تان و پۊ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتیی و ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وانای و ڕاۋەبەریی، کتێبێوەن جە نۋیستەی و ئاماڎەکەرڎەی "ئاکۊ مارانی"ن و بە زنجیرە جە بەشو هەورامی ئاژانسەکەیمان (فوڕات نیوز)ەنە وەڵاو مەکریۆنەوە.

[بەشۍ چوارڎەھەمە]

ئەر کەسانېۋ ئاماڎەو بەشداریکەرڎەی ھەرەوەزییە ئابۇریی و کۊمەڵایەتییەکا نەبا، ئایا ھەمان مافو بەشداریکەراو ھەرەوەزییەکاشا ھەن؟

بەڵۍ و بەبۍ ھیچ گومانېۋە. چۇنکە بڕیارا سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی گرڎو مەرزبەڼییە ڕامیارییەکا بڕۊ و پایەگێۋی شاییستە پەی مرۊڤی گېڵنۊۋە و درۊسکەرۊ. کاتېۋ کەسېۋ نەیاۋابۊ بە ئا بڕۋا، کە ھەرمانۍ کۊمەڵایەتییە و ھەرەوەزییە چە ھەرمانۍ تایبەتیۍ و تاکەکەسیۍ خاستەرە و بەردارتەرەنە؛ کەسېۋ نەیاۋابۊ بە ئا بڕۋا، کە وېکۊمەکیی کۊمەڵایەتی ڕزگاربېیەو کەسەکان چە گیرۊڎەیی تەنیایی و تەنیا دەسیی؛ کەسېۋ بە ئا بڕۋا نەیاۋابۊ ، کە ھیچ کەس پاڵو نەھامەتی و ئاورای و دەرڎەداریی کەسا تەرینە نمەتاۋۊ بەختەرۋەر و ویژڎان ئازاڎ بۊ*، مافی ڕەۋاو وېش ھەن، کە سەرو بنەماو دارایی تایبەتیی و تاکەکەسیی وېش بەشداری ھەرمانۍ ھەرەوەزییۍ نەکەرۊ و بە کەرڎەی داراییە تایبەتییەکەو وېش بە بەشېۋ چە دارایی کۊمەڵایەتی ملنەڎۊ . بەڵام گرڎ کەسېۋ کە دەگێۋەنە یان شارېۋەنە بژیۋۊ، مشیۊ بڕېۋ چە دەرامەتو وېش پەی خزمەتە گرڎینەییەکا [درۊسکەرڎەی ڕێ و ئاۋەڕۊی و فېرگا و خەسەخانە و پیرخانە و باخچەو زاڕۊڵا و ئاۋ و ئەلەکتریک و ...تد] و ھەر پاسە پەی سیستەمو وېکۊمەکیی کۊمەڵایەتی [بیمەو دەرمانی، بیمەو بېھەرمانی و بېمەو پەککۆتەیی و بیمەو بېسەرپەرشتیاری و ...تد] تەرخان کەرۊ. 

ھەڵبەتە باسە کە مزانمۍ، گرڎ جۊرە سیستەمېۋی ھامچەرخەنە [چ ڕامیاریی و چ کۊمەڵایەتیی] بەشېۋو دەرامەتو کەسەکا پەی خەرجو خزمەتگوزارییە گرڎینەییەکا تەرخان کریۊ. بەڵام دیسان چە ئا باریچۆ مېیانو سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی و سیستەمی ڕامیارییەنە جېیاۋازی ھەن؛ جېیاۋازییەکەیچ ئانەنە، کە سیستەمی ڕامیارییەنە [فەرمانداری | دۆڵەتی] ئا بەشە چە دەرامەتو خەڵکی، کە بە زۊر بەنامۊ [باج و خەراجی] چە خەڵکی مسانیۊ، بە کۊمەڵېۋ ڕێ و فەرمانۍ و بڕیارۍ پېچاوپېچۍ فەرمانداریۍ و دەزگاییېنە ۋېیەرۊ، ئینجا بە بەشۊ خزمەتگوزاریی میاۋۊ. فرەتەرین بەشەش دزیۊ و پەی خەرجو دەسەڵاتدارا و ۋەردەسەکاشا لاۋزیۊ و کەناڵەکا گەڼەیی سیستەمی ڕامیارییەنە دلېنەملۊ؛ ھەر پاسە کە چە ماۋەو سـی ساڵی ۋېیەردەینە،  بۇجەو ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی پېسەو ۋېرانەو بارکەرڎەی دەگاکا ساڵۊ ١٩٧٨ و ھەم پېسەو ۋېرانەو جەنگو ئێراق – ئێرانی و جەنگە مېلېشیاییەکا دماتەریچ، کە دەزگە "کۊمەککەرە" ئۆروپی و ئوسترالی و کەنەدی و ئەمەریکییەکا پېسەو ناوچەکا تەرو ھەرېمی پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی تەرخانکەرڎەبۍ،  چە لایەنو دەسەڵاتدارا و دەزگا فەرمانداریی و دۆڵەتییەکاۋە دېزە بە دەرخۇنە کریا و تاکو ئیسەیچ ئا کۊمەکە پەی خەڵکی و ئاۋەڎان کەرڎەی دەگاکا ھۆرامانو بەشۊ ئێراقی خەرج نەکریان. 

بەڵام بەپېچەۋانەو سیستەمی ڕامیاریی، چە سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتینە بەشە دەرامەت پەی کۊمەککەرڎەی بە پەنەوازییە کۊمەڵایەتییەکا ۋزیۊنە سڼۊقو وېکۊمەکیی کۊمەڵایەتی، چە لایەنو خودو بەشدارا چە ڕاو دەسەکا سەرپەرشتیکەرڎەی وېشاۋە، کە ھۊرۋچیێ خەڵکی وېشەنۍ، پەی پەنەوازییەکا تەرخان کریۊ؛ بە واتێۋە تەرە، کەسانۍ کۊمەککەرۍ وېشا چەمداریی و سەرپەرشتی چنین خەرجکەرڎەی کۊمەکەکا وېشا کەرا و ھیچ بوارېۋ پەی گەڼەیی سیستەمی ئابۇریی و ڕاۋەبەریی نمەمەنۊۋە. ھەر پەی ئا مەبەسەیەنە، کە مشیۊ و پەنەوازا بە گرڎ جۊرېۋ چە ھەژمۇنو پارتییە ڕامیارییەکا و گەراو ئەۋەگېڵای سەرتانو سیستەمی ڕامیاریی ۋەرگیری کریۊ و ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتییەکۍ خەڵکی ھۊشیار کەراۋە و بە متمانەکەرڎەی بە وېشا پەروەرڎېشا کەرا و ۋەرچەمو خەڵکینە ئا مەترسیەیە ڕۊشن و ۋەرجەسە کەرا، کە ئەر خەڵک وېش دەربەس و وېھۊشیار و چالاک و پەیگیر نەبۊ، گرڎ کاتېۋ ئەگەرو سەرھۊرڎای گەڼەوەریی و چەپاوڵکەرڎەی ئابۇریی و پاۋانکەرڎەی دەسەڵاتی ھەن، چۇنکە ماۋېۋی فرە پەنەوازا، تاکو کەسەکۍ چە وەشباۋەڕیی و ناھۊشیاریی و دماڕەۋیی ڕامیارا پاکۍ باۋە و سەربەوېیی وېشا بەدەس باراۋە و پەیۋەڼییە کۊمەڵایەتیی و کولتۇرییەکانە زەمېنۍ وەشباۋەریی بە ساختەچییەتی ڕامیاریی دلېنەبریۊ و پەی ھەمیشەی ڕېشەکېش کریۊ.

--------------------------------------------------------------------------
پەراۋېزۍ:

* بنەمای ۋیریی و فیلۆسۊفیی (سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی) : تاکو کەسېۋی سەرکوتکریا مەنۊ، ئازاڎی بېیەیش نېیا؛ تاکو کەسېۋی ئاورا مەنۊ، یەکسانی بېیەیش نېیا؛ تاکو کەسېۋی جېیاکریا مەنۊ، دادپەروەریی بېیەیش نېیا. 

** دەنگە تایبەتەکۍ زۋانی هۆرامی، پیتە و نمۇنە:
- ڎ : ئەڎا
- ۋ : ۋاران
- ڼ : مەڼ
- ۊ : لۊ
- ﯗ = وو : (مــﯘ)