ئەندامو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی موراد قەرەیلان دیدارێوەنە چەنی ڕادوێنو دەنگو گەلی ورچنیەیی وێمانەو ٣ی ئاداریش ورسەنگنا. قەرەیلان بەتایبەتی بارەو ڕحای و بۊتانیوە قسێش کەردۍ و وستش ڕووە کە ورچنیەیەکە جە ئاڕاستەکەرڎەی سیاسەتینە دەوری گرنگ مگێڵنۊ. قەرەیلان داواش جە گرد لاێوی کەرڎە، دەنگ بە ستەمکارا و بکوشا و ئی گەلەیە نەدانۍ و واتش، "مشۊم گەلەکەما بە ژەن و پیاوە، بە گەنج و ڕەنجدەرۊ، ئانۍ کە سەرو ئی خاکە پیرۊزەیوە مژیوانۍ بە پاو بەهاکاو وێشا بجووڵێاوە و بە پاو تارێخو ئا خاکەیە کە دلێشنە مژیوانۍ بجووڵیاوە".

بەشی دووەمو دیدارەکەو ئەندامو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکەی موراد قەرەیلان چەنی دەنگو گەلی پێسنەنە:

ورچنیەیەکەو سەرنیشتو کوردستان و تورکیای چند ڕوێش مەنەن. شمە پێسەو کەسێوی کە یاگەکۍ و سیاسەت کوردستاننە و تورکیای خاس مشناسدێ، بارەو ورچنیەیەکاوە چێشتا هەن؟ بەتایبەتیش بارەو پڕۊسەو ورچنیەیۊ جە ڕحا و بۊتاننە چەنی ویرۍ مکەردێوە؟

حەرچەندە ئی ورچنیەیە وێمانە (دلێی)یچ بۊ، جە دیاریکەرڎەی و ئاراستەکەرڎەی سیاسەتینە دەوری گرنگ مگێڵنۊ. بەڵام من گەرەکم نیا پەی کۊو ورچنیەیەکا چێوێو دیاریی بکەروون. گردو پارتەکا وەرپەرسییسا هەن و قسۍ مکەرا. جە ڕووەو سیاسییوە هامسەرۊکاو ئا پارتا کە نوێنەرایەتیی گەلەکەیما و بەشە دیموکراتیکەکا مکەرانۍ هەنۍ و هەرمانە مکەران و ورسەنگنای مکەران. ئێمەیچ ڕێز جە هەڵوێست و قەراریشا مگێرمێن. ئێمەیچ تەماشە مکەرمێن، چیوێوی نییەن کە ئێمە بواچمێنەش. بەڵام پێوەس بە پەرسەکێتا گەرەکمەن بارەو گەلەکەیماوە ڕحا، شڕنەخ و بۊتاننە بڕێو خاڵۍ دەسنیشان بکەروون.

پێسە مزانیۊ ڕحا هەرێمێوی گرنگا. فرەو کەسی مواچانۍ ئا شارە شارێوە تاریخیین و شارو پێغەمبەران. وێش جە وێشنە هەرێمێوی تاریخیین. ئەوەکۊڵیێکۍ بەرش موزانۍ کە ئەگەرش هەن بڕۍ لایەنۍ زیاتەرۍ تارێخیۍ هەرێمەکەی زیاتەر ئاشکرۍ بکریا. هەرێمێوەن کە تارێخنە دەورێوی گرنگش هەن، هەڵبەت سەرڎەمو ئێمەیچنە جە ڕووەو تارێخی و کولتورییوە داراو دەورێوە گرنگین. چا بابەتەنا گرنگتەرین خاڵە ئانێنە، کە ڕابەر ئاپۊ سەرو ئا خاکەیۊ گەورە بییەن و کولتووری کۊمەڵایەتیی وێش چا خاکاوە ورگێرتەن. ڕابەر ئاپۊ کە ئارۊنە نامیەتەرین ئەکادیمییەکێ، پڕۊفیسۊرۍ و فەیلەسووفەکاو جیهانی مواچان "ئێمە ئیسفادە جە ئەندێشەکاش مکەرمۍ و فرەو چێویش چەنە فێرۍ بیێنمێ". بڕۍ مامۊسۍ زانکۊیچ مواچان، "حەروەخت ئێمە ئەندێشەکاو ئۊجالانی موانمێوە، موینمۍ کە بیێنمۍ بە وانیارێش". یانۍ ڕابەر ئاپۊ تەنیا ڕابەرو پەکەکەی و ڕابەرێوە نییەن کە ٢٦ ساڵێن بە ئیرادێوە بەرزۊ وێگێری مکەرۊ. ڕابەر ئاپۊ بە پاڕادایمو گلێرگەی ئیکۊلۊژیکی، کە دیموکراسی و ئازادیی ژەنا بە بنەما مگێرۊ، ئارۊ سەرتاسەرو جیهانینە پێسەو زانا و ڕابەرێوە قبووڵ مکریۊ. ئارۊ جیهان گرد وەختیوە کە بارەو سەرڎەمی ئیسەییماوە موانۊوە و مکۊڵییۊوە، ئیسفادە جە پێرسپێکتیڤەکاو ڕابەر ئاپۊی ورمگیرۊ. یانۍ کەسێوی چانەن، کە ئارۊ جیهاننە گۊشش پەی مگێریۊن، ئینسان چۊشۊ فێرو چیوی مبۊن و کەسایەتیێوی چانە و ڕابەرێوی چانە کە خاکو کوردستانینە بەرکەوتەن. گەلو کوردی چندە پۊشۊ سەرەبەرز بۊ و چندە شانازییش پۊوە بکەرۊن هەڵای کەمەن. ئا ڕابەرە گەورە دەگاو ئاماراو ڕحاینە کوردستانۊ بەرکەوتەن. ئانە پەی گەلو ڕحای شانازی و سەرەبەرزیین. مادام ئارۊ سەرتاسەرو جیهانینە ئینسانەکۍ گەرەکشانە فێرۍ ئەندێشەکاو ڕابەر ئاپۊی بانۍ و بە پاو ئەندێشەکاش بدیا پەی جیهانی، چی گەلەکەما ڕحانە ئیسافەش چنە نمەکەرۊن و دوورۊ مەنۊوە! ئانە دژ و ناتەبان! پێویسا گەلەکەیچما ڕحانە ڕاسیی ڕابەر ئاپۊی بوینانۍ و بە ئەندێشە و ئەرەمەنەی ڕابەر ئاپۊی وێشا وزانۍ وەڵێ. ڕابەر ئاپۊ کەسێوە بەنرخا؛ زاناێوە تاریخیین. خاکی مەبارەکو پێغەمبەر ئیبراهیمینە شۊڕشگێڵنێوە زانستیی بەرکەوتەن، ئینە هەقیقەتا. بێگومان پێویس نمەکەرۊن، کە ئینسان ئانەیە بە نۊعێوی تەر ڕاڤە بکەرۊن، بەڵام ئا چیوۍ جە ڕووەو زانستییوە ئامێنۍ ئاراوە و ئا پێرسپێکتیڤێ، کە پەی گەلەکەیما و گەلاو وەرکەوتو دلێراسەی وزیێنۍ ڕووە، ئینۍ ئارانە و ئارۊ گردوو ئینسانیەتی متاوۊ ئیسفادەشا چنە بکەرۊن. پەوکای پێویسا گەلەکەما ڕحانە ئانەیە بوینۊ و وێش سەرو دیموکراسی و وەڵاتپارێزنی زیاتەر قووڵ بکەرۊوە.

ڕحا ئیساتێنە چەنی مشناسیۊ؟ پێسەو شارێویی لایەنگێروو دەسەڵاتی موینیۊن. دوورۊ چانەن. چی؟ چونکوم بڕۍ بنەیانۍ هەنۍ جە بەرژەوەندیی وێشاوە مدیا، مەوینا کۍ هەقا و کۍ ناهەق. مەوینایچ کە بەڕاسی کۍ نوێنەرایەتیی ئایینی مکەرۊ و کۍ بە پاو ئانەیە مجووڵیۊوە، بەرژەوەندیی وێشا و تەمام، کە بەداخۊ کاریگەریییش هەن سەرو گەلەکەیما. بەڵام بەتایبەتی ژەنۍ جەوێویەردۍ و گەنجۍ پێویسا ئیتر گلێرگەکەیما جە ڕحانە، ڕەنجدەراو ڕحای، دەگانشیناو ڕحای، گرد کەسێو بە زانابییەیۊ مامەڵە چەنی ئانەیە بکەرا. بە دەورو ئا بنەیانە سەرمایەدارانە کوۍ باوە و فرەو دەنگو وێشا مدانۍ بە ئاکەپەی. ئاکەپە دەسەڵاتداریێوی ستەمکارا. گرد ڕوێو ئا گرە کوردا مکوشۊ. ئاکەپە ئاکەپە نییا، ئاکەپە مەهەپەن، ئاکەپە وێش تەسلیموو مەهەپەی کەرڎەن؛ بە ئەقڵیەتی نەژادپەرستانەو مەهەپەیۊ بییەن بە بکوشو گەلو کوردی. چی دەنگ بە بکوشو وێت میاونی! مەگەر ئانە مایۍ شەرمەزاریی نییەنە؟ مەگەر تاوان نییا! نمەکریۊ ئینسان چەنی ستەمکار و دزەکا یۊی گێرۊ و دەنگشا بڎۊ پەنە. پێویسا ئیتر گەلەکەما ڕحانە ئا ڕاسییا بوینۊ. بانگەوازو ئێمە ئانەنە.

با گردو ئانیشا تا ئێساتۍ دەنگشا بە نوێنەراو شناسنامەو کوردستانی و بەها دیموکراتیکەکا نەدان و بە پێچەوانەوە دەنگشا بە دەسەڵاتداریی ئاکەپەی دان، خاس بزانا کە ئا هامکارییە چەنی ستەمکارا، چەنی دزا ئینسانی گوناحبار مکەرۊ. پێویسا پا جۊرە نەبۊ؛ پێویسا ئینسان خاوەنداریی جە وەڵاتپارێزنیی وێش بکەرۊ. ئی جارە گەلو ڕحای دەرفەتی گەورە و سەرکەوتەی وەڵاتپارێزنییش پەی ڕەخسیان. جگە جە ناوەندو ڕحای، بێرجوکۊ تا سیوەرەگ گرد یاگێوی ڕحاینە دەرفەتش دەس وستەن ئەنجامی خاسش ئارڎەن ئاراوە. پەوکای گردوو ئانیشا سەرو ئی خاکیوە مژیوانێ، چە کورد، چە عەرەب و چە تورکمان، پێویسا خاوەنداری جە شارەکەیشا و ئایندەیشا بکەرانێ. ڕابەر ئاپۊ ئارۊ ڕاش پەی گرد کەسی کەردێنۊ. ئانا ئێمە موینمۍ سەروو بنەماو پێرسپێکتیڤو ڕابەر ئاپۊی، گردو گەلا وەرنیشتو کوردستانینە چەنی بە شێوێوی ئارام پێوە مژیوانێ. چونکوم ئەندێشەکاو ڕابەر ئاپۊی سیستمێوە ئەرەمەنەی تازەنێ؛ دلێشنە یاگۍ گرد کەسی مبۊوە. پەوکای پێویسا گەلو ڕحای ئا ڕاسییە بوینۊ و دەنگیش بە بکوشا و دزا نەدۊ و دەنگ بە وێش بڎۊنە. بە ستەمکارا و بکوشاش نەدۊ.

بابەتێوە تەر ئانەن، کە ئاکەپە گردو گەلیش ڕووبەڕوو ئاورایی کەرڎەنۊ چی پاسە مکەرۊ؟ چی ئیساتۍ ئاورایی هەن؟ چونکوم ئاکەپە گردو زەڕی و سەرچەمەکاو تورکیای دژو کوردا خەرج مکەرۊ. چون گردوو سەرچەمەکا پەی جەنگی تەرخانۍ کەرۊ، ئارۊ گەلو تورکی و کوردی هەژارێنۍ و ڕووبەڕووۍ ئاورایی کریێنیوە. یانۍ پێویسا کە ئا ڕاسییە بوینیۊ، گەل دەنگ بڎۊ ڕای ڕاسە و پەشتیوانی جە دادپەروەری بکریۊ. هومێدما هەن ئی جارە ڕحانە نیشتمانپەروەری و دیموکراسی سەرگنۊ. ئیتر وەڵاتپارێزنۍ و کاندیدەکاو ڕحای بەڕاسییچ ئەنجامی خاسشا بۊ و پێسە هەرێمو ڕحاینە کۊشیای ئازادی و دیموکراسی گەورەتەر مبۊ.

ڕێز و سڵامی تایبەتیی وێم ئاراستەو گەلەکەیما شڕنەخنە مکەرو. شڕنەخ ناوەندو بۊتانین. بۊتانیچ کۊشیای ئازادیی کوردستانینە دەورو و یاگۍ گەورێش هەنە. شڕنەخ قەڵاو وەڵاتپارێزنینە، زێدو عەگیدی و قارەمانەکانە. زێدو دژوارەکانە، ڕۊژهاتەکان، نوژیانەکانە و کەریمەکان. پەی ئانەیچا دەوڵەتو تورکی گەرەکشا سەرو دەسو بڕێشاوە هەوڵۍ مدۊ ئا قەڵۍ بەدەس بارۊ. وەرو ئانەیە کە بە هەزاران دەنگۍ ساختۍ بەرۊ فاڕیۊوە پەی شڕنەخی و گەرەکشا ئا قەڵۍ بەدەس بارۊ، ئانە ناحەقیین. پەوکای پێویسا کە کەسۍ ویژداندارۍ کە تا ئیساتۍ بێلایەنۍ بیێنۍ ئا ناحەقییە قبووڵ نەکەرا. ئا کەسۍ کە وێشا سەرو ونەو ئی خەڵکیوە دۊڵەمەند کەرڎەن. پێویسا گەلەکەما خاس بشناسۊسا. دەنگدای پا کەسا بە ماناو دەنگداین بە ستەمکارا. پێسەو چەنی گەلو ئێمە دژو ستەمکارا سەرەشا نەکۊمنانرە، پێویسابە هەمان شێوە جە بابەتو ورچنیەی نزیکۍ باوە، یانۍ سەرەکۊمنایرەی پەی ستەمکارا واجب و هەرمانە نییەنە، بەڵکوم دەنگدایچ پەنەشا حەراما. پێویسا بزانمۍ چا ورچنیەیانە تەنیا بڕۍ کەسۍ ورنمەچنیا، بەڵکوم ئیرادەو کوردی ورمچنیۊ. چونکوم دەوڵەتو ئاکەپە مەهەپەی ئیرادەو کوردی بەڕسمی نمەشناسۊ. وەڵتەرێنە شڕنەخنە دزیشا کەرد، بە دروۍ و فرتوفێڵ بەدەسشا ئارد. بەڵام پەی یاگەکای تەری قەیومشا نیارە. ئیسە پێویسا گردما، وڵاتپارێزنۍ و لایەنگێراو سیستمی دیموکراتیک، یەک جار هەوڵۍ بڎا هوشیارۍ با و ڕا وەنەو گەمە چەپەڵەکاو ئاکەپەی و مەهەپەی بگێرا. یانۍ پێویسا ئادێچ پەی پووچەڵکەرڎەیۊ ئا گەمۍ خەبات بکەرا و گرد لایۍ هۊشیارۍ بکەراوە. پێویسا گرد لاێوە بە دروسی دەنگو وێشا بڎانێ. ئەگەر گەلەکەما بۊتان و وەڵاتپارێزێنێما هەرێمەکەنە دەوروبەری خێزانی و بنەیانەیی وێشا بوزانۍ دلۍ هەرمانێوە و زیاتەر هەوڵۍ بڎانێ، دژشا چندە گەمەی چەپەڵیچ ئەنجام بدریۊ، دیسان سەرۍ گنا.

ئیسە جە دلێڕاسەو شڕنەخینە بڕۍ کەسۍ گرنگۍ هەنۍ. من ئاڎیشا مشناسوو، ئاڎیچۍ ئێمە مشناسا. بڕۍ چا کەسا بە عالی مامەڵەشا چنی هۊرچنیەکا ٢٠١٩ ی نەکەرد. ئێمە ئانەی مزانمۍ. بەڵام با ۋێشا  نەکەرا بە گەمە و کەرسەو دەسوو سیخوڕەکا. با غەڵەت نەکەرا. ئی سەردەمە سەردەمێوە گرنگا. چی سەردەمەنە پێویسا گرڎما پەی وڵاتەکەیما کۊشیەیمۍ و پەشتیوانی جە کاندیدە وڵاتپارێزنەکا بکەرمۍ. پێویسا هەم دەنگ بڎا و هەمیچ پەشتیوانی بەربڕا. مزانوو کە دەوروو ئاڎیشا گرنگا. هیوا و چەمەڕایما جە گرڎوو کوردا و وڵاتپارێزنا جە بۆتان، چ دەگاش بۆ، چ شارش بۆ، چ هەژار بۆ و چ دۊڵەمەنڎ بۆ ئانەنە کە چنی گەلەکەیشا با. گەلوو بۆتانی گەلێوە خاوەن تاریخا. تاریخوو قارەمانیەتیش هەن. دەور و ۋەرپرسیاریش هەن. نوێنەرایەتی وڵاتپارێزنی مکەرۆ. پێویسا پارێزنای چانەی بکریۆ. پێویسا گرڎما پۍ ئانەی کۊشیەیمۍ و پی جۆرە جمێوە. گرڎ جە سەردەمە ئاساییەکانە ماچا، من کوردەنا و من وڵاتپارێزنا. ئانەی گرنگا ئانەنە کە جە سەردەموو ئارۊیمانە ، جە سەردەمە دژوارەکانە ئینسان خاوەنداری جە وڵاتپارێزنی بکەرۆ. ئانە گرنگا. ئێمە چەمەڕایما ئانەنە کە چی هەلومەرجەنە فرەو کەسا جە ۋەرا ۋەروو ئا گەمە قیزەونانەو دەوڵەتی هوشیارۍ با، هەڵوێسوو ۋێشا نیشانە بڎا و بە پاو ئانەی جماوە. ئانەی چەمەڕا کریۆ ئینەنە. بەتایبەتیچ پێویسا گەلەکەما جە بۆتان، ژەنا، پیایا، گەنجا، رەنجدەرا و گرڎوو ئانیشا کە سەروو ئی خاکە مبارەکەیۆ مژیوا، بە پاو بەهاکا ۋێشا جماوە و بە پاو تاریخوو ئا خاکیە سەرشۆ مژیوا مامەڵە بکەرا. من قەناعەتم پاسەن کە ئەگەر هەڵوێستێوە پا جۆرە نیشانە بڎریۆ بە دڵنیاییوە ئەنجامی عال بە دەس مۍ. هیواو ئێمەیچ پا جۆرەنە. هیوا و چەمەڕایی گەشمەرڎە قارەمانەکایچما کە مبارەکتەرین بەهاکاو گەلەکەیمانۍ جە گەلوو بۆتانی پی جۆرەنە.

حەرپاسە گەرەکما چێوۍ تەر وزوو ڕووە؛ جە ساڵا ویەردەینە جە جزیرە و هەزەخەنە بڕۍ کەسۍ سزادریۍ. با قەوم و کەس و بنەیانەو ئا کەسا عال بزانا کە ئێمە سەروو مژارەکەی قەراری ناوەندیما نەڎان. ئا ڕووەدایۍ جە چوارچێوەی هەرێمینە ئەنجامدریێنۍ و مردایچشا سەر کریۆ. وەختۍ ئەنجامەکۍ ئاشکرۍ بیۍ جە ڕاو نامەیۆ لایەنە پەیوەندیدارەکۍ ئاگاڎارۍ کریاوە. ئێمە گرڎوو گەلوو بۆتانی پێسە وڵاتپاڕێزنی و پێسە هۆگری بە جمیەرەکەیماوە موینمۍ. ۋەروو ئانەی ئێمە خاوەنداری جە گرڎ کەسۍ مکەرمۍ. قەناعەتم پاسەن کە گەلەکەما لە بۆتانیچەنە بە پاو تاریخوو ۋێش جمۊوە و چی سەردەمەنە جوابی پێویس بە گرڎ لایۍ مڎۆوە. پی جۆرە جە هۊرچنیەکانە ئەنجامێوە عال بەدەس مارۆ. پەیوەس پانەی جە ئیسۆ هیواو سەرکۊتەی پۍ گرڎ لێوە موازوو.

جە دمایینە چێشیتەر هەن کە گەرەکتابۆ باسش بکەردۍ؟

جە چوارچێوەو پرسیارەکاتانە من جوابوو مژارە پێویسەکام داوە. بەڵام ۋەروودەمیمانە جەژنەو رەمەزانی هەنە. جە ئیساتێوە جەژنەو رەمەزانی جە گرڎوو گەلەکەیما، گەلاو هەرێمەکەی و جەهانی ئیسلامی پیرۆز مکەر و هیواڎارەنا جەژنەو رەمەزانی بۆ بە مایۍ خاسەی و وەشی، ئازاڎیی و سەرکەوتەی، حەرپاسە بە رێزوو حورمەتۆ سڵام جە گرڎوو گۊشگیرا مکەروو.