دەریاچەو ئورمییەی جە وەرکوتو کوردستانی، جە دمای دەریاچەو وان-و سەرنیشتو کوردستانی، گەورەتەرین دەریاچەی سۆڵەن جە وەرکەوتی دلینیەنە. دەریاچەکە ڕووبەرەکەش ۵۲۰۰ کیلۆمەترێ چوارگۆشێن و پانیەکەش ٥٥ کیلۆمەترێ و درێژیەکەش ١٤٠ کیلۆمەترێن و ١٦ مەترێ قوڵەن. دەریاچەکە ١٢٦٧ مترێ جە ئاستو دەریای بەرزەن و ٢١ ڕڤارێ و ڕودخانێ و دەرێ هەمیشەیێ و وەرزیێ مجیاشەنە.
بەڵام جە ئیسەنە بە هۆکارگەلێ چوون، کەمۋارانی و وشەکەساڵی و گەرمبییەی گڵوباڵی، بێبەرنامەیی و پەنگاوسازی، بیرونەدای و کشتوکاڵی بێبەرنامە، دەریاچەکەشان ڕووبڕوو وشکبییەی کەردەنەوە کە گرنگتەرین هۆکارەکێ ئا وشکبیەیە بە ئی جۆرەنێ:

بەبێ ئامادەکاری و بەرنامەسازی فراوانبییەی زەمینە کشتوکاڵییەکان

نیای بەرهەمە کشتوکاڵییەکان کە پنەوازی فرەشان بە ئاۋێ هەن

ۋنەدای ٨٨ هەزارێ بیرێ قوڵێ و نیمەقوڵێ ئاۋێ

دروستکەردەی ١٠٣ پەنگاوێ (سەدێ) جۆراوجۆرێ سەرو ڕڤارێ و ڕودخانێ و دەرەکان کە ئاۋەکێشان مجیۆرە دەریاچەو ئورمییەی

دروستکەردەی جادەی و شاڕای گەورێ سەرو دەریاچەکەیەوە

کەمۋارانی و وشەکەساڵی و گەرمبییەی گڵوباڵی و بێبەرنامەیی وەرانوەرشەنە

بێگومان وشکبییەی دەریاچەو ئورمییەی زیانێ فرێش شۆنیەرە مەیانی کە ئەگەر بە زووووی چارەسەرنەکریانێ مەحاڵەن دماتەر قەرەبوێ بکریانێوە.

بڕێو جە زیانەکانو وشکبییەی دەریاچەکەی بەئی جۆرەنێ:

تێکشییەی ئیکۆسیتمی جە هەرێمەکەنە کە ڕووبەرێوی زیاتەر جە ٦٠ هەزار کیلۆمەترێ چوارگۆشەیێ جەوێش مەگێرۆن

بەبیابان بییەی ڕووبەرێوی فرەی و فراوان بییەی لمزارەکان

وەڵاو بییە مەکی دەریاچەکەی و زیان یاونای بە ژیوگەی

ۋارانی مەکاوی و دەرەنجامشەنە دلێنەشەی زەمینە کشتوکاڵیەکانو هەرێمەکەی

نشست (نیشتە)ی زەمینی

دلێنەشییەی دەیان جۆرێ گیانەوەرێ و گیۋاۋێ 

کەم ئاۋی و سەرهۆردای بێکاری و دەرنجامشەنە کێشێ کۆمەڵایەتیێ

تەشەنەکەردەی نەوەشییەکێ کۆئەندامو هەناسەی و ۋینایی

کۆچبەری ناچاری

فاڕیای دیمۆگرافیاو هەرێمەکەی

سەراڕو سەرجەم ئانیشا، بەڵام دەسەڵاتدارێ کۆمارو ئیسلامی ئێرانی پەی ڕزگارکەردەی دەریاچەو ئورمییەی و هەرێمەکەی هیچ هەوڵ و پلانێشان نییەنە. بە پێچەوانەوە بە بەرنامە کار پەی نابودی دەریاچەکەی و هەرێمەکەی و خەڵکەکەیش مەکەرانێ.