ئەنداموو دەسەو ڕاوەبەریی کەجەکەی "مستەفا قەرەسوو" واتش، کە کۊشیای گەلوو کورڎی ئەنجاموو ورچنیاکا یەکلایی کەرۊوە و واتش، "ئازاڎی و دیموکراتی تورکیانە چەسپنۊ، ئانەیچ بە هێزوو هامپەیمانی ڕەنجی و ئازاڎی بۊ".
ئەنداموو دەستەو ڕاوەبەریی کەجەکەی "مستەفا قەرەسوو" جە میانوو "بەرنامەی تایبەت"وو کەناڵوو تەلەڤزوێنوو مەدیا خەبەر-ینە ورسەنگنایش پەی پەرسە گەرمەکاو ڕۊی کەرد. قەرەسوو سەرنجەش کێشنا ڕاکێشا پەی سەروو ورچنیاییەکاو تورکیای و دەستنیشانش کرد، کە کۊشیای گەلوو کورڎی ئەنجامەکاو ورچنیەی یەکلایی کەرۊوە.
ورسەنگنایەکاو قەرەسووی چینێنێ:
ئەرڎۊغان مەزانۊ چێش ماچۊ
فرەتەرین هجوومێشا کەردۍ سەر و سووکایەتیشا پەنە کەردۍ. مردێوە ڕووەو دەوڵەتینە، تاوان،... هەلومەرجەکۍ گونجیۍ بیێنۍ گێرا گرڎشا گێرتێنی،بڕۍ لایێوە هجوومشا کەرد سەرشا، دێشا وەنە و عەزیەتشا دۍ. یانۍ چێپێسەە تەنیا چنڎ ڕوۍ دماکەوتەی نەبۍ. ئادۍ هەڵای بە خەڵکی ماچا:٢٠ ڕوێش سەرەرە نەلان، ماچا: 'ئێمە خەیمۍ مدەیمۍ، کۊنتێنەرۍ مدەیمۍ، نان مدەیمۍ، وارڎە مدەیمێ' بۍ ئانەی شەرم جە وێشا کەرا.
باسوو گەرڎەنئازاڎی کەرا، گەرڎەنئازاڎیی چێشی، ئینسان پاسە گەرڎەنئازاڎی کەرۊ؟ تۊ تاوانت کەرڎەن، مشۊم تۊ سزێکێش کێشی. ماچۊ، ئێمە گەردنئازاڎی جە یۊترینی کەرمۍ، با من جە دەسەڵاتنە مەنووە. پێسە ئانەی قۊمیایۍ بەینوو گلێرگەی و کەسێوەنە قۊمیۊ، کەسێوە مەرڎەن، یا بریندار بییەن، یان غەڵەتێوەش کەرڎەن، باسوو گەرڎەنئازاڎی و ئاشتەوایی کەرۊ. تۊ زەرەرت بە ١٣ ملوێن کەسا یاونان و یانەت کاولۍ کەردێنۍ و دلێتنە بەردێنۍ. ژمارەو ئەرەنیشتاو بڕۍ جە وڵاتەکا ١٣ ملوێن کەسێن. تۊ پێسە گلێرگەت وڕنا.
ئا پیا شەرم جە وێش مەکەرۊ، چێش ماچۊ؟ 'ئێمە مەتاومۍ مەرڎەکاما گێڵنمێوە، ئیتر مەرڎەکۍ مەردێ'، ئانا سەرنج دەیدۍ، ئا کەسە شەرم جە وێش مەکەرۊ! ئانە ماناش چێشەنە، کە بڵێی مەرڎەکۍ مەردێنێ؟ ئانۍ کە دەسەڵاتی کوتێنۍ یەک کەس نییا، دووۍ کەسۍ نییە، سەدان هەزار کەسۍ کوشیێنۍ. خاسا ئانە قسێنە، کە کریۊ؟.
ئانۍ بیۍ بایسوو مەرڎەی ئینسانەکا مسۊم چێشش سەر کریۊ؟ باسوو ئانەیش نەکەرد، جە وێش شەرم مەکەرۊ. ئێمە مەتاومۍ مەرڎەکا گێڵنمۍ.... حەر وێش مەتاویۊ بێوە. سەدان هەزار کەسۍ بۊنەو سیاسەتوو تۊوە گیانشا جەدەس دان، بێگومان ئێمە مەتاومۍ گێڵنمێشاوە، وەلێم مەتاوی بەی و ئانەیە واچی؛ ئێمە مەتاومۍ مەرڎەکا گێڵنمۍ، مشۊم ئیتر تەماشەو وێما کەرمۍ. شەرم جە وێش مەکەرۊ. ئایا مشۊم ئینسان ئاندە و هیچ بۊ؟ تۊ بییەی بایسوو ئینەی.
ماوێوە واچۍ، ئێمە خیانەتما جە ئەستەمبوڵی کەرد. ئانە چێشا؟ گرڎوو باڵەیانە فرە بەرزەکا وەختوو تۊنە وەش کریێنی. چا ڕووەوە شەرم جە وێش مەکەرۊ. ئیتر مەکەریۊ گۊش چا کەسا گیریۊ. مەزانۊ چێش ماچۊ، مەزانۊ بە چ کەلیمێوە بەرەو کۊ ملۊ. خاسا ئاد نەبۍ، کە واچێ: ئێمە مەتاومۍ مەرڎەکا گێڵنمێوە. ئیتر مەرڎەکۍ پەی وێشا مەردێنۍ، تەماشەو ئانەی کەردۍ، پێسە ئانەی تەنیا یۊ مەرڎە بۊ. وەختۍ لە گلێرگەنە کەسێۍ مرۊ ئینسان ملۊ سەرەوەشی کەرۊ. چێش وچێۊ؟ ماچا، ئینسان بۊنەو مەرڎەیۊ مەمرۊ، (یانۍ کەسەکە، یان یادوو کەسەکەی زیندەن)، چونکوم ئادۍ فرە ئێش چەشا، ەوکای پاسە وچیۊ. پەی دڵدایۊو دڵوەشکەرڎەی کەسەکا ئانە وچیۊ.خاسا ئانۍ قسێنە کە چێنە وچیۊ (ئیتر مەرڎەکۍ مەردێنێ)؟ ماناو کەلیمەکا مەزانۊ. ئاد ماچۊ، با گەرڎەنئازاڎیی جە یۊترینی کەرمۍ. ئانۍ کە پێسە قسۍ کەرا، مشۊم ئینسان تف کەرۊ دلێچەماشا. گەرڎەنئازاڎیی چێشا؟ ئینسان بە مەرڎەی مەمرۊ (ئادۍ زیندێنۍ، یادشا زیندەن). سەدان هەزار کەسۍ مەردێنۍ. سەدان هەزار کەسۍ و ملوێنان کەسۍ مەردێنۍ پەی مەنتێقە جیاوازەکاشا کەردێنی، پەوکای پێویسا چەنەپەرسایۊ چا بوومەلەرزەیە کریۊ. ئاد ور مێزۊ و ماچۊ، ئێمە فڵانە چێو کەرمۍ، ئێمە مەزانمۍ چێش کەرمۍ. ئیسە بەدماوە ئانە جە تورکیانە سەروو دەسەڵاتی بۊ مشۊم دەرس چا بوومەلەرزەیە ور گێرۊ و ئەنجامیچش بڎۊ. خاسا مشۊم بینێکۍ پێسە جارا وەشۍ کریاوە؟ کۍ ئانیشا پەی تۊ وەش کەرۊ؟ ئەو دروسش مەکەرۊ، جەڕاسینە ئاد حەر وێش بۊ حیچ کەسێوە وەشش مەکەرۊ، پەوکای مشۊم بەدڵنیاییوە چەنەش پەرسیۊوە. خەڵک ئیسەوە چەمڎاری کەرۊ. حەر کەسێوە بۊ، بیناکۍ چەنی وەشۍ کریا؟ بەقووەت وەشۍ کریا یان نا؟ ئاسنوو بینایەکا چەنی نریۊرە؟ ئیسەوەن چەمڎاریی ئانەی کەرا.
جە ئیسەوە ژووروو موهەندیسا چەمڎاریی کەرا، ژووروو تەلارسازا و موهەندیسا چەمڎاری کەرا. حەرپاسە شارەزایاو بومەلەرزەیچ چەمڎاریی کەرا. ئانە گلێرگەیچ حەر وێش چەمڎاریی کەرۊ. مشۊم ڕێکوزیایەکاو گلێرگەی مەدەنی ڕا بە مەرزنایرەی ئا نۊعە بینایا بڎا، کە با بە قەبرۍ ئینسانەکا. بەدڵنیاییوە ڕا پانەی مەدا. ماچۊ، 'من فڵان چێو کەروو'، تۊ ئەوەڵۊ لووە باجوو ئانەی دە، کە ڕووەش دێنە. بەڕاسیچ حەروەخت ئەرڎۊغان دماو مەرڎەی ئا گرڎوو خەڵکی قسۍ کەرۊ، ئینسان فرە تووڕە بۊ.
مشۊم گرڎوو گلێرگەی هۊشیارۍ با
چەمک و دیدوو ڕاوەبەریی ویێاگەیی، یانۍ دیموکراسی، یانۍ گلێرگە پەی ژیوای وێش داراو واتەی و قەراری بۊ. بە ماناو گلێرگێوە ڕێکوزیای مۍ. بە ماناو ئانەی مۍ، کە گلێرگە گرڎ چێوێنە بەشدارا. بوومەلەرزە ڕووەش دا، ئافاد ڕزگار کەرۊ، نا پاسە نییا. وەختێوە ئینسان ماچۊ ڕاوەبەریی هەرێمی و وێیاگەیی، وەختێوە قۊمیاێوە قۊمیۊ، گلێرگە وێش ڕێکش وزۊ و گلێرگە بەزووی دەست بە بەدەمۊلوای کەرۊ. هەر وێش یۊ جە گرنگتەرین وەرپەرساو ئا بوومەلەرزەیە، کە بیۍ بایسوو مەرڎەی سەدان هەزار کەسا، سیستما. ڕاوەبەریی ناوەندیین، سیستمێوەن. ئا سیستمە بییەن بایسوو مەرڎەی ئینسانەکا. حیچ دەسوەرداێوە هەرێمی نییا. ئانە جە ئەستەمبوڵۊ مۍ، ئانە جە ئەنقەرەوە مۍ، یان جە هەرێمێوە تەرۊ مۍ و ڕزگارێشا کەرۊ. ئانە زمسانا حەتا ئاندە ملا، گرڎشا مرا. بێگومان چی بوارەنە دیموکراسیی هەرێمی فرە فرە گرنگا. جە گرڎ یاگێوە دنیێنە هەرێمەکی گەشە کەرا و وەڵۍ وزیا. ئەورووپایچنە ئانە کریۊ. هەرێمی و مەنتێقەیی هەن. جە ئەمریکاو پانیشتینە هەن، چیننە هەن. جە گرڎوو دنیێنە هەن. تاکە شۊنۍ، کە هەرێمش نییا وەرکەوتوو دلێڕاسەین. بەتایبەتی ئا وڵاتۍ، کە سەروو کورڎیرە سەرڎەسۍ و زاڵێنۍ. ئادۍ جە تازەبییەیۊ دوورۍ کەوتێنێوە. ورڎە ورڎە بارودۊخێوە جیاواز جە عێراقنە پەرەش سانان و تەنانەت ئێرانیچنە بۊنەو نەریتی تاریخیوە دەسپەنەکەرڎەیۍ وچکلۍ هەنۍ. تورکیانە دژایەتیکەرەی هەرێمی و مەنتێقەیی هەن. دژایەتیی هەرێمی کەرۊ، چونکای ماچا، ئەگەر ئێمە دەسەڵات دەیمۍ هەرێمەکا ئیتر کورڎ ئیسفادەش چەنە کەرۊ. وەرو ئانەیچە دوژمنایەتیی شارەوانییەکا کەرا. ئادۍ دوژمنایەتیی شارەوانییەکاشا کەرڎەن، وەلێم ئاندەیچ دەسەڵاتشا نییا. شارەوانییەکاو تورکیای دەسەڵاتێوە وێڕاوەبەریی چانەشا نییا، وەلێم سەرباروو ئانەیچ وەروو ئانەی یۊییۍ "یەکە"ێوە هەرێمی بۍ، وەروو ئانەی کورڎ ئیسفادەش چەنە نەکەرۊ، قەیومشا سەروو گرڎیشارە سەپنا. دژایەتیی هەرێموو ویڕاوەبەرییشا کەرد. ئانە بابەتێوە گرنگا، وەروو ئانەی گرنگا، که بەگرڎین وەختێوە چێوۍ ڕووەش دا، جە وەختوو وێشنە بەهەرەوەزی بڎاشۊ، پەی ئانەین گرنگا. ئەگەر شارەوانییەکۍ ڕێکوزیۍ و ڕێکێوزیۍ کریێبا، وەختوو وێسنە یاوا و فریا گنا.
هۊشیاری و هۊشمەندیی شارەوانی گرنگا. یانۍ مشۊم گرڎوو گلێرگەی وەرپەرسۍ با وەراوەروو ئانەی کە شارەکەنە ڕووە مدۊ. ئادۍ جە هەوا، جە ئاوۍ و جە سەوزایی وەرپەرسۍ با. هەگەرەکووم بوومەلەرزێوە گنۊ هەنگامە منیا، یان بە پاو ئانەی ڕووەش دێنە جووڵیاوە. هۊشمەندیی شاری ئانەیە کەرۊ.
وەروو ئانەی وەڵێوستەی و گەشەپەنەدای هەرێمی فرە گرنگا. گلێرگە خاوەن قسۍ و واتەین. من وەڵتەر ئانەم جە چنڎ مەنتێقێوەنە بەکار ئارڎەن. بەڕاسی ئانە وتێوە فرە گرنگا: 'دەس مزانۊ کۊگەی ورنۊ'. چا ڕووەوە شار یۊن. کۍ خاستەر مزانۊ ، کە داواو شاری چێشا؟ خەڵکوو مەنتێقەکەی، هەرێمەکەی مزانا، حوکومەتی وێیاگەیی و هەرێمی مزانۊ. چێگەوە کەوتەی بوومەلەرزەکەی، ئا ئێشە بەرش وست، کە یاوینەی و عەقڵیەتوو ناوەندگەرایی دەسەڵاتی چنڎ زەرەرش بە گلێرگەی یاونان. ئایا زەرەر چینەی گەورەتەر هەن؟ ئێمە پی شێوە یاوایمێنە. جە بەخاکئسپارای سەدان هەزار کەسانە پەیما بەر کەوت، کە ڕاوەبەریی ناوەندی خراپا، ڕاوەبەریی هەرێمی خاسا. چێگەوە پێویسا گلێرگە ئی ڕاسییە وینۊ و جە دژوو ئا تەعرە مامەڵەیەو ڕاوەبەریی ناوەندی مرڎۊوە.
تورکیا چێولای حوکمەتی ناوەندی نییا، حوکمەتوو تەنیا پیێوەن. پێسە هیتلەری. جە ئەنجاموو سیستمێوە چانەینە ئا کۊکوشییە قورسۍ کریا. چی بوارەنە ڕاوەبەریی هەرێمی، وێڕاوەبەریی هەرێمی و دیموکراسیی هەرێمی فرە گرنگنێنۍ. ئینۍ سەروو چە بنەمۍ و چوارچوێوەنێ؟ سەروو بنەماو گلیرگێوە ڕێکوزیان. پێویسا گەلاو شارەکەی وێشان ڕێکۍ وزا، چونکای پێویسییشا بە ڕێکوستەی کۊنفیدراڵیزمی دیموکراتیکی هەن. ئەگەر ئەرک و دەسەڵاتوو شارەوانییەکا زیادتەرۍ کریا بەدڵنیاییوە خاستەر گلێرگەی ڕێک وزا. ئێسەتۍ دنیانە، جە ئەورووپانە چانەنە، پێویسشا بە وێڕاوەبەریی هەرێمی هەن. شارەوانیەکۍ فرەو چێوا کەرا. ئێساتۍ پێویسا ئێمە یاومۍ ئا دۊخی.
سەبەبوو ئا ئازارا چارەسەرنەکرڎەی کێشەو کورڎین
مشۊم گرڎوو گلێرگەی ئینەی وینا. من سەرنجەش وزوو سەر. سەبەبۍ، کە بی بایسوو ئا گرڎوو ئازارا و چارەسەرنەکرڎەی پەرسەو کورڎی، دوژمنایەتیکەرڎەیشا وەراوەر بە کورڎی. بۊنەو دژایەتیکەرڎەیشا وەراوەر بە کورڎی دژوو ئا بەهەرێمکەرڎەینۍ. سیستمێوە، کە جە ئەنجاموو دژەکورڎبییەینە مەرزیارە، ئیساتۍ ڕاش پەی مەرڎەی سەدان هەزار کەسا کەرڎۊ. پێویسا چی ڕوۊ گرڎوو هێزە دیموکراسیوازەکاو گرڎوو گلێرگەی و وڵاتپارێزاو تورکیای ئی دۊخەیە گوزەرنا. دوژمنایەتیکەرڎەی کورڎا تورکیانە گرڎ چێوۍ ژەعراوی کەرۊ. ئینە بۊ بایسوو خراپ وەڵیکەوتەی. وەروو ئانەی مشۊم گرڎ کەس ئینەی وینۊ. قورسا بەبۍ چارەسەرکەرڎەی مشکیلەو کورڎی و گوزەرنای دوژمنایەتیی وەراوەر بە کورڎی ئی قۊرتۍ چارەسەرۍ کریا، چونکوم ئەگەر وچیۊ مشۊم هەرێم کەمۍ گنۊ وەڵۍ، ئانە دەمودەس ڕووە مەدۊ، چونکای ماچا، ئیسفادەش پەی کورڎی و پەی عەلەوییەکا بۊ، ماچا، قازانجش پەی عەرەبی و ناڕەزایەتیش دژنە بەر وزا. مشۊم چی ڕووەوە ئەزموونێوە چینە چی بوومەلەرزەیە ور گیریۊ.
کورڎستاننە یاواینەی گلێرگەی ڕێکوزیای و هامپەشتی وەش بییەن
دماو بوومەلەرزەکەی کاردایۊو گلێرگەو کورڎسانی گرنگ بییەن. ئینەیچ بڕێوەش پەی ئانەی گێڵۊوە. جە ئەنجاموو کۊشای ئێمەنە ئەنەیاوایۍ کۊمەڵایەتی وەش بییەن. کولتووری کۊمەڵایەتی سەرەش ور دان. ئەنەیاوای کۊمەڵایەتی بە ماناو کولتووری کۊمەڵایەتی و گلێرگەی هامبەشی مۍ. گلێرگە تەنیا بە یۊگێرتەیی هەن. ئا شۊنۍ کۊمەڵایەتیبییەیش چەنەن چا یۊگێرتەیی و هامسۊزییچ هەن. یاگۍ کەسپەرسی بۊ، یاگێنە عەقڵییەتوو سەرمایەداری گەشە کەرۊ یۊگێرتەیی نییا. چێوە کۊشیای و خەباتی ئایدۊلۊژیما، فاڕیایەکاو گلێرگەی کورڎی، ئا نەریتە کۊمەڵایەتییەو گلێرگەی کورڎی، کە بە درێژایی تریخی تا ئیساتۍ هەن، ئەنەیاواینەیما جە ئایدیۊلۊژیای ڕێکوستەی گلێرگەی، ئەنەیاواینەیما، ڕاسیی گلێرگێوە ڕێکوزیای جە کورڎساننە و گلێرگێوە ڕێکوزیای یۊگێرتەش وەش کەرد. ئادیچ بەزووی دەستبەکارۍ بیۍ. بەزووی لووۍ پەی سەمسوری، مەرەشی و مەلەتی جە وەرنیشتوو فوراتینە. ئانۍ نزیکتەرینوو شۊنەکا بێنۍ. لووۍ پەی دیلۊکی و بەڕاسی هەوڵێشا دۍ چارەسەرێوە پەی ئازارەکاو گلێرگەی وێزاوە. هەوڵیاندا چارەسەرێک بۊ بێدەسەڵاتیی گلێرگە بڎۊزنەوە. بەڕاسی یۊگێرتەیۍ گرنگ ڕووەش دا. ئینە فرە گرنگا. پەی تورکیایچ فرە گرنگا. بەڕاسی دلۍ گەلاو تورکیاینە یۊگێرتەیی و هامدەنگیێوە گرنگ وەس بییەن، پەشتیوانیێوە گرنگ و وەرەچەم وەش بییەن. چا یاگێنە، کە ئەنەیاوایۍ کۊمەڵایەتی بۍ، زوو دەسشا بە هەوڵەکاشا کەرد و چا شۊنێنە ئەنەیاوای کۊمەڵایەتی بۊ، یۊگێرتەی و پێوەبییەیچ بەزوویی پەرەش سانا. یۊ چانیشا جەمخانەکۍ بێنۍ. حەر وێش جە گلێرگەی عەلەوینە گلێرگەییبییەی هەن. گلێرگەی عەلەوی دەوڵەتشا نەدی. ڕاسییەکە ئانەن بە درێژایی تاریخی جە گلێرگێوە کۊمیناڵنە ژیوان.
