وەروو ئانەیە ماوێوە فرە بەینوو یەنەکەی و پەدەکەینە دەربارەو پەرسەو یاساو ورچنیەی پەرلەمانوو کورڎسانی و کۊتاو کەمینەکانە دایوسان ئاما وەرۊ، پەرسەکۍ بریا وەرڎەموو داڎگای باڵاو فیدراڵیی عێراقی. پی بۊنەوە، هەم ماوەو هەرمانەو پەرلەمانی درێژ کریاوە و هەم ورچنیەی دماوزیا.

جە ئەرەنیشتەی ٢١ شوباتینە داڎگای باڵاو فیدراڵیی عێراقی قەراری چارەنویسساز بارەو هەرێموو کورڎسانیوە دریێنۍ. قەرارەکۍ دەربارەو پەرسەو ورچنیەی و ئابووری، پەنەمشۊ فاڕیای گەورە سیستمی سیاسی و ئابووریی هەرێموو کورڎسانینە خوڵقنۊ. وەلۍ ئی قەرارۍ دلۍ ڕای گردینینە ڕا و پەیلوایۍ جیاێش وەنە کەوتێوە.

ئێمە جە گردوو خاڵەکاو پەرسەو فاڕیای ماددەکانی یاساو ورچنیەی و فاڕایۊ واریاتەکاو هەرێمینە پەی بەغدایما کۊڵێوە.

کاریگەریی قەرارەکەی سەروو ڕای گردینی پانیشتوو کورڎسانینە و داڎگاییکەرڎەی بارزانییەکا ئەمریکانە و چندین پەرسۍ تەرۍ ئیساتۍ قسێشا سەر کریۊ.

قەرار دریا ورچنیەی پانیشتوو کورڎسانی، جیای کۊمسیۊنوو ورچنیەیەکاو هەرێموو کورڎسانی لاو کۊمسیۊنوو باڵاو سەربەوۍ ورچنیەیەکاو عێراقیوە بکریۊ. پەرلەمانوو کورڎسانی، کە ساڵەو 1992 ئەرەمەرزیان، جە ١١١ کورسییاو پەرلەمانی پێک ئاما. پەرلەماننە ١١ کورسیۍ پەی کەمینە کۊتاکا تەرخان کریابۍ، ٥ پەی تورکمانی، ٥ پەی کلدانی و سوریانی، ١ پەی ئەرمەنەکا تەرخان کریابۍ.

وەشکەرڎەی حکومەتی دژوار بۊ

حەرچند ئی کۊتا ١١ کەسێنۍ، بەڵام گردشا لاو پەدەکەیۊ دەسنیشانۍ کریێنۍ. پێسە پەدەکە وەڵۍ ئانەینە بلۊ دلۍ ورچنیەیۊ ١١ پەرلەمانتارێش پەی وێش مسۊگەرۍ کەردۍ.  پەدەکە هەمیشە پا سیستەموو ورچنیەی پەرلەمانتاراشە کە وێش پێناسەش پەی دیاری کەرڎەبۍ، تاوۍ حکومەت پەی وێش وەش کەرۊ. پی قەراری ژمارەو ئا  پەرلەمانتارا، کە ورچنیێنی پەی 100 پەرلەمانتارا کەم بییەنۊ، ئیسەیچ ئا لایەنۍ زیاتەر جە 50%و دەنگەکا  بەدەس مارا متاودۍ حکومەت مەرزندێرە. بەڵام پانیشتوو کوردسانینە دیارا هیچ لایەنێوە نمەتاوۊ بە تەنیا ئا دەنگا بەرۊوە و ئیتر پێویسا هامپەیمانیی بەینوو هێزە سیاسییەکانە پەی  وەشکەرڎەی حکومەتی کریۊ.

ڕەوشوو تورکمانەکا

هەرپاسە عێراق تورکمانەکا پێسە کەمینێوە سەرەکیی عێراقی موینۊ، قەرارش دان پێویسا کەمینەکاو عێراقی جیای پەرلەمانوو هەرێمی، بەشداریی پەرلەمانی گردینوو عێراقی کەرا. پێسە ڕا پەی تورکمانەکا کەرۊوە بە لیستەکاو وێشاوە بلا دلۍ ورچنیەیەکاوە. ئینەیچ پەرسەو قەوەتکەرڎەی بەرەی تورکمانیی عێراقیچ کە شاروو کەرکوکینە و لاو دەوڵەتوو تورکیوە پاڵپەشتی کریۊ، کەرۊش بە باسوو ڕۊی. بەڵام پی نۊعە ورچنیەی کەرکوکنە کریۊ و ئەنجامەکێچ جیای پەرلەمانوو هەرێموو کورڎسانی پەی پەرلەمانی گردینوو عێراقینە بۊ، گێرا کاریگەریێوە چانەیچش نەبۊ.

بەشبییەی پەی ٤ بازناو ورچنیەی، کام پارتی قەوەت کەرۊ؟

هەرپاسە قەراروو یەک بازنەو ورچنیەی فاڕیا و ئیساتۍ بییەن بە چوار بازنۍ ورچنیەی، سلێمانی و هەولێر و دهۊک و هەڵەبجەنە.  ٣٨ کورسیۍ پەی سلێمانی و ٣٤ کورسیۍ پەی هەولێری و ٢٥ کورسیۍ پەی دهۊکی و ٣ کورسیۍ پەی هەڵەبجەی. پانیشتوو کورستانینە پارتی قەوەت یەنەکەن و پەدەکە، دماو ئادیشایچ نەوەی تازە.

بە پاو ورچنیەیەکاو وەڵی تەسەور کریۊ پەدەکە هەولێرنە ٢٠ دهۊک ١٠ و سلێمانیینە ٤  و هەڵەبجەنە ١ کورسی بەدەس بارۊ، یەنەکە سلێمانیینە ٢٥، هەولێرنە ٥، دهۊکنە ٤، هەڵەبجە ٢ کورسیۍ  بەدەس بارۊ.  گێرا نەوەی تازە گردیوە ١٠ کورسیۍ، یەکگرتوو ٤ و کۊمەڵی داڎگەری ٤ کورسیۍ بارا، پێسەیچ یەنەکە قەوەتتەر بۊ، ئینەیچ بەرش وزۊ دماو ورچنیەی مشۊم  هامپەیمانی پەی وەشکەرڎەی حکومەتی کریۊ.

ئایا گردوو واریاتەکا ملۊوە بەغدا؟

قەراریوە تەری گرنگوو داڎگای فیدراڵی پێوەسا بە ئابووریی هەرێموو کورڎسانیوە. چا چوارچوەنە داڎگا قەرارش دا سەرجەموو واریاتەکاو هەرێموو کورڎسانی پێسەو نەوتۍ و گازی و سنووری و باجی فاڕۊوە پەی بۊ بەغدای و داڎگایچ قەرارش دا کە مووچەو سەرجەموو فەرمانبەراو هەرێموو کورڎسانی حکومەتوو عێراقی بدۊش.

حکومەتوو عێراقی ئامادەن مووچەو گردوو فەرمانبەرا بدۊ

هەرپاسە قەرار پاسنەن مووچەو فەرمانبەرا، کە ساڵانێوەن لاو هەرێموو کورڎسانیوە خەرج نەکریان، لاو حکومەتوو بەغدایۊ خەرج کریۊ. هاموەخت چەمەڕوان کریۊ چند ڕۊی دماتەرنە حکومەتوو عێراقی داواو لیستوو فەرمانبەرا جە هەرێموو کورڎسانی کەرۊ. هەرپاسە ئامادەکارییەکۍ پەی ئەرەمەرزنای لوجنێوە چەمداری پەی دایپەنەی مووچەی دەسش پەنە کەرد و دیاریی کریا، کە مووچەکەی لاو بانقێوە ناوەندیی عێراقیوە مدریۊ و ئەگەر ئی قەرارە بلۊ بواروو  هەرمانێوە، کارتی ئەلیکترۊنی سەر پی بانقەیە مدریۊ بە فەرمانبەرا.

دایپەنەی نەوتۍ بە بەغدای چە ئەنجامێوەش بۊ؟

قەرارێوە تەر ئانەن، جیای حکومەتوو هەرێموو کورڎسانی نەوتە لاو حکومەتوو عێراقیوە بورەشیۊ. ئینەیچ ئانەما پەی بەروزۊ، کە ئی ڕەوشە کاریگەرییش سەروو هامسەنگییە ئابوورییەکا بۊ، کە ٢٠ ساڵێن بەرڎەواما. بەتایبەتی باس چانەیە کریۊ، کە ئینە چەنی کاریگەریی سەروو پەیوەندییە ئابوورییەکاو بەینوو تورکیا، ئیسرائیل و پەدەکەی کەرۊ. دەستووروو عێراقینە هەر جۊرە بازرگانیێوە چەنی ئیسرائیلی پێسە تاوانی نریانرە و ڕەوشوو ڕێککەوتەیەکەی نهێنییەکاش کە پەدەکە چەنی ئیسرائیلی کەرڎەنش نمەزانیۊ. بە پاو ئا قەرارا کە دریێنۍ، ئەگەر واریاتەکۍ نەفاڕیاوە پەی بەغدای، سوپاو عێراقی متاوۊ هێزەکاش ڕوانەو دەشتە نەوتییەکا و دەروازە سنوورییەکاو هەرێموو کورڎسانی کەرۊ. ئینەیچ پا مانۍ کە لوجنێوە حکومەتوو ناوەندیوە وەش بۊ پەی چەمداریکەرڎەی سەرچەمەکاو واریاتی.

ئا واتەواچۍ پانیشتوو کوردسانینە کریا

نمەزانیۊ ئا قەرارۍ میاونا یاگۍ یا نا، بەڵام زانییان کە ئا قەرارۍ بەرئەنجاموو سیاسەتوو دلۍ و بەروو پەدەکەینۍ کە ٢٠ ساڵێن بەرڎەواما. بابەتی سەرەکی کە قسێش سەر کریا، دایوسانایەکاو پەدەکەینۍ چەنی دەوڵەتوو تورکی، کە لاو گەلوو کوردیوە پێسەو 'خەتەو خیانەتی' نامۍ بریا. ناڕازیبییەی دژوو ئی سیاسەتاو پەدەکەیە زیادۍ بیێنۍ. هەرچندە خەڵکوو هەرێمەکەی دووەدڵێنۍ چا قەرارا، بەڵام پەدەکە هەڵای بێدەنگا چا قەرارا. ئی بێدەنگییەو پەدەکەیە، ڕا پەی سەرنج و نەزەرەکا پیسە ئانەیە کەرۊوە، کە پەدەکە بە پلان و گەندەڵییە جیاوازەکاو دماتەریش چارەنویسوو گەلوو پانیشتوو کوردسانی وزۊ خەتەریاتۊ، هەرپاسە ئانە بۊ بە یاگۍ جێگەی باسی، کە ئایا پەدەکە ڕێککەوتەی قێزەونش کەرڎەن پەی پارێزنای دەسەڵاتەکەیش یا نا.

دۊزوو بارزانی داڎگاو ئەمریکاینە و ئەنجامە چەمەڕوانکریایەکاش

دماو قەراروو داڎگای فیدراڵیی عێراقی دەربارەو هەرێموو کورڎسانی، ئەمریکا پێوەس پا دۊزەو دژوو مەسرور بارزانی کریانۊ، بارزانییش چڕی پەی ئەمریکای. ئی ڕەوشە هەرچند میدیاو پەدەکەی پێسە پەیوەندیی ئەرێیی نیشانە مدریۊ، بەڵام ڕەوشوو ئیساتۍ ڕاسیێوە تەر بەروزۊ. چەمەڕوان مکریۊ چند ڕۊی دماتەرنە ئەرەنیشتەی ئا دۊزەیە بلۊ ڕاوە، کە مەسرور بارزانی پێسەو تاوانبارێوە مشناسنۊ. بارزانی ئەمریکانە بە تاوانوو "کوشتەی و گەندەڵی و قڕکەرڎەی و ئڕفانای و ئەشکەنجەی و بارمتەگێرتەی و هامکاریی داعش"ی داڎگایی کریۊ.

وەڵۍ ئەرەنیشتەکەینە، باسوو ئانەیە کریۊ، کە ئەمریکا پەدەکەی ئامادە کەرۊ پەی بەیاگەیاونای سیاسەتەکاش هەرێمەکەنە. مزانیۊ کە ئەمریکا بۊنەو فشارەکاو ئێرانیوە جە چندین مەنتێقاو عێراقینە هێزەکاو وێش کێشنێنێوە، ئیساتۍ مەنتێقەکەنە تەنیا هەرێموو کورستانینە هێزەکێش مەنێنێوە.  

خاڵێوە تەرەو یاگۍ سەرنجۍ ئانێنە، ئێران کاریگەریێوە گەورەش بییەن سەروو قەرارەکاو داڎگای فیدراڵی پێوەس بە هەرێموو کورڎسانی.