ئی چوار نیشانیٛ (ێ، یە، و، وە) جە زوانو گوٙرانی - هەورامینە پەی نیشاندای تاکی نەشناسی بەکار مەیوٙنە، با نمونیٛ باوەرمیٛوە پەیشان، چاگەیچەوە ڕەنگا باسەکە وەرپانتەر ببوٙنە.
کەسێ ئاما پەی یانەیمان. کەسیە ئاما پەی یانەیمان. کەسێو، کەسێوە ئاما پەی یانەیمان. ئەگەر سەرنجەو ئی چوار ڕستەیە بڎەیمیٛ مەوینمیٛ: کەسێ، واتێ نەشناسە و تاکەنە، کە لەهجەو لهوٙنی و تەختینە بەکار مەلوٙنە. هەرپاسە کەسیە: واتێ نەشناسەی تاکەنە، کە لەهجەو ژاوەروٙی بەکارش بەروٙنە.
وەلێم کاتێ مەواچمیٛ: کەسێو: پەی نیٛری، کەسێوە، پەی میٛڵیٛ: 
 کەسیٛ + وە= کەسێوە، پەی تاکی میٛڵیٛی نەشناسە، وەلێم چیٛگەنە زیاتەر دیاریە کریێنە ئاڎیچ بە وستەی سەرو(وە) کە کوڵکریاو(یوە)ین، یانی وەختیە مەواچمیٛ کەسێوە، مەشوٙ پەی کەسێ یام واتیٛوەی میٛڵیٛ بوٙنە، پسەو: واتێوە، ژەنێوە، کناچێوە، بزێوە، مەیێوە.
 پەی زیاتەر ئاشنا بیەی مەواچی کەسێ ئاوما، چەولاو یوٙ مەواچو کێ ئاما؟ توچ هەمدیسان مەواچی کەسێوە، یام کەسێو ئاما. یانی کەمیە دیاری و تاکیدش مڎەی پەنە، ئیتر پەیت بەرمەگنوٙنە هەکە تاکە کەسێوە بیەن
خوٙ ئەگەر نامەکیٛ نیٛرەبوٙ ئاوەختی مەشو پیٛسە بواچمیٛ: کەسێ+ و = کەسێو، پیێو، پیایێو، لەمێو، دەمێو، گوشێو. وەختێو، کاتێو، هەم ئی(و) ئەوامەنەو(یوٙ)ین پەی نیٛری.
ئەگەر سەرنجەو(ێ)(یە) بڎەیمیٛ، بەهەمان شیٛوە ئادیچیٛ ئەوامەنەو یوٙین(یەکین)، ژمارە یوٙ دەورەی کونو زوانە ئیرانیەکانەنە بیەن(ئەویستا و فارسی کوٙنە) دەورە میانەینە، فارسی میانە و پەهلەوینە تا دەری وردە وردەی فاڕیایش ئامان ملرە(ئەیڤە، ئەیوە، یوە، یو ، فاڕیان پەی، یە، یەک، یک) کە زوانو فارسی و کوردینە فرەتەر زاقەن و دیارەن، هەرپاسە هەورامیچەنە ڕیٛخەش کوانرە، چون بڕێ جارێ یەک بەکار ماوەرمیٛ، چەنی ئانەیچ هەمان(یە) پسەو دماگیری لوان سەرو نامیٛ کەردەنش بە تاکی نەشناسیا، جە لەهجەو ژاوەروٙینە( کوڕیە، کناچیە، کەسیە، وەختیە، کەشیە، ژەنیە...هتد) وەلێم هەکە مەکەریشان بە جەم گرد مەبانوە بەیەک شیٛوەی جەم(کوڕێ: کوڕیە: کوڕێو: کوڕیٛ)(کەرگێ: کەرگیە: گەرگێوە: کەرگیٛ). جا وەرو ئانەی مەشوٙ هاگادریٛ ئینەی بیمیٛ و فرە سەرنجەو ودەکاری ڕازوانو هەورامی بیمیٛ، جە پاوەیچنە جورێوی تەر بەکار ماوەران(کوڕێ: کوڕەی، کناچێ: کناچەی). پەی هیٛقم کەردەی وانەکەیمان مەلمیٛ خزمەتو زانا و شاعرە وەرینەکانمان.
کەسێ کە ئاهەنگ ڕەسم یاریشەن     جەدوور وەتەنان کەی بیٛزاریشەن(بیٛسارانی)
وەختێ نەو سوەیل وە ڕەنگیٛش مەیلەن   موژانم مووی دەست نەخش سویلەن
وەقتیٛ بە ئەقسای لامەکان یاوا         لەرزا ویٛنەی تووڵ، نەوخیٛز ساوا( خانای قوبادی)
نەسیم ئەر باروٙ وە ڕوومدا خارێ       نمازوٙ بجمو وەساڵێ جارێ(شیٛخ مستەفا تەختەیی)
ئەز قسێوەت ماچوو گوٙشم دارەنەی     ((چون نکردی دوستی شو دشمنم))" سەیدی هەورامی"
دەمێو ناڵە دەمێو زاری دەمێو ئاخ        (( بە صد گونە کشم رنجوری تو))" سەیدی"
جارێوە لەیلیٛ! تە بوٙرێ یوٙنەم        پەرسە هەواڵو دەردی گروٙنەم(سەیدی)
دەورێ دەر وەنا وەپیاڵەوە        ژەنگ دڵ وەجام مەی بماڵەوە (مەولەوی).
ئاخ پەی خەڵوەتێ بڎیام وە بیٛ خەم       سیوای توٙ دیڎەم، کەس نەڎیام وەچەم 
ئەگەر سەرنجەو شاعیرەکانمان بدەیمیٛ فرەتەر(ێ) شان بەکار ئاوردێنە پەی تاکی نەشناسی، ئیجا(وە، و)، وەلێم داخەم نمەشوٙ شاعرە کونەکانە(یە) دیار نیەن، وەلێم دلیٛو شیٛعرەکانو شاعرە تازەکانمانە، نویستەکانشانە فرە هەنەن.
پاسەبوٙ(ێ، یە، ەی) پەی کەسی نەشناسی تاکی بەکار مەیوٙنە بەبیٛ ئانەی ڕەگەزەش دیاری بکریوٙنە، وەختیٛو کە(یوٙ: و)(یوە: وە) مەلوٙنە سەرش، ئاوەختیە تا ڕادێوە دیاریش مەکروٙنە کە نیٛرەن یام میٛڵیٛ، یانی تا ڕادێوە مەبوٙنە بە ئەشناس، چەنی مەواچوٙنە(کوڕێو ئاما، کناچێوە ئاما).
ئی نیشانیٛ"سازیٛ" مەلانیٛ سەرو نامیٛ، یاگەگیرو نامیٛ، یاوەرنامیٛ، یاوەرکەردەوەی(کوڕێ، کوڕیە، کوڕەی، کوڕێو، کناچێ: کناچیە، کناچەی، کناچێوە، منێ، منێو،  وەختێ: وەختیە، وەختەی، وەختێو، وەختێوە، جارێ: جاریە: جارەی،جارێو: جارێوە).

د. ناجح گوڵپی