هاوسەرۆکی گشتی دەبەپە کەسکین بایندر ڕایگەیاند، هێرشە قڕکرنەکانی دەوڵەتی تورک و گۆشەگیری ئیمرالی پەیوەندییان پێکەوە هەیە و وتی،" 'بە تێکۆشانێکی ڕێخستن کراو و پێداگرانە دەتوانین گۆشەگیری بشکێنین".
گۆشەگیریی ڕەها لەسەر عەبدوڵا ئۆجالان ڕێبەری گەلی کورد چووە ناو ٣١مانگیەوە، کە هیچ زانیارییەکی لێ وەرناگیرێت و چاوپێکەوتن لەگەڵ بنەماڵە و پارێزەرانی ڕێگری لێدەکرێت، تا دێت چ لە هەموو زیندانەکان و چ لە کۆمەڵگادا جێبەجێ دەکرێت.
لەگەڵ بڵاوبوونەوەی سیستەمی گۆشەگیریی ئیمرالی لە هەموو کۆمەڵگادا، کۆمەڵگا بەرەو گۆشەگیرییەکی شاراوە بردووە. بە سیاسەتی گۆشەگیری کە دوای هاتنە سەرکاری ئاکەپە لەم ساڵانەی دواییدا زیاتر دەرکەوت، فشارەکانی سەر گەلی کورد گەیشتە ئاستی جینۆساید.
کەسکین بایندر، هاوسەرۆکی گشتی دەبەپە لەسەر گۆشەگیری ڕەهای سەر عەبدوڵا ئۆجالان ڕێبەری گەلی کورد و سیاسەتی قڕکردنی گەلی کورد و ڕێگای ڕزگاربوونیان بۆ ئەنەفە هەڵسەنگاند.
کەسکین ڕایگەیاند، ئۆجالان بەپیلانگێڕیی نێونەتەوەیی ٩ی تشرینی یەکەم لە زیندانی ئیمرالی کە هەموو یاساکانی مافی مرۆڤی تێدا پێشێل دەکرێت، لەژێر گۆشەگیریدا زیندانی کراوە و هەتا ڕۆژی ئەمڕۆ هەم لەبواری جەستەیی و هەم لە بواری دەروونییەوە ئەشکەنجە دەکرێت. بەو هۆیەوە گومانەکان سەبارەت بە ژیانی ئۆجالان پەرەی سەندووە و وەها درێژەی بە قسەکانیدا: "دوای ئەوەی عەبدوڵا ئۆجالان ڕێبەری گەلی کورد لە ئەنجامی ئەو پیلانگێڕییە نێودەوڵەتییە ڕادەستی دەوڵەتی تورکیا کرا، سیستەمی گۆشەگیری و بەتەنیاهێشتنەوە لە ئیمرالیە کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە کە هەموو یاسا و مافەکانی پشتگوێ خستووە، وەک دەزانرێت، بەڕێز ئۆجالان دوایین جار لە هاوینی ٢٠١٩ و لە مانگی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕێگەی تەلەفۆنەوە لەگەڵ بنەماڵەکەی پەیوەندی بە پارێزەرەکانیەوە کردووە. ئەم هەڵوێستە لە گەڵ هیچ زیندانییەک لە هیچ شوێنێکی جیهان بەڕێوە نابرێت، تەنها لە ئیمرالی بەکاردێت. بێگومان لەگەڵ شەرت ومەرجی گۆشەگیری، پرسیاری "لە ئیمرالی چی ڕوودەدات؟" دێتە پێشەوە. چونکە لەم بارودۆخەدا هیچ زانیارییەک لە بەڕێز ئۆجالان وەرناگیرێت. کاتێک ئەم ئەشکەنجە جەستەیی و دەروونیانەکە ئەنجام دراون، لەبەرچاو دەگیرێن، نیگەرانییەکانمان لەسەر ڕەوشی بەڕێز ئۆجالان زیاتر دەبن”.
هەروەها وتی، ئازادی جەستەیی ئۆجالان تەنها بۆ گەلی کورد زامنی ژیانێکی ئازاد نییە، بەڵکو بۆ گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوین زامنی ژیانێکی ئازاد و دیموکراتیکە. سیستەمی گۆشەگیری کە لەئیمرالی دەستی پێکرد و لە هەموو زیندانەکانی دیکە بڵاو بووەوە بەتایبەتی بۆ زیندانیانی نەخۆش وەکوو لەسێدارەدانە. بێگومان گۆشەگیریی مرۆڤێک و پێگەیەکی مێژوویی کە ئەم جۆرە بیرکردنەوە و مۆدێرنیتەی دیموکراتیکی خستە بەردەم گەلان، تەنیا بەوەوە سنووردار نامێنێ. ئەگەر سەرچاوەی دیموکراسی بە بەرد بگرن، باخچەی ژیان وشک دەکەنەوە. تەنانەت لە قۆناغی ئێستاشدا، ئیتر تەنیا بە ئیمرالیەوە سنووردار نییە، چونکە سیستەمی گۆشەگیری ئیمرالی ئەمڕۆ لە هەموو زیندانەکان تەنانەت لە هەموو بوارەکانی ژیانیشدا جێبەجێ دەکرێت، لە قەدەغەکردنی دیدار لەگەڵ پارێزەران و بنەماڵە، تا دەگاتە فشاری جەستەیی و دەروونی، بەتایبەت لەسەر زیندانییە نەخۆشەکان گەیشتووەتە ئاستی بڕیاری لەسێدارەدان.
لەم دواییانەدا زیادبوونی ڕاپۆرتی گیانلەدەستدان لە زیندانەکاندا یەکێکە لە دەرئەنجامەکانی سیاسەتی گۆشەگیری. هەروەها هۆکاری سەرەکی ئەم دۆخە "هەوڵدانە بۆ شکاندن و تەسلیمکردنی ئیرادە". ئەو دەسەڵاتە سیاسیەی کە دەیەوێت ئیرادەی گەلی کورد بە سیستمی گۆشەگیریی ئیمرالی بشکێنێت و تەسلیمی بکات، هەروەها دەیەوێت بەرخۆدانی زیندانەکان کە خاڵی وەرچەرخانە لە تێکوشانی ئازادی گەلی کورددا بشکێنێت، بەم شێوەیە دەیانەوێت سیستەمی تەسلیم بوون لە سەنتەری ئیمرالیەوە بخەنە بواری جێبەجێ بوونەوە.
'دەسەڵات دەیەوێت ئۆجالان پاکتاو بکات '
بایندر ئاماژەی بەوەدا کە لە هەموو لایەکەوە دژ بە گەلی کورد سیاسەتی قڕکردن بەڕێوەدەچێت و ڕایگەیاند، ئەو ڕوانگانەی ئۆجالان پێشکەشی کردووە وەڵامی ئەم سیاسەتە قڕکەریانەیە و هەر بۆیە دەوڵەتی تورک سیاسەتی لەناوبردنی ئۆجالان پەیڕەو دەکات و وتی :"وەک دیارەگەلی کورد ساڵانێکە بە سروشت و کولتوور و ناسنامەکەی قڕ دەکرێت". لە چوارچێوەی ئەو پلانانەی کە تا ئەمڕۆ بە سیاسەتی شەڕی تایبەتەوە بەردەوامە، هەوڵیانداوە گەلی کورد بێ ناسنامە بمێنێ و ملکەچی ئیرادەی خۆیان بن. بەڵام هەموو ئەو هەوڵانە بێ ئەنجام بوونە. چونکە تێکوشینی ئازادیخوازی کورد بە ڕوانگەکانی بەڕێز ئۆجالان پەرەی سەند و هەوڵەکانی جینۆسایدی لە هەموو بوارەکاندا پووچەڵ کردەوە. تەنانەت لە سیستەمی گۆشەگیریی ئیمرالیدا، ڕوانگەی بەڕێز ئۆجالان بەردەوام وەڵامێک بووە دژی دووبارەبوونەوەی جینۆساید. بۆیە نەهێشتنی ڕێبەری گەلی کورد و گۆشەگیرکردنی لە کۆمەڵگا بووە بە یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی هێزە قڕکەرەکان. لە چوارچێوەی "پلانی ئەژنۆ دانین" کە ئامانجەکەی کوشتنی کورد بوو، گۆشەگیریی ئیمرالی هێنرایە ئاستێکی نوێ. لەسەر ئەو بنەمایە دەستیان بە پرۆسەی گۆشەگیری لە نێوان ئیمرالی و کۆمەڵگادا کرد. ئەمەش بەو مانایە دێت؛ ئیمرالی لە ناوەندی پلانەکانی قڕکردنی دژی گەلی کورددایە. بێگومان گرنگە ئاماژە بەوە بدەین کە بە سیستەمی گۆشەگیریی ئیمرالی تەنیا کورد بە ئامانج نەگیراوە. ئێمە لەبەردەم سیاسەتێکداین کە هەموو گەلی کورد دەکاتە ئامانج. چونکە بنەمای تێکوشانی بەڕێز ئۆجالان تەنیا گەلی کورد نییە، بەڵکو پاراستنی گەلانە لە بەرامبەر کۆمەڵکوژی.
بایندر لەدرێژی قسەکانیدا وتی، بنەمای زیاتربوونی سیاسەتی گۆشەگیری و قڕکردن بەرامبەر گەلی کورد بە ئامانجکردنی دەستکەوتەکانی کوردە و وتی:" سیاسەتەکانی قڕکردن دژی گەلی کورد و سیستمی گۆشەگیریی ئیمرالی ڕاستەوخۆ پەیوەندییان بەیەکەوە هەیە". تێکوشان لە هەر شوێنێک هەبێت، بە تایبەت لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، گەلی کورد لەوێ سەرکەوتنی گرنگی بەدەستهێناوە. هێزەێکە کە لە دیپلۆماسی و دەستکەوتەکانی ڕێکخستنی و تێکوشانی سیاسییەوە بەدەست هاتبوو، وای لە گەلی کورد کرد کە ببێتە ئەکتەرێکی گرنگ لە سیاسەتی ناوخۆ و دەرەوەدا. بێگومان ئەم دۆخە حیساباتی دەسەڵاتی سیاسی ئێستا، واتە حکومەتی ئەردۆغان – باخچەلی پوچ کردەوە. هەربۆیە سیاسەتی قڕکردنی بەرفراوانی لەپێناو لەناوبردنی دەستکەوتەکانی گەلی کورد و بێ ستاتۆی دەست پێکرد. قورسکردنی سیستەمی گۆشەگیریی ئیمرالی و بڵاوکردنەوەی لە کۆمەڵگادا بەشێکی گرنگی ئەم حیساباتانەیە.
"دینامیکی سیاسی ڕۆڵی تەواوی خۆیان لە ڕاوستاندنی گۆشەگیریدا نەگێڕاوە"
بایندر ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە لەپێناو شکاندنی گۆشەگیری هێڵی تێکوشان بەهێز بکرێت و ئاماژەی بەوەدا کە دینامیکی کۆمەڵایەتی و سیاسی لە شکاندنی گۆشەگیری ڕۆڵێکی تەواو ناگێڕێت. بایندر وتیشی: دەمەوێت ئاماژە بەوە بکەم کە ئەنجامدانی تێکوشانێکی گرنگ بۆ شکاندنی گۆشەگیری یەکێکە لە ئەرکە سەرکییەکانمان. بێ گومان گرنگترین دینامیکی ئەم تێکوسانە گەلی کوردە. بەڵام پرسیاری "ئەم تێکوشانە تا چەند تەواوکەرە؟" بەردەوام لە بەرنامەی کاردایە. ئەگەر تا ئەمڕۆ گۆشەگیری بەردەوامە و تەشەنەی کردووە، ئەوا هێشتا کەمکاریمان ماوە. ئەمەش بەو مانایە دێت؛ دینامیکی سیاسی و کۆمەڵایەتی بۆ شکاندنی گۆشەگیریی ڕۆڵێکی تەواو ناگێڕێت. لەوانەیە ئەم دۆزینەوەیە بە ڕەخنەیەک لەدەبەپە بزانن. ئەنجامێک کە پشتگیری لەم دۆزینەوە دەکات زۆرن. بۆ نموونە; ئەگەر تێکۆشانی سیاسی و کۆمەڵایەتی دژ بە گۆشەگیری لە ئاستێکی تێرکەر بووایە، ئەمڕۆ باسی بڵاوبوونەوەی گۆشەگیریمان لە هەموو زیندانەکاندا نەدەکرد. بەڵام ڕەوشی ئێستا ڕێگە نادات بێ هیوا و بێدەسەڵات بین. ئێمە هێشتا باس لە ڕێگاکانی تێکوشانی کاریگەرانە دژی گۆشەگیری دەکەین و بەم زووانە کارەکانمان دەست پێدەکەین.
هەندێک لە هێزە کوردیەکان، راستگۆیی ئۆجالان لەبەرچاو ناگرن'
بایندر ئاماژەی بەوەشکرد، لە تێکوشان دژی گۆشەگیری، گۆشەگیری لەسەر ئۆجالان و تێکۆشانی ئۆجالان لەسەر پرسی کورد لەبەرچاو ناگیرێت و وتی: "وەک ڕوونمکردەوە، دژی گۆشەگیری لە پێشەنگایەتی تەڤگەری سیاسی کورد تێکۆشینێکی زۆر بەنرخی هەیە" یەکگرتوویی نەتەوەیی کورد چەندە لە چارەسەرکردنی کێشەی کورددا گرنگ بێت، شکاندنی سیستەمی گۆشەگیریی ئیمرالی بە هەمان شێوە گرنگە. بؤیە هەتا سیستەمی گۆشەگیری سەر ئیمرالی لەناو نەچێت چارەسەری کێشەی کورد هەڕەشەی لەسەر دەبێت. بێ گومان ئەوەی ئەم ڕاستییە دەردەخات، ئیرادە و بڕیادەری بەڕێز ئۆجالانە لە چارەسەرکردنی کێشەی کورد. ئەمڕۆ هیچ هێز و ئەکتەرێکی سیاسی هێندەی بەڕێز ئۆجالان تێکۆشانی دڵسۆزانە و یەکلاکەرەوەی بۆ چارەسەری پرسی کورد ئەنجام نەداوە. بەداخەوە بەشێک لە هێزە کوردییەکان، ئەم ڕاستییە لەبەرچاو ناگرن. بێ گومان کاریگەریی بەرژەوەندی سیاسی لەم مژارەدا گەورەن. بۆیە ڕای گشتی کوردستان ناتوانێت بۆ شکاندنی گۆشەگیری بە تەواوی ئەرکی خۆی جێبەجێ بکات. بێگومان ئەم دۆخە تەنیا کێشەی هێزە کوردستانییەکان نییە. دەتوانین ڕەخنە لە هێزە دیموکراتیک و ئۆپۆزسیۆنەکانیش بگرین. "هێڵی ڕێگای سێهەم" کە لەلایەن عەبدوڵا ئۆجالان ڕێبەری گەلی کوردەوە پێشکەشی گەلانی تورکیا و کوردستان کراوە، چارەسەرێکی گرنگە بۆ هەموو پرس و قەیرانەکانی ئێستا. هەر لەو دەسەڵاتەدا پێویستی بە دیموکراسی و ئازادی کۆمەڵگا گەرەنتی دەکرێت. کاتێک بەڕیز ئۆجالان ئەوەندە گرنگی بە ئایندەی کۆمەڵگا دەدات و هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەری بۆدەدات، تێکوشانی پێویست بۆ لابردنی گۆشەگیریی لەسەری ئەنجام نادرێت.
هەروەها بایندر ئاماژەی بەوەشدا، کە لابردنی گۆشەگیری بە ێکۆشانی هاوبەش دەکرێت و بۆ ئەمەش تێکۆشانێکی بەڕێکخستنی و بەبڕیار گرنگە و بەم شێوەیە کۆتایی بە وتارەکەی هێنا: "تەنها شتێک پێویستە؛ داوای چارەسەری یەکلاکەرەوە و دڵسۆزانە بۆ کێشەی کورد. ئەگەر بەڕاستی دینامیکی ناوخۆ و دەرەوە بیانەوێت کۆتایی بەم قەیرانە بهێنن، پێویستە لابردنی سیستەمی گۆشەگیریی ئیمرالی بکەنە بەرنامەی سەرەکی خۆیان. مەرجی سەرەکی ئەمەش تێکۆشانی بە ڕێکخستنی هاوبەشە. لەم چوارچێوەیەدا پێویستە سیاسەتەکانی دەسەڵاتداری ئەردۆغان – باخچەلی کە گۆشەگیری قووڵتر دەکاتەوە و هەڵوێستی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەتایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سی پی تی کە گۆشەگیری قووڵتر دەکەنەوە شەرمەزار بکرێن. بەمەش ئەوروپا، تورکیا و ڕای گشتی کوردستان و زاناێان و دامودەزگاکانی و هەر کەسێکە باوەڕیان بە ژیانی دیموکراتیک هەیە پێویستە ڕۆڵی ئۆجالان ببینن، قبووڵی بکەن و پشتیوانی لێبکەن. لابردنی گۆشەگیری بە تێکۆشانێکی هاوبەش و بەهێز پێکدێت”.
