بەمەڵامەتو بەزنای ئاسمانەکەیشۊ جە لایەنو ئیسرائیلیوە، عێراق چڼین گلېرۊبیێش کەرڎۍ، تەنانەت پەرلەمانو عێراقیچ گلېربیۆ. چی چوارچێوەنە عێراق وڵاتە عەرەبییەکێچش جە تورکیانە کوۍ کەردێوە، بەڵام ئا پرسیارې زەینو ئینسانیرە مې ئایا دۊڵەتو تورکی یاگې چارەسەرینە، جە کاتێنە ۋێش عێراقش ئەرەگیرکەردەن؟

جە ساڵۊو ٢٠١٧یۊ شەنگال سەڎان جار بۊمبواران کریان و دەیان سەرمەشقې گلېرگەو ئێزدی گەشمەرڎې بیێنې، بەڵام دۊڵەتو عێراقی بێدەنگ بیەن. ئینەیچ ئانەی نیشانە مڎۆ کە بێدەنگیێوە فرە هەن جە ۋەرا ۋەرو هرووژمەکا تورکیاینە سەرو ناوچە کوردەسانیەکا، بەتایبەتی جە شەنگالەنە کە ئەهمیەتې فرەش هەن پەی گلېرگەو ئێزدی و هەرپاسە جە روو ستراتیجیوە تایبەتمەندی جیاوازش هەن.

بارەگاو زیلیکانی جە بەعشیقە کە سەروازې تورکیش چنەنې و نزیکەو ١٠ کیلۆمەترا جە مېیانو پارێزگاو موسڵیوە دوورا، دیسان عێراق جە ۋەرا ۋەرو ئینەیچەنە بێدەنگا. ئی بارەگا بە شێوێوە نایاسایی ئینا خاکو عێراقینە و بیەو بارەگێوە چیمنەی ڕاسەوخۆ پاشێلکەردەی سەروەری عێراقیا. حەرچڼە فرێوە جە لایەنە عێراقییەکا داواشا کەرڎەن ئی بنکە چۆڵ بکریۆ و تەسلیم بکریۆوە، بەڵام دۊڵەتو تورکی گرڎو ئا چێواشە پەشتگۊش وستێنې.

سەڎان دەگې پانیشتوو کوردەسانی بە مەڵامەتو ئەرەگیری تورکیایۆ چۆڵې کریێنې و سۆتێنې. ئینەیچ زەرەرێوە فرەش بە هاموڵاتیا و ژیۋگەی یاۋنان، چنی ئانەیچە حیچ جوابێوە جددی جە لایەنو حکومەتو عێراقی و پانیشتوو کوردەسانیوە نییا.

ئاژەو ئیساتې بەینو دۊڵەتو تورکی و هێزە کوردییەکا، بەتایبەتی سەرو پرسو ئاشتی و گلېرگەی دیموکراتیکی تاوەکو ئیساتې جە پراکتیکەنە یەکلایەنەن. حەرچڼە گەریلا ئایێربەسش ئەرەیاۋنا و هەنگامەی ئەرێنیەشا بەرەو چارەسەری سیاسی هەمیشەیی نیا، بەڵام دۊڵەتو تورکی تا ئیساتې حیچ جوابێوە ئەرێنی ئی هەوڵاشە نەڎانۆ. بەپێچەوانۊ دۊڵەتو تورکی جە هرووژمەکاش بە شێوێوە سەخت سەرو هەرێمەکاو پارېزنای مەدیای بەردەواما، ئینەیچ ئاژەکەی قورستەر مکەرۆ و هەنگامەکې دماوزۆ.

گەریلا بە ئەرەیاۋنای ئایێربەسی و نیشاندای ئیرادەو دیالۆگی، نیازش پەی چارەسەری نیشانە دا، بەڵام دۊڵەتو تورکی ئی بانگەوازەشە بەبێ جواب ئاستەنۆ و جیای ئانەی شۊنەو ڕاو دیالۆگیرە گێڵۆ، ئۆپراسیۆنە سەروازییەکېش زیاتەرې کەردێنې. ئی هرووژمې نەک تەنیا بانە بە مەڵامەتو زەرەری گیانی و زەرەری مادیشا چنە گنۊوە، جە هەمانکاتەنە کەشو متمانەی و دیالۆگیچ شێونا.

گلېرگەی دیموکراتیک و ئاشتی هەمیشەیی تەنیا جە ڕاو دیالۆگی و ئەرەنیشتەو بەینو هەردووە لایۆ بەدی مې. کاتێ لایەنێوە هەوڵو ئاشتی مڎۊ و لایەنەکەی تەر بە هرووژم جوابش مڎۊوە، ئینە گرڎو دەرفەتەکا بنیاڎنیای گلېرگەی دیموکراتیکی و ئاشتیێوە شکۆمەندی نمازۆ. ئی هەڵوێسەو دۆڵەتو تورکی هەوڵەکا چارەسەری پرسو کوردی دلېنە بەرۆ.

تورکیا و عێراق ساڵۊو ١٩٨٤ جە سەردەمو ڕژێمو سەدام حسێنینە، پەیماننامېوەشا چنی سەرۆک وەزیرانو تورکیای، جە ڕاو تاریق عەزیزی وەزیرو جبەرو ئا کاتەیۆ ئیمزا کەرڎ کە ڕا بە سوپاو تورکیای دې تا ٥کیلۆمەترې بلانە دلې خاکو عێراقیوە. بەڵام ئینە تەنیا پەی ماوەو یەک ساڵی بې، واتە جە ساڵۊو ١٩٨٥ینە دمایش ئاما، ئیتر حیچ ڕێککەوتەیې تەر جە ما بەینو هەردووەلاینە بیەیش نییا کە ڕا بە تورکیای بڎۆ بلۊنە قووڵایی خاکو عێراقی. بەڵام سەرەڕاو ئینەیچ دۆڵەتو ئەرەگیرو تورکی ٥ کیلۆمەترێش ۋېیەرنا و ئیساتې یاوان ٥٠کیلۆمەترې جە قوڵایی خاکو عێراقی. 

هەرپاسە بێدەنگی عێراقی سەبارەت بە ئەرەگیریەکا تورکیای پرسیارەی فرۍ شۊنەو ۋێشەرە مارۆ. کاتێ ئیسرائیل ئاسمانو عێراقی بەکار مارۆ، عێراق دەمودەس کاروەدای نیشانە مڎۆ و گلېرۊبیەی مکەرۆ، بەڵام جە ۋەرا ۋەر بە ئەرەگیریەکا تورکیای و پاشێلکارییەکاش کە ماوەو ٤١ساڵێن بەردەواما، بێدەنگی هۊرچنۆ. ئینەیچ ڕەنگە مەڵامەتێش فرۍ با، یۆ چا نیشا ئا ڕێککەوتنامې کە چی دماییانە ما بەینو هەردووەلاینە ئیمزا کریې. جە ۋەرا ۋەرو ئاڕێککەوتنانە کە فرەو خاڵاش جە ۋێش گێرتەبې، عێراق تەنیا داواکاریش جە تورکیای ئانە بې کە بەشە ئاویش سەرەرە نەگیریۆوە، بەڵام تا ئیساتې تورکیا چا بارۊ هیچ بەشێوەش بە پاو مېیاننەتەوەیی ئازاد نەکەرڎەن، هەرپاسە کەمبیەیۆ ئاوې بیەن بە مەڵامەتو چۆڵکەردەی بەشێوە جە ناوچەکا و ئاوارەبیەی سەڎان دەگې پانیشتوو عێراقیش چنەکۊتەنۆ. 

پاسە بەرگنۆ کە ئاژەو ئیساتې عێراقی کە سەروەری وڵاتەکەیش جە لایەنو تورکیایۆ بە شێوێوە فراوان پاشێل مکریۆ، بەڵام حکومەتو عێراقی جە ۋەرا ۋەرو ئی ئەرەگیریەینە بە مەڵامەتی جیاواز دیسان هەر بێدەنگ بۆ. بەڵام ئی بێدەنگییە نەک هەر زەرەر بە سەروەری خاکو عێراقی مېیاونۆ، بەڵکم کاریگەری نەرێنیچش سەرو ئاسایشو ناوچەکەی و ئەرەنیشتەکاش بۆ.