پی، پا، پوو، ئی، ئا، ئوو، یاوەرنامیٛ نیشانیٛنیٛ-نێ و ئەرک و ڕۆڵشان و چەنی بەکاربەردەیشان جە زۋانەنە پی شێۋازەنە:

 

ئی پەی نزیکی  ، ئا  بە دووری ، ئوو پەی دوورتەری

 ئی کوڕە ، ئاکوڕە  ، ئووکوڕە

ئیدیم ، ئادیمە ، ئەودیم =ئوودیمە

بڕێ جاریٛ وچیٛ تەرێ گنا وەڵیٛ ئی یاوەرناما نیشانیٛ ، پەی ئاسان کەردەی واتەیشا  دەنگەکیٛ فاڕیاو کوڵیٛ باوە  نمونیٛ چی بارەو مارمێوە .

واتیٛ یام مۆرفیمو  ( پی ، پا ، پوو )  هەر سەرو هەمان تەشکینیٛ جە وچەو (  بەئی ، بەئا ، بە ئو ) دروسیٛ بینیٛ ، وەلیٛ تیٛکەڵیٛ بانە  وەرو ئانەی قورسێنیٛ سەرو زوانیوە  ئاسانیٛ کریێنیٛ :

بە + ئی = پی ، پی بەرەجەژنانە ، پی سەحبە زووە ، پی هەویٛڵەرە نەمدری  ، پی دیمەرە بارەش  ، پی دەسۆ ،

بە + ئا = پا ، پا خوڎا ، پا کەشۆ ، پادیمەرە بارەش ، پادەسۆ ، پا شوٙڵەو چراویٛ ،

بە + ئو = پوو ، پوو کەشۆ ، پوو چنارۆ ، پوودیمەرە بەرەش ، پوودەسۆ ،

ئەپی ، ئەپا ، ئەپوو :

پی/ ئەپی کوڕیرە بارەکەم کیاست ، پا  /ئەپا کوڕیرە بارەکەم کیاست ، پوو/ ئەپوو کوڕیرە بارەکەم کیاست

بڕێ تەرما هەنیٛ وەلیٛ بە دەسور زوان  با بە  یاوەرکەردەو ” یاگیٛ و وەختی ” ” ظرف زمان و مکان ” ، یام با بە ئامڕازو نیشانە دای .

یام واچمیٛ  ( چیٛگە . چاگە ، چوٙگە )  کە بە یاوەرکەردەو یاگیٛ  دەسور زوانەنە ئەژمارکریا . پیٛسە دروس بیەن:

جە + ئی +گە  = ئیٛگە = چیٛگە   : چیٛگە نان وەرمیٛ … چیٛگەنە  نان وەرمیٛ

جە + ئا + گە  = ئاگە   = چاگە  : چاگە نان وەرمیٛ … چاگەنە نان وەرمیٛ

جە + ئوٙ +گە = ئوٙگە = چوٙگە  : چوٙگەنان وەرمیٛ … چوٙگەنە  نان وەرمیٛ

وێ ، وا ، وۆ

ئی : ئیٛگە = ویٛگە =  ئەویٛگە =  وێ : ئاما پەی ویٛ ، پەی ویٛگەی ، ئیٛگەی ، ئاما پەی ئەویٛگەی

ئا : ئاگە = واگە  =  ئەواگە = وا :  کتینەکەی بنیە وا ، کتیبەکەی بنیە ئەوا ، ئەواگە ، ئاگە ، واگە  ، ئەوسا واچیٛنیٛ ” بیە وا …بڎیە وا ” وەختیو یوٙ توڕەبیٛ

ئو : ئوٙگە = ووٙگە = ئە ئوٙگە  =  وۆ ، کتیبەکەی بنیە ئوٙگە ، کورە ئەئوٙگەم وات ،  بنیەش وۆ

زوانی هەورامینە  کرکەو ” ئــ ” خاس نمیٛ سەرو زوانی وەروئانەی فاڕیٛو پەی ” و ” 

 “چی ، چا ، چەو = چو ”  یام ” ئەچی ، ئەچا ، ئەچوو “

جە +ئی = چی  : چی دنیانە ، چی هەویٛڵەنە ، چی یانەنە ،

ئەچی دنیاینە ، ئەچی یانەنە 

جە + ئا = چا  : چا باخەنە ، چا وەنگانە ، ئەچا باخەنە

جە + ئو = چەو  = چوو : چەودنیانە ، چەولاوە ، چوولاوە ، چووباخەنە ،ئەچوو باخەنە  ، 

ئینیٛشا با بە یاوەرکەردەو وەختی  و یاوەرکەردەو یاگیٛ

جە+ ئی + وەڵیٛ : چیٛوەڵی 

جە + ئا + وەڵیٛ  : چاوەڵیٛ ……  

جە + ئو + وەڵیٛ  : چەو وەڵیٛ

چیٛولای ،  چاولای  ، چەولای  ، چەولاوە ، چیلاو ، چالاوە

   جە +ئی + لای   =  چیٛولای  . چیٛگەولای 

جە + ئا + لای  =  چاولای ¸ چاگەولای

جە + ئو + لای =  چەولای   ، ، چوٙگەولای

چیٛو دمای ، چادمای ، چەودمای

جە +ئی + دمای = چیٛودمای

جە + ئا + دمای = چادمای ، چاڎمای

جە + ئو + دمای = چەودمای 

جە + ئاروٙ +لای =  جە ئاروٙلای ، چاروٙلای

جە + ئیسەو  = جەئی ساتەوە = چیساوە = چیساولای

جە + ئو+ سات = جەئەوساوە = چەوساوە

  ئیدیم = چیدیم  ،  ئادیم = چادیم ،  ئەودیم = چەودیم ،

ئیڎەس ، ئاڎەس . ئەوڎەس …. چیڎەس ، چاڎەس ، چەوڎەس

پیڎەسۆ ، پاڎەسۆ ، پەوڎەسۆ ،،، ئەپی دەسۆ ، ئەپا ڎەسۆ ، ئەپوو دەسۆ ، ئەچیدەسۆ ، ئەچا دەسۆ ، ئەچوودەسۆ

ئی پەڕ ، ئاپەڕ ، ئەوپەڕ ، چی پەڕۆ ، چا پەڕوۆ ، چەوپەڕۆ  ، ئەچی پەڕۆ ، ئەچا پەڕۆ ، ئەچووپەڕۆ

 سەرچەمە:
د. ناجح گوڵپی
هەورامان نێت