دماو وڕای حكومەتەکەو سەدام حسێنی، بەشێوێوە ئۊتۊماتیكی هۊلێر و كورد بیۍ بە شۊنماو كۊكەرڎەیۊ لایەنە سیاسیەكا عێراقی بەشیعە و سونۊ. چ ئانۍ کە پېسە ئەوەمەنڎەو رژێمەكەو سەدام حسێنی و جە یاسا بەرشیەکا ئشناسیێنۍ و چ ئانۍ کە بەتاوانەو بەعسی بیەی شۊنمېوەشا پۍ ژیۋای و بژێوی نە ئێزێنۍ و چ ئانێچ كە هەڵپەو دەسەڵاتی و كورسی بێنۍ و گەرەکشابۍ بە گێرتەی دەس و هێزوو دەوڵەتی حەقەو چنڎین ساڵەی جە ۋەران ۋەرەکەیشا هۊرگێراوە و چ ئانێچ کە بەئامانجوو سازیای و پېوەرەبیەی گەرەکشابۍ دلۍ یانەو گەلا و پێكئاما عێراقیەكا رێك و پێك کەرا و ئاوی کەرا سەروو گڕەو ئاێروو فیتنە و فەسادیرە. جە تەرەفێوە هۊلێر تاكە شۊنمێوە بۍ كە جە ملەملانۍ تایفی و مەزهەبی و نەتەوەییۊ دووربۍ چەموو پارێزگاكا تەروو ناوەنڎی و بەشوو واری عێراقینە.

بە ویەرنای وەختی و فاڕیای جە هامسەنگیە سیاسییەكا هەرێمی و میان دەوڵەتی و جەهانی، پێگەو هەرێموو كوردسانی و كوردا رووەش جە کزی کەرد. ئا وەختەی هۊلێر بیەبۍ بە بەناوەنڎوو سیاسەتی و دیاری کەرڎەو ئاینڎەو عێراقی و یاگۍ متەیرەو پلانۍ و نیایرەو ستراتیجی پۍ عێراقی، لایەنە كوردیەكۍ تەنیا جە مژاروو هۊرگێرتەی بودجەو ساڵانەی و بەشە بوودجەو هەرێموو كوردسانینە رێك و تەبۍ بێنۍ و جە ماباقی مژارەکا تەرینە کە پەیوەس بەژیۋای و گوزەران و حكومەڎداری و ڕاوەبەرڎەی و پرسوو ژەنۍ و ژیۋگەی و خۊنکارا و بۍ هەرمانی و رەخسنای هەرمانێنە پۍ گەنجا و ئاوەڎانی و لا کەرڎەیۊ جە دەگایەکا و كەم کەرڎەیۊ مەینەتیەكاو گەلوو كوردی رێكۍ نەبێنۍ و گێرە بە مەڵامەتوو ملەملانۍ لایەنە كوردیەكاوە گەلوو كوردی رووبەروو زەرەری فرە گۊرەی و یانەوێرانکەری زیاتەری بیەنۊ.

گەلوو كوردی هەرێموو كوردستانینە چند جارێوە وەراوەروو ئا دەسەڵاتە ملهوڕەینە ئەرەپڕۍ وگەرەکشابۍ بە زەبروو دیموكراسیی جەماوەری دەسەڵاتی كوردی ناچار بە بڕۍ فاڕیا و ڕێزگێرتەی جە ئیرادەو گەلی کەرا، وەلۍ دەسەڵاتی كوردی جە حرچند جارەكەنە بە زەبروو چەكی و گێرتەی و ئەشكەنجە و زیندانی و كوشتەی خەڵکش تەرسنا. تا خەڵک جە دماورچنیەینە بەتەمێكەرڎەی گردوو لایەنە كوردییەكانە و بە نەلای سەروو سندوقەكاو دەنگدای بەئاشكرا حكومەتی هەرێمی و عێراقشا ڕەت کەرڎۊ، بەتایبەتی گەلوو كوردی بەدەسەڵاتی كوردیشا وات ئیتر وەسێن و تۊما گەرەک نیا و ئیرحەل.

نوێنەروو نەتەوە یۊگێرتەکا، جنین پلاسخارتە چندین جارۍ كۊڕ و كۊبییەیوەکانە چەنی دەسەڵاتداراو كوردی هەولێرنە و سلێمانیینە و وەرڎەموو مایكوو كامێراكانە ئەرەیاوناش، گێرا هەلومەرجەكۍ فاڕیا و كورد ئا دەسەڵاتەش هەن دەسۊ جە دەسش بدۊ و حكومەتوو هەرێمی یاگۍ و ستاتۊش پێسە وەڵۍ نەمەنۊ و ئا ئەزموونەو کوردا بار بشۊ، وەلۍ جارێوە تەر دەسەڵاتی كوردی ئا قسۍ حیچ كە بەهەندشا ورنەگێرتۍ و فرەو وەختایچ گاڵتەشا پەنە کەردێ. بەتایبەتی پەدەكە بەبەكرێگیریای پەی دەوڵەتوو توركی ئەرەگیركەر و ڕژێمی فاشیستی ئەرڎۊغانی و باخچەلی هەمیشە پێسە كارتێوە بەكار ئامێنۍ بەتایبەتی وەراوەروو بە یەكڕیزیی دلۍ كوردانە و پێوەژیوای ئاشتییانە و دیموكراتییانەو گەلاو عێراقی و فرە حاڵەتە هەستیار و ناهەموارانە دەوری تێكدەرانەشا گێڵنا. بنەیانەو بارزانی عێراقنە دەوروو و ڕووەو كوردیشا گول کەرد، كە هەولێر ئیتر پێسە وەڵێش جەدەس دان و تەنیا بییەن بە مۊڵگێوە پەی كۊكەرڎەیۊ گرووپە چەتەكاو سەر بە دەوڵەتی ئەرەگیركەروو توركی و كۊنەبەعسییەكا و ورئامایاو جە یاسێ. ئا هەولێرە کە ئشیا پێسە مەڵبەند و ناوەندوو پەرەپەنەدای ڕۊحوو پێوەیی و وەڵیوستەی نۊرمەكاو دیموكراسیەتی عێراقنە دەورش دیێ. 

بنەیانەو بارزانی بە کەرڎەی ریفراندۊمە شكسواردوەكەو 2017 و پرسەو سەربەوێی هەرێموو كوردستانی، گەورەتەرین بێمتمانەییش دا پاڵوو كوردان و پێوەبییەی بەینوو كوردانە و پێكئامایەکای تەروو عێراقینە . سەراو بنەیانەی پانەیچۊ نەمردێنۍ بەچەمساقیی جەندەرمەكاو دەوڵەتی ئەرەگیروو توركی خاكێوە فرەو عێراقیشا وست چێروو دەسەڵاتوو دەوڵەتوو توركیوە و دەوڵەتوو توركت بەجەسارەتورگێرتەی وەڵیکەوتەیانە ڕۊدماو ڕۊی بەهامكاریی پەدەكەی سەروەریی خاكوو عێراقییشا وست چێروو پایاوە و پانەیچۊ نەمردۍ بە تۊپ و فڕۊكەی بێفڕۊكەوان ماوەو چندین ساڵان خەڵكوو عێراقی کەرا ئامانجوو هجوومەکاشا و بەدەیان هاموڵاتۍ گەشمەردۍ و بریندارۍ کەردێنێ. 
پەدەكە بە ڕێككەوتەی نایاسایی و سەفەقەی چێربەچێر و دوور جە بنەماكاو دەستووری و پێوەیی دەسش چەنی دەوڵەتوو توركی تێكەڵ كەرد و نەوتە و گاز و دۊڵەمەندیی چێرخان و سەرخانوو هەرێموو كوردستانییش دا دەسوو دەوڵەتوو توركیوە، کە بەپاو یاسای بنەڕەتیۍ عێراقی ئا دۊڵەمەندیۍ بەشێوە ئەرەنەبڕیێنۍ عێراقنە و یانەو گرد تاكێوە عێراقیینۍ كەچی بارزانی تاڵانورەشێش کەردۍ و دێش دەسوو گەورە سەرچەتەو داعشی و تاتەی ڕۊحیی داعشیەكا "ئەرڎۊغان"یوە. ئی نزیكبییەیوۍ دەسەڵاتی كوردی و پەدەكەی لای سەریی گردیشاوە نە تەنیا لاو نوخبەی سیاسی و دەسەڵاتداراو عێراقیوە بیۍ یاگۍ گومانۍ و تووڕەبییەی، لاو فرەو پێكئاماکاو عێراقیچۊ پێسە پەڵێوە سیاوی و شەرمەزاری و ڕیسوایی وێش دا وەر. سەرەڕاو گردوو ئانیشایچ لاو خودوو گەلوو كوردیچۊ دەسەڵاتوو كوردی ئەزموونێوە جوانتەر جە ڕژێمەكەو سەدام حوسێنییش نەگێڵنا، كە كورد شانازییش پۊوە کەرۊ. حەر جارۍ گەل داواو ماف و ئازادی و دیموكراسی و ڕاوەبەرڎەی و دەستاودەسكەرڎەی دەسەڵاتیسا کەرڎەن بە زەبروو چەكی جوابشا ورگێرتەنۊ. ئا هەڵوێستۍ دەسەڵاتی كوردی پاسەشا كەرڎەن، كە گەل دڵسۊزی و متماێوەشا پەنە نەمەنێنۍ و گێرا بە بەڵا و بارشا بوینا پەی دماتەروو وێشا.
ئیتر سكەكۍ وروێڵیاوە و جارێوە تەر شكۊو سیاسەتی هەولێرۊ پەی بەغدای فاڕیاوە 
 سایۍ سەری ڕەشی و ئا كابرایۊ کە سواروو سەرەو وێش بییەن و پەدەكەیۊ، هەولێر كریان یاگۍ داڵدەدای ڕەمایەکاو ڕژێموو بەعسی وڕیای و ترانتانەو میتی توركی و كۊنە سیاسییە ڕەمایەکا دەسوو یاسێوە.
ئیتر پێسە وەڵۍ هاموشۊو وەفدەكاو حكومەتی ماوەسەرشییەو هەرێمی بەغدانە خێرامایشا مەکەرا و ئا ڕێزەو جارانیشا نییا و كەسیچ حیچ وەعدوو و سۊزێوەشا پەی بابەتوو مووچەی و بەشوو هەرێمی بودجە و یاساو بودجەی ساڵانەنە بە وەفدەكاو حكومەتوو هەرێمی و سیاسەتمەدارە كورڎەكا مەدا و گێرە بڕۍ جارێچ هەڕەشۍ چەنەسانایۊ ئا بڕە زەڕایچە، كە وەڵتەر لاو حكومەتەكاوە پێسە قەرزی بە هەرێموو كوردستانی دریان، و ڕەنگا چەنەشا ساناوە و گێرا دماو هەمواركەرڎەیۊ دەستووری هەمیشەیی عێراقی ئا وەرپەرسە كوردایچە پەشتەو ریفراندۊمە شكسوارڎەكەو هەرێموو كوردستانیوە بیێنۍ دادگایی و راپێچوو زیندانی و دووروستەیوە جە دەسەڵاتی و عێراقیشا ملەرە سەپنا و تەنانەت بە تاوانوو خیانەتی نیشتیمانی یاساو قەنارەدایشا پەی بڕاوە. ئینۍ تەنیا چند بڕگێوە چا گەمە سیاسییا، کە دەسەڵاتی كوردی بۍ، كە هەولێرنە و پەدەكە سەرمەشقایەتی و بەشوو شێریشا وەركەوتەن و وەششا کەرڎەن. ئا گەمە سیاسییۍ كەشێوە خۊفناکش خوڵقنان بەنیسبەت ئایندەو هەرێموو كوردستانی پەوکای، چند ڕوێن نێچیرڤان بارزانی سەرۊكی ماوەسەرشییەو هەرێموو كوردستانی لوان بەغدا و سەروو لایەنە سیاسی و كەسایەتییە كاریزما و دەسەڵاتبەدەساشا دان و دانشا بەرەو گردی. نێچیرڤان بارزانی جە قسەکاشنە فرە هەستیارانە کەلیمۍ و ڕستەكا ڕێزۍ کەرۊ بەشێوێوە، كە نەوەک، قسۍ و پەیامەكاش دڵوو ناوەندە بڕیاربەدەسەكا جە وێش بێشنۊ زیاتەر ڕەنجنۊ، پەوکای گەرەکشا بەشێوێوە زیرەكانە مامەڵە کەرۊ، بێهاگا چانەیە كە ئا كەسایەتی و لایەنۍ بەغدانە حەوت خەتۍ ڕۊژگارینۍ و خاس مزانا پەشتەو ئا زەمانە چەرب و نەرمەو نێچیرڤان دووەڕوویی زیاتەر چێوێوە تەری مەوینا. نێچیرڤان پا لوایە پەی بەغدای گەرەکشا بڕۍ زەڕ پەی مووچەو فەرمانبەرا و مووچەوەراو هەرێموو كوردستانی قەرز کەرۊ؛ چونكوم بەڕاسی تەنگەتاو بییەن و خەڵكیچ بێزەڕا و قەیرانوو بێزەڕیی ژیوای خەڵكیش تاڵ كەرڎەن. دیارا نێچیرڤان وەراوەر پا بڕە قەرزەیە مشۊم جوابوو ئانەیە بە لایەنەكا و حكومەتی ناوەندی بدۊ كە جارێوە تەر غەڵەتەکاو وەڵۍ دووەبارە نەكەراوە، ئەگەر نا نە موازنەی گردین ساڵانەو عێراقی و نە یاساو بودجەو عێراقی وزیۊ دەستوروو هەرمانەو پەرلەمانی و سەرۊكوەزیرانیوە و حكومەتوو هەرێمی و دەسەڵاتی كوردییچ مشۊم حەر چەمەڕوانیی مووچە و بودجەی بۊ.
لوای نێچیرڤان بارزانی دماو لوای مەسرور بارزانی و وەفدەكاو سەر بە حكومەتوو هەرێمی پەی بەغدای پێك ئاما. ئانەیچ نیشانۍ ئانەینە كە ئیتر حكومەتی ناوەندی پێسە وەڵۍ جواب و گۊش بە داواكارییەكاو لایەنی كوردی و حكومەتوو هەرێموو كوردستانی مەدۊ. بە لوای نێچیرڤان بارزانی چندەیچ بە سیفەتوو سەرۊكی ماوەسەرشیەو هەرێمیچ بشناسیۊ، وەلۍ ئیتر ڕاستەوخۊ ناوەندوو سیاسەت و شكۊو سیاسەتمەداری پەی ناوەندی فاڕیاوە. 
گەلوو كوردی بەتایبەتی هەرێموو كوردستانینە مشۊم چا ڕاسییە خاس بیاوانە، کە ئی حكومەت و دەسەڵاتە كوردییە شكسوارڎە سیماو كوردیچش هەرێمنە ناشرین کەرڎەن و پێسە ئەزموونی دژە دیموكراسی و پێوەیی نامێش ملۊ دلۍ لاپەلەکاو تارێخی و مشۊم گەل ورچنییەی دماتەرنە بەتەمامی پێچاشاوە، تا چانەیە زیاتەر نامۍ و نامییەو كوردا خراپ نەكەرا؛ چونكوم گەلوو كوردی تاریخەنە دەوروو ئاشتی و ئارامی و تەبایی و پێوەیی گێڵنان و سەرمەشقایەتیی پەی گیانوو پێوەژیوای ئاشتیانەو گەلاشا گەرڎەننە بییەن، مەبۊ كوردۍ هەرێموو كوردستانینە ڕا بە دەسەڵاتێوە بدا، كە سێبەرە وزا سەروو ئا شانازییە تارێخییەو كوردا.