کەجەکە ئەرەیاۋناش، هۊرچنیەی ۋەرپرسیاریەتی هێزە دیموکراسیوازەکاش زیاتەر کەردەن و ئانەش وست ڕووە، کە کاری سەرەکی ئانەن کە ئەنجامەکاو کۊشیای دژوو فاشیزمی فاڕیا پەی رێکوستەی و چالاکی و سەروو بنەماو ئازاڎیی گەلوو کوردی تورکیا دیموکراتیک بکریۆ.
هامسەرۆکایەتی دەسەو ڕاوەبەری کەجەکەی ئەرەیاۋناش: " جە ٣١و ئاداروو ٢٠٢٤ینە سەرنیشتوو کوردسانی و تورکیاینە هۊرچنیەی دلێینەی لوواڕاوە و ئەنجامەکۍ ئەرەیاویۍ. هەم جە روو هەڵوێسوو گەلوو کوردی، هێزە دیموکراسیوازە شۆڕشگێڵەکا و تورکیای و گلېرگەو تورکیایوە، هەمیچ جە روو ئاژەی سیاسی تازەو دەرەنجاموو ئا هەڵوێستەیۆ، ئێمە ئی پرۆسەو هۊرچنیەیە بە گرنگ منیەیمېرە. جە هۊرچنیەو دلېینەینە جە تورکیانە ئاژێوە تازە ئاما ئاراوە، بواروو رزگاربیەی جە تەنگەشەی و چارەسەری کێشەکاش بەقوەتتەر و لەبارتەر کەرد. ئا ئاژە دەرفەت و هەلی گرنگش وست ۋەروودەم و هێزە سیاسیەکا. پېسە جمیەروو ئازاڎیی کوردی ئێمە ئا ئاژەیە پېسە هەلۍ و دەرفەتێوە گرنگی منیەیمېرە، چېگۆ ئەرەیاۋنمېش، کە مامەڵەکەردەی ئێمەیچ سەروو هۊرسەنگناو ئی دەرفەتیە بۆ. جە چوارچێوەو ئی مامەڵە و ۋەرپرسیاریەتیەینە بە پەنەوازش مزانمۍ کە سەرنج و چەمەڕاییەکاما وزمېنە ڕووە."
جە سەرەتاو ئەرەیاۋناکەینە ئامان، کە هۊرچنیەی جە کەشێوە دژە دیموکراتیکەنە ئەنجامدریا و ئانە وزیان ڕووە، "جە تەرەفوو دەوڵەتیۆ پەی دەسەڵاتی بە ڕا و شێوازی جیاجیا فرت و فێل ئەنجامدریا. بەتایبەتی جە کوردسانەنە ئا کردەوۍ بە شێوۍ جە رادەبەدەری و بێسەروبەری ئەنجامدریۍ. سەرەڕاو ساختەکاری و فرت و فێڵەکایچ، بە بێ ئانەی بە پەنەوازش بزانا شاراشۆ سەروازۍ، پۆلیسۍ و هێزە ملیشیاکېشا بەردۍ پەی شار و شارۆچکڵەکا کوردا و پەی دەنگدای بە ئاکەپە-مەهەپە بەکارشا ئاردۍ. جە ڕاو ئاڎیشاوە چنڎین شارۍ و شارۆچکڵۍ کوردسانی دەسشا سەرەرە گیریا و ئیراڎەو گەلی زەوت کریا. پانەیچۆ نەمردۍ و جە ڕاو دەسەو باڵاو هۊرچنیەیۆ (یەسەکە)ی حۊڵشا دا کە جە کوردسان و تورکیانە دەس سەروو شارە گەورەکارە گېرا. پېسە ئانەی وانەنە دیما، تەنیا بە مدرامانوو گەلی و پەشتیوانی رەئیەو گڕڎیی دیموکراتیکی تورکیای ۋەر پانەی گیریا. جە حەقەتینەنە هامپەیمانی ئاکەپە-مەهەپە-پەدەکە-حزبوڵای کوردسانەنە نەتاواشا دەنگوو گەلی بەدەسبارا و نەتاواشا شارەوانی دەس وزا. گرڎوو ئا شارەوانیایچە کە بەدەسشا ئاردۍ جە ڕاو دەس سەرەرە گېرتەی و زەوتکەردەیرەبۍ. دەسەڵاتوو تورکیایچ جە ڕا و رێبازی جیا جیایۆ فرت و فێڵش کەرد، سەروو دوژمنایەتی کوردا نەژاڎپەرسی، نەتەوەپەرسی، مەزهەبپەرسی، رەگەزپەرسی و گرڎ جۆرە دما کۊتەیێش هانیدا و پەرەش پنەدا، پی جۆرە فشارش وست سەروو گلېرگەو تورکیای. بەڵام سەرەڕاو ئانیشایچ گردی ئاکەپە جە ئاستێوە گۊرەنە شکسش ئارد. ئانەیچ بەرش وزۆ کە ئاکەپە زیاتەر چانەی کە دیارا رووەش جە کزی و وڕای کەردەن. نەک هەر کەمش کەردەن، حەرپاسە فاڕیا پەی مەردەیۍ سیاسی".
گرنگتەرین ئەنجامو ورچنیەی شکس و دۊڕیایە گەورەکەو ئاکەپەین
هامسەرۊکایەتیی دەسەو ڕاوەبەریی کەجەکەی سەرنجەش کێشتە پەی سەرو ئی تایبەتمەندییا
"بێگومان گرنگتەرین ئەنجامو ورچنیەی شکست و دۊڕیای گەورەو ئاکەپەین، کە چارەکە سەدێوەن تورکیای بەرۊ ڕاوە دەبات و چا ماوەنە بە گرد نۊعێو خراپەکاری وەراوەر بە گلێرگەی کەرڎەن. ئاکەپە و تەیب ئەردۊغان کە وەڵۍ ٢٢ ساڵانە بە وەعدو دیموکراسی و ئازادی بە پەشتیوانی گلێرگەی دەسەڵاتشا گێرت دەس، بەڵام دماتەر مۊرەو وێشا دا وەنەو گرد کەرڎەوێوی دژەدیموکراتیکی، چی ورچنیەیەنە گورزێوی گەورەش وەرکەوت و ڕەوایەتیی حکومەتەکەیش جەدەس دا. پەی دیموکراتیکبییەی تورکیای، چارەسەرو کێشەکا، فاڕیای گلێرگەی و ئارڎەیدیی داواکارییەکاو دیموکراسی و ئازادی و فاڕیای گلێرایەتی ئانە لوایوەڵیوێوی فرە گرنگا. ئاکەپە بە وەعدو دیموکراتیکبییەی و چارەسەرو پەرسەو کوردی پەشتیوانیی گلێرگەی بەدەس ئارڎەبۍ و بییەبۍ بە دەسەڵاتدار. بەڵام ئانەش نەکەرد، هەرپاسە زیاتەر جە حکومەتەکاو وەڵێش دوژمنایەتیی کورداش کەرد و پێسەیچە تورکیاش ڕووەو کارەسات پاڵە پۊوە نیا. چێرو حوکمڕانیی ٢٢ ساڵەو ئاکەپەی و تەیب ئەردۊغانینە تورکیا فاڕیا پەی کەلارێوی تەمامێ. دماکەوتەیی، وڕیایرەی، بێئەخلاقی، بێیاسایی، نادادپەروەری یاوا بەرزتەرین ئاست. بەها و بەرهەمئارڎەی وڵاتەکەی پەی ئایندەو تاقمێو بەکارئاما، گلێرگەیچ بەرەو ئاورایی، هەژاری و نەهامەتی پاڵەش پۊوە نریا. تا گلێرگایچ ئانەیە قبووڵ بکەرۊ بە دوژمنایەتیی کوردا هانی دریا، جەنگێوی قورسی تایبەت سەرو گەلیرە یاونیا یاگێ. پاسەشا کەرد کە دەوڵەت و گلێرگا بە جەنگی تایبەت بلا ڕاوە. ئا ڕا و ڕێبازێ، کە حکومەتو ئاکەپەی جە ورچنیەینە پەناش پەی بەردێ، بەرشوزۊ کە چندە بێئەخلاق بییەن، کەوتەن دۊخو وڕیایرەیۊ، هیچش نەمەنەن کە بدۊنەش بە گلێرگەی و ئینسانیەتی. وەروو مەژگو دوژمنایەتی وەراوەر بە کوردا، ئاکەپە و تەیب ئەردۊغان کەوتۍ ئا دۊخە و ئاندە خراپەشا وەراوەر بە گلێرگای کەرد. بێگومان دوژمنایەتیی وەراوەرو کوردا، جە بنەڕەت و جەوهەرو وێشنە پەی دوژمنایەتیی وەراوەر بە ئەخلاقی ئازاد و گلێرگای، دوژمنایەتی وەراوەر بە ئینسانیبییەی، دوژمنایەتیی وەراوەر بە ئازادی و دیموکراسی مگێڵۊوە. ورچنیەیی وێمانەو ٣١و ئاداری دماییش پانەیە ئارد و ئاکەپە و تەیب ئەردۊغان وەستێرە پەی دووەم حزبی.
ئاکەپە و ئەردۊغان یوەم جار نییا، کە شکس مارا
بنەڕەتنە یوەم جار نییا، کە ئاکەپە و ئەردۊغان شکس مارا ودۊڕناش. جە ورچنیەیە گردینەکاو ٧و حوزەیرانو ٢٠١٥ینە ئاکەپە دۊڕناش، جە حکومڕانیی کەوت. وەرڎەمو ستراتیژ و دۊخێوەن کە رابەر ئاپۊ پەی هێزە دیموکراسییەکاش خولقنا، ئاکەپە تەیب ئەردۊغان هێزو وێشا جەدەس دا و نەتاواشا باوە بە دەسەڵاتدارێ. گلێرگەو تورکیای هەرمانە و وەرپەرسییشا وست سەرو شانەو ئا هێزە دیموکراسیوازا، کە چێرو چەترەو هەدەپەینە کوۍ بیێبێنێوە تا چەنی ئۊپۊزسیۊنی حکومەت گێرا دەس. بەڵام تەیب ئەردۊغان چەنی مەهەپە و دەوڵەت باخچەلی فاشیستی، نەژادپەرسی هامپەیمانیش کەرد و ناستش ئا پرۊسە بەرەو دیموکرتیکیبییەی بلۊ. سیاسەتی دیموکراتیک و ئۊپۊزسیۊن تورکیانە وەروئانەی وەراوەرو ڕووەدای و وەلیئامایەکا پێسەو پێویسی نەجووڵیێوە، میکانیزمو کودەتای وزیا هەرمانە. چا قۊناغەنە کە گرد جارێو بەتێروتەسەلی باسش کریا، گرد ئێشی سەختشا چەشت، بی بایسو جەدەسدانی گیان، کات و وزە، وەڵات و گلێرگە شیەێوی فرە قورسشا دا. بەڵام ئیساتۍ ئا میکانیزمو کودەتایە مردیا و ئانە وەڵۍ نۊ ساڵا نەبۍ ئیساتۍ یاونیان یاگێ.
ئانە کە فاشیزمش ماڕا، ستراتیژو ژیوای هامبەشی و مدرامانی بۍ سەرو ئا بناغەیۊ
جە ماڕای فاشیزمینە هەڵوێستو گەلو کوردی و بییەی کۊشیای کوردستاننە یەکلاییکەرەوەن. کاراکتەری بنچینەیی ئا ئەنجامەیچە گەلو کوردین، کە بە سەرمەشقایەتیی جمیەرو ئازادیی کۊشیۊ و ستراتیژش خولقنان. گەلو کوردی و هێزەکاو دیموکراسی ئەوەڵۊ وەراوەرو میکانیزمو کودەتاو فاشیزمو ئاکەپە-مەهەپەیۊ مدرێوە. وێگێرییشا کەرد و کۊشیێ. سەرمەشقو ئا مدرامانیچە هەڵوێستو ڕابەر ئاپۊی بۍ ئیمراڵیینە. گەریلاکاو ئازادیی کوردستانی وێگێرییشا کەرد. بە هەزاران هامڕۍ زیندانیۍ زیندانەکانە وێگێرییشا کەرد. ژەنی و گەنجاو کوردی وەراوەرو فشاری فاشیستی و جەنگی تایبەتینە وێگێرییشا کەرد. گەلو کوردی نەک هەر سەرنیشتو کوردستانینە هەرپاسە چوار پارچەنە و بەرو وەڵاتیچنە مدرامانی گەورەش کەرد. جە گرد هەلومەرجێونە دەسبەردارو هەڵوێستی ئازادیوازانەی نەبیۍ و کوردستاننە ڕاشا بە فاشیزمی نەدا. جە ورچنیەیی وێمانەو ٣١و ئادارینە گەلو کوردی ئا هەڵوێستەو وێشە بەڕۊشنی بەروست، پاش گێرتەرە سەرو هەڵوێستو ژیوای ئازادی و دیموکراتیکبییەی تورکیای، جە ورچنیەینە ڕاش بە فاشیزمی نەدا. ئانە کە فاشیزمش ماڕا هەڵوێستو گەلو کوردی، هێزە دیموکراسیوازەکاو تورکیای و جمیەری ئازادی کوردی بێ. هەڵوێستو ژیوای ئازادیی گەلو کوردی و پاگێرتەیرەیش دیموکراتیکبییەی تورکیاینە مشۊم بوینیۊ و پنەش بزانیۊ. تا ئەنجامی ئەرێیی بەرڎەوام بۊ و قۊناغەکە بە دیموکراتیکبییەی بیاۊ ئاکام، ئانە فرە گرنگا. بێگومان گەلو کوردی ئا کۊشیایە چەنی گەلاو تورکیای و هێزە دیموکراسییەکان کەردش. ئانە فاشیزمش ماڕا ستراتیژو ژیوای هامبەشی و مدرامان سەرو ئا بناغە ستراتیژیەیە بێ.
هێزە دیموکراسیوازەکۍ ئینۍ وەرڎەمو وەرپەرسیێوە گەورەینە
ئا سەرکەوتەیە دژو فاشیزمی ئاما و ئەو ئەنجامۍ دەس وزیێ، وەرپەرسیی هێزە دیموکراسیوازەکا، کە داینامیک و تواناو کۊشیایشا زیاتەر کەرڎەن. سەرەکیتەرین هەرمانەما ئانێنە کە ئەنجامەکاو کۊشیای دژو فاشیزمی ڕێکۍ بوزمێ، فاڕمێشا پەی چالاکی، چەنی گەلی ئامێتەشان بکەرمێ، سەرو بنەماو ئازادیی گەلو کوردی تورکیای دیموکراتیک مەرزنمێرە. ئانە خەباتێوەن کە مشۊم هێزە دیموکراسیوازەکۍ بیاوناش یاگێ. هێزە دیموکراسیوازەکۍ ئینۍ وەرڎەمو ئا وەرپەرسبییەیە تارێخییەینە. مشۊم هێزەکاو دیموکراسی ئا خەباتەیە بکەرا، وەرپەرسبییەی تاریخییشا بیاونا یاگۍ و سەرمەشقایەتی پەی وەڵێئامایە تاریخییەکا بکەرا. مشۊم زیاتەر یەکڕیزیی بەینیشا بپاریزنا، خاستەر کۊشیای ئانتی-فاشیزمی بەرانۍ ڕاوە و زیاتەر خاوەنداری وەنەو کۊشیای دیموکراسی بکەرا. پێویسا گەلو کوردی جە هەڵوێستو ژیوای ئازادی و دیموکراتیکبییەی تورکیای درێژە بە پاگێرتەیرەی وێش بدۊ و هێزەکاو دیموکراسییچ خاوەنداری چانەیە بکەرا و سەرمەشقایەتییش پەی بکەرا.
مشۆم جەهەپە ئەم فرسەتە تارێخییە بوینۆ و بە بەرنامێوی دیموکراتیکۆ بلۆ وەرڎەمو گەلی
ئەنجامێوی تەرو گرنگو ورچنیەی وێمانەو ٣١و ئاداریچ ئانەنە، کە دماو پەنجا ساڵا جەهەپە بیوە بە پارتی یوەم. ئا ڕاسییە کە جەهەپە دماو ٥٠ ساڵا بیوە بە پارتی ئەوەڵ، بەرش موزۆ کە گلێرگاو تورکیای هەرمانەو ڕاوبەرڎەی ئەرکی بەڕێوەبردنی تورکیایش بە جەهەپەی سپارێنە ، پەوکای ، هەڵوێست و مامەڵەو جەهەپەی ئیساتۍ بەدماوە گرنگا. جە بابەتو ئا ئەنجامانە بەدەس ئامێنێ، مشۆم سەرەتا جەهەپە یۆ چانیشا بەدروسی وربسەنگنۆ. ئاشکران، کە گلێرگاو تورکیای هومێدو ئانەیش سەرو جەهەپەی ورچنیەن، کە پی وەرپەرسبییەیەیۆوە بجووڵییۆوە. ئێمە ئا دۆخەیە موینۍ و گرنگییش مدەیمۍ پەنە، پەی مامەڵێوی دروسی، سەرەتا مشۆم جەهەپە ئا ئەنجامە کە ئارڎەنش بیاوۆشنە و دەورو گەلو کوردی، گەلاو تورکیای و جمیەری شۆڕشگێڵنی دیموکراتیکو تورکیای جە کۆشیای دژو فاشیزمینە بوینان. دووەم، مشۆم چەمەڕوانییەکاو گلێرگای وێشنە درووس بیاوۆنە و پەنەشا بجووڵیۆوە. پێویسیی بنچینەییی تورکیای و چەمەڕایی سەرەکیی گلێرگەو تورکیای، دیموکراسیین. گلێرگەو تورکیای پا هومێدۆ پەشتیوانیی ئا جەهەپەیش کەرد، کە کۆمارش ئەرەمەرزنا.جەهەپە کە پێسەو حزبی کۆمارش مەرزنارە، پا یارڎەی و پەشتیوانییە جە گلێرگایش ورگێرتەن فرسەتو دیموکراتیککەرڎەی کۆمارییش دەس ئارڎەن. تا ئا دەورەیە بگێڵنۆ، پەشتیوانیی پێویسش پێشکەش کریان. ئەگەر جەهەپە گەرەکشا واوەی دەور بگێڵنۆ، مشۆم ئا فرسەتەو ساڵەو ١٩٧٣ بەدەسش ئارڎەبێ، بەڵام دەسشنە شیەبێ، ئی جارە بەدروستی وربسەنگنۆ.
گلێرگەو تورکیای ساڵەو ١٩٧٣ینە پەشتگیری جەهەپەیش کەرد و تا ئا هەرمانۍ بیاونۆ یاگێ، وەرپەرسییش وستەبۍ سەروو شانەیش. بەڵام جەهەپە چێرو سەرۆکایەتیی بولەنت ئەجەڤیتینە نەتاواش دەوڵەتپەرسیی وشک، نەتەوەپەرسی و شۆڤێنزمی ویەرنۆ. ئیرادێوش پەی پەرسەو چارەسەرکەرڎەی کوردی نیشانە نەدا و هەنگامەی دیموکراتیکییەی پێویسەش ورنەگێرتە. پەوکای دەسکەوتو گلێرگای بەفیڕۆ دا و هەلی تارێخییش جەدەس دا. ئیساتۍ گلێرگا بەختە و چانسێوی دووەمەش بە جەهەپەی بەخشا. ئەگەر جەهەپە ئا فرسەتۍ ورسەنگنۆ، پەی دیموکراتیکەرڎەی کۆماری کۆشیۆ، پا ئاراستەرە هەنگامە بنیۆ بنێت و ئا ئیرادەیە نیشانە بدۆ، پەشتیوانیی پێویس جە گلێرگای و هێزە دیموکراسیوازەکا ورمگێرۆ. گلێرگا موینۆش و پاڵپەشتییش مکەرۆ. هەرپاسە ئێمە پەشتیوانیی وەنەو ئا هەنگاما مکەرمێ، کە پەی دیموکراتیکەرڎەی ورمگێرییا. بەڵام ئەگەر جەهەپە ئەو هەڵوێستەیە نەگێرۆنە وەر و هەنگامەی دیموکراتیکە نەنیۆ، پەشتیوانیی گلێرگای جەدەس مدۆنە. مگنۆنۍ هەمان دۆخو ئاکەپەیوە. پەشتیوانیی گلێرگای وەنەو ئاکەپەی و چەمەڕاییەکاش جە ئاکەپەی پەی وەڵیوەبەرڎەی دیموکراتیکبییەی بێ. بەڵام ئاکەپە وەروو ئانەیە ئینەش نەکەرد، پەشتیوانییی گلێرگەیش جەدەس دا. جە ورچنیەیی ٧و حوزەیرانو ٢٠١٥ینە گلێرگەو تورکیای بە ڕۆشنی ئا هەڵوێستەشە نیشانە دا. چا وەختەوە ئاکەپە بەتەمامەتی جە ڕاو کودەتایوە سەرو حوکمیوە مەنەنۆ. ئاکەپە کە هەنگامەی دیموکراتیکەش نەنیا و پەی چارەسەرو پەرسەو کوردی هەنگامەش نەنیا، بەپێچەوانەوە نەژادپەرسی، نەتەوەپەرسی، فاشیزم و جەنگش پەرە پەنە دا، تورکیاش یاونا قەراخو وڕیای و ڕاش پەی مەرگو وێش وەشە کەرڎە، ئیساتۍ گلێرگەو تورکیای گەرەکشا ئا دۆخەیە بیاونۆ ئاخر و چا دۆخەیە ڕزگارش بۆ. جە ٣١و ئادارینە ئا هەڵوێستە بە ڕۆشنی گیریارە وەر. مشۆم ئیرادە و بەرنامەو دیموکراتیککەدەی کۆماری بوزۆنە ڕووە، هەنگامەی دیموکراتیکە بنیۆ و ئانەیە بوینۆ، کە سەرچەمەو گردوو غەڵەت و خراپیەکا ئانەنە، کە ئا کۆمارە مەرزنانشرە نەیاونانش دیموکراسی و ئانەیە نیشانە بدۆ، کە دمایی پا دۆخەیە مارۆ.پەوکای مشۆم ئەوەڵ سەرو چارەسەرو پەرسەو کوردیوە مدرۆ، کە سەرەکیتەرین پەرسەو وەڵاتی هامبەشینە. تا پەرسەو کوردی ڕاو دیموکراتیکیوە چارەسەرە نەکریۆ، کۆماریچ دیموکراتیک نمەبۆ و ئەستەما جە قەیرانو ئیساتی ئێستا رزگارش بۆ. جە تارێخو کۆمارینە سەرچەمەو گردو کێشە گەورەکا، خراپەکاری و چارەسەرنەکەرڎەی پەرسەو کوردی بێنێ. سەرچەمەو گردو ئاڵۆزی و قۆرتەکا کە ئاکەپە و تەیب ئەرڎۆغان سەرو تورکیایرە ئاردێشا، چارەسەرنەکەرڎەی پەرسەو کوردینێ. پەوکای ڕاو بەرشییەی جە قەیرانی بەدڵنیاییوە چارەسەرو پەرسەو کوردینە. پەوکای مشۆم جەهەپە پەی چارەسەری دیموکراتیکو پەرسەو کوردی هەنگامە بنیۆ.
ئەگەر جەهەپە بەرنامەو دیموکراتیکبیەی دەسنیشان بکەرۆ و سەروو ئا مژارە بنەڕەتیا هەنگامەی پێویسە بنیۆ، پەشتیوانی پێویس جە گلېرگەی هۊرگێرۆ. پا پەشتیوانیەیچ شانسوو ئانەیش بۆ ئا دیموکراتیکبیەیە بارۊنە دی، کە تورکیا پەنەوازش پنەشا. بێگومان پەی دیموکراتیکبیەیچ پەنەوازش بە کارێوە بێسنوورین، هەنگامەی بێسنوورە و سەرەمڕۍ هەنە. بەڵام مەکریۆ ئانە پەی ماوێوە نادیاری هۊربگیریۆ، پۊکەی مشۊم چی ڕووۆ دەموودەس ئیرادە نیشانە بڎریۆ و هەنگامەی سەرەتاییە بنریۆ. پېسە هێزە دیموکراسیوازەکاو کوردسانی و تورکیای ئێمە پەشتیوانی جە گرڎ هەنگامېوە راسی مکەرمۍ، کە هۊرگیریا. جە چوارچێوەو هەستکەردەیما بە ۋەرپرسیاریەتی تاریخی ۋێما ۋەراۋەر بە گلېرگەو تورکیای و دیموکراتیکبیەو تورکیای، ئێمە هەڵوێسوو ۋێما پی جۆرە وزمۍ ڕووە."
