مسەفا قەرەسوو بەشداری بەرنامێوە تایبەتی مەدیاخەبەر تیڤییش کەرڎو گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی، ئا جەنگەی جە هەرێمەکاو پارێزنای مەدیاینە ئینا ئارانە، هرووژمە ئەرەگیریەکۍ، پەیماننامەکۍ ئی دماییەو بەینو ئەنقەرەی و بەغڎایش هۊرسەنگنۍ.

چەمپنەکۆتەکەو ئەنداموو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی مسەفا قەرەسووی پی جۆرەنە:

گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی بەردەواما. ئەرەکۆشای و چالاکییەکۍ جە ۋەرا ۋەرو گۆشەگیریینە زیاتەرۍ مبا. شمە ئاستی هەنوکەیی چنی هۊرمسەنگندۍ؟

وەڵۍ ئانەینە گۆشەگیری سەرو ڕابەر ئاپۊی هۆرسەنگنمۍ، ئینایمۍ ٤٠ـەمین ساڵوەگەڕو هەڵمەتەو ١٥و ئابینە جەژنەو ژیۋایۆ ١٥و ئابی جە ڕابەر ئاپۆی پێرۆزە مکەرو. جە تەمامو جەنگەوانا و گەلی وڵاتپارێزنیما پێرۆزە مکەرو. گۆشەگیری سەرو ڕابەر ئاپۆی فرە قورسا و بەردەواما. ڕووانی ۋییەرڎەنە هەڤاڵاما هۊرشا سەنگنا. گۆشەگیری سەرەڕاو ئانەی بەردەوامیش هەن، جەنگێوە تایبەتیچ ڕاوەبەرمکەرا و گوایە ماچا ' چەمپنەکۊتەی مکریۆ، بەڵام تەڤگەرو ئێمە گەرەکش نیا'. حەفتە و مانگ نیا و عەیامێوەن گۆشەگیری بەردەواما. چی نمازدۍ چەمپنەکۆتەی چنی پارێزنەراش و بنەیانەکەیش ئەنجام بڎۆ؟ جە ئیساتێنە پروپاگەندەی چیمنە مکەرۆ. بێگومان هیچ کەسێ باوەڕشا پنە نمەکەرۆ. گرڎوو دنیۍ مزانۆ جە مژارو ڕابەر ئاپۆینە چن هەستیارێنمۍ. هەرپاسە جە سەرانسەرو دنیێنە هیج جمیەرێوەتەر نمەوینی کە چی ئاستەنە  پېسە ئێمە خاوەنداری جە رابەرەکەیش بکەرۆ. رابەر ئاپۆ ٢٦ ساڵېن دیل کریان، بەڵام جمیەرەکەما، ڕاوەبەرایەتیما، گەلەکەما تا سەر خاوەنداری جە رابەر ئاپۆی مکەرا، جە چوارچێوەو ئایدۆلۆژیا و سیاسەتو رێابەر ئاپۆینە ئەرەکۊشای مکەرا. هەرپۊکەی واتەی ئانەی کە ' جە بەینو رابەر ئاپۆی و گەلەکەیمانە و جمیەرەکەیمانە کێشە هەن، جمیەرەکەما گەرەکش نیا دیڎار چنی ڕابەر ئاپۆی ئەنجام بڎریۆ' دروێوە شاخدارەنە، پڕوپاگەڼێوە سیاوا. رابەر ئاپۆ ئینا گۆشەگیریێوە دژوارەنە. جە ۋەرا ۋەرو ئانەینە بێگومان خاوەنداری گۆرە هەن. خاوەنداری جە رابەر ئاپۆی جە جمیەرەکەیما، جە گەلوو کوردیچ ۋییەرڎەن، فاڕیانۆ پەی پەرسوو تەمامو گەلا جیهانی. ٦٩ براوۍ خەڵاتو نۆبڵی پەی ئازاڎیی رابەر ئاپۆی ئیمزاشا کەردێنە، نامەشا پەی رێکوزیا و ئەرەمەرزیا مېیاننەتەوەییەکا و حکومەتو تورکیای کیاستەن. ئانە نیشانەش مڎۆ کە پەرسوو داواکەردەی ئازاڎیی رابەر ئاپۆی بیەن بە مژارو گرڎوو مرۆڤایەتی.

ئا گۆشەگیریە بە شێوێوە هەڕەمەکی ڕاوەبەرمکریۆ، هیچ بنەما و پاڵپەشتیێوە یاساییش نییا. بە شێوێوە ئاشکرا ئینەی ماچا؛ کاتێ ئێمە ڕا بە دیڎارەکەی بڎەیمۍ، قسێوە بکەرۆ، کاریگەری مکەرۆ سەرو گلېرگەی، کاریگەری مکەرۆ سەرو سیاسەتی. بە قسێوە ئاڎیی سیاسەتو قڕکەردەی جە تورکیانە زەرەرش لا یاوۆ، رسوا مبۆ، ۋەرو ئانەینە نمازا دیڎار بکریۆ. هیچ مەڵامەتۍ تەر نیا. ئانەیچ بە ڕاو  شێوازی جیاجیا ماچا. ماوۍ چێوەڵتەر زاناما شاندێوە دەوڵەتو تورکی جە ئەوروپانە دیڎارش ئەنجامدان، چا دیڎارەنە ئەرەیاۋنانش کە مەڵامەتو ڕاگێرتەی جە دیڎاری ئانەنە کە رابەر ئاپۆ سەرنجو ۋێش وزۆ ڕووە، پەیام بە گلېرگەی و گەلی میاونۆ، هەرپۆکەی ڕا نمەڎەیمۍ دیڎار ئەنجام بڎریۆ. ئانەشا بە ئاشکرا واتەبۍ. دڎانشا نیابۍ پۆرە. حەقەتینەکەیچ هەر ئینەنە. چی مەگەر چێوۍ پا جۆرە مبۆ؟ چڼین ساڵێن زیڼانیێوە سیاسی، دیلێوە نمەتاوۆ دیڎار ئەنجام بڎۆ، ڕا جە دیڎارو ئاڎیی مگیریۆ و ئانە بە تەمامی هەڵوێسێوە هەڕەمەکیا. هیچ پاساوۍ هۊر نمەگێرۆ. بێگومان جە ۋەرا ۋەرو ئانەینە ئەرەکۊشای مکریۆ. بە دڵنیایۆ گەلەکەیچما و مرۆڤایەتیچ دەسبەردارۍ ئەرەکۊشای پەی ئازاڎیی رابەر ئاپۆی نمەبا و هەنگامە پەی وەڵۍ منیا. متاومۍ ئانەی واچمۍ کە دەوڵەتو تورکی فرە رسوا بیەن. چونکی پەنا پەی جەنگی تایبەتی مبەرۆ. ئیساتۍ ئەگەر مۍ و بە پڕۆپاگەندەی سیاو ماچۆ ' جە ماوێوە کەمەنە دیڎار ئەنجام مڎریۆ، بەڵام جمیەر ڕا نمەڎۆ ' یەکجار تەنگەتاو بیەن، ئانە بەرش وزۆ کە فرە تەنگەتاو بیەن. ۋەرو ئانەی ئی جۆرە درووا مکەرۆ  کە کەس بڕواش پنە مەکەرۆ. چڼین ساڵێن چی تۆ ڕا نمەڎەی پارێزنەرۍ و بنەیانەکەش دیڎارش چنی ئەنجام بڎا، دماتەریچ پی جۆرە دروۍ مکەری. ئانە حەتینەو دەوڵەتو تورکین، دەوڵەتو تورکی بە تەمامی دەوڵەتێوە جەنگی تایبەتیا، جە ۋەرا ۋەرو کوردانە هیچ سیاسەتێوەش بە پاو یاسا، سیاسەتی ئاسای و ئەخلاقی نییا. گرڎوو سیاسەتەکاش ۋەرا ۋەر بە کوردا سیاسەتوو جەنگی تایبەتیا. جەنگوو هۊرخەڵەتنای گلێرگەین. جەنگ دژوو کوردا سەرو ئا بنەمایۍ ڕاوەبەرمکەرۆ.

کاتێک مژارەکە مبۆ بە کورد، ئیتر مشۆم بڕوا بە هیچ چێوۍ دەوڵەتو تورکی نەکەردۍ. مشۆم گلێرگە، سیاسەتمەدارا، جیهان بڕواشا پنەنەکەرا. مشۆم ئانە بزانیۆ. ئانەی لایەزال گۆرە مبۆ ئەرەکۊشاین پەی ئازاڎیی رابەر ئاپۆی. چی مژارەنە دەوڵەتو تورکی رسوا مبۆ. بە گۆشەگیری و جەنگی دەرونی سەرو رابەر ئاپۆی ئاشکرا بیەن کە دەوڵەتو تورکی و دەسەڵاتداریەکەش تا چ حەدێوە فاشیستا. ۋێش جە ۋێشەنە ژمارێوە فرە نویسەرۍ و رۆشنۋیرۍ جە جیهانەنە خاوەندارییشا جە رابەر ئاپۆی کەردەن و داوا مکەرا ئازاڎ بکریۆ. ئەرەیاۋناش کە خاوەنداری جە رابەر ئاپۆی خاوەندارییا جە ئازادیی و دیموکراسی جە جیهانەنە. ئینە حەقەتینا. ئانە هەنگام بە هەنگام تەماموو دنیێرە وەڵا مبۆوە. ۋەرو ئانەی ئەندێشەکۍ رابەر ئاپۆی تەنیا عیلاقەشا بە گەلوو کورڎی و گەلا ۋەرکۊتوو دلېڕاسەیۆ نییا. عیلاقەشا بە گرڎوو مرۆڤایەتیۆ هەن. جە کاتێنە کە مۆدێرنیتەی سەرمایەداری جیهانی بەرەو ڕێزایرە و وڕای مبەرۆ، ئەندێشەکۍ رابەر ئاپۆی رەچەتەو رزگارییا. بانگەوازا پەی رزگاری. جگە جە پەشت بەستەی بە پاڕادایم و هۊرسەنگنایەکا رابەر ئاپۆی مرۆڤایەتی نمەتاوۊ چا وڕای مۆدێرنیتەی سەرمایەداریە رزگارش بۆ. هەرپۊکەی ۋەرو ئانەی مرۆڤایەتی ئەرەکۊشای ئازاڎیی رابەر ئاپۆی پېسە ئەرەکۊشای ئازاڎیی و رزگاری ۋێش موینۆ و پۆل پۆل ئا خاوەندارییە جە رابەر ئاپۆی بەردەواما.

ئینایمۍ ٤٠ـەمین ساڵوەگەڕو هەڵمەتەو ١٥و ئابینە. جەژنەو ژیۋایۆی جە کورڎەسان و فرەو شۆنا جیهانینە پیرۆزە مکریۆ. جە چڼین ڕووانگێوە هۊرسەنگنایش پەی کریا. گەرەکما پرسیارەکێم جەبارەو ئاژەو زیڼانیەکاوە بۆ. شمە چا کاتەنە جە زیڼانو ئامەدینە بێندۍ. هەڵمەتەو ١٥و ئابی بە چ شێوێوە کاریگەریش سەرو زیڼانیا وەشکەرد؟

وەڵۍ جوابدایۆ پرسیارەکێت، فەرماندەو هەڵمەتەو ١٥و ئابی، هەمڕا عەگیدی بە حورمەتۆ یاڎمکەرووە. بەڕاسی هەمڕا عەگید سەرمەشقوو ئی هەنگامۍ بۍ، ڕۆحش گېڵناوە پەی قۆناغەکەی. هەرپاسە گەشمەرڎا مانگەو ئابی هەمڕایا ئەردال، حسێن ماهیر، زەکی شەنگالی و ئاتاکان ماهیری بە حورمەتۆ یاڎشا مکەرووە. بێگومان جە مانگەو ئابینە بە هەزاران گەشمەرڎێما هەنۍ، جە کەسایەتی ئا هەمڕایانە یاڎوو گرڎوو گەشمەرڎا مکەرووە. ماوۍ چێوەڵتەر، ناوەندو پارێزناو گەلی ئەرەیاۋناش، کە هەمڕایا ئالان ملازگر و بەروار دێرسیمە گەشمەرڎۍ بیێنۍ، بە ڕێزۆ ئاڎیشایچ یاڎ مکەرووە. بێگومان سەرو ڕاو هەمڕا عەگیدی هەنگامەو ئەرەکۊشایشا درێژە پنەدا، پەی سەروستەی هەڵمەتەو ١٥و ئابی دلۍ ئاژێوە سەختینە ئەرەکۊشایشا کەرد، بەتایبەتی چی چن ساڵەو دماینە هەڤاڵەکێما دلۍ ئاژێوە فرە سەختینە ئەرەکۊشای مکەرا و جە ۋەرا ۋەرو دژمنینە جەنگ مکەرا، بەڕاسی جەنگکەردەی چا ئاژەنە فرە بەقیمەتا. ئا هەڤاڵۍ ئیرادە و قەرارداری سەروستەو هەڵمەتەو ١٥و ئابیشا نیشانەو گرڎ کەسێ دا. شەهادەتو ئا هەڤاڵا هێڵۊو ئەرەکۊشای ڕۆشن مکەرۆوە و نیشانەو گرڎ کەسێش مڎۆ. پاسە مکەرا کە ئەرەکۊشای سەرەمڕە بەردەوام بۆ.

کاتێ هەڵمەتو ١٥و ئابی ئەنجامدریا ئێمە زیڼانەنە بێنمۍ. چا کاتەنە فشارەکۍ سەرو زیڼانیەکا بڕۍ سوکۍ بیێبێنۍ، جە ئاکاموو مڎرامانەکانە دماین مڎرامان جە  کانوونوو یووەم و ١٩٨٤ ینە بۍ، فشارەکێش سەرو زیڼانیەکا کەم کەردێبێنۍ. بێگومان چێگەنە پەنەوازا ئانەی واچمۍ، کاتێ ئێمە جە مڎرامانوو کانوونوو یوەم و ١٩٨٤ینە بێنمۍ بنەیانەکێما سەرشا ۋنەدایمۍ. باسوو ئانەیشا کەرد کە هەڤاڵەکۍ ئامێنۍ بۆتان، ئاماڎەکاریسا کەردەن پەی دەسپنەکەردەو ئەرەکۊشای گەریلایی. چا کاتەنە ئێمە مڎرامانەنە بێنمۍ، پاسە حاڵی بیا کە پەی پنەداو مۆڕاڵی پاسشا بە ئێمە واتەبۆ، پەی چن مانگێ ئینەم بە کەسی نەوات. دماتەر بە تەنیا پەی هەڤاڵێوەم باسکەرد. کاتێ هەڵمەتەو ١٩٨٤ ئەنجامدریا، هەڤاڵا مەراقوو ئانەیشا بۍ کە مشۆم کێ کەردەبۆش. باسوخواسۍ پی جۆرە کریۍ. ۋەروو ئانەی جە ڕۆچۍ مەرڎی گۊرۍ ساڵەو ١٩٨٤ینە بنەیانێوە زانیاریێوەش دابێنا پنە، واتم هەڤاڵا ئێمەنۍ، ئاماڎەکاریشا کەردەبۍ. واتم چالاکی ئاڎیشان. ژنەوییەبێم کە تەڤگەرما ئاماڎەکاری مکەرۆ، گەرەکشا گروپەکاش کۆبکەرۆوە و ئەرەکۊشۆنە. پەیوەندییما چنی بەری فرە کەم بۍ. جە ئاخرو ساڵەو ١٩٨٣ێنە بۍ زانیاریێوە پی جۆرەما هۆرگێرت. زانیاریما هۆرگێرت کە هەڤاڵەکێما ئینۍ ئاماڎەکارینە، گفتوگۆو گەریلایەتیی مکریۆ. بەشێوە جە کتێب و 'کێشەکاو کورڎەسانی و ڕاکۍ چارەسەری'ما لاوە بۍ. گرڎ نەبۍ. وەختۍ یۆ جە هەڤاڵا جە زیڼانو خارپێتیوە فاڕیابێوە پەی زیڼانو ئامەدی ئاردەبێش. هەوڵمادا بڕۍ چێوێش بیاومێنە. پەیوەندیما بە جبەریۆ فرە کەم بۍ. بێگومان هەڵمەتەو ١٥و ئابی کاریگەریێوە فرە گۆرەش دەرو زیڼانیا وەشکەرد. پېسە ئانەی بۍ بارێوە گران سەرو شانا هەڤاڵاوە لاشیەبۆ. گرڎوو ئا ئەشکەنجا تا ئا ڕووە دریێبێنۍ، بە هەڵمەتەو ١٥و ئابی ماناو ۋێشا هۊرگێرت. پی جۆرە هەڵمەتەو ١٥و ئابی کاریگەریێوە گۆرەش سەرو زیڼانیا وەشکەرد. مڎرامان بۍ، بەڵام ۋەرو ئانەی فشارێوە قورس بۍ، هەست بە کاریگەری ئا فشارەیە کریۍ. بەڵام بە هەڵمەتەو ١٥و ئابی ئینە بەتەمامی لا شی. جە مڎرامانو ١٤و تەمموزینە تا ئاستێوە فرەیچ لابریابۍ، پۊکەی باوەڕداری بە ئەرەکۊسای واوەی قەوەتتەر بیۆ. ژیۋگێوە تازە بۍ هەم پەی ڕێکوستەی زیڼانیا و هەم پەی مڎرامانی، پۊکەی چنی ١٥و ئابی پڕاوە پەی قۆناغێوە تازەی. بەڕاسی فەرحانیێبۍ جە دڵوو گرڎ کەسێنە. مۆراڵ هۆرگێرۍ. دیشا مڎرامان مکریۆ، ئینە فرە گرنگ بۍ. بێگومان ١٥و ئابی دەورو زیڼانیش فاڕا. ۋەرو ئانەی مڎرامانوو زیڼانیا جە کاتێنە بۍ کە ئەرەکۊشای نەبۍ، جە مابەینو ساڵەکا ١٩٨٠ و ١٩٨٤ینە بی بە سردێوە. ساڵەو ١٩٨٠ینە کودەتای سەروازی بۍ، تەڤگەرما کیشیابێوە. یانی چا قۆناغێنە مڎرامانوو زیڼانیا ئا بۆشاییەشە پەڕکەردۆ. جە سەیەو مڎرامانوو ڕۆچۍ مەردەی ١٤و تەمموزینە بی بە سردێوە فرە گرنگ، کاریگەریۍ فرەش وەشکەرد. بێگومان ئی مڎرامانە کاریگەریش سەرو دەسپنەکەردەو هەڵمەتەو ١٥و ئابی وەش کەرد. یۆ جە دەسکۊتە گرنگەکا ١٥و ئابی سەرو زیڼانیا ئانەبۍ کە سیاسەتەکۍ دەوڵەتیش سەرو زیڼانیا ماڕا. دەوڵەتو تورکی گەرەکش بۍ زیڼانیەکۍ تەسلیمۍ با و دماتەر سەرمەشقا ئا مڎرامانیە جە قەنارە بڎۆ. ئامانجش ئینە بۍ. مڎرامانوو زیڼانیا پاسشەکەرد کە تەڤگەر دلێنە نەشۆ، جە ساڵەو ١٩٨٣ێنە گەریلۍ کۊتۍ دلۍ وڵاتی، دەوڵەتو تورکی جە ساڵەو ١٩٨٣ێنە بە نامۍ 'ئۆپراسیۆنو گونەش'ی جە هەرێمەکاو پارێزنای مەدیاینە ئۆپراسیۆنێوەش کەرد، جە مېڎانوو بادینانینە. پەی ئانەی تەڤگەر سەرکوت نەبۆ، ڕابەرما پەی کۆکەردەیۆ تەڤگەری چنڎین جارۍ کۆشش کەرد، ۋەرو ئانەی ڕێکوستەکۍ گورزەشا واردێبۍ، سەرجەنۆ ئی گروپێشە کوۍ کەردۍ، دلۍ گرڎوو ڕێکوستەیەکانە تورکیانە جە قەنارەدای ئەنجام دریۍ. سزادریایا مەدەنی جە قەنارە دریێنۍ، سزادریایا دادپەروەری. جە تورکیانە ئانەی جە گرڎی زیاتەر دژوو فاشیستا چالاکی چەکڎاریش ئەنجام دابۍ، جە دژوو چەتەکا چالاکی کەرۍ، جە دژوو ستەمی و زۆرداری چالاکی کەرۍ تەڤگەرو ئێمە بۍ. وەڵۍ ١٢و ئەیلولی، جە دماو ١٩٨٣ ێوە پەی ئەوەڵجاری جە کەشەکا کوڕڎەسانینە بە گروپی دەیان کەسی بە چەکی گۆرۆ جموجوڵشا بۍ. نەک بە دەمانچۆ، بە چەکی قورسۆ گێڵێنۍ. چا وەختەنە ئێم١ بۍ، کڵاشینکۆفە بۍ یان جی٣ بۆ. یانی پی چەکاوە جە کەشەکانە گێڵێڼۍ، جە ۋەرا ۋەرو سوپای و جەندرمەینە جەنگ کریۍ. جەندرمۍ کوشیێنۍ. هەرپاسە چا سەردەمەنە تەڤگەرما جە ۋەرا ۋەرو پۆلیسی ئەشکەنجەدەرینە چڼین چالاکیێش کەردۍ. بەپوختی وەڵۍ ١٢و ئەیلولینە تەڤگەرو ئێمە بۍ چڼین چالاکیێش کەردۍ. بەڵام ڕێکوستۍ جیاوازۍ دریێنۍ قەنارە. نەتاواشا دلۍ ئێمەنە کەسی جە قەنارە بڎا. ۋەرو ئینەی بۍ نەتاواشا بکەراش. ۋەرو ئانەی ڕێکوستەیما ۋێش ڕاگێرت و دماتەریچ هەڵمەتەو ١٥و ئابی ئەنجامدریا، جە قەنارەدای دەرەنجامێوە پێچەوانە چنی ۋێش ئارۍ. کاتێ کە جە قەنارەدای بیۍ، ئەرەکۊشای قەوەتتەر بۍ و گەلی زیاتەر توڕە کەرۍ. هەرپۊکەی دلۍ گرڎوو ڕێکوستەکانە خەڵکی جە قەنارە دۍ، بەڵام دلۍ ڕێکوستەو ئێمەنە نەکریا. مەڵامەتەکەیچش ئانەبۍ کە ئێمە سەرکوت نەکریایمۍ. جە ئەرەکۊشاینە بێنمۍ و هەڵمەتەو ١٥و ئابی ئەنجامدریا. ۋەرو ئینەیچ بۍ ١٥و ئابی بی بە ڕێگریێوە جە ۋەرا ۋەرو جە قەنارەداینە، وە فشارو سەرو زیڼانیکایچ پێسە وەڵتەری نەتاوێنۍ ئەنجامش بڎا. گەر فشارشا سەرو زیڼانیا کەردەبیۍ چێش ڕووە دۍ؟ هەرۋێش جە ئاژێوە چامنەنە کە تەڤگەر ئاڼنە ئەرەکۊشۍ ئیتر فشار سەرو زیڼانیا هیچ کاریگەریێوەش نەبۍ. پۊکەی ١٥و ئابی کاریگەریێوە فرەش سەرو زیڼانیا وەش کەرد. بەڕاسی مۆراڵێوە فرەما چنە هۊرگێرت. چنی ۋێش هەنگامەکێش فاڕایمۍ. هەنگامەو ئا هەڤاڵاشە فاڕا کە ئاڼنە ئەشکەنجە و فشارشا دیەبۍ. پۊکەی ١٥و ئابی کاریگەریێوە فرەش سەرو زیڼانیا وەشکەرد.

ڕابەر ئاپۆ هەڵمەتەو ١٥و ئابی بە ڕێنیسانسوو کوردی مشناسۆ، هەڵمەتەو ١٥و ئابی چە کاریگەرییوەش سەروو چالاکییە کولتوورییەکاو کوردسانی بییەن،  بەتایبەتی وەختێوە فشار فرە بییەن؟ پەی پارێزنای ئی کاریگەرییە چە نۆعە هەڵوێستێو بگێریۆرەوەر؟

کولتوور و هونەر سەرچەمەی بنەڕەتی ژیواینێ پە هەر گەلێوە، پەی گلێرگەی، ئەگەر گلێرگێوە کولتوور و هونەر و ئەدەبش نەبۆ، بەرەو مەردەی ملۆ، وەڵێ ١٥و ئابینە کەردقەراخوو مەردەینە بێ ئیرادەو ژیوایش نەمەنەبێ، کورد گلێرگێوە چانەینە ژیوێ کو فرە کەم هومێدش بە ژیوای مەنەبێ، گلێرگێوە چانەنە هونەر و ئەدەب نمەمەنۆ. هونەر و ئەدەبیات هەست، سۆز و هومێد مخولقنۆ. باوڕبییە بە ئایندەی وەڵێواینای ئایندەی هونەر و ئەدەبیات مخولقنۆ،گلێرگەنە ئەگەر دینامیزمو ژیوای بۆ، هونەر و ئەدەب گەشە مکەرۆ. بەڵام وەڵێ ساڵەو 1984 هەست، هومێدوو گلێرگەی جگە جە هەستی ڕوانەی هیچ هەستێوە تەر نەبێ پەی ژیوای گرد چیوێ فاڕیا پەی گلێرگێوە کە جگە جە هەستی ڕوانەی هیچ هەستێوە تەرش نەبێ بە ژیوای و ئایندەی، ١٥و ئابی هەستێوە فرە گرنگش چۆوە کەوتۆ. پی هەنگامێ کوردیوە کە هومێدش نەمەنەبێ واوەی گەشوین بیۆ. پەوکای ڕابەر ئاپۆ سەرەمڕ واچێ هومێد جە گرد چیوێوە تەری گرنگتەرا، پەندێوە یابانییە هەنە ماچۆ:" هەرکەس یانەکەیش جەدەس بدۆ چیوێ جەدەس مدۆ، هەرکەس هومێد جەدەس بدۆ، گرد چێوێ جەدەس مدۆ، ڕاسینە کورد هومێدش جەدەس دابێ، پەوکای ١٥و ئابی خولقنەروو هومێدی بێ، هەستێوە تازەش خولقنا چنی باوڕێوە بە ئایندەی.  

گلێرگە ئاماوە وێشەرە، کورد واوەی وێش وێستۆ، گلێرگەی کوردی چانەیە یاوێنە، کە نەتوەوێوەن و  متاویۆ ئازاد بکریۆ بە ڕێبازێوی دیموکراتیک، هومێد بە ئایندەی بخولقنۆ، پەوکای کاریگەریی ١٥و ئابی جە ڕووەو هەست و هومێدیوە فر خاس یاگێش گێرتە. لاێوە گەل بە هونەر ئەدەب و کولتوور بنیات منیۆ، پەنەوازیی بە هومێدی هەن پەی گەشەکەردەی هونەری و ئەدەب و کولتووری. چینی تازە دلێ گلێرگەینە پەنەوازییش بە فاڕیای بێ، ئا هەست و جۆشە پەنەوازییش بە فاڕیای و وەشکەردەی دینامیکییا. ١٥و ئابی سەبەبوو ئی فاڕیایە بێ ئیتر پەیکوای گەلی فاڕیا.

ئەدەبی ڕووسی زیاتەر وەڵێ شۆڕشینە و حەرپاسە شۆڕش پا دینامیکی و گلێرگەیوە وەش بی. ژیوایوە تازە بنیات نریا، کتێبێ گرنگێ سەروو ئی بابەتیوە هەنێ. ڕۆمانوو ئەلیکساندەر پۆشکیم "چەنی بژیوی" دماتەر بە وەرفراوانی گلێرگەنە پەرەش سانا،مچونکوم ویرۆکە و هەستی تازەش دلێ گلێرگە و ڕوسیاینە خولقنا، پەوکای فرە گرنگا کە رابەر ئاپۆ ماچۆ ١٥و ئابی ژیوایوە کوردی.

ڕابەر ئاپۆ ئاشکراش کەرد، کە چەنی هەستەکێ گلێرگەی کوردینە مەڕیێ و دلێنە شیێ، چەنی کورد جە ژیواێوە ئەخلاقی و دوور جە هومێدینە ئازیاوە. پەوکای ١٥و ئابی ئی دۆخەشە هورشاناوە، فاڕیای گەورەش خولقنا، رابەر ئاپۆ ئی پڕۆسەشە بە ڕێنیسانسوو کوردی پێناسە کەرد.ئیساتێ دەوڵەتوو تورکی پەی وەرگێرتەی چی فاڕیایە هجوومێ مکەرۆ سەروو ئەدەبی و هونەر و کولتوور و زوانی کوردی. چونکوم ئینێ کە گلێرگێوە بنیات منیا، ئانە کە مانا مدۆ بە ژیوای  هەنەرا پەوکای ئادێ هجوومێ مکەرا سەروو ئەدەبیات، زوان، سەما و موسێقای  وڕا بە کۆنسێرتەکا نمەدا. بەڵکوم ڕا پا کۆنسێرتا مدا، کە جەنگی تایبەت مکەرا.  ئێمە بەتندی ئا کردەوا شەرمەزار مکەرمێ، هونەرمەندوو کوردی پێسنە نییەن، ئادێ ماناو هونەری نمەزانا. نمەزانا بێهونەری چێشەن. ئادێ هونەری تەنیا وەختکوشتەی یان دەسوستەی زەڕی مزانا، ئایا هونەر پێسنەن؟ ئینە هونەر و هونەرپەروەریی نییەن. ئا هونەرمەندی ئی نۆعە هەرمانا مکەرا پەنەوزا واز چی هەڵوێستا بارا، ئەندا تاریخی کوردی نەفرەتەشا وەنە مکەرۆ. 

جەنگوو گەریلای بە ئوەڵ فیشەکوو هەنگامەو ١٥و ئابی دەسش پەنە کەرد، تا ئیساتێ هەزارا گەریلێ ژەنێ و پیێ فرەو یاگاو کوردسانینە مدرامان مکەرا.فەرماندەیی ناوەندوو قەراگەو پارێزنای گەلی مەردا قەرەیلان بارەو ئاستوو جەنگیوە زانیاریی گرنگش دا بە ڕای گردینی. ئایا متاودێ چێش بواچدێ سەروو ئا جەنگەیە کە بەردەواما؟ ساڵەو٤١ـەمینوو ئا هەنگامێنە چێش هەن وەردەموو ئێمەنە؟

وەلێ گرد چێوەنە سڵام وەنەو فەرماندەکاو هەپەگەی و گردوو ئا جەنگەوانا مکەروو،کە ئا کۆشیا فرەیە مکەرا و بە ڕێزۆ یادوو گردی مکەرووە، ڕاسیینە هامڕێما کۆشیاێوە فرە مکەرا، حەر کۆشیاێوەشا کارەکتەروو مدارامنی زیاتەر مخولقنا و پاسەش پنە مکەرا کە نەدۆڕیا بۆ، ئینە تەنیا مدرامانوو دە یان پەنجا کەسا نییەن. ئینە مدرامان و بەهاو گەلێوەن. ئادێ ئی کۆشیایە  جە سەختتەرین بارودۆخەنە مکەرا، پێسە گەلوو کوردی مارانە ئاستێوە جە سەختتەرین هەلومەرجەکانە مدرامان بکەرا.

ئینە فرە گرنگەن، هامڕێما ئیساتێ هەرێمەکاو پاریزنای میدیاینە تونێلەکانە و بە تیمە گێڵیارەکا جەنگ مکەرا و کۆشیایێوە تاریخی و نموونەیی مکەرا، گەلوو کوردی ئیەنەیە موینۆ، هامڕێما شایەنێ گرد نۆعە ڕێز و حورمەتێوەنێ.

وەڵێ ئانەینە باسوو مدرامانوو هەرێمەکاو پارێزنای میدیای بکەروو، چی دمایوە مدرامانێوە گەورە سەرنیشتنە کریا، جەنگێوە گران و هەمەلایەنە کریا، هامڕێ ئازیزێما دماو مدرامانیوە گەورەی گەشمەردێ بیێ، ئێمە بە ڕێزداری و پەنەزانایوە یادوو گردوو هامڕایاما مکەرمێوە، بێگومان بە کۆشیای قەراردارشا پاسە بە گلێرگەی مکەرۆ کە بە قەراری یەکلاییکەرەوە، درێژە بە کۆشیای وێشا بدا.

مڎرامان جە هەرێمەکاو پارێزنای مەدیاینە بەڕاسی وەر وەڵا بۍ. چی دماییەنە یەکینەکۍ ئاسمانی گەشمەرڎە دۆغان زناری چالاکیۍ فرە گرنگێشا کەردۍ. بە گورزەکاشا دژمنشا تووشوو شۆکی کەرد. بێگومان دژمن بە پاڵپەشتیی پەدەکەی جە زەمینۆ کە جاران هەنگام بە هەنگام ئێ وەڵۍ، بەڵام ئیساتۍ جە خاپورۆ جە ناوچەکا پەدەکەیۆ بە جاڎەی قیرەرە مۍ، جە پانیشتۆ هەرێمەکاو گەریلای  تەوقە مڎۆ و جە لایەنو پانیشتیچۆ هێزش چنە بنە وزۆ. ئیساتۍ نەک جە زاپ و مەتینا و ئاڤاشین، بەڵکم جە ڕاو پانیشتیۆ سەرو ڕاو دێرەلوکیۆ مەیا و هرووزم مکەرا سەرو گارەی. ئیساتۍ هرووژم مکەرا سەرو گرڎوو شۆنەکا وەرو گارەی. هرووژمی ئاسمانی ئەنجام مڎا، دەگایەکا سۆچنا، چۆڵێشا مکەرا. جەنگەکە جە ٣ۍ تەمموزیوە پاش وستەن قۆناغێوە تازە. جە ٣ۍ تەمموزیوە بە پاڵپەشتی پەدەکەی قۆناغێوە تازەشا دەس پنەکەردەن.

دەوڵەتو تورکی ئیساتۍ پانیشتوو کورڎەسانی پېسە هەرێموە ۋێش بەکار مارۆ، وەڵتەر جە سەرنیشتۆ ئۍ یان جە هێڵە سنوورییەکاوە ئۍ یان بە فڕۆکە و هەلیکۆپتەرۍ و فڕۆکەی جەنگیوە هەنگام بە هەنگام جەنگ کەرۍ و ئۍ. ئیساتۍ پا جۆرە نیا. ئیساتۍ گرڎ چێوۍ فاڕیان هەر جۆرە هرووژمێوە جە پانیشتۆ پەی سەرو هەرێمەکاو گەریلای جە مەتینا و زاپ و ئاڤاشینۆ ئەنجام مڎریۆ و ئا مەنتیقا تەوقە مڎۆ. جە لێوەتەرۆ، گارەش کەردەن ئامانج. حەرپاسە ئیساتۍ دەگایەکا ۋەرو گارەی سۆچنۆ.

جە حەقەتینەنە ئێر جە گرڎوو بەشەکا هەرێمەکاو پارێزنای مەدیای ۋەرمڎۆ. دارسانەکا سۆچنۆ. با گەل و جیهان ئینەی بزانا. ڕووانە دەیان جارۍ بە فڕۆکە هرووژم مکەرا سەرو هەرێمەکا. هەر هروژمێوە فڕۆکەکا بە ماناو ئێرکۊتەیۆ و سۆچنای ناوچەکەین. کورڎەسانی سۆچنا و پەدەکەیچ تەنیا تەماشە مکەرۆ. وڵاتپارێزی و عەشقشا بە وڵاتی ئاننەن، کورڎەسان مسۆچۆ با ئینە گرڎ کەسێ بزانۆش بەتایبەتی جە وەهارۆن جە ماوەو ئی شش مانگەینە، هەر جۆرە هرووژمێوە بە فڕۆکە بە ماناو ئێرکۊتەیۆن جە هەرێمەکەنە.

خواکورکیچەنە جەنگ هەن،جە گرڎ شۆنێنە جەنگ هەن. دەوڵەتو تورکی ۋێش ماچۆ گرڎ چێوۍ وزۆنە چێرو کۆنترۆڵو ۋێشۆ. ئینەیچ ماناش ئانێنە کە ئاڎ ماچۆ بە پەشتیوانی پەدەکەی ئی کاریە مکەرۆ. ماچۆ پێوەرە کۆنتڕۆڵوو گرڎوو ناوچەکەی مکەرا، ئینەیچ پا مەعنۍ مۍ کە هامشانوو پەدەکەی و عێراقی، ناوچەکا پانیستوو کورڎەسانی پېسە ناوچەکا سەروەری ۋێشا پېسە مێردینی و سێرتی، هۊرمسەنگنا، پی جۆرە قسۍ مکەرۆ. بێگومان جە ۋەرا ۋەرو ئینەینە مڎرامانێوە گۆرە ملۆڕاوە.گەریلا بە تاکتیکو تێمە گێڵیارەکا جوابو هرووژمەکا دەوڵەتو تورکی مڎاوە. چونکی تیمە گێڵیارەکۍ جە گرڎ شۆنێنە پەشتی بە مەڕەکا بەسا و گرڎ شۆنێنە هەنۍ، هەر مەڕێوە پېسەنە قەڵێوە، تیمە گێڵیارەکۍ بەردەوام ئینۍ جەنگەنە. گورزە جە هێزەکاو دژمنی مڎا. جە لێوەتەرۆ تایبەتمەندیێوەتەرو مەڕەکا ئانەنە کە سەرو مېڎانەکارە زاڵێنۍ. سەروازەکۍ نمەتاوا چا مەنتیقانە کە مەڕەکێش ئینۍ چنە نزیکۍ باوە. پی جۆرە تیمە گێڵیارەکۍ دەس بە جمای مکەرا و گورزە جە دژمنی مشانا. تەنانەت هامنێچەنە گورزەشا مڎا ۋنە.

هەرپاسە وەڵتەر جە وەختوو ۋاران ۋاراینە گورزە جە دژمنی دریۍ. ئیساتۍ ئەگەر ۋاران ۋارۆ یان نە ۋارۆ هەڤاڵەکېما جە گرڎ ئاژێوەنە دوژمنی مکەرانە ئامانج، پۊکەی جەنگ بەردەوام مبۆ. چونکی ئی مڎرامانە مڎرامانوو ئازادیی گەلوو کورڎین و مڎرامانوو مەنەی و نەمەنەی ئا گەلەینە، ئاڎۍ ماچا دلێشانە بەرمۍ، ئاڎۍ جەنگوو کۆمکوژی دژوو کوردا بەراڕاوە دڎان بە بیەو کوردیرە نمەنیا، تەنانەت دڎان بە بیەو پەدەکەیچەرە نمەنیا. ئیساتۍ ئەگەر پەیوەندیشا هەن تەنیا ۋەرو ئانەینە کە دژوو پەکەکەی بەکارشا مارۆ واتە کاتێ پەکەکە بیەیش نەمەنۆ، ئاڎێچ هەرمانەشا بە پەدەکەی نمەمەنۆ. دەسەڵاتدارا تورکی گەرەکشانە کوردی دلێنەبەرا، گەرەکشانە کورڎەسانی بکەرا بە هەرێموو وەڵابیەیۆ نەتەوەو تورکمانی. مشۆم کورد فرە بەعالی ئینیشا بزانۆ، واتە دژمنایەتی دەوڵەتو تورکی تەنیا دژوو چەپ و کوردی و سۆسیالیستەکا نییا پەی ئانەی نکۆڵی جە کوردی بکەرۆ لاشۊ مهیم نیا کورد سەر بە چ بیروباوەڕێوە و سیاسەتێوەن. ئامانجش تەسفیەکەردەی گەلوو کوردین واتە نمەبۆ کەس واچۆ؛ دەوڵەتو تورکی دژمنو فڵان کوردین بەڵکم دژمنوو گرڎوو کوردان، ئا کاتە کوردی لاوازی پەی مسڵەحەتوو ۋێش بەکار مارۆ دژ بە دلێنەبەردەو کوردی قەوەتی.

دەوڵەتی تورکی دژمنو کوردین تەنیا ۋەرو ئانەی کورڎا، ۋەرو ئانەی شناسنامەو کوردایەتیش هەن، چونکی گەرەکشا بە کولتوور و شوناسو ۋێشۆ بژیۋۆ. با گرڎ کەسۍ ئی حەقەتینا بزانۆ. با کەس ۋێش فریو نەڎۆ. پی ئامرازۆ بە دڵنیاییوە مڎرامانوو هەڤاڵاما بەردەوام مبۆ. جارێوەتەر سڵام جە مڎرامانیشا مکەرمۍ. بێگومان چێگەنە متاومۍ واچمۍ. پەنەوازا گەلەکەما زیاتەر هوشیار بۆ، ڕۆشنۋیرا، لایەنە سیاسییەکۍ زیاتەر هوشیارۍ با. پارتەکۍ سەرنیشتی و ۋەرکۊتی و پانیشتی و ۋەرنیشتی مشۆم بە هوشیارییوە نزیکۍ ئی سیاسەتا باوە. پەنەوازا خاوەنداری چی ئەرەکۊشایە بکەرا. پەنەوازا گەل، جوانا، ژەنا بە گرڎ جۆرۍ خاوەنداری چی ئەرەکۊشایە بکەرا. نمەکریۆ تەنیا تەماشەو گەریلای بکەرا. واتە نمەبۆ واچا؛ گەریلا جەنگێوە عال مکەرۆ ، مڎرامانێوە عال مکەرۆ، ئیتر کێشێوە نییا. ئی کێشە تەنیا پەیوەندیش بە گەریلایۆ نییا، بەڵکم ئینە کێشێوە فرە گۆرەن، کێشەو گرڎ کەسێن و پەنەوازا گرڎ کەسۍ چنەشەنە بەشدار بۆ و خاوەنداریش ۋنە بکەرۆ. 

چی هجوومە ئەرەگیرکارییانە  عێراق دەور مگێڵنۆ، سەرداێوە ئی دمایە ئەنقرەینە ڕێککەوتەینامەێوەش ئیمزا کەرد  و پێسە نیشانەش دا دەوریش گەورەتەر بکەرۆ، ئایا ئیساتێ حکومەتوو عێراقی گەلوو عێراقی و عێراقی موزۆ چە نۆعە تەرسێوە؟

ڕێککەوتەیەکەیشا ئیمزا کەرد، پاسە دیارا فرەتەیچ ملا، ئانێ عێراقشا یاونا پی خاڵێ جە بنەڕەتنە سیاسەتوو پەدەکەین. تورکیا و پەدەکە پێوە، ڕێککەوتەکەیشا ئیمزا کەرد، پیوە فشارشا وەنەو عێراقی کەرد، پێسە عێراقشا وست دلێوە، کەردشا بە بەشێوە جە جەنگی دژوو ئێمە. پەدەکە هەمیشە بە دەوڵەتوو تورکی واچێ با عێراقیش تلنمێ چۆوە و یەنەکەیچ، پیسە متاومێ ئامانج بەدەس بارمێ. ئیساتێنە عێراقشا وستەن دلێ جەنگەکەیوە، وەختوو ئانەیە ئامان وەراوەروو یەنەکەیچۆ ئی سیاسەتەیە بکەرا. وێش گرد کەسێوە مزانۆ پەدەکە هێزێو چینەن، پەدەکە بە پەیوەندییەکاش چەنی ئەرەگیرا و دوژمناو کەردی، گەرەکشا گردوو ڕێکوستەیە کوردییەکا  دلێنە بەرۆ و کە دژوو سیاسەتەکاشانێ، تارێخوو سیاسەتوو پەدەکەی چینەنە. چەنی یەنەکەش هەولێرەنە بەرکەرد؟ بە هامکارییی سەدامی کەردش. بە تانکێ و سەروازێ سەدامیوە کەردش. ئیساتێچەنە هەوڵێ مدۆ ئینەی بە دەسوو دەوڵەتوو تورکیوە بکەرۆش. پەدەکە دایم گەرەکش بییەن یەنەکەی بەرۆ دلێنە. دماو ئانەیە پەکەکە بی بە هێزێوە گەرەکش بێ پەکەیچ بەرۆ دلێنە، پەی ئینەیچە ڕاو دوژمنیوە مکەرۆش، بەزۆر عێراقش ئارد وەرۆ، فشار وەنەو عێراقی مکەرۆ گەر پێسە نەکەرۆ، ئانە فرەتەر هامکاریی دەوڵەتوو تورکی مکەرووپێسە زۆرش کەرد عێراقی و بەشدارش کەرد. ڕاسا فشاروو تورکیای هەن وەلێ گەر هامکاریی پەدەکەی نەبیێ پێسنە نەبێ و عێراق نەیاوێ وێگە، ئانە کە زیاتەر گەرەکشا تەڤگەر بوزیۆرە پەدەکەن. ئانە پادێش شەنگالەنە وستەرە پەدەکە بێ، ئانە کە سەرەمڕ گەرەکشا 'پارتی دیموکراتیک' بوزیۆرە هەر پەدەکەن. زانیاریی مدۆ بە دەوڵەتوو تورکی و ئادیچ فشار سەروو عێراقی مکەرۆ. پەنەوزا پێسە تەماشەو ئی ڕووەدایا بکریۆ. بەڵێ ئیساتێنە عێراق کەوتەن دلێ ئی هەرمانێوە. عێراق 'بەڵێ'ش پەی مکەرۆ. فواد حوسێنی پەدەکەیی وەزیروو بەروو عێراقی سەرۆکوو شاندەکەیا، وەزیروو دلێ پانیشتوو کوردسانی کە پەدەکەن ئەنداموو شاندەکەیا، چی وەزیروو بەری لوان؟ بەئاشکرا جە بابەتوو ' دژوو پەکەکەی چەنی جەنگێوە بکریۆ؟ پێسەو ڕاوێژکارێوەنێ ڕاوێژکارێ دەوڵەتوو عێراقینێ ، هامکاریی دەوڵەتوو تورکی مکەرا.

بەڵام پەنەوازا ئینە بوچیۆ ئیساتێ حکومەتوو عێراقی جە ڕووەو وانایۆوە و یاویننۆ و تارێخیوە لاوازا، دەوڵەتوو تورکی نمەشناسۆ، سیاسەتوو ڕوانی مکەرۆ، ئیساتێنە دەوڵەتوو تورکی سیاسەتوو سەپنای مکەرۆ، ئینەیچ بەدڵنیاییوە نییەن بەرژەوەندیی عێراقینە.

دەسەڵاتداراو ئیساتێ، سودانی و هامکارەکێش وەروو وەشکەردەی پەیوەندیی چەنی تورکیای، هەزار جارێ پەشیمانێ باوە، چانەی کە سەرەشا پەی سەپنایەکاو پەدەکەی چەمناوە.  ئاندە دەوڵەتوو تورکیشا خاس نەشناسا، وێساتەسلیموو سیاسەتوو (گێزەر-تێڵا)و دەوڵەتوو تورکی بیێ. یانێ بە پەیوەندیدای چەنی تورکیای بڕێو ژووژیاوە. ڕێککەوتەی چینە جگە جە 'ورەتەی' هیچ مانێوەش نییەنە. جە جیهانوو ئیساتێ مۆدێرنەی سەرمایەدارینە، نزیکبییەیوە جە ژیوای ڕوانەی و ماددیەتی فرە بەرزا.  دۆخوو ئیساتێ راوەبەریی عێراقی دوورا جە هۆشمەندیی تاریخی، سیاسەتی روانە مکەرا، چەنی ماتوی پەکەکەی پیسەو دوژمنی بوینی؟ یانێ ڕێکوستەێوە قەدەغەکریان، کە حەیدەر عەبادی سەرۆکوەزیران بێ و چندین وەرپەرسێ سپاسوو پەکەکەیشا کەردەبێ، کە داعششا ماڕا، ئەر داعش نەمەڕیێ دۆخوو ئیساتێ عێراقی چەنین بێ؟ دەوروو پەکەکەی ماڕای داعشینە وەرنیشت و سەرنیشتو پانیشتوو سوریاینە فرە گرنگەن. چندین جەنگەوانێش کیانێ و گەشمەردێ بیێ. شەنگالەنە کێ داعشش ماڕا؟ ئانێ بیێ بە قڕکەرێ کوردی، یا پەکە کە شکۆو شمەش ڕزگارە کەردە، ئیساتێ خەبەرشا بیەنۆ و ماچا، پەکە ڕێکوستەێوە قەدەغەکریان.  بێئەخلاقی و بێویژدانی پی ڕاددە! ئا وەختە مالیکی دەسەڵاتەنە بێ، بڕێو ڕەخنێش وەنەو تورکیای گێرتێبێنێ. وەڵاموو تەیب ئەردۆغانی چێش بێ؟ واتش تۆ کێنێ، کێ حساب پەی تۆ مکەرۆ، تۆ چێشت هەن؟ عێراق ئینا قەیران و کیشەنە وات تۆ وەڵاتێوی چینەت هەن. یانێ سووکایەتییش کەرد بە سەرکوەزیرانوو عێراقی، ڕاسینە گەر سوننە دەسەڵاتش بیێ پاسە تەسلیموو تورکیای نەبێ، ئانە جیاوازا راسا ئیساتێ سونە وێشا ئسپاران بە دەوڵەتوو تورکی و دەسەڵاتوو ئیساتێب عێراقی تەنگەتاو مکەرا. بەڵام ئێمە ماچمێ گەر دەسەڵات تەما سەننە بیێ پاسە تەسلیموو تورکی نەبێ، هۆشیایی تاریخیشا بەرزا، پەنەوازا گەلاو عێراقی هێزە سیاسەکاو عێراقی تەرسناکیی ئی قۆمیایا بوینا، پەنەوازا گەلوو پانیشتی و پارتە سیاسییەکێ وەراوەروو ئینەینە مدرا. عێراقییەکێ واتشا بەعشیقەنە پەروەردەی تورکی مکریا، ئانیچە کارەیگەرتەرێشا مکەرۆ، شمە وێتا مخەڵەتندێ. ئانە ڕەوایەتیداین بە ئەرەگیریی تورکی کێ تورکیای چاگە بەرمکەرۆ؟ ئایا چا مکێشیۆوە؟ سەبای ماچۆ چا ونیم متێنە و بەدەسم ئاردەن و ئیا دلێ میساقی میللینە. کە دلێشنە کەرکووک و موسڵ و سەرنیشتوو سووریای بێنێ. وەختێ میساقی میللی پەسەند کریا، ئا وەخت نکۆڵی وەنەو کوردی نەکریێ، دلێ عوسمانینە نکۆڵی نەبێ. حەبدوڵا جەودەت یۆ جە ئەرەمەرزناو ئیتحاد تەرەقین، بناغەو فەلسەفەو کەمالیزمینە  فکرەکاو عەبدوڵا جەودەتی هەنێ. یانی گەرەکما بواچوو دلێ عوسمانینە نکۆڵیی جە کوردا نەبێ وەلێ ئیساتێ هەن، ئینە دۆخێوی تازەن، دماو پەیمانەو لۆزانیوە وەش بییەن، پەوکای دژوو تارێخوو وێش مجمۆوە.

دەوڵەتو فاشیستی تورکی جە جنگوو قڕکەردەی دژوو گەلوو کوردی بەردەواما. بەڵام دماو هۊرچنیە دلێینەییەکا، فاشیزمو ئاکەپە-مەهەپەی بە ڕادۍ پەنەواز تووشوو گرفتی بی. ئایا ئینسان متاوۊ ئاژەو ئیساتۍ ئۆپۆزسیۆنی تەنیا بە گرژی یان ئاشتیوازی بزانۆ؟

ئیساتۍ گرنگا خەڵک سیاسەتو دەوڵەتو تورکیای بزانا. چن ڕووۍ چێوەڵی ژەنێوە گیریا بە مەڵامەتوو ئانەی سەرو جاڎەیۆ ڕێپۊرتاژۍ ئاماڎە کەرۍ. کاتێ کەسێوە قسۍ مکەرۆ مبۆ بە نەیارو ئاکەپەی و گیریۆ. گرڎ کوردۍ گێرۆ. ڕووانە جە کورڎەسانەنە ئۆپەراسیۆنو جینۆسایدی سیاسی ڕووە مڎۆ. نەک هەر ۋەرو ئانەی کوردێنۍ، بەڵکم ۋەرو ئانەی شناسنامەو کوردی پارێزنا و دلۍ هەدەپەینە سیاسەت مکەرا، مگیریا.

ئیساتۍ، کێشەو ئۆپۆزسیۆنی جە تورکیانە هەن. ئەگەر ئۆپۆزسیۆن ئینەی نەوینۆ هیچ ئەنجامێوە بەدەس نمارۆ ئەگەر سیاسەتێوە پێوەس پانەی بەرهەم نارۆ. مەڵامەتوو ئانەی کە حکومەتوو ئاکەپەی ئانڼە دژمنایەتی دیموکراسی مکەرۆ، دژمنایەتییەکەشا ۋەرا ۋەر بە کوردی.

بە واتەی 'کورد ئیسفاڎە جە دیموکراسی مکەرۆ' دژمنایەتی دیموکراسی مکەرۆ

ۋەرو ئانەی سیاسەتو دلېنەبەردەی و چەوەسنایۆ دژوو کوردی پەیڕەو مکەرۆ، ئانڼەیچ دژایەتی دێموکراسی مکەرۆ شمە دیموکراسیتا گەرەک بۆ و واچدۍ ئەرەکۊشای پەی دیموکراسی مکەرمۍ و ۋەرهەڵسکارۍ حکومەتو ئاکەپەینمۍ، بەڵام سیاسەتی کوردانەتا نەبۆ، ئا وەختە هەڵوێسو شمە سەرو دیموکراسی و کاروەدای شمە ۋەرا ۋەر بە ئاکەپەی بەتاڵا و هیچ مەعنێوەش نییەنە چی لایەنۆ، ئۆپۆزسیۆن مشۆم ئی حەقەتینیە بوینۆ. بە تەعبیرو ئانەی "کورد ئیسفاڎە جە دیموکراسی مکەرۆ"، دژمنایەتی دێموکراسی مکەرا.

بە مەعنێوەتەر مەڵامەتو دژمنایەتی دیموکراسی کێشەی چارەسەرنەکریاو کورڎین. دماتەر سیاسەتێوە وەش بکەردۍ کە عیلاقەش بە چارەسەری کێشەو کوردیوە بۆ. ئا کاتە شمە دژایەتی سیاسەتو حکومەتو ئاکەپە – مەهەپەی مکەردۍ. پی جۆرە متاوا درێژە بە ئەرەکۊشای پەی دیموکراسی بڎا. بڕۍ ڕێکوزیۍ چەپۍ هەنۍ. بڕۍ کەسۍ ئی حەقەتینیە موینا و دژو ئاکەپە-مەهەپەی هەڵوێسشا هەن؟ ئێمە حزبی چەپ مشناسمۍ. جەمۍ دۆسۍ جە حزبی چەپی مشناسمۍ، ئانۍ کە پېسە ۋێمانۍ.

تۆ تەماشەو ڕۆنامە و گۆڤارەکاشا مکەری هیچ عیلاقێوەشا بە مەسەلۍ کوردیوە نییا چی؟ ئەگەر مەسەلۍ کوردی جە ڕۆژەڤەنە بۆ، ئانە حکومەتو ئاکەپە و مەهەپەی ڕووبەڕووشا مرداوە.

دەسوەرای بکەرا ئایا ئانە ڕووە مڎۆ؟ تەلەفزیۆنەنە بەرگنۆ و ۋێش بە سۆسیال دێموکراتی مڎۆ قەڵەم، بەڵام وەختۍ مەسەلۍ کوردی مبۆ بە مژارو گفتوگۆی ڕووە هۊرچەرخنۆ. هیچ جیاوازیێوە جە بەینو ئاڎی و ئاکەپەی و مەهەپەینە نییا. ئەرەکۊشای پەی دیموکراسی پی جۊرە نیا. چی ڕوانگەیچۆ گرڎوو هێزە دێموکراتیکەکا ۋەرا ۋەر بە مەسەلۍ کوردی هەستیارۍ با، ئەگەر بەڕاسی جە ئەرەکۊشای دێموکراسینە بەشدارێنۍ با هەڵوێسێوە ڕۆشن و ئاشکرا جە ۋەرا ۋەرو ئا فشارا کە سەرو گەلوو کوردی هەنۍ نیشانە بڎا.

با بۆنە بە بەشێوە گرنگو ڕۆژەڤەکەیشا. هەرکەسێ واچۆ من دژوو حکومەتوو ئاکەپەینا، پا جۆرەیچە مشۆم ڕووبەڕوو سیاسەتەکا دژ بە کوردایچ بۆوە.

ئەگەر ڕوانگێوە دروس پەی مەسەلۍ کوردی نیشانە نەڎەی، ئەگەر دژوو حکومەتو ئاکەپە-مەهەپەیچ بی، هیچ مەعنێوە سیاسی و دەرەنجامێوەش نیا. چی ڕوانگۆ گەرەکم نیا هیچ واچو. ئەگەر گرڎوو هێزەکا ئۆپۆزسیۆنی دژوو ئاکەپە-مەهەپەی یان فاشیزمی ئەرەکۊشای مکەرا، ئانە مشۆم سیاسەتێوە حەقەتینەی کوردیچ ۋەروچەما بگیریۆ. ئەرەکۊشای دروس پەی بەدی ئامای دیموکراسی سەرو ئی بنەمایۍ مکریۆ.

هجومەکاو ئیسرائیلی پەی سەروو خەڵکوو فەلەستینی بەردەوامێنێ، وەختێنە سەرۆکوو فەلەستینی مەحموود عەباس سەرێ تورکیایش دا و وتارێوەش دا تۆ سەبارەت پانەیە  فەلەستینەنە ڕووە مدۆ و مەحموود عەباسی چێش ماچی؟

فەلەستین ئازارێوی گەورێ مچەشا ءیمە بەتندی هجوومەکاو ئیسرائیلی و سیاسەتەکاش دژوو گەلو فەلەستینی شەرمەزارێ مکەرمێ و ڕاسینە کۆکوشیێوە گەورە ڕووەش دێنە، کە ئینا حاسوو جینۆسیادینە و گەرەکشا نییەن فەلەستینی چاگە بازا نیازشا پاکتاوکاریین.

بێگومان مەحموود عەباس یۆن جە سەرکردەکاو ڕێکوزیاو ئازادیی فەلەستینی و بێگومان بەڕێزۆ خێرامای وەنەو کۆشیاشا مکەرمێ، وەلێ ئەگەر چێوێ خاس جە حکومەتوو ئاکەپەی و مەژەپەی چەمەڕوان بکەرا، ئانە وێخەڵەتنایوی گەورەن ئێمە بەشدارێ کۆشیایشا بیێنمێ و گەشمەردێما چەنی دێنێ و هامکاری و پەشتیوانیشاما پەنە یاوان.

چی ڕوەیچۆ پەیوەندیێوی بەینوو ئێمە و کۆشیای گەلو فەلەستینینە هەن، کە داراو هەست و سۆزین و و تارێخین، گەرکمەن ئانەیە بواچوو.

مەحموود عەباس و هەرکەس مشۆم بزانا، سەبەبوو ئانەیە کە پەرسەو فەلەستینی، دنیانە کاریگەرییش ئینا سەر و سەرش مەیاوە جواب، وەڵتەر واتم، کۆشیای هێزە چەپەکاو فەلەستینی، کاریگەریی وێش هەنش، ئەنجاموو خاوەنداریی هێزە چەپەکانە سەرانسەروو جیهانینە کە پاسە پەشتیوانییشا هەن، شەسەکانە و ئاخروو شەسەکانە و حەفتایەکانە هێزە شۆڕشگێڵنە چەپەکێ خاوەندارییشا وەنەو کۆشیای فەلەستینی کەرد، ئا لایەنێ کە ئەردوغانی پەشتیش پۆوە بەسێبێنێ کەوتێ دژایەتیی هێزە چەپەکا.

ئەردۆغان و مەهەپە پەی بەرژەوەندییشا ئیسفادە جە کۆشیای گەلوو فەلەستینی مکەرا، هەوڵی مدا کۆشیای فەلەستینی پەی پەردەپۆشکەردەی کوردی بەکار بارا، تا بە ئاسانتەر بتاوا کۆکوشیی بکەرا.

چی خاوەنداری وەنەو فەلەستینی مکەرۆ! چێوی پاسنە نییەن. پەی ماوێوە کوڵیچ بازرگانیی بەینیشا نەمدرا. دماو ٧-٨ مانگا،وەختێوە نوێنەرێوی پارتوو سەعادەتی پارلمانەنە ئینەش پەنە واتیمێ، ئاکەپەییەکێ هجوومشا کەرد سەرش،ئا کەسە بە بۆنەو جەڵتەو دڵیوە مەرد، هەڵای ئا بازرگانییەشا پێسەو وێش مەنەن و دەسبەردارێش نەبیێنێ.

چی ڕوانگەوە مەحموود عەباسیچ نەئەشیا بیێ بە ئامرازوو حکومەتێوی فاشیستی پێسەو ئاکەپە-مەهەپەی. وەڵتەرێ داواش وەنە کەرد بەڵام نەلا، هەڵوێستێوە درووسش نیشانە دا. فەلەستینییەکێ نمەبۆ با بە بەشێوە جە حکومەتێوە کە دژوو گەلوو کوردی کۆکوشی بکەرۆ.  

تورکیا وەڵاتێوەن، کە بە درێژایی تاریخی پەیوەندییش چەنی ئیسرایلی بییەن، وەرکەوتوو دلێڕاسەینە ئەوەڵ ئێد ددانش نیان پۆرە.  

ئیسەیچ تا دەسەڵاتیش مدرنۆ، تەنگاو بییەن، سەعادەتی تەنگ دان و ڕەفاهیچ، ناچار بییەن دمایی بە بازرگانی بەینیشا بارۆ.

دەسش کەرد بە دژایەتیی ئیسرائیلی، پەی مدرنای دەسەڵاتوو وێش، پەوکای چێگەوە پەنەوازا هێزە سیاسییەکاو فەلەستینی نەبا بە ئامرازوو دەسەڵاتێوی قڕکەری، متاوا پەیوەندییشا چەنی تورکیای بۆ، وەلێ نەبا پەردەو سیاسەتو دەسەڵاتداری، چێوە داوا وەنەو گەلوو فەلەستینی مکەروو بە هۆشیاریوە جماوە.

گرد چێوێ تورکیانە چەنی دەسەلاتداری شێوەگیر مبۆ، وەرزشیچ یۆن چا مەیدانا، ئۆڵەمپیادوو ٢٠٢٤و پاریسی کریا و تەمامیا، تورکیا بە سەدان وەرزشوانێوە بەشدار بی، وەلێ بەبێ یەک مەدالیا گێڵاوە، دەربارەو ئی دۆخەیە قسێ جیددیێ کریێ. شمە چەنی ئی دۆخەیە هورمسەنگندێ؟

ڕسینە ئی دۆخە ئانەیە نیشانە مدۆ، کە دەسەڵاتوو ئاکەپە مەهەپەی چێشەن، تورکیانە گرد چێوێشا ڕێزنانرە و  خرابنانشا، ئەخلاق، ویژدان، چاند و هونەر و بواروو وەرزشیچ. جە کێوەڵکیشا وستەن، بەڵام دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی ئینەش فاران پەی جەنگی، گردوەرزشوانێوە مشۆم جەنگێوەنە سەربگنۆ، گرد چێوێ سیاسەت و هونەرشا وستێنێ خزمەتوو جەنگی تایبەتیوە، وەرزششا فاڕان پەی بەشێوە جە جەنگی تایبەتی، گۆڵانینە دادپەروەرییشا ناستەنۆ،دەرەنجاموو ئا جەنگە تایبەتەینە کە دماو نەوەدەکاوە بۆنەو جەنگی تایبەتیوە یاویا یاگێ، فرە خاس چینەیە میاومێنە.

ڕاسینە ئا وەرزشکارێ یاگێ دڵتەنگینێ، پاسە ڕەنج کێشا و مانیا، ئینێ قەلەقیینە، وەختێ مدۆڕيیا  با بە خائینێ، حەتمەن مشۆم سەربگنا. جەنگ چێشا؟ گەر بدۆڕییەی ئینای شکسێوە گەورەنە، ئاسان نییەن یانێ جەنگشا پەنە مکەرا.

بەتایبەت دلێ ئی٢٠ ساڵەو سەردەموو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەینە پێسنەنە فشار هەن، با گەلوو تورکی دڵوەش بۆ، گرد کەسیوە دڵوەش بۆ، بەڵام نمەبۆ وەرزش بفاڕیۆ پەی ئی دۆخەیە، حکومەت وەرپەرسا.

وەزیروو وەرزشی، فیدراسیۆنی تاوانبار مکەرۆ، ئی بێشەرمییە! ئینە گرد پیێ تۆنێ، ئاکەپە کرێکارێچ جە کەسی هورنمەگێرۆ، ئانە تۆی تاوانبارەنی کە وەرزشت یاونان ئێگە، دەسڵاتوو ئاکەپە مەهەپەین و وەزیرەکێشەنێ، ئینە شۆفینیزما، وەرزشکەرێ هەوڵێ مدان و بە خەسار ملۆ.

تۆ پاسە ئینەیە وزی دەروونوو گەنجاوە، پا دەروونەوە نمەتاوا هیچ دەسکەوتێوەت پەی بارا، پەوکای نەک فیدراسیۆن، وەزیروو وەرزشی وەرپەرسا، ئی حکومەتە وەرپەرسا، پەوکای مشۆم ئینسان دژوو سیاسەتی وەرزشی تورکیای بمدرۆوە، پەنەوازا ئی سیاسەتە ڕەخنە بکریۆ، واز جە ئامرازوو جەنگی تایبەتی بێ.