نەتەوەیل جەهان، هەرکام وە شێواز خوەیان ڕووژ جەهانی زوان داڵگی پیرووز کەن. ئەگەر ئێ ڕووژه ئڕا فرەیگ له ئەو نەتەوەیله تەنیا موناسبەت زوانیێگ بوو، ئەمان ئڕای ئیمەی کورد و نەتەوەیل تر کوردستان مانای بەرفرەتر، قۊلتر و گرنگترێ دێرێ.
ڕووژ جەهانی زوان داڵگی پیرووزه
نەتەوەیل جەهان، هەرکام وە شێواز خوەیان ڕووژ جەهانی زوان داڵگی پیرووز کەن. ئەگەر ئێ ڕووژه ئڕا فرەیگ له ئەو نەتەوەیله تەنیا موناسبەت زوانیێگ بوو، ئەمان ئڕای ئیمەی کورد و نەتەوەیل تر کوردستان مانای بەرفرەتر، قۊلتر و گرنگترێ دێرێ. پرۆسەی چەندین ساڵەی داگیرکاری و زاڵ‌بۊن زوان نەتەوەیل دەسڵاتدار وەسەر زوان کوردی و زوانەیل تر کوردستان و هەرلێوا قێیەخەکردن له لایگ و تەقەلای بەرنامەڕێزی کریای دەوڵەتەیل ئڕا شێوانن و سووک‌کردن زوان کوردی له لای ترەو ئڕا لەناوبردن و ئەوسڕین، بۊەسە مدوو ئیە ک وە زوان لەوای کووڵەکە و سۊن چارەنۊس‌ساز و فاکتورێگ گرێ‌دریاگ وە مان و نەمان نەتەوەی کورد تماشا بکریەی. وەداخەو لە دیرووکەو تا ئیسەیش وە بەردەوامی زوان کوردی لە ژێر هەڕەشەی لەناوچێن و ئەوتاویانە. وەتایبەتی لە باکوور و ڕووژهەڵات نیشتمان ئەو خەتەرە زیاتر دۊنریەی. ئەوەی ک زیاتریش لە ژێر فشارە و خاڵ لاوازێیە، وەکارهاوردن زوان تر لە قسەکردن لە ناوەی ئەندامەیل بنەماڵە و کومەڵگە لە ژیان ڕووژانەس. لە گشت گرنگتر ک زوان داڵگی لە پرۆسەی خوەنینا زوان سەرەکی فێرکاری نییە.
هەرچەن وە دریژایی دیرووک، ئڕا ئیمەی کورد، زوان سەنگەر واوەسە و پاوەگەزدان بۊە و وە بەردەوامییش ئێ سەنگەرە هەوەجە وە بتەوترەوکردن و هازدارترەوکردن داشتێیە. پێشخستن هەبۊن و مەنن کورد جوور نەتەوەیگ وەگەرد ڕەسەنایەتییەو پەیوەندی دێرێ، هەر وەی مدووه هەرچێ ڕەسەنایەتی وە شێوەی گشتی لە ناخ کەسایەتی کوردا جیگرەو بوود، هەم کەمە.
زوان ئڕا هەر نەتەوەیگ کووڵ و سۊن مەننێیە. خافڵ بۊن لە گیچەڵەیل زوان و گووش نەتەکانن لە ژان و ڕەنجەیل زوانی و واوەسە نەکردن لە برابەر هێڕش وە سەر زوان داڵگی، ئەنجامێ وەرەو نەمان و لەناوچێینە.
- لە باشوور کوردستان پارلمان، حكومه‌ت و سازیەیل فەرمی هەن و زوان کوردی لە قانوون ئەساسی فدراڵ عراق پژریایە. ئەمانێ وە مدووو نەبۊن سیاسەتەیل ستراتژیکی زوان و بەرنامەیل زانستی لە بارەی زوان، ڕەوش زوان کوردی شپرزە و ئاستەنگیەیل فرەیگ ها سەر ڕێگەی. پەس حكومه‌ت هەریم کوردستان نەبایەس ئزن بەی وە ئێ ئاستەنگیەیلە و وە شێوەی جدی ئڕا ڕێکخستن لە کاناڵ و پڵاتفۆرمەیل زوانی و پەروەردەیی کار بکەی.
- لە ڕووژاوای کوردستان وە سەر یەوە گ هانە ڕەوش فرە حەساسێگ، تەنانەت هانە خەتەر داگیرکەری و شەڕ و پاوەگەزدانیش. لە ئێچۊن هەلومەرجێگ، ئرادەی بەرز و بڵێنێگ هەس. ڕێوەبەری خوەسەر ڕەوەند تەحسیل و پەروەردە وە زوان کوردی و سریانی لە سازیەیل پەروەردەیی خوەی دامەزرانییە.
- لە هەر دو پارچەی وڵات، جیا لە یەگ زوان کوردی لە مەدرەسەیل خوەنیەی، زوان کوردی و ئەودۊای زوانەیل کوردستان لە بارەیل جیاواز لە ڕێ سیستم مەزهەبی–دینی و نژادپەرەستی وڵاتەیل داگیرکەر لە ژێر خەتەر گەورایگن. وەتایبەتی زاراوەیل: "هەورامی، ماچۆ، زازاکی-کورمانجکی، کەڵهوڕی و..." هەرلەیوا زوانەیل ئاسووری، سوریانی، کڵدانی و ئەرمەنی هانە لەیوا مەترسی خراوێگ. هەر وەی شێوە بڕێگ لە ئەو زاراوەیل کوردییە لە باشوور و ڕووژاوایش تۊش ئێ خەتەرە هاتنە.
فرەزاراوەیی لە زوان کوردی نیشانەی هاز و دەوڵەمەنی ئێ زوانەسە. فرەزوانی(ئەوانە ک ڕیشگ دێرن) لە ناو کوومڵگەی کوردستانا نیشانەی ڕەنگامەیی و وەل‌یەکا ژیان و شارستانییەت سەردەمە. هەر وەی بوونەیشەو بایەس زوان کوردی وە گشت شێوەزارەگانێیەو هەر لەی ئاست و ئەهەمیەتە و هەرلەیوا لە مەوقعیەت جوغرافیایی ئاخێوەرانێ بپارێزیەید و وە پاوگوورەی تەواناییەیل لە پروسەی فێرکاری، پەروەردە و خوەندن وە شێوەی ڕەسمیێگ ئەوزینە بکەی.
- ئەڵبەت، بەش دیاسپۆرایش ک شمار فرەیگ لە کوردەیل لە دەرەوەی وڵات ژیەن و لە زۊەو وەل فەرهەنگ و زوان ئەو وڵاتەیلا ئامێتە بۊنە، یان هەر دو زوانەگە لەوای زوان داڵگییە ئڕایان، هەوەجەس ک زوان شیرین کوردی ئەوزینە بەیەن، زینێ بیلنەی و لە نەمان ڕزگارێ بکەن.
هەری لەی بارەو، جیا لە وەڕێیەوبردن جەژن، گرنگە ئێ ڕووژە بوودە دەرفەتێگ ئڕا کار و خەبات و تەقەلای فرەتر ئڕا ئیه ک سەرنج نەتەوەیل جهانی و سازییەیل تایبەت لە حەوزەی زوان و فەرهەنگ بکیشێ وەرەو هەڕەشە و فشار داگیرکەرەیل زوان کوردی و زوانەیل تر پێکهاتەیل کوردستان.
ئیمە لە کۆنگرەی ملی کوردستان، کەنەکە، دەسخوەشی لە گشت هەوڵ و رێخستنەیلێ کەیمن ک وە زوان کوردی خزمەت کەن، وەتایبەتی ئەوانە ک زوان کوردی هاوردنەسە ناو دنیای تکنۆلۆژی و پەیوەندی و ئامڕاز هەڵگەردان. ئیمە لەلێیان دەسخوەشی کەیمن ئڕا ئێ دەسکەفت گەورایانە و ٢١ فڤریە جوور ڕووژ زوان داڵگی وە دەرفەتێگ زانیمن و داخوازیمان لە گشت سازیەیل زوان، فەرهەنگ، پەروەردە، میدیا و چاپەمەنی یەسە ک لە برابەر گشت جوور هێڕشت و هەڕەشەیگ پا بەنە گەز. و هەرلەیوا لە برابەر پلان داگیرکەر بێ‌دەنگ نەمینن.
هەرلەیوا هەوەجەسە دەسەڵاتدارەیل کوردیش لە خەتەرِ نەبۊن سیاسەت و پلانسازی زوان وریاوە بوون، ئڕا یەگ زوان تەنیا ئامڕاز پەیوەندی ناو مەردم نییە، بەڵکوو هویەت و هەبۊنمانیشە. خزمەتە پێ بکەن، بەرفرەیەو بکەن و بڕەسننەی ئاست ناونەتەوەییا.
کۆمسیون زوان، کولتور و پەروەردەی
کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان،کەنەکە
٢٠ فڤریەی ٢٠٢٣ - برۆکسڵ
ژ.ت
