هەورامییەکۍ یاگۍ کشتوکێڵیشا نەکەرڎێنە بە یاگەیانە چون جە ڕووەو ئیقتسادیوە بە گوناحشا زانان یاگۍ دەرەدەو کاڵای وەرۊ کەراش یانۍ، یاگە یانە پەی یانەی و زەمینی کاڵیا"گۊشتە زەمین" پەی کشتوکاڵی.
هەورامییەکۍ ساعیبوو سەلیقەی و هونەرسازیی جیاوازیینۍ پانەیە ئشناسیێنی ژیوایشا وێمانە و کۊمۊناڵا، عەقڵۍ ئابووری و هونەری ئینا پەشتەو ویرۊکەرڎەی هەورامییەکاوە، پەوکای دایمە ژیوگەو هەورامانی حەرچندە خواکرڎەکەش جیاواز بییەن وێکرڎەکەیچش جە فرەو یاگەکای تەروو دنیێچ جیاواز بییەن، یۊ جە گرنگتەرین تایبەتمەندیی ژیوای هەورامییەکا میعماریشا بییەن کە یاگۍ سەرنجەو وەرکەوتشناسەکا بییەن و دنیانە قسێش سەرە کریێنە، بارەو ئی تایبەتمەندی و سەلێقە هونەری و زانستییەیوە، بەرنامەو "ئاژین"و ئاریان تیڤی واتەواچیوەش چەنی یۊ جە ئۊسا کارە هەورامییەکا هەورامانوو تەختی کەرڎەن بە نامۍ " سەید تۊفێقی ئەکبەری"یوە ئینە پوختەکەشا.
"سەختشا شتەنۊ و دیوارشا سەرۊ نیان"
وەسا سەید تۊفێق واتش هەورامان بۊنەو سەختیی یاگەکێشۊ سرووشتەکە دەسش بییەن جە ورچنییەی یاگەیانەکانە، چونکوم یاگەکێش هەڵەت و سەختا ئشیا یاگێشا ورچنیۍ چەنی کەشوهەوای گونجیۍ، پەوکای جە ڕووەو ئاووهەوایۊ یاگێنە یانەشا کەرڎەنۊ حەتمەن ۋەروو سەعبیش کەوتەن و ڕوو بە قیبلە بییەن، جە ڕووەو بناغەی و مەحکەمیوە هەورامییەکۍ فرەو یاگەکانە سەروو سەختیوە یانێشا کەرڎێنۍ حەتتا "سەختەکەشا شتەنۊ و پاکشا کەرڎەنۊ" جا بناغەشا سەرۊ نیان. حەر پاسە یاگۍ کشتوکێڵێشا نەکەرڎێنە بە یاگەیانە چون جە ڕووەو ئیقتسادیوە بە گوناحشا زانان یاگۍ دەرەدو کاڵای وەرۊ کەراش یانۍ، یاگە یانە پەی یانەی و زەمینی کاڵیا پەی کشتوکاڵی، سەروو تەوەناوە یانەشا کەرڎەنۊ و گۊشتەزەمینشا کەرڎەن بە زەرعات.
ئۊساکارە هەورامییەکە ئەرەیاوناش، کە دیواروو هەورامییەکا دووەڕوون، دوۍ تەنافۍ مڎەی، جاران شەست سانتیمۍ پان بۍ وەلۍ ئیسە بییەن بە پەنجا، سیستموو دیوارنییای هەورامییانەی "قوڵف و بەسا" سیستمێوەن گردوو تەوەنەکا قوڵفۍ کەرۊ و بەسۊشاوە یۊیرە، جاران وەڵینەکێما فەرماوینۍ "ئەر عەر نەزانات دیوار بنییەی یوە بنییە سەروو دوێوە" ئینە کە دوۍ منیەی سەروو یۊیۊ سیستموو قوڵفوبەسین، زەمانێوە ئەگەر زەمین لەرزەیچ گنۊ چون دیوارەکە قوڵفوبەسا پاریزیۊ، مۍ و ملۊوە یاگۍ وێش وەلۍ ئیسە چیمەنتۊ خەریکا ئینەیە نمازۊ و میعماریی هەورامانی بەیننە بەرۊ، چیمەنتۊ ئاوی بەرۊوە دلۍ وێش بە عەکسوو معماریی هەورامانیوە کە کەم ئاوی ورچنۊ. ڕتوبەتش نیا، وشکەدیوار جالبتەرین دیوار بۍ.
"بیناسازیی ژاوەرۊی جیاوازا جە لهۊنی و تەختی "
بارەونۊعەکاو تەوەنێوە دلۍ دیوارینە ئۊسا هەورامییەکە ئەرەیاوناش، کە چند نۊعە تەوەنێوەما بە نامۍ جیاوازێوە هەنۍ، یوەشا تەوەنموورەنە، کە مهێمترین تەوەنەو دیوارەکەینە چون پەنجا-شەست دننۍ چەکوشێش گنا جا منریۊ دلۍ دیواری، پێسەنە چۊپیکێشوو ورپڕای ئەوۍ تەرۍ گنا پەشتەو موورۍ، قاڵب، ناوکار، دێوڵۍ،شانەدەم، ددانە، باڵەمەش، ئینۍ گرد هەرمانەو وێشا هەنەشا جە گیروبەندوو دیوارینە.
ئۊسا سەیدەکە جیاوازیی مێعماریی هەورامانوو ژاوەرۊی و تەختی و لهۊنییش بەر وست و واتش، جیاوازیی میعمارییەکەی پەیوەندییش بە خاکەکەیشاوە و نۊعوو تەوەنەکاوە هەن، تەخت و لهۊن یەک نۊعیەت خاکشا هەن خاکێوەن سەختا و تەوەنیش فرێنۍ، ئینە وەشتەر میعماریی هەورامییانەش چەنی مێوە، وەلۍ ژاوەرۊ تەوەنیش خاسۍ نییەنۍ خاکش فرەن و کانەتەوەن و تاشێش کەمێنۍ پەوکای پەی گیروبەندی و قوڵفوبەسی فرەتەر دیمەکیشا نیێنە. بارەو مهێمۍ دیمەکێوە ڕۊشنش کەرڎۊ کە، دیمەکە قوەو پتەویی دیوارینە، نمازۊ دیوار درزی بەرۊ حەر یاگێوەیچەنە درزی بەرۊ دیمەکەکۍ نمازۊ و گێرۊشۊ، دیمەکی قووەو سەدساڵا مردای بەخشۊ بە دیواری، فرتەرینو دیمەکا داروو وەزۍ و تفینی چون تواناو وەرگەگێرتەی ساڵەهایشا هەن، دیمەکی تفینە دماو سەڎ ساڵا خاکنە بەرش بارۊ، چەکوشش دە وەنە زڕەش مۍ، یانۍ پیسەنە وێش.
"هەورامیۍ دیزاینی تایبەتوو وێشا بییەن بیناسازیینە"
ئۊسا ساحیب تەجروبەکە واتش، یانەو تەوەنۍ چیوۍ تەرا، ئیسەنە کە ئاسنیچ ئامان هەڵای یاگۍ تەوەنێش نەگێرتێنۊ، ئاسن کە هەڵای بە تەوەنەکێوە تاوۊ وێش گێرۊ، تەنیا ئاسنەکە تەنیا وێش کار مەکەرۊ، یانەو تەوەنۍ بۍ ڕتوبەتا شەست سانتۍ تەوەنی نە گەرما یاونۊ نە سەردا، ئەگەر چێوۍ نەبۊ بە نامۍ پارێزنای فەرهەنگیوە،پەنجا ساڵۍ تەر چێوی مەمەنۊ پی نامێوە چون کارەکەش قورسا و فرەش مشۊنە و گەنجۍ ئیسەی ئینەی مەکەرا، خشتە و کاشیە و مۊزایک یاگۍ تەوەنۍ وێمانۍ گێراوە. ئینە جگە ئانەی هەورامی وێش دیزاینو ستایلوو یانەسازییش بییەن، بارەو دیزاینوو تاقی و بانجێڵەیوە وەسا هەورامییەکە واتش، ئەندازەگیریی تاقیما بە عەنازەو شاناو پیای بۍ، پا نۊعە کە شیشۍ نەبۍ چیوۍ نەبۍ تاقەکەی گێرۊ وێرەگا پیاکە ئێوە فەرەنجییەکەیش وەژۍ ونیێش تاقەکە و ئیتر هەوا نۍ و بەداخۊ ئیساتۍ ئیتر با ئانەیچ واچوو نامۍ فرەو چێوەکا فاڕیێنە، مەسەەلەن کۊڵیندەرە،کۊمانجۍ، مەحجەرەی، دەلاقەی، تاقینامێشا فاڕیینە، ئیسە باڵکۊن هەن جیای بانیجەی.
ئاخیروو قسەکاشنە بارەو ئۊسایەکاو هەورامانیوە، ئۊسا هەورامیەکە واتش ئۊساکاو هەورامانی ئانڎەی من بزانوو" حەمەخڕە بییەن چوار تەبەقۍ یانەش کەرڎەنۊ وشکەچێن، سەی ڕەشید تاتەو وێم بییەن مۊچیارێم کەرۍ واچۍ هەر وەختۍ دیوارت نیا، یوە بنیە سەروو دوێوە واچۍ ڕەحم نەکەری چەنی ساحێب هەرمانی چون ڕەحمەکەت بۊ بایسوو خراپیی هەرمانەکۍ، هەرمانەکۍ گرنگتەرەنە مەحکەمتەرە بۊ، مشۊم ساڵانە یانەکەیش تەعمیر کەرۊوە، یاڎوو گردی بەخێر بۊ من ئینێم هۊش مەیاوە، مەمنوونێشانمۍ چێوێشا پەی جیا ئاستیمۍ فەخرش پۊوە کەرمۍ.
