جەمیل بایک جە ٢٥ەمین ساڵڕۆو پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی ٩و تشرینی یۋەمینە وتارێش نۋیستە و کۊشیای گەلوو کورڎیش جە دژوو پیلانگێڵیی سەروو ڕابەروو ۋېش عەبدوڵا ئۆجالانی، پەیوەندی بەینوو عەبدوڵا ئۆجالانی و گەلوو کورڎی و مدرامانش جە ئیمراڵی هۊرسەنگنا.

هۊرسەنگناکۍ هامسەرۆکوو دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی جەمیل بایکی پی جۆرەنۍ؛

یۊ جە تایبەتمەندییە سەرەکیەکا ڕابەر ئاپۆی، ئا پەیوەنفدییەنە کە چنی گەلی سازش کەرڎەن. بە تەماشەکەرڎەیۍ گرڎی بە ئاسانی ۋینیۊ کە جە بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۆینە پەیوەندیېوە فرە بەقوەت هەن. پەیوەندیېوە پا رادە بەقوەت وەش بیەن کە گەلوو کورڎی بە بێ رابەر ئاپۆی مەتاۋۊ ۋیر جە بیەو ۋېش  کەرۊوە. جەڕاو پەیوەندی ۋېش چنی رابەر ئاپۆی بیەو ۋېش پێناسە کەرۊ و ماناش پنەبەخشۊ. بیە و ئازاڎیی ۋېش پېسە بیە و ئازاڎیی رابەر ئاپۆی وینۊ. مامەڵەکەرڎەی ۋەران ۋەر بە ڕابەر ئاپۆی پېسە رەفتار و مامەڵەکەرڎەی چنی ۋېش وینۊ. رابەر ئاپۆ بە تەمامی ۋېش پۍ گەلی تەرخان کەرڎەن. ۋەروو ئانەی گەلوو کورڎی پانەی مزانۊ، پی جۆرە مامەڵە چنی رابەر ئاپۆی کەرۊ و ئامێتەش بۊ. ئا ئاژە جە کردەوە و قسەکەرڎەکا گەلینە بەرگنۊ. دروشمەو 'بێ سەرۆکی ژیۋای مەبۊ' جەلایەن و گەلوو کوردەیوە خولقیان. گەلوو کورڎی گرڎ ڕووۍ پا دروشمۊ، بە ماناو ئانەیۊ موسۊ و هۊرمېزۊ. زیاتەر ئا دروشمۍ ماچاوە، دەوروو ئا دروشمېرە کۊباوە و چا ڕېوە بیەو ۋېشا مارا سەروو زۋانی. دروشمەکۍ گرنگېنۍ. بیەی بە دروشمەو گەلی ئاژېوە ئاسایی نییا. دروشە مانېوە بیردۆزی و سیاسی ئەرەیاۋنۊ. پەیوەندی بە کۆمەڵایەتیبیەی، بیە و ئازاڎیی گلېرگەیۊ هەن. دروشم ئا قسېنە کە چنەشەنە داواو ئازاڎیی وچیۊوە. ۋەروو ئینەی، ئانە رامانێوەن. قۊرتەو بیەی و ئازاڎیی گەلوو کورڎی هەن. گەلوو کورڎی ئینا چېروو نامۍ هەڕەشۍ قڕکەرڎەینە. گەرەکشا ئا مەترسیە نازۊ. زۋان، ئشناسنامە و کولتوری ۋېش بە ئازاڎیی بژیۋۊ، ئیراڎەی ئازاڎیی ۋېش نیشانە بڎۊ و بژیۋۊ. ئانەی ئاڎ جەنگش پەی کەرۊ ئینەن. پۍ ئانەی تا ئیسە قوربانی فرېش دېنۍ. ئیسەیچ ئا قوربانیدایە بەردەواما. ۋەروو ئانەی بە بێ کۊشیای ئازاڎیی دەسەبەر مەبۊ. گەلوو کورڎی فرە بە عالی ئانەی مزانۊ. حەرپۊکەی بە گرڎ جۆرێ دەسبەرداروو کۊشیای مەبۊ. گەلوو کورڎی رابەر ئاپۆش وست ناوەنڎ و چەقوو ئا کۊشیایۊ.

پۍ ئانەی چا دڵسۆزیەو بەینوو گەلوو کورڎی و رابەر ئاپۆی بیاومېنە، ئەنەیاوای جە ئەندێشە و فەلسەفەو رابەر ئاپۆی فرە گرنگا. ۋەروو ئانەی بە بێ ئا ئەنەیاوایە زەحمەتا جە رابەر ئاپۆی بە دروسی و تەمامی چنەش بیاومېنە. ۋەروو ئانەی ئا پەیوەندییە کاریگەری یەکلاکەرەوەش سەروو گرڎوو پەرەئاساکای نیارە. ئا کۊشییایە کاریگەری یەکلاکەرەوە سەروو خەتە و وەڵېکۊتەی کۊشیای ئازاڎیی منیۊرە. مامەڵەو رابەر ئاپۆی چنی گەلی و هەڵوێسوو گەلی جە وەڵېکۊتە و فۆڕمگېرتەی پەکەکەی و کۊشیای ئازاڎینە دەورېوە یەکلاکەرەوەش گېڵنا.

جە نمونەو ڕابەر ئاپۆینە ئانە وینیۊ کە نیایرەی پەیوەندیېوە ڕاستەقینەی چنی گلېرگەی، ئانڎە  چېۋۍ ئاسان و ئاسایی نییا. بە تایبەت جە ڕاسی کورڎینە گەرەکبیەی و بەدەس ئارڎەی ئینەی  فرە زەحمەتا. جە لایېوە ئا تەرس و لەرز و ئا نامۆبیەیە کە ئەرەگیری وەش کەرڎەن و جە لایۍ تەریچۊ کاریگەری کولتوروو ژیۋای تاکگەرایی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری ۋەربەستێوە جددیین ۋەروو دەموو پەرەئەسای ئا جۆرە پەیوەندییەینە. زاڵبیەی سەروو ئینیشا گرڎیرە، ڕووبەڕووبیەیۊ ۋەران ۋەر بە تەرسۍ، زۆرداری و فشاروو ئەرەگیری و ڕەڎکەرڎەیۊ دەرفەتەکا ژیۋای تاکەکەسی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری و بە بنەما نیایرەو ڕاسی گەلی و بە عالتەر زانای ژیۋای و کولتووریشا چېۋۍ نییا کە بە ئاسانی قەرارش سەر بڎریۊ و سەرگنۊ. ئینەیچ پەنەوازش بە قەراردای و پرەنسیپی هەن. ۋەروو ئی مەڵامەتیە نمونەو ئا پەیوەنڎیەو بەینوو ڕابەر ئاپۆی و گەلوو کورڎی فرە کەما. بەتایبەتی ئی جۆرە پەیوەندیۍ جە دنیاو ئارۊینە بیەیشا نییا. ڕووەدای  ھامشێوە زیاتەر جە تاریخەنە، جە مژاروو گۆرانی و داستانی فۆلکلۆری گەلینە ۋینیۊ. حەروېش جە ۋېشەنە ئانە ۋینیۊ کە؛ گەلوو کورڎی جە گۆرانییە فۆلکلۆرییەکانە، داستانەکانە، کولتوور و هونەرەکاشەنە ڕابەر ئاپۆی وزا دلۍ و یاگېش پۍ کەراوە. ئینۍ مژارۍ فرە گرنگېنۍ و پەنەوازەن ئینسان سەرنج وزۊ سەروو ماناکاشا پۍ ئانەی گلېرگە چنەش بیاوۊنە و ھەستش پنە کەرۊ.

بناغەو پەیوەندی بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۆی بێ گومان ڕێبازەکۍ ڕابەر ئاپۆینۍ جە ۋەران ۋەروو گەلی. ڕابەر ئاپۆ ڕاسی گەلیش دی و حەر پۊکەی گەلش بە ئەساس نیارە. ئاڎ گەلی پېسە پیمەرۍ حەقیقەتی ۋینۍ. ئی رەفتارەو ڕابەر ئاپۆی گرنگا. ئینە مەبۊ پېسە حیچ رەفتارێوە تەری تەماشە کریۊ. چی ڕەفتارەنە مانېوە قووڵی مێژوویی و کۆمەڵایەتی هەن. بە بنەماگېرتەی گلېرگەی و ئینسانەکا، نوێنەرایەتی فکر و ھەلوێستېوە کەرۊ. حەتا بە گرڎی جە فرەو مەجالینە ئینسان مشۊم دژوو ئینەی مردۊوە و مەتەرسی ئینەی وزۊ ۋەروو چەماش. ئینەیچ بەبێ  فکری قووڵ، پلان و ئەرەمەرزناو کەسایەتی مەکریۊ. ڕابەر ئاپۆ ئینیشا گرڎ کەرۊ و مژیۋۊ. کەسایەتی و ژیۋای ۋېش بەپاو ئینەی ۋەش کەرڎەن. ئینەیچ یانی وەش بیەو کەسایەتی، ڕامان و ۋیرکەرڎەیۊ. بە مانېوەتەر واتا، شمە چنی ۋیر کەرڎېوە و قەناعەت کەرڎۍ، بە پاو ئانەی بژیودۍ و پا جۊرە ژیۋای و کەسایەتی ۋېتا وەش کەرڎۍ. من ۋەروو ئی مەڵامەتا ئینیشا ماچوو. فرەو ئانیشا کە ۋېشا بە سەرۆک  یان ڕابەری ۋینا، فرە باسوو گەلی کەرا، بەڵام بە پاو ئانەی مامەڵە مەکەرا. ژیۋای و کەسایەتی و تەرکیزشا وابەستەو ئینەی نییا. قسەکېشا و ژیۋایشا یۊ مەگېراوە. کەسایەتی ۋېشا بە پاو قسە کاشا وەش مەکەرا. بە پاو ئانەی کە ئی هەرمانا ئەنجام مەڎا پا جۊرە مەژیۋا کە قسۍ کەرا، بێگومان گەلیچ ئینەی ۋینۊ، هۊرسەنگنایش پۍ کەرۊ و بە پاو ئانەی نزیک بۊوە. ئینە ئا خاڵېنە کە گەل فرەتەرین سەرنجش وزۊ سەر و گرنگیش پنەمڎۊ. ئینسان مشۊم ھامسەنگی وەش کەرۊ جە بەینوو ژیۋای و قسەکاشەنە. ئینە بنەڕەتیتەرین پیمەروو هۊرسەنگناین. پی جۊرە راس و غەڵەت جە یۊی جیا کەرۊوە. بەپاو ئینەی دەسنیشانش کەرۊ کە چنی نزیکوو کەسا دەوروبەریش بۊ. گەلوو کوردی بە پاو ئینەی جە ڕابەر ئاپۆی نزیک بیۊ. چونکی ئا هامسەنگییەشە جە ڕابەر ئاپۆینە دی، قەناعەتش پنەکەرڎ، پېسە ڕابەروو ۋېشا قبوڵشا کەرڎ و بیۍ بە شۊن کەوتۍ رابەرەکەیشا. ئەگەر سەرنج بڎەیمۍ، ئی پیمەرە، واتە پەیوەندی و ھامسەنگی بەینوو کەلیمۍ و ژیۋای، جە ڕابەر ئاپۆنە رەگەزێوە بنەڕەتییا. هەمیشە ئینەما پنەواچۍ و گەرەکش بۍ ئێمەیچ پی جۊرە بیمۍ. ڕەخنەی تن چا تایبەتمەندیا ئێمە گېرۍ کە نمازۊ پی جۊرە بیمۍ، شیکارییش پۍ کەردیمۍ و دەسنیشانش کەرڎ کە مشۊم ئێمە سەرگنمۍ. ئاڎ پی جۊرەبۍ، پی جۊرە ژیۋۍ. گرڎما شایەتۍ ئینەینمۍ. ئینە جە ڕابەر ئاپۆنە ئانڎە وەرچەم و ڕۊشن بۍ کە تەنانەڎ ئانېچ کە دژوو ڕابەر ئاپۆینۍ، نەتاواشا نکوڵیش ۋنەکەرا و ناچارۍ بیۍ دڎان پانەیرە بنایا.

رابەر ئاپۆ دلۍ گەلانە گەورەبی و دلۍ گەلینە بەرکۊتەن. غەڵەت نیا کە ئینسان واچۊ ئا تایبەتمەندیەو رابەر ئاپۆی گرڎ چېوۍ بەروزۊ. ۋەروو ئانەی ئا تایبەتمەندیە فرە گرنگا. ئا تایبەتمەندیە جیاوازا کە راسی رابەر ئاپۆی پېک مارۊ. رەنگە جەبارەو فرەو کەسیۊ ئانە وچیۊ، بەڵام قووڵبیەیۊ چا راسیەنە و ژیۋای بە پاو ئانەی، ئاژېوە فرە جیاوازا. رەنگە ژمارېوە فرە دلۍ گەلیۊ بەرکۊتۍ با، بەڵام گرنگ ئانەن بە پاو ئانەی بژیۋا و ژەناش. ئانەیچ پەنەوازش بە بنەماو مامەڵەی هەن. هەمیچ پەنەوازش بە پەیوەستبیەیۍ گەورەین. بە بێ پرەنسیپ و پەیوەستبیەی ئاسان نییا کە ئانە دەسەبەر بۊ. پۍ چی ئانڎا پەنەوازا، پۍ چی محاڵا کە ئینسان پېسە ۋېش، واتە بە پاو ئا راسیەی چنەشەنە مژیۋۊ، محاڵا؟ ۋەروو ئانەی ژیۋای پەشتیش پانەی بەستەن. گرڎوو بنەما و کۆڵەکەکا ژیۋای پانەیۊ بەسیېنۍ و ئانەیچ پاسەش کەرڎەن کە جە بەینوو مرۆڤەکانە پەیوەندی سەردەستەیی خوڵقیۊ. واتە ئەقڵیەت و ئا کولتورەی کە سەردەستەیی سەروو هەنترینیرە کەرا، هەنترینی چەوسناوە و کەسۍ لاوازۍ بە کەسا بەقوەتیۊ بەسیاوە، ئا پەیوەندییە وەڵۍ وزیان. ۋەروو ئانەی دەسەڵاڎدارەکۍ سیستمێوە پا جۆرەشا وەڵۍ وستەن و بەردەوام حۊڵ مڎا کە دلۍ گلېرگەینە ۋەڵاش کەراوە. ئاژېوەن کە گەلوو کورڎی چنەشەنە مژیۋۊ. گەلوو کورڎی دلۍ سیستمو نکۆڵی و جینۆسایدینە راسی قڕکەرڎەیش سەرەرە جابەجۍ کریۊ. سەرەڕاو ئانەی پارېزناو بەهاکا گەلا، رەڎکەرڎەیۊ پەیوەندی باڵادەسی و بە ئەساس گېرتەی ئازاڎیی دژوارا، بەڵام پارېزنای گەلوو کورڎی، پارېزنای بیەو و ئازاڎییەکەیش فرە قورستەرا. رابەر ئاپۆ ئانەش کەرڎەن و سەرکەوتەن. پۍ ئانەی راسی رابەر ئاپۆی و دیالێکتېوە بەینوو رابەر ئاپۆی و گەلوو کورڎی درکش پنەکریۊ، زانای و ئەنەیاوای چا راسیە گرنگا. بڕۍ جە گەلی مەیاوانە یاخوڎ پا جۆرە تەماشەو گەلی کەرا کە کەسانێوەنۍ کە بە هەست و سۆزۊ جماوە. ئانە مامەڵەکەرڎېوە فرە غەڵەتا. ئانە بە تەمامەتی لادای و چەواشەکەرڎەین. بە دڵنیاییوە راسی پا جۆرە نییا. بە دڵنیاییوە گەل عال مزانۊ کە راسی چېشا و یەکلایی کەرەون.

گرنگا ئینسان و گەل و گلېرگە جە ئاژەو کورڎی بیاوانە. ئا وەختەی رابەر ئاپۆ دەسش بە کۊشیای کەرڎ، کۊشیای کورڎی پېسە گەلی و گلېرگەی خراپ بۍ. سیاسەتوو نکوڵی و ئەسڕیەیۊ بناغەو کۆمەڵایەتیش بە تەمامەتی تێکدابۍ و ئانەیچ ڕاش پۍ وێرانکاریېوە گەورەی کەردەبېوە. تائیسەیچ گلېرگەو کورڎی بە تەمامەتی نامانۊ سەروو ۋېش و کاریگەری ئەرەگیری قڕکەریش سەروو ۋېشۊ لانەڎان. ئێمە پېسە گەلی تائیسەیچ ئینایمۍ چېروو مەترسی دلېنەشیەینە. ئێمە ئینایمۍ چېروو هجوم و دەسەڵاڎداری ئاکەپە-مەهەپەینە. ئێمە پېسە گەلی دژوو ئانەی ۋېڕاگری کەرمۍ و کۊشیەیمۍ. هەڵبەت ئێمە ئانەی سەروو بنەماو ئا ساڵا کۊشیای، ئەزمون و وەڵېکۊتەی کەرمۍ. ئارۊ راسیېوە گرڎی ئینا ئارانە. گەلوو کورڎی وشیار بیەنۊ و سەرجە نۊ ۋېش بنیاڎ نیانۊ. ئیراڎېوە بێکۆتا هەن. ئا کۊشیای رابەر ئاپۆ دەسش پنەکەرڎەن ئا راسیەشە ئارڎەن ئاراوە. وەختۍ رابەر ئاپۆ دەسش بە کۊشیای کەرڎ یۊ چا راسیا بیەیش نەبۍ. گەلوو کورڎی جە لێواروو دلېنەشیەینە بۍ. رابەر ئاپۆ ئا راسیەی کە ئێمە پېسە گەلی چنەشەنە مژیومۍ  پېسە لېواروو دلېنە شیەی پێناسەکەرد. ئا راسیەی کە کورد دلېشەنە مژیۋۊ ئانەن. کۆلۆنیالیزمی قڕکەر ئانەش خوڵقنا. پېسە گرڎ وەختۍ وچیۍ، دوژمنوو گەلوو کورڎی چا قەناعەتەنەبېنۍ کە کوردسان دمایش پنە ئامان. کاربەدەسا دەوڵەتوو تورکی ئەرەیاۋناشا کە کوردایەتیشا جە کەش و ئاگرینە وستەن قەبرە و گەرەکشابۍ واچا کە کوردایەتی تەمام بیەن. کوردایەتی پا رادە لاواز بۍ کە گەلوو کورڎی حەرپېسە ئانەی جە تاعونی بڕەمۊ پاسە جە کوردایەتی بڕەمۍ و جە راسی ۋېش هۊر ئۍ. ئاژېوە کە گەلوو کورڎی و تاکەکۍ کورڎی چنەشەنە ژیۋېنۍ ئانەبۍ. جە هەلومەرجی پا جۆرەنە رابەر ئاپۆ قەراروو دەسپنەکەرڎەو کۊشیایش دا.

چی قۆناغەنە کەسانۍ تەرېچ باسشا جە ئازاڎیی و کۊشیای کەرېنۍ. بەڵام ئانۍ کە جە سەرەتانە ئا فکرەشا بەربڕی، نەتاواشا سەروو ئی هەڵوێسەو ۋېشا بەردەوامۍ با. یان حەر جە سەرەتاو خەباتینە وازمارا، یان وەختۍ تووشوو ئاستەنگی با مەتاوا سەروو ئا هەڵوێستەو ۋېشا بەردەوامۍ با و دەسبەرداروو کۊشیای با. ۋەروو ئانەی رووبەڕوبیەیۊ چنی راسی کورڎی و بە پاو ئانەی ۋۍ مەزنایرە و ھەنگامنیای فرە زەحمەتا. وەڵۍ گرڎ چېوېنە حەر چېوۍ کە قەرار بۍ کریۊ، چنی گەلی کریۍ. بېجگە جە ھێز و ئیراڎەو ئی گەلەیە ۋیر جە حیچ چېوۍ تەری نە کریېوە. ئەگەر ئینەیچشا گەرەک بیۍ، چېۋۍ پا جۆرە نە ۋینیۍ. واز جە یاردی دای کورڎی باردۍ، گرڎ مەرگوو کوردیشا پەسەنڎ کەرڎ و پاڵپەشتی ئا سیاسەتەیشا کەرڎ کە گەرەکش بۍ ئینەی کەرۊ. ۋەروو ئانەی فرەو کەسی ئینەشا دی و یاوېنە کە ئاژە پی جۊرەنە، هەڵوێستوو ۋېشا فاڕا و دەسبەرداروو کۊشیای بیۍ. جە ۋەران ۋەرەنە ڕابەر ئاپۆ بە تەمامی  باوەرش بە گەلی کەرڎ و پەشتیش بە گەلی بەست. قەناعەتش پاسە بۍ کە چېش بۊ با بۊ، ئەگەر پەشتیوانی جە گەلی کریۊ و حۊڵ بڎریۊ، ئەنجام بەدەس مارمۍ. پۍ ئانەی تواناو ئی ھێزەیە ئاشکرا کەرۊ و گەلی بارۊ ئا ئاستەی کە کۊشیۊنە و ئازاڎیی ۋېش مسۆگەر کەرۊ، بە گرڎوو ھێزوو ۋېش کۊشیایش کەرڎ. ڕابەر ئاپۆ بە پاو ئینەی ژیۋای ۋېش خوڵقنا. واتا بە تەمامی ئینا سەروو خەتەو کۊشیایۊ. پی جۊرە پەکەکەش وەش کەرڎ. ئی ڕەفتارەو ڕابەر ئاپۆی ڕەفتارێوە چارەنۋیسساز بۍ پۍ ئاینڎەو گەلوو کورڎی. ئەگەر ئی ڕەفتارشە پېسە بنەمای پۍ ۋېش هۊرنەگېرتۍ، حیچ وەڵېکۊتەیۍ نەکریۍ. جە ڕاسینە ئانۍ کە ڕەفتارێوە پا جۊریە پۍ ۋېشا مەکەرا بە بنەما، سەرەڕاو ئانەی کە خۊتان وتارەو ئازاڎیی و کۊشیاینۍ، نەتاوانشا حیچ  وەڵېکۊتەیۍ وەش کەرا. من ئینەی تەنیا پۍ کەسا تەری مەواچوو. حەرپاسە کەسانێوەیچ بېنۍ چا قۊناغېنە کە جە ڕابەر ئاپۆیچ نزیکۍ بېنۍ و کەوتېبېنۍ دلۍ ئی ئاژەیۊ. ئاسان نییا تاکوو کورڎی قەرارۍ پا جۊرەیە بڎۊ کە بەراسی ئەگەر ئەرەکۊشۊ، بەردەوام بۊ جە هەڵوێستێوە ئازادیوازی و کۊشیای. فرەو کەسی کە جە سەرەتاوە جە ڕابەر ئاپۆیچ نزیکۍ بېنۍ، دلېشانە فرېوەشا درکشا نەکەرڎ بە مەسەلۍ گېڵایۊ پۍ کوردسانی، ژیان کەرڎەی چا و کۊشیایۍ قورس. پۍ بڕۍ کەسا گېڵایۊ پۍ دلۍ گەلی، ئامۍ پۍ کوردسانی پېسە دماکۊتەی ۋینیۍ. پۍ ئا کەسا ئا وەختە جە ئەنقەرە، جە شارە گەورەکا تەروو تورکیاینە بېنۍ، لوۍ ۋەننگەو یان بەدەسئارڎەو هەرمانۍ پېسە ڕزگاریېوە تەماشە کریۍ. چونکی ڕاو ڕزگاری تاکیشا هۊرچنیە. پۍ تاکوو کورڎی ئینە بە جیابیەیۊ جە گەلی و جیابیەیۊ جە کوردایەتی و دەسبەرداربیەی جە حەقیقەتوو ۋېش و قبوڵکەرڎەی ئەرەگیری و قڕکاری مۍ. ئینە ئاخر و رزگاربیەین جە تاکەکەسیی.

پەی نموونە ڕابەر ئاپۊ دۊخێوە پێچەوانەنە ژیوا. ڕابەر ئاپۊ ئامای شارش پەی وێش پێسە  قۊناغێوە دژواری ورسەنگنا و پاسە باسش کەرڎ. مزانییۊ کە ڕابەر ئاپۊ جە پارێزنامەنە  شار، مەکینە، ڕۊشنایی  و شەوارەو شاری و ئا وەختۍ یوەم جار ڕووبەڕوو  ئانیشا بییەنۊ چەنی گێڵنۊوە.  وەروو ئانەیە ڕابەر ئاپۊ شارنە مەنۊ و ژیوای شاریش نزیکۊ دی، ئا دیایە فرەتەر لوا وەڵێوە.  وەروو ئانەیە ژیوای شاری ڕاسیێوەش هەن، کە جە ڕاسیی گەلی و کورڎستانی دوور گنۊوە. وەروو ئانەیە ڕابەر ئاپۊ ئینەشە بە نەرێنی  ورسەنگنا.  ئاخرۊ ڕابەر ئاپۊ سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەدارییش بە بەقوەتی شرۊڤە کەرڎ و ڕاسییەکەش وست ڕووە. پەی نموونەی قۊناغایچەنە فرەو کەسی یا لایەنۍ ڕێکوستەی وەڵیوەلوای سەرمایەدارییشا کورڎستاننە بە ئەرێنی ورسەنگنا. ڕابەر ئاپۊ ئانەش بە ئەرێنی نەدی، پەیوەندی و بنەمای کۊمەڵایەتی وێران کەرۊ و ئینا خزمەتوو قڕکەرڎەی کورڎانە. چا سەرڎەمەنە، ساڵەکاو ١٩٧٠ینە ڕابەر ئاپۊ چەنەوینایۍ چانێش وستۍ ڕووە. ئا قەرارە وەڵتەرۍ جە یوەم بەرنامەو پەکەکەینە یاگێش کریێبێوە. ئانە کە گەرەکما واچووش ئینەنە، ڕاسیێوە کە ڕابەر ئاپۊ چەنی کولتووروو شاری و مۊدێرنیتەی سەرمایەداریینە دلۍ ناکۊکیێوە پا ڕاددە قووڵینە ژیوا و بە شرۊڤەی تارێخیی ڕاسیی ئا سیستمەو شارستانییشە وست ڕووە. ئەنجاموو دروسوینای کولتووری  و جەماوەری و ورسەنگنایشا. یانۍ بناغەو ناکۊکیی ڕابەر ئاپۊی چەنی سیستموو دەوڵەتی مامەڵە و پەیوەسبییەیشا بە گەلیوە. بدیەیدۍ و سەرنجە دەیدۍ، چا سەرڎەمەنە ئانۍ کە چینۍ نەبێنی، بە پەلەپڕووزۍ هەوڵێشا دۍ یاگێوە پەی وێشا دلۍ سیستموو دەوڵەتینە وێزاوە و بلا دلێشۊ. وێش پەی وێش ئینە ڕێوەنە بەرەو قڕکەرڎەی کورڎا. گرڎوو ئا چێوا دەسەڵاتدارۍ پەی کورڎاشا ئامادۍ کەرڎێنۍ، دامێوەنۍ کە بۊ مایۍ قڕکەرڎەی کورڎا. ڕابەر ئاپۊ دییش، کە ئینەیچە سەرەتاو ئا دامێنە و نەکەوتشنە. هەڵبەت نەک حەر نەکەوت دلێش، پەی ئێمە و گرڎلاێچ گەل و تارێخش گێڵناوە و سەلەمناش، کە ئانە دامەنە. بە دەسپەنەکەرڎەی کۊشیای گرڎوو وەڵیوەلوایەکاو ئارۊیش دەسەبەرۍ کەرڎۍ.

ڕابەر ئاپۊ بواروو ژیوایوێشنە بەتەمامەتی  کولتوور و پیمانەکاو وانەکاو گەلاش بە بنەما گێرتۍ و چەنیشا ژیوا. بییەی پەیوەندیی قەوەتی چینە بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊینە و ئشناسایشا جە یۊترینی، پەیوەندییش پانەیۊ هەن. جە بەئەنجامیاونای ئا پەیوەندییەینە سەروو شانەو کۊشیای، لایەنی بیرڎۊزی و سیاسی سەرشۊ مرڎییۊ. هەڵبەت ئانۍ  ڕاسێنۍ. وەلۍ  تەنیا جە چوارچوەو ئا پیمانانە ئینسان ویرۍ جە پەیوەندیی قەوەتوو بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی کەرۊوە، بڕۍ کەموکوڵ بۊ. بەیاگەیاونای و ئارڎەیدیی ئا پەیوەندییە چێروو کاریگەریی ڕابەر ئاپۊینە بییەن. تەنانەت ئا تایبەتمەندیۍ ڕا پەی ئانیشایتەری کەراوە با بە سەرچەمۍ. غەڵەت مەبۊ کە پێسە باس کریۊ. ڕابەر ئاپۊ ژیوای و شێوازوو ژیوای ڕاسیی گەل، پەیش گونجیا و ئازادتەر دی و بە پاو ئانەیە ژیوا. ژیوای، نیشتەیرەی، وارڎەی، وتەی، قسەکەرڎەی، زوان و شێوازش بەرڎەوام بە پاو کولتووروو گەلی بۍ. ڕابەر ئاپۊ حەرگیز بایەخوو ئا چێوا، کە کەسۍ تەرۍ بە بنەماش گێرا و بەهاش مدا پەنە، بەرڎەوام ڕەخنەش جە  لە ڕەفتاری نەگونجیایشا گێرتەن و ڕەتێش کەرڎێنێوە. مزانییۊ، کە تەنانەت فرە شۊڕشگێڵنۍ دوورۍ کەوتێوە جە کولتووری جەماوەری و ژیوای بە پاو  کولتووروو چینە سەرڎەسەکاشا وەڵێوەلوای وینا.وەلۍ ڕابەر ئاپۊ ئانەش بە دروس نەزانا و تەنانەت بە بناغەو گرڎوو غەڵەتەکاش زانا و دژش مرڎاوە. گرڎ وەختێوە  ئا ڕاسیییە بە ئێمە واچۍ و داواش کەرۍ کە ئێمە بیاومێنە و پێویسا چانەیە وێما بەدوور گێرمۍ. گەلوو کورڎی کە ڕاسیی ڕابەر ئاپۊیش دی و ئشناسا ئا مامەڵەشە کەرڎ. ڕاسیێوە کە وێش جە ڕابەر ئاپۊیۊ بە نزیک بوینۊ، ڕابەر ئاپۊیچ وێش نزیک چا ڕاسییە موینۊ. پەی بییەی پەویەندیێوە چینەیە  بەقوەت بۊ بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊینە ئانەیچە یەکلاییکەرەوەن.

هەڵبەت ڕابەر ئاپۊ گرڎ چێوێوەش پەی گەلوو کورڎی کەرڎ. ڕاسیینە پێسە ڕۊڵەو ئی گەلی، گرڎ چێویش پەی گەلەکەیش کەرڎ، جە گرڎ کەسیوە زیادتەر، تەماموو  ژیوایش پەی گەلی و کۊشیای تەرخان کەرڎ، بە پاو ئانەیە ژیوای و کەسایەتیی ویش خولقنا، ئانەش کەرڎ و بەدەسش ئارڎ. پەی نموونەی ڕابەر ئاپۊ شۊنەو ژیوای کەسیی نەکەوت. شۊنەو  یانەی موڵکیوە نەبۍ. بە تەمامەتی ویرش لاو کۊشیای و وەڵیوەلوای و سەرکەوتەی دۊزوو کورڎستانیوە بۍ. پیمانەکاو ژیوایش بەتەمامەتی جە چوارچوەو دۊزی و ئازادیی گەلانە بێنۍ. مئانۍ بابەتۍ فرە گرنگێنۍ. پاسنۍ نییەنۍ، کە بە ئاسانی کریا و دەسوزیا، گەلوو کورڎی خاس ئا ڕاسییە مزانۊ.  سەرچەمەو گرڎوو گەشەسانایەکا کە بەدەس ئامێنۍ، پەیوەسبییەی قووڵ و ڕاوشۊنەکاو ئازادیی ڕابەر ئاپۊینۍ، بە جۊشوخرۊش و بڕوێوە گەورێوە پێوەسا بە ڕابەر ئاپۊیۊ. یانۍ چەنی ڕابەر ئاپۊ وەنەو  گەلی نزیک بۊوە، گەلیچ پاسە جە ڕێبەر ئاپۊی نزیک بۊوە، وەروو ئانەیە گەلوو کورڎی هەوڵێش دۍ، کە جە قسەکاو ڕابەر ئاپۊی بیاوۊنە. چەنەپەرسایۊش چەنە نەکەرڎۍ، گومانش لا وەش نەبی، کە ئانۍ راسێنۍ یان نا. ویرێشا کەرڎێوە، کە ئینسان چەنی چانەیە بیاوۊنە و چەنی بەکارش بارۊ هەوڵێشا دۍ کە ئانەیە کەرا. پەی نموونەی، حەرچندە ڕابەر ئاپۊ ئینا زیندانداننە و ٢٥ ساڵێن دوورگەو ئیمراڵیینە گیریان، گەلوو کورڎی بتا جە حەر قسێوەش بیاوۊنە و بە پاو ئانەیە بژیوۊ، هەوڵێوە فرێش دێنۍ. چی؟ وەروو ئانەیە گەلوو کورڎی مزانۊ، کە ڕابەر ئاپۊ بەتەمامەتی پەی گەلا ویرۍ کەرۊوە. گەلوو کورڎی ئانە کە بە سەد، هەزاران و ملیۊنان جارۍ دیەنش و دلێشنە ژیوان. گەلوو کورڎی پێسە ژەنا، گەنجا، گەلی و گرڎوو گلێرگەی پا ئەزموونەرە ویەرڎێنۍ و یاوێنۍ ئەنجامێوە چانە. گەلوو کورڎی پاسە جە ڕابەر ئاپۊی نزیک بۊوە.

ئی پەیوەندییەو  بەینوو  گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی، پەیوەندیی کۊشیای ئازادی و گەلیچش دەسنیشان کەرڎ. وەروو ئانەیە ڕابەر ئاپۊ و پەکەکە بەتەمامەتی بە پاو ڕاسیی گەلی، پیمەرەکاو کۊشیای و ئازادییشا خۊلقنۍ. بناغەو خەتەو کۊشیای  دلۍ پەکەکەینە،  دەرئەنجاموو ورسونیشتوو ڕابەر ئاپۊی و گەریلاینۍ. گەلوو کورڎی پێسە چەنی وێش جە ڕابەر ئاپۊیۊ نزیک کەرڎۊ ، بە ھۊگری و دڵسۊزی بەشدارییش دلۍ کۊشیای ئازادیینە کەرڎ. ئەگەر کارێکتەرەکاو شۊڕشوو کورڎستانی باس کریا، متاوۊ پێسە گەل-ڕابەرایەتی-کۊشیای ورسەنگنیۊ.

 ئانۍ کە ئی ڕاسییە خاس مەزانا، گێرا خاس نەزانایچ کە چی ڕابەر ئاپۊ ئاندە گرنگا پەی گەلوو کورڎی. مشۊم پەنەشا بواچمۍ وەروو ئانەیە چی بابەتەیە بیاوانە، پێویسا چی پەیوەندییەو بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی بیاوانە. ئەر یاوانە چەنەش متاوا چی حەقیقەتەیچە بیاوانە. وەختۍ جیھان ڕابەر ئاپۊی مشناسا و جە فکریش میاوانە  و فێرۍ با، پەی ئازادیی ڕابەر ئاپۊی کۊشیا. ھەوڵۍ مدا، کە لاو گەلوو کورڎیوە یاگۍ وێشا کەراوە ئینە گەشەکەرڎەێوە فرە خاسا، مشۊم فرەتەر و مانادارتەر بکریۊ، فرە گرنگە کە هەڵوێستێوە چانە لاو گەلە ستەموەنەکریایاو جیهانی و ژەنا و ئانیشاوە  شۊنەو دیموکراسی و ئازادیرە گێڵا پەرەش پەنە بدریۊ. بەتایبەتی وەراوەروو هەوڵەکاو دوژمنیوە پەی پڕچنای و لاوازکەرڎەی پەیوەندیی بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی. دوژمن پێسە ڕەهەندێوە قڕکاریی کورڎی هەوڵۍ مدۊ گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی وەنەو یۊی جیا کەرۊوە. بە دەسوو بڕۍ کەسا، کە هەوڵۍ ئانەیە مدا، کە ئی پەیوەندییە وزا چێروو پرسیارێوە و ماچا  ئینە غەڵەتا، ئازادیی گەلوو کورڎی ئازادیی ڕابەر ئاپۊی نییا و مشۊم  وەراوەروو گۊشەگیرینە کارڎایوەکاما مرڎنمۍ. ئامانجشا ئانەنە کە کورڎ دەسبەرڎاروو کۊشیای ئازادیی بۊ و ژیوای چێروو سیستموو قڕکەرڎەینە قبووڵ کەرۊ. پەوکای ئا کەسۍ کە ئی نۊعە چالاکییا کەرا، یا دوژمنۍ گەلوو کورڎینۍ، یا وێشا تەسلیموو دوژمنی کەرڎەن و ئیسفادەشا جە قڕکەرڎەی کورڎی ورگێرتەن و چا ڕێوە زەڕ و سامانشا کۊ کەرڎەنۊ. فرە ڕۊشنا ئانە جە دوژمنی، دوژمنتەرێنۍ. گەلوو کورڎی ھەرکە وێش جە ڕابەر ئاپۊی نزیک کەرڎۊ و بە ڕابەر ئاپۊی وێش مشناسۊ، جەوهەری نەتەوەیی و کۊمەڵایەتییش واوەی بەدەس مارۊوە و ئازاد بۊ. چون دوژمن ئی ڕاسییە مزانۊ، پەی پاکتاوکەرڎەیش هەنگامۍ گەورۍ منیۊ و  ڕێبازوو جەنگی تایبەتی وزۊ بواروو بەیاگەیاونایۊ. جەوهەروو ئانەیە کە ڕووە مدۊ ئینەنە. 

ئێمە ئیساتۍ ئینایمۍ دلۍ ٢ەمین ساڵیادوو پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیینە. ئێمە هەوڵۍ مدەیمۍ جە ڕاسیی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی دژوو ڕابەر ئاپۊی بیاومێنە و دژوو ئانەیە کۊشیەیمۍ، ئەگەر ئێمە سەرنجە بدەیمۍ موینمۍ کە گەلوو کورڎی بە خاستەرین و زووتەرین نۊع جە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی یاوانە و دژوو ئانەیە ھەڵوێسشش نیشانە دا. وەختۍ پیلانگێڵنی میاننەتەوەیی کەوت بواروو بەیاگەیاونایۊ، گەلوو کورڎی بەشداریی چالاکییەکاو "شمەمەتاودۍ ڕۊجیاروو ئێمە تاریک کەرڎێ" و وەراوەر بە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی ھەرچیوۍ پێویس بۍ کەرڎشا، بە شێوازێوە ئاشکرا نیشانەشا دا. ئینەیچە هەڵوێستێوە بۍ  وەراوەرشا تا بزانا، کە ژیوای بەبۍ ڕابەرایەتی حەرگیز قبووڵ مەکریۊ. بێگومان ئانە کە گەلوو کورڎی یەکسەر جە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی یاوانە و هەڵوێستش نیشانە دا پەی وەرگێریکەرڎەی جە  ڕابەر ئاپۊی، دەرئەنجاموو پەیوەندییە بەهێزەکەیشا بۍ چەنیی ڕابەر ئاپۊی. ڕاسیینە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی پەی پڕچنای پەیوەندییەکاو بەینوو گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی کریا. دوژمن و هێزە میاننەتەوەییەکۍ گەرەکشابۍ جە ڕاو پیلانگێڵنیوە ئینەیە کەرا. وەلۍ گەلوو کورڎی، نیشانەدای هەڵوێستەکەیش گەورەتەر بۍ چانەیە کە چەمەڕوان کریۍ و پینەیچە ھومێدوو پیلانگێڵنییش ماڕا.

هەڵوێستوو  گەلوو کورڎی وەراوەروو  گۊشەگیری و سیستموو ئەشکەنجەدای ئیمراڵینە ئاشکرا بی. سیستموو گۊشەگیری و ئەشکەنجەی ئیمراڵینە چوارچوەو پیلانێگێڵنیی میاننەتەوەیینە پەرەش پەنە دریا. وەختۍ پێوەسبییەیی گەلوو کورڎی و ڕابەر ئاپۊی بە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی نەمەڕییا، دوژمنۍ و هێزە پیلانگێڵنەکۍ پەی بەدیئارڎەی ئانەیە، سیستموو ئیمراڵییشا پەرە پەنە دا. وەلۍ گەلوو کورڎی بە چالاکییە بێوچانەکاش جە چوارپارچەو کورڎستانی و چا یاگانە کە چەنەش مژیوۊ، ئامانجەکاو  دوژمنی و هێزە پیلانگێڵنەکاش پووچەڵۍ کەرڎێوە. ئی هەڵوێستەو گەلوو کورڎی ٢٥ ساڵێن بەرڎەواما. بە ژمارێوە فرە کەمپینۍ، جموجووڵۍ، هەڵوێستۍ و چالاکییۍ بەرڎەوام بی. لێوە تەریچۊ چالاکییەکاو پەشتیوانی جە ڕابەر ئاپۊی تا مۍ ئینۍ زیادبییەینە و ئانۍ کە وێشا پێسە دۊسوو گەلوو کورڎی منیارە، بە نزیکەیی جە گرڎوو جیهانینە دژوو گۊشەگیریی سەروو ڕابەر ئاپۊی و مسۊگەرکەرڎەی ئازادیی جەستەیی چالاکییشا کەرڎەن. پێسە دۊزوو گەلوو کورڎگێرتەی ڕابەر ئاپۊی گرڎوو دنیێنە وەڵا بییۊ و سەرتاسەروو دنیێنە پەشتیوانییش وەنە کریا. بێگومان ئانە وەڵیوەلواێوە گەورەن. ئیساتۍ گەلوو کورڎی دماجار واتش، کە ئامانجشا ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊین و دەسبەرڎارۍ ئا ئامانجەیچە مەبا و بە دەسپەنەکەرڎەی قۊناغێوە چانەیە، ئیرادەو وێشا پەی ناستەی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی بنچینەوە و دماییپەنەئارڎەیش نیشانە دا. ئا هەڵوێستەو گەلوو کورڎی لاو گەلە چەوسیاوا، ژەنا و گرڎوو هێزە دیموکراتیکەکاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی و جیهانیوە بە جۊشوخرۊشەوە پاڵپەشتی کریۊ. گەلوو کورڎی و دۊسەکێش چا بارەیەوە گفتوگۊ کەرا، کە چەنی ئا قۊناغەیە وزا وەڵۍ و قۊناغێوە تازە بیاونا یاگۍ. ئی هەڵوێستە بەدڵنیاییوە ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی مسۊگەر کەرۊ و پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی بەتەمامی دمایی پەنە مارۊ. پێسە جمیەری تا دمایی پەشتیوانیی ئا هەڵوێستەیە کەرمۍ. ئانە کە مشۊم وەراوەروو گۊشەگیریی ڕەهاو دوژمنیوە کەرمێش، ئانەن کە کە ئا هەڵوێستەیە زیاتەر وزمۍ وەڵۍ و بە قەوەتتەرین شێوە نیشانەش بدەیمۍ. 

هـ.ش/ س.ز