کەنەکە لەپێناو تیشک خستنەسەر بارودۆخى ناوچەکە و گۆڕانکارییەکان و هێرشى داگیرکەرانە بۆ سەر هەموو بەشەکانى کوردستان و هەوڵى لەناوبردنی دەستکەوتەکانى گەلی کورد، بەڵگەى ستراتیژیى یەکێتیى نەتەوەیى کوردستانى بڵاوکردەوە.

دەقی تەواوی بەڵگەى ستراتیژیى یەکێتیى نەتەوەیى کوردستان

شەڕی نێوان هێزەکانی کوردستان و هێزە کۆلۆنیالیستەکان گەیشتۆتە قۆناخێکی نوێ و ئەم گۆڕانکاری و ڕەوشەی هاتۆتە ئاراوە لەهەموو کاتێک زیاتر یەکێتی ناوخۆیی بایەخدار دەکات. هەتا ئێستا گەلێک هەوڵ و خەبات لە پێناوی یەکێتی نەتەوەیی ئەنجام دراوە و دەتوانرێت بگوترێت کە هەندێک هەنگاو نراوە بەڵام هەتا رۆژگاری ئەمڕۆمان پلادفۆرمێک دروست نەبووە کە بتوانێت سەرجەم هێزەکان کۆبکاتەوە. له‌ چوارچێوه‌ی هەوڵ و ئەزموونەکانی رابردوودا، گەل بووەتە خاوەن هۆشیاری یەکێتی نەتەوەیی و لەبەر ئەوەش  ئەمڕۆ  ئەو بەرپرسیارێتیەی داوەتە سەر شانی پێشەنگە سیاسییەکان له‌ خاوه‌ن سیاسه‌ت و پلاتفۆرمێکی نه‌ته‌وه‌یی- دیموکراتیک بن. ئەمڕۆ دۆزی کورد و کوردستان، یەکێتی نەتەوەیی  وەکوو پێویستییەکی ژیانی دەبینێت. ئیدی پێشخستنی زەمینە و زمانی دیالۆگ لەنێوان هێزە نەتەوەییەکاندا بووە به‌ ناچاری و پێویستیه‌کی حاشا هه‌ڵنه‌گر. پێویستە بەخێرایی و ساتێک زووتر زەمینەیەک بۆ کۆکردنەوەی هێزە نەتەوەییەکان ساز بکرێ.  رێ و رێبازی دیالۆگ دابنرێت، زمانی دیالۆگ بۆ له‌یه‌ک نزیکبوونه‌وه‌ دروست بکرێت. هەروەها پێویستە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی نەتەوەیی یەکێتی، نۆڕم و یاسا دیاری بکرێت، ئەمەش لەژیانی سیاسیدا سەروەر بێت. ئێمە وەکوو کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان  بەڵگەی ستراتیژی یەکێتی نەتەوەی کوردستان پێشنیار دەکەین کە لە نێو ڕای گشتی ئێمەدا بە بەرفراوانی گفتوگۆ بکرێت و لەسەر بەرژەوەندی نەتەوەیی کورد بگاتە ئەنجامێک.

ستاتۆی کوردستان و ڕەوشی گەلی کورد

کوردستان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کۆڵۆنیەکی نێو دەوڵەتییە. لەژێر داگیرکاری تورکیا، ئێران و سوریا دایە و ڕەوشی چوارپارچەبوونی بەردەوام دەکات. گەلی کورد لەژێر ستەم و چەوسانەوەی ئەم دەوڵەتە داگیرکەرانەدایە، لەمافە نەتەوەیی و دیموکراتییەکانی خۆی بێبەش کراوە. هەروەها گەر بە شێواز و ئاستی جیاوازیش بێت ئه‌وا لە تەواوی کوردستان  بەشێوەی جۆربەجۆر شەڕ و سیاسەتی پاکتاوکردن و ئینکار بەردەوامە.

ئەو پارچەیەی لەناو سنووری فەرمی ئێراقدایە شێوەیەکی نوێی وەرگرتووە. ئەوەش کوردستانی فیدراڵە لە ناو ئێراقێکی فیدراڵدا. بەڵام به‌داخه‌وه‌ حکومەتی ناوەندی ئێراقی فیدراڵ لە پۆزیسیۆنێکی دژبەری کوردستاندایە. ئەمەش بۆ دۆزی کوردستان و مافی کوردان بەگشتی، پۆتانسێلێکی مەترسیدار لەخۆوە دەگرێت، لەبەرئەوەش پێویستە هەستیاری نەتەوەیی لەسەر بێت و ئەو هەستیاریەش بڵندتر بکرێت.

لە" ستراتیژی نەتەوەیی"دا ڕەوشی دینامیکی ناوخۆ و دەرەوە:

   رزگاری کوردستان، ئازادی نەتەوەیی کورد و رزگاری گەلی کوردستان لەدەستی نەیارە کۆلۆنیالیستەکان؛ بەشێوەیەک بەدیدێت کە هەموو هێزە نەتەوەییەکان ببنە یەک و بەسەفەربەری لەسەر رێبازی سیاسی  رەوا و شەڕ لەبەرامبەر نەیاران تێبکۆشن؛ ئەمەش واتای "ستراتیژی نەتەوەیی" یە " بەرژەوەندی نەتەوەیی دیموکراتی" فاکتەری سەرەکی و یەکلاکەرەوەی " ستراتیژی نەتەوەیی " یە.

 هێزی گەورەی نەتەوەیی"کە لەتەواوی کەسایەتی، رۆشنبیر و رێکخستنە سیاسی- کۆمەڵایەتی، کۆمەڵایەتی- کولتووری، کۆمەڵانی گەلی کورد و تەواوی کەمایه‌تیەکان پێکدێت پێکهاتەی کۆمەڵایەتی" ستراتیژی نەتەوەیی-نیشتمانی "پێکدێنێ. 

هێزە نێودەوڵەتیەکانیش سیاسەتەکانی خۆیان سەبارەت بە کوردستان بەشێوەیەکی " راستەوخۆ" یان " ناڕاستەوخۆ" بەگوێرەی بەرژەوەندییە ژێئۆستراتیژیەکانیان بەڕێوە دەبەن. لەسەر بنەمای ئەو راستیە پێویستە هاوسەنگ(توازن)ی سیاسەتی جیهانی لەبەرچاوان بگیرێت. هەروەها پێویستە لەسەربنەمای کۆمەککردن بە بەرژەوەندی نەتەوەیی  و ئاشتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست " هاوپەیمانێتی فرە لایەنە"رەچاو بکرێت.

رەوشی دەوڵەتانی داگیرکەر  :

دەوڵەتە داگیرکارەکان لەسەربنەمای بەرژەوەندییە دەوڵەتییەکانیان پێکەوە لەنێو ناکۆکی و دژایەتی دانە. بەڵام تەنها لەسەر یەک شت بەرژەوەندیان دەبێتە یەک و پێکەوە دەجولێنەوە، ئەوەش تەڤگەری نەتەوەیی کوردستان و گەلی کوردە. دەوڵەتانی داگیرکار هەم بەتەنیا لەبەرامبەر نەتەوەی کورد سیاسەت بەڕێوە دەبەن و هەم پێکەوە سیاسەتی دژبەری کورد و کوردستان پێکدێنن و بەڕێوەدەبەن.

رەوشی نەتەوەی کورد و گەلانی کوردستان:

لەبەرامبەر ئەم کۆنسێپە نوێیە پێویستە دینامیکی نەتەوەیی لەسەربنەمای بەرژەوەندی نەتەوەیی بگەنە یەک و بەشێوەیەکی کۆردینەیی و هاوبەش هەڵسوکەوت بکەن. ئەمەش شتێکی ئاساییه‌ و خۆی له‌ ناوخۆیدا مافێکە. ئەو تایبەتمەندیانەی کە لەسەر پارچەگەرێتی ئاوابوونە، هێشتا ماونەتەوە، بەڵام زۆر لاواز بوونە. لەبەرامبەر ئەوە دەوڵەتانی داگیر کەر لەبەرامبەر بزوتنەوەی نەتەوەیی سنوورەکانی نێوانیان تێپەر دەکەن. پێویستە هێزی نەتەوەیی کوردانیش لەبەرامبەر سیاسەتی دەوڵەتانی داگیرکەر ئیدی " سنورە دەسکردەکان" پەسەند نەکەن و  هەمیشە هاوکاری و یەکگرتن لە نێوان خۆیان پێشخەن، پشتگیری یەکتر بکەن. پێویستە بەرامبەر بەرەی داگیرکەران بەرەیەکی یەکگرتوو و هاوبەش ئاوابکرێت و پێکەوە تێکۆشان بەڕێوەببەن. تایبەتمەندی نوێی شۆڕشی کوردستان ئەوەیە و پێویستە بەگوێرەی ئەو کۆنسێپتە هەڵسوکەوت بکەین.

لەلایەکی دیکەوە نەتەوەی کورد لەنێو  قۆناخی شۆڕشێکدایە. کارەکتەری شۆڕشی کوردستان نەتەوەیی- دیموکراتیکە، نەتەوەی کورد لەلایەکەوە لە بەرامبەر داگیرکەران شەڕی نەتەوەیی بەڕێوە دەبات و لەلایەکی ترەوە هه‌وڵی پراکتیزه‌کردن و خوڵقاندنی دیموکراسی‌ له‌ ئاست کۆمەڵگای کوردستاندا ده‌دات. بەگوێرەی ئەم کۆنسێپتە، دینامیکی شۆڕشی دیموکراتی نەتەوەیی بەرفراوانە. هەموو چین و توێژێک، گروپ و گروپە کۆمەڵایەتیەکانی تر لەبەرامبەر سیستەمی داگیرکەر و کولۆنیالیست لە ئامانجی شۆڕشی نەتەوەیی دا هاوبیرن و رێککەوتوون. ئەو ئامانجەی کە ئەوان هەموو کۆدەکاتەوە رزگاری کوردستان و ئازادی نەتەوەی کوردە. لەناو ئەو ئامانجەدا، جێگەی ئاشوری، ئەرمەنی، عەرەب، تورکمان، ئازەری، تورک  و کەمە نەتەوەکانی کوردستان و هی دیکەش هەن. ئەوانیش هاوپەیمانی نەتەوەی کوردن. ئازادی و رزگاری ئەوانیش بە ئازادی و رزگاری نەتەوەی کوردەوە گرێدراوە. لەبەر ئەوە لەبەرامبەر سیستەمی وەحشی کۆلۆنیالیست پێویستە هەموو گەلی کوردستان سەفەربەر ببن و خۆیان رێکبخەن، ته‌نها له‌و چوارچێوه‌یه‌دایه‌ که‌ بەرژەوەندی هەمووان لەبەرامبەر تێکشکانی سیستەمی داگیرکەر دەبێتە یەک. لەبەر ئەوەش پێویستە بۆ سازدانی بەرەیەکی نەتەوەیی-نیشتمانی  هەموو پێکەوە کۆببنەوە و هێزی خۆیان بکەن بەیەک.

بڕیاری مافی چارەی خۆ نووسین:

گرێدراو بە هەڵومەرجی دەروە و ناوخۆیی، هێزی نەتەوەیی، دەرفەت و بەکارهاتنی ئەو پێشکەوتنانەی کە  لەقۆناخەکانی شۆڕشدا روودەدەن، دەشێ رووبەرووری تەڤگەری نەتەوەی کوردستانیش ببن. لەچوارچێوەی " دیاریکردنی مافی چارەنووسدا" مافی گەلی کورد هەیە کە بڕیار بدات. ئیتر ئەوە مافی موختارییەت، فیدرالیزم، کۆنفیدرالیزم یان سەربەخۆیی بێت.

لەشەڕی نەتەوەییدا پۆزیسیۆنی ستراتیژی:

هێزه‌ دیموکراتیک و نەتەوەییه‌کان لەم خاڵانەدا بەبڕیارێکی پتەو لەبەرامبەر یەکتردا بەرپرسیارن

1ـ پێویستە بەرژەوەندی نەتەوەیی و دیموکراتی لە سەروی هەموو شتێکەوە بێت.

2ـ پێویستە هەبوونی نەتەوەیی بپارێزرێت و لەبەرامبەر سیمبۆڵەکان رێزگرتن هەبێت.

3ـ لەشەڕی دژی داگیرکەر و بن پێکردنی ڕه‌نجدا، پێویستە لەسەر رێکخستنەکانی تر نەکەونە نێو لێکدانەوەی تەسکی رێکخستنیەوە.

4ـ  بە چ شێوەیەک دەبێت با ببێت پێویستە لەگەڵ رێکخستنی نەتەوەییدا لەنێو دیالۆگدا بیت.

5ـ پێویستە پشتگیری و هاوکاری لەنێو هێزی نەتەوەییدا لەئاستی هەرە به‌رزدا بێت.

6ـ کەرکوک و هەموو سنووری کوردستان لەبەرامبەر داگیرکەران بە چ شێوەیەک دەبێت باببێت، پێویستە پێکەوە و بەشێوەیەکی یەکگرتوو بپارێزرێت.

7ـ پێویستە شەڕ و پێکدادان لەنێوان هێزە نەتەوەییەکاندا وەکو تاوانی نەتەوەیی بناسرێت.

8ـ ئەگەر هێزێکی نەتەوەیی لەبەرامبەر هێزێکی دیکەی نەتەوەیی، خاوه‌ن کرده‌وه‌ی هەڵە بێت، خەتایەک ئەنجامبدات، پێویستە ئەوە وەکو زەنگی سوور بنرخێندرێت و لەبەرامبەر ئەو لەرێگه‌ دەرکەوتنە، هەموو دینامیکە نەتەوەییەکانی دیکە بکەونە نێو ئاڵارم (ئینزار)ەوە و تاوەکو لەو هەڵە و خەتایە پاشگەز ببێتەوە، تاوەکو بەرژەوەندی نەتەوەیی بپارێزرێت. پێویستە ئەو کاردانەوەیە نیشانبدرێت بۆا ئه‌وه‌ی که‌  شکستی دیکە لەناو یەکێتی نەتەوەییدا روونەدات..

9ـ تاوەکو یەکێتی نەتەوەیی دیموکراتی بەشێوەیەکی بەردەوام بمێنێت پێویستە ئەنجوومەن، پلاتفۆرم ، کۆنگرە و رێکخستنەکانی هاوشێوەیان ئاوا بکرێن.

کۆبونەوەی به‌رفراوانی خوولی هەشتەمینی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان

پووشپەڕی ٢٠٠٨

برۆکسێل

ر.م