موحەمەد کایە  ناوەندی هەواڵ  یه‌كشه‌ممه‌, 5 May 2024, 10:09

ئەندام پەرلەمانەی وەڵینەو پەرلەمانوو ئەوروپای و ئەندامەو سین فینی مارتینا ئەندرسۆنە ساڵەو ١٩٧٠ چالاکەو ئێرلەندای بۍ. ساڵەو ١٩٨٦ بەریتانیانە گیریا و دماو ١٣ ساڵا جە زینڎانیکەردەی بە پەیمانەو جومعەی مبارەکی ئازاڎەکریا و دلۍ سین فینینە پەیوەس بە کاری سیاسی بییە.

مارتینا ئەندرسۆنە پەیوەس بە ئەرەکۊشای ۋێش، فکرەکاو ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی، گۆشەگیری و دەورش جە قۆناغوو ئاشتینە پەی ئاژانسوو هەواڵوو فوراتی (ANF)ی قسێش کەردۍ.

متاوی بڕۍ جە بارەو کار و خەباتوو ۋێتۆ باس بکەری؟ پەشگیریتا پەی کوردا چنی دەسشپنەکەرد؟

ئێمە جە ئیرلەنداوە ئامێنمۍ. وەڵتەر جە چالاکیەکانە جە بارەو کورداوە قسێم کەردۍ بۍ. پەرلەمانتارەو پەرلەمانوو ئەوروپای بێنۍ.  پەیوەس بە کۊشیای کورداوە هەرمانەی فرێم کەردێنە. وەڵتەر کە لەیلا گۆڤەنە جە مانگېرتەی جە واردەینە بۍ، پەی ئانەی بۋینووش سەردای زینڎانیم کەرد. بەڵام مەجالوو ئانەیشا نەڎانی بۋینووش. منیچ گێڵانیوە پەی ئا یانەی کە جە مانگېرتەی واردەینە بۍ. پۊکاتی چنی ئا کەسە کوردا کە ئینۍ دلۍ کۊشیاینە پەیوەندیێوە عالم هەن. متاوو بواچوو ئا وەختەی من بە پەیمانەو جومعەی مبارەکی وەرە دریانی، هەر چا وەختەنە بۍ عەبدوڵا ئۆجالان گیریا یان بڕفانیا.

شمە مزاندۍ، دماو ئانەی وەرە دریانی و ئا گرڎوو ساڵا ڕاگیریانی. پۊکەی پېسە کۆماری وازە ئیرلەندییەکا، باوەڕما بە ئەنتەرناسیۆنالیستی وەڵێکەوتەی، حەرپاسە بە ئەنتەرناسیۆنالیزمی چالاکی هەن. گرنگیێوە فرەش پەی ئێمە هەن کە پەشتیوانی جە کۊشیای گەلوو کوردی بکەرمۍ، پەشتیوانی جە گەلوو فەلەستینی و گەلا تەری بکەرمۍ.

شمە ڕاماناکاو عەبدوڵا ئۆجالانی دەربار بە ئازاڎیی ژەنۍ، کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتیکی چنی هۊرسەنگندۍ؟

چن حەفتۍ چێوەڵتەر بەشداری کۆنفرانسێوەم کەرد سەروو سزادریایا کوردی، بەتەمەنتەرین سزادریۍ سیاسی، چایچ باسوو عەبدوڵا ئۆجالانیم کەرد،  کە ڕامانەکێش پەی گەلوو کوردیی چ مەعنێوە میاونۆ، چ مەعنێوەش هەنە پەی ژەناو کوردی. پۊکاتی ڕاماناکێش هەر دلۍ گلېرگەو کوردینە نەمەنۆ و کاریگەریش سەروو کەسای تەریچ کەرد. دەرفەتوو ئانەیم نەبۍ کە نویستەکاش، گرڎوو تێبەکاش بۋانووە، بەڵام چێوێوەن کە گەرەکما عالتەر و فرەتەر هەرمانەکاس بۋینوو.

شمەیچ زینڎانەنە بێندۍ. دماو پەیمانەو جومعەی مبارەکی وەرۍ دریایدۍ. پېسە زینڎانیێوە ۋییەردەی شمە چنی ژیۋای عەبدوڵا ئۆجالانی جە زینڎانەنە هۊرسەنگندۍ؟

بە ۋینای خاوەنوو کام تەجرووبەی هامبەشینمۍ و چنی جە هەستوو گۆشگیری بیاومێنە؛ من جە ئینگلتەرانە زینڎانەنە بێنا، دورەیچ بێنا جە ئیرلەندای؛ دەرفەتوو سەردانیکەردەیم بۍ. پۊکەی وەختۍ ۋەروو بڕۍ جە مەڵامەتا جە تەرەفوو زینڎانیوە سزا دریێنا، میاوونە چانەی گۆشەگیرکەردەی  و مەنەیۆ جە ژووری تاکەکەسینە چ مەعنێوە میاونۆ پەی ئینسانی. بەڵام هەر پېسە وەڵتەریچ واتم ئا گۆشەگیریەی دژوو ئۆجەلانی مکریۆ تا ئیساتۍ ۋەرا ۋەر بە کەسی نەکریان. وە بە پەیلوواو من، ۋەروو ئانەی یاگەگیرۍ پەی سیستموو سەرمایەداری پێشکەش مکەرۆ، یان ۋەروو ئانەی گێرتەنشا چوونکی فرە چنەش متەرسا، ۋەروو ئانەی ڕامانەکێشا گەرەک نیا. پاسە میاوانە کە بە گێرتەیش ڕا جە وەڵابیەیۆ ڕامانەکاش بگێرا، بەڵام بە پێچەوانۆ ئینە پاسە جە ئینسانی مکەرۆ و جە مەراقوو ئانەینە مشۊم کە بواچۆ ئی ئینسانە چی زینڎانی کریان و ئی کەسە کێن. پەی چی پی جۊرە نزیکێش باوە؟ وەختۍ کەسێوە پاسە وەڵێکۊتە موینا، کە ویرۆکەو یاگەگیری پێشکەش مکەرۆ، یان گێراش یا بێدەنگش مکەرا. هەر پەی ۋێش ئانەی گەرەکشا بۍ هەر ئینەنە؛ بەڵام سوپاسگوزارێنمۍ کە مەتاوا ئانەی بەدەسبارا. ۋەروو ئانەی فکر و رامانەکێش فرە عالتەر دلۍ گلێرگەو کوردی و مرۆڤایەتینە وەڵا بیەنۆ.

وەڵتەر جە ئێرلەندانە قۆناغێوە ئاشتی بۍ. بە هەمان شێوە تورکیایچەنە جە مابەینوو ساڵەکا ٢٠١٣-٢٠١٥ینە قۆناغێوە چانۍ بۍ. قەناعەتم پاسەن تۆ شۊنیرەلووایت پەی ئی قۆناغۍ بیەن. ئایە دەربارەو عەبدوڵا ئۆجالانی جە مەسەلۍ کوردی و قۆناغوو ئاشتینە، متاوی چێش بواچی؟

جە ڕوو سەرمەشقایەتی کۊشیایوە، جە بەینوو کۊشیایمانە ویرۆکەی هامبەش هەن. وەختۍ حۊڵ مڎەیمۍ یاگەگیرێوە پەی جەنگی پێشکەش بکەرمۍ، دلۍ سیستەموو دەسەڵاڎدارینە کەم ئینسان هەن ئی یاگەگیرشە قبوڵبۆ. گرڎ گەرەکشانە دمایی بە جەنگی بارا و جە ئاژەو کۆمەڵایەتینە چێوۍ مەفاڕیۆ و ڕاش ۋنە گێرا. وە دیسان حۊڵ مڎۆ یاگەگیرۍ پێشکەش بکەرۆ. پۊکەی کۊشیایما دمایش نمۍ پۊکەی گەلوو کوردی، گەلوو فەلەستینی و ئا ئینسانۍ ڕووبەروو فشاری و زۆرداری باوە کوۍ باوە، نیشاندای ئانەی کە هیچ چێوۍ مەحاڵ نیا، گرڎ چێوۍ شیاوو پێکئاوردەیا. وە جە ٧٥ساڵەو ڕۆبیەیشەنە ڕاگێرتەو عەبدوڵا ئۆجالانی جە زینڎان و دیار نەبیەی چارەنوویسیش پەی گەلەکەیش فرە زەحمەتا.

بەڵام کاریگەرییەکەش گەورەییش دلۍ گلێرگەینە هەن، دماو مەردەیچش ئی کاریگەرییە بەردەوام بۆ. پۊکاتی جە قۆناغوو ئاشتینە حکومەتوو تورکی کیشیاوە. حکومەتوو ئینگلیزیچ فرەو ڕووانگاوە جیاوازیێوە ئەوتۆش نیا، وەختۍ جە قۆناغەو گفتووگۆینە نیازوو کیشیایشۆ بۍ، ئێمە جە گلێرگەو میان نەتەوەینە پەشگیریما هۊرگێرت. گەر ئا پەشگیرییە نەبیۍ ئانە قۆناغەو ئاشتی نەبۍ.

دۆساو گەلوو کوردی جە ٩و تشریینی یووەمیۆ بە نامۍ 'ئازاڎیی پەی عەبدوڵا ئۆجالانی، چارەسەری سیاسی پەی پرسوو کوردی' هەڵمەتێوەشا دەسپنەکەردە چی بارۆ گەرەکتا چێش بواچی ؟

بێگومان ناموونیشانەکە ئازاڎییا. قۆناغێوە ئازاڎیی پەی عەبدوڵا ئۆجالانی، ئاشتی پەی کوردسانی. وەختۍ زینڎانەنە بینۍ گەر یۆ پنەش واتێنا من دلۍ حکومەتینە بوو بە وەزیرێوە گولانۍ، من بوونە بە ئەندام پەرلەمانەو ئەوروپای منیچ پنەش واچێنا کە ئاژەش خاس نیا، ئی گردە هیچ وەختۍ درووس مەبۆ. بەڵام ئانەی مەحاڵ بۍ من پێکمئاورد، شمەیچ بە هەمان جۊر بکەردۍ. ئینە مژارێوەن کە پێکمۍ، تەنیا سەروو ئانەی مردان کەی پێكمۍ. پۊکەی دەسبەردارێش مەبیدۍ.

بە هەمان قەرارداریوە بەردەوامۍ بیدۍ و چا کەسەیۆ ئیسفاڎە هۊرگێردۍ کە بە تەنیا گۆشەگیرکریان و جگە جە خەڵکوو کوردسانی، کاریگەری سەروو چنڎین ئینسانا مکەرۆ. یانی جە ڕوو سەرکردایەتیکەردەیۆ سەرکردێوە بێهامتان. مەزانمۍ تاکەی مژیۋۆ. بەڵام میراتیێوە چانەش جیائاستەن جە قۆناغەو ئاشتینە بەرەو وەڵۍ ملۆ. جە تورکیانە گرڎ چێوۍ فاڕیۆ و گرڎ وەختۍ هەمان حکومەت سەروو دەسەڵاتیۆ مەبۆ. جاری پاسنە هەن دلۍ سیاسەتینە حەفتێوەنە چێوۍ فرۍ فاڕیا. پۊکاتی چێش بۆ با بۆ قەرارداری  سەروو ئایندەی دەسوو گەلوو کوردینە بۆ، نەک دەسوو کەسی تەرینە، ۋەروو ئینەی بەردەوامۍ بیدۍ، دەسبەردارێش مەبیدۍ.