتی چن مژارێوەش بارەو مافوو ژەناوە جە گلېرگەنە و بەقوەتکەردەیشا وست ڕووە. ئینە پۍ گلېرگەو ۋەرکەوتی نامۆ بۍ. تا حەدێوە کۆمەڵە بە سرووش جە کەڵکەڵە کۆمۆنیستییەکەشەنە باوڕیش بە بەشداریی ژەنا بۍ، بەڵام بە مەڵامەتوو زاڵدەسیی ویری کلاسیکیی تا سنووروو دەوری سەرەکیی و ڕابەرایەتیی نەلۍ وەڵۍ. مژارێوە تەر کە چانەینە بەرەنجاموو کەمیی تواناو سەروازیی ئاڎیشا بیەبۆ، چا نەیچەنە تا حەدێوە ئایدۆلۆژیی بۆ، بەتەنیا ئاستەیۆ بەشەکاو پانیشتوو ۋەرکەوتی بۍ، پېسە کرماشانی و ئیلامی و گرنگیدای بۍ بە ڕیکوستەی بە مەنتیقە سۆرانی زۋانەکا. بەڵام پرسەکە ئانەنە تەنانەت گەر پارتەکۍ تواناو ڕێکوستەیشا نەبۆ یان گەرەکشا نەبۆ چا ڕێکوستەی بکەرا، ئانە گەلوو کوردی ۋێش پېسە پارچێوە موینۆ، هەر ۋەروو ئینەینە وەختۍ ڕابەر ئاپۆ گیریا، سەرپایی مەنتیقەکۍ ۋەرکەوتوو کوردسانی هورئێستۍ سەروو پەیا، چانەینە هۊرئێستەی مەردموو ۋەرکەوتی پۍ گێرتەو ڕابەر ئاپۆی چەموو پارچەکا تەرینە فرەتەر بیەبۆ، بەڵام ئینە چنی ڕووەش دا؟ گەر واقعیۍ بیمۍ، پەکەکە چالاکیێوە سیاسیی و سەروازیی پا ڕەنگەشە جە ۋەرکەوتەنە نەبۍ، دەی کەواتە ئی خەڵکە چنی پاسە پی یۊگێرتەیی و بەقوەتیە کاروەدایشا نیشانەدا؟
جوابەکە ئانەن کە ڕاسا تا ئا وەختە چالاکیێوە چانە پۍ ۋەرکەوتی مشتوماڵ نەدریابۍ، بەڵام ئا ئایدۆلۆژیەی ڕابەر ئاپۆ ڕەنگڕێژش کەردەبۍ، بە جۊرێوە جواب و هیواو دۆزوو کوردی بۍ جە گرڎوو مەنتیقەکانە، کە کەس ۋێش دوور جە پەکەکەی و ڕابەرایەتیی نە وینۍ، هەر ۋەروو ئینەینە ماچانۍ پژاک پەنەوازیێوە تاریخیا جە ۋەرکەوتەنە، چونکی پژاک جوابوو ئا پووچییە کۆمەڵایەتییەو دەسوو پارتە کلاسیکەکا و دەوروو دەوڵەتوو ئێرانی جە پیلانگێڵنیی میان نەتەوەیی سەروو ڕابەرایەتیی و خاوەنداریەتیی پاڵەوانانەو گەلوو ۋەرکەوتی بۍ جە ڕابەر ئاپۆی.
