جە ڕۋێۋی چوون ئارۆ، ٤ ساڵێ چێۋەرتەر، بە پیلانی چنڎ لایەنە و خایەنەتی وێیی، جە شەنگال فەرمان و جینۆساید دژ بە ئێزیدیەکا ئەنجام دریا و هەزاران ئێزیدیێ کۆکوشێ کریێ و هەزارانیچ بەدیل بریێ. ئەگەر گەریلا و شەڕڤانێ نەبیێنێ، مەرگەساتەکە فرە گەورەتەر بێۋە.
۳ ئابی، ڕۋێ سیاۋ و غەمناک و پەڕ تراژیدیان پەی کوردی و مرۆڤایەتی، بە تایبەتی پەی ئێزیدیەکا. چا ڕووەنە جە ساڵەو ۲۰۱٤ی، چەتەکێ داعشی هێرشی وەحشیانەشا بەرد سەرو شەنگالی و ئێزیدخانی کۆمەڵکوشی و جینۆساید و مەرگەساتشا دژ بە ئێزیدیەکا ئەنجام دا، کە ئێزیدیەکێ بە فەرمانی ۷٤ مین بەنامێش مەکەرانە. ئێزیدیەکێ ماچانە، کە ۱۲۰۰ سالێ ۋیەردێنە و تا ئارۆ ۷۳ جارێ تەرێ فەرمان دژشا ئەنجام دریان و سەدان هەزار ئێزیدێ قڕکریێنێ. بەڵام ئانە کە فەرمانەکەو ئی جارەی جە ۷۳ جارەکەی تەری جیاۋاز مەکەرۆۋە، سەردەم و کات و ساتەکەن، ۷٤ مین فەرمان جە سەردێمۋەنە ئەنجام دریا کە دنیا بە شان و باڵو مافەکا مرۆڤی و دیموکراسی و ئازادی ڕامانی نازێ و شەنگال و ئێزیدخان چێرو ڕکێفو دەسەڵاتی وێیی یانی کوردیەن بێ کە پارتو دیموکراتو کوردستانی پەدەکە سەرکەشیش کەرێنە و نزیک بە ۲۰ هەزار جە هێزە جۆراوجۆرەکا ئا دەسەڵاتەیە جە ناوچەکەنە بیێنێ.
جە یەکەم سات و ڕۋەدای ۷٤ مین فەرمان و هێرشەکەو داعشیەنە، نزیک بە ۲۰ هەزار جە هێزەکا، ئاسایش، پۆلیس، زێرەڤانی، لق و ناوچە حزبیەکا و پێشمەرگەی بێ ئاگادارکەردەی ئێزدییەکا و جە تاریکە شەۋەنە ڕەمێ و خەڵکەکە و ناوچەکەشا بێ ۋەرگیری ئاست جیا و ۋستێشا ۋەرو گەڵبا جڕوجانەوەرە وەحشیەکا داعشی. داعش کە دیش هیچ کۆسپ و تەگەرە و ۋەرگیری ۋەراۋەرشانە نییەن، بەخێرایی کەوت کۆمەڵکوشکەردەی خەڵکە بێدیفاعەکەی و جە یەکەم سەعاتەکا هێرشەکێشەنە هەزاران کەسێشا کوشتێ و زیاتەر جە ٦ هەزار ژەنی و زارۆلێشا بە دیل گێرتی و پێسەو کاڵای جە بازارەکا سوریا، ئێراق هەتا تورکیا و وڵاتە عەرەبیەکانە ۋرەتێشا و کە تا ئارۆچ زیاتەر جە ۳ هەزارێشا چارەنویسشا نادیارەن. هاموەخت سەدان هەزار ئێزیدیێ بەناچاری کۆچبەرێ ڕۆژئاڤا و باشور و باکورو کوردستانی و دماتەر وڵاتا جیهانی کریێ.
هەڵبەتە جە شەنگال و ئێزیدخان، تەنها داعش نە بێ کە هێرش و فەرمانەکەش ئەنجامدا، بەڵکو شۆفینیزمی، تورکی و عەرەبی، شۆفینیزمی ئیسلامی ڕادیکاڵ و خیانەتی وێیی کە بنەماڵەو بارزانی و پەدەکە نمایندەییش کەرێنێ یەکانگیرێ بیێ و چێرۆ عەبا سیاۋەکو داعشیەنە وێشا حەشار دابێ و بەشدارێ خوڵقنانی مەرگەسات و جینۆساید و قڕکەردەکەی بیێنێ. ئانێچە بەرنامە پەی کریا بێ و بە هەۋانتە ئەنجام نەدریا بێ. چونکە تەنها بە ماۋێ کەم ۆەڵێ هێرشەکەی پەی سەرو شەنگالی (تورکیا، بنەماڵە بارزانی و پەدەکە، سونەکێ ئێراقی، عەرەبستانی سعودی و قەتەر) جە شانشینو ئەردەنی کۆبیبێنێ و نەخشەو قڕکەردەی کە شەنگالی و موسڵی و ناوچە سونینشینەکا ئێراقی گێرێۋە متێبێرە. هەڵبەتە هەر پا ئامانجە جە بەعاج کە سەر بە پارێزگەونەینەۋاو ئێراقیەن، بنەماڵە و پەدەکە، تورکیا، سونەکێ ئێراقی و داعش کۆبیێبێنێ.
بە پا نەخشەکەی، جە ٩و حوزه‌یران-و ٢٠١٤ی چەتەکێ داعشی شارو موسڵی و چنڎ ناوچێ دەوروبەریشا گێرتێرە و دما تەر بەخێرایی یاۋێ تەلعەفەر کە ٦۰ کیلۆمەترێ جە موسڵی دورەن و هەمسنورەن چەنی شەنگال و ئێزیدخانی. ئانێچە ئێزیدیەکێش چڵاکنێرە و نیگەرانێش کەردێ و داۋاشا جە دەسەڵاتداری باشوری و پارتی و بنەماڵەو بارزانی کەرد کە دەسەڵاتدارێ شەنگالی بێنێ ئێزیدیەکا چەکدارێ بکەرانە و پلانە پەی پارێزنای شەنگالی و ئێزیدیەکا بنیارە. بەڵام چونکە بنەماڵەو بارزانی و پارتی بەشێ جە نەخشەکەی بێنێ، پۆکەی کەوتێ خەڵەتنای و دڵنیاییشا بە ئێزیدیەکادا کە گۋایا هێزەکێشا و پێشمەرگەکێشا پارێزناشا و ۋاتەبیشا: دۆخەکە یاگێ نیگەرانی نییەنە و جە ئەساسەنە داعش پەلامارەو شەنگالی و کوردستانی نمەڎۆنەو با گرد کەس بێغەم و خاترجەم بۆنە. هاموەخت هێزەکێ پەدەکەی بە فەرمان و بڕیارو بنەماڵەی ڕاشا نەڎا ئێزیدیەکێ وێش چەکدار بکەرانە و ئانێچە کە چەکشا بێ چەک کریێ. هامکات دیسان ئاکەس و خانەۋادە ئێزیدیێ کە باوەڕی و متمانەشا بە بنەماڵەو بارزانی و هێزەکاشا نەبێ هەوڵشادا شەنگالی بازا جیا، بەڵام دیسان بە فەرمان و بڕیارو بنەماڵەی ڕاگیریشا ۋنە کریا. پەی دڵنیایی دای بە شەنگالیەکا مەسعود بارزانی، سەرۆکو پەدەکەی، واتەبێش: با ئێزیدیەکێ و گرد کەسێ دڵنیێ بانە، یەس بە یەس شەنگالی پارێزنمێنە.
بەڵام سەرەڕا ئانەیە، جە ۳ ئابی، هێزەکێ بنەماڵەی جە شەنگال و ئێزیدخان پێسەو دزی و بێئاگادارکەردەی خەڵکەکەی شەۋێ و دلێ تاریکینە کێشیۋە. چا شەۋێنە سەرەتا داعش هێرشش کەردەبێ سەرو دەگاکاو"سبا شێخ خدر و گرزەک"ی کە ئینێ پانیشتو شەنگالی و دەگانشینەکێ بە چەکی سوک تا سەرسەبای ڕووبەڕووشا بیێبێنێ. بەڵام دەرنجام بە هۆو نەبیەی چەکی و کەمی هێزی ناچارێ بانە دەگاکاش بازا جیا و ڕووە جە کەش(چیا)و شەنگالی بنیانە. هاموەخت بەشێۋی فرە جە دەگانیشنەکا ئێزیدخانی ڕووەشا جە وەنیشت(ڕۆژئاڤا)و کوردستانی نیا. ئیتر داعش هەر ئێزیدیێ کە تەمەنش جە ۱۰ ساڵا زیاتەر بێ و فریا ڕەمای نەکەوتەبێ گێرێشا و وەحشیانە کوشێشا و هەر پەرستگا و یاگێۋە پیرۆزو ئێزدیەکا یاۋێ وێرانش کەرێنە.
بە پاو نەخشەو قڕکەردەکەی کە (تورکیا، بنەماڵەو بارزانی و پەدەکە، سونەکێ ئێراقی، عەرەبستانی سعودی و قەتەر)ی متێبێرە، ئەشیەی جە شەنگال و ئێزیدخان یەک کەس بە زینڎەی ڕزگارش نەبیە و سەرجەم ئێزیدیەکێ کۆمەڵکوشێ کرینێ. بەڵام جە یەکەم ساتەکا هێرشەکەو داعشی ۱۲ گەریلێ هێزەکا پازێزنای گەلی-هەپەگە، کە ۋەڵتەر کیانیێ بێنێ ناوچەکە دەسوبرد ڕووبەڕوو چەتەکا داعشی بیێۋە و هێرشەکەو داعشیشا ڕووەو کەشو شەنگالی مدرنا کە سەدان هەزار ئزیدیێ پەناشا پەی بەردەبێ. هەرپاسە جە ٦و ئابی، شەڕڤانەکێ یەکینەکا پارێزنای گەلی-یەپەگەی و یەکینەکا پارێزنای ژەنێ-یەپەژەی، جە وەرنیشت(ڕۆژئاڤا)و کوردستانی یاۋێ شەنگال و ئیتر گەریلا و شەڕڤانێ پێۋەرە هەم هێرشو داعشیشا ماڕا، هەم خەڵەکەشا پارێزنا و جە کەشو شەنگال پەی سنونێ و تا دووگرکێ و دماتەر تا سنورو ڕۆژئاڤای ڕاڕەوی مرۆیشا پەی کەردێ دەیان هەزار ئیزیدێ دەربازێ ڕۆژئاڤای بیێ. هاموەخت شەڕڤانێ سەدان پێشمەرگێشا پارێزنێ و دمای دەربازکەردیشا پەی ڕۆژئاڤای، ڕەۋانێ باشوریشا کەردێ.
ڕۆژئاڤایەکێ و شەڕڤانەکێشا سەڕەڕا کەمی دەرفەتی و گەمارۆدایشا جە لاو بنەماڵەو بارزانی و پەدەکەی و تورکیا و داعشی و سوریا، بەڵام نان و ئاۋیشا جە دەمو وشا گێرتەو یاۋناشا واڵە و برا ئیزیدیەکاشا و دەیان هەزار ئیزیدێشا جە کامپو نەورۆزی و جە یانەکا وێشانە ڕاکەردێۋە و خزمەتشا کەردێ و سەرجەم دامودەسگەکێ وێسەری دیموکراتی پەی خزمەتکەردەی بە کۆچبەرە ئێزیدیەکا سەفەربەرێ بیێ. بە پاو ئامارەکا ڕۆژئاڤای، شەڕڤانەکێ یەپەگەی یەپەژەی زیاتەر جە ۲۰۰ هەزار ئێزیدێشا ڕەۋانەو ڕۆژئاڤای کەردێنێ و جە مەرگی حەتمی ڕزگارێشا کەردێنێ. بەڵام جە پڕۆسەو ڕزگارکەردەکەیەنە زیاتەر جە ۱۰۰ شەڕڤانێ و گەریلێ شەهیدێ بیێ و دەیانی تەریچ بریندارێ بیێ کە بە هون و گیانشا گەلێۋشا جە کۆمەڵکوشی و ڕکەردەی پارێزنا.
دمای ئانەیە کە بەهمەت و قارەمانی گەریلا و شەڕڤانا، داعش و تورکیا و بنەماڵە نەخشەکەشا شکست دریا و هێرش کۆمەڵکوشیەکە سنوردار کریا، ئیتر جە شەنگال بە سەرپەرشتی شەڕڤان، گەریلا و جمیەرو ئازادی بە ڕابەرایەتی پەکەکەی قۆناغێۋە نو دەسش پنەکەرد. دمای یەک مانگی جە ۷٤ مین فەرمانی، یه‌كینه‌كێ مدرامان(به‌رخۆدان)و شه‌نگالی-یه‌به‌شه، مەرزیارە و هەزاران گەنجێ ئێزیدێ بە دروشمە «ئێمه وه‌ڵامدەرێ فەرمانەکەیەنمێ» پەیوەستێ ڕیزەکا یەبەشەی بیێ و پەی کەم جاری جە مێژووەنە ئێزیدیکێ بیێ بە خاوەن هێزو پارێزنای وێشا. جە ٢٠١٥ بە دروشمو «ئێمه تۆڵەو ژەنا ئێزێدخانی مەکەرمێ» یەکەمین هێزو ژەنا ئێزیدخانی بەنامێ یەکینەکا ژەنا شەنگالی-یەژەشە، مەرزیارە و سەدان ژەنی ئێزیدێ پەیوەستێش بێ. جە حوزەیران-و ۲۰۱٦یەنە ئاساییشو ئێزیدخانی مەرزیارە. ئیتر مدرامان کە بە ۱۲ گەریلێ جە شەنگال دەسش پنەکەردەبێ ، فروان بی و ۱۲ کەسێ بیێ بە هەزاران شەڕڤانێ.
سەرەڕا ئانەیە کە داعش جە ئەوج و قولەو هێزیشنە بێ و بەشێ گەورە جە پانتایی ئێراقی و سوریاش گێرتەربێرە و پارتی، تورکیا، سعودیە، قەتەر و سونەکێ ئێراقێ بە ڕەهایی پەشتیۋانیش کەرێنێ، چاوەختەنە جە ١٩و كانوون-و یه‌كه‌م-و ٢٠١٤ی بە سەرکێشێی یه‌به‌شه‌ی و بە پەشتیۋانی هه‌په‌گه\یه‌ژا ستاری، هه‌ڵمه‌تەو ڕزگاركەردەی شه‌نگالی دەسش پنەکەرد کە ئا کاتە پەدەکە و هێزە کۆنەپەرسەکێ ناوچەکەی گاڵتەش پنەکەرێنێ و هێزو یه‌به‌شه‌ی و هه‌په‌گه\یه‌ژا ستاری ڕووبەڕووبەی چەنی داعشی دەسەکەم گێرێنێ.بەڵام بە ئیرادە و ورەگێرتەی جە فەلسەفەکەو ڕێبەر ئۆجالانی و ڕێبازو پاکەکەی، هەڵمەتەکێ درێژەش پنە دریا و دەرەنجام جە ١٣و تشرین-و دووه‌م-و ٢٠١٥ی بەرهەمشدا و شه‌نگال جە چه‌ته‌كا داعشی پەی هەمیشەی پاک کریاۋە و بە تەمامی ڕزگار کریا.
ئیتر ئێزیدیەکێ پۆل پۆل و دەسە دەسە گێڵێۋە زێدو وێشا و دەسشا دا وێڕێکۋستەی و بە ئەرەمەرزیای کەردەی. جەی چواچێۋەنە، سەرەڕا ئەرەمەرزنای سپا و ئاساییشی، دامودەزگاکێ ژەنا، گەنجا، پەروەردەی و وانای، ئاۋەڎانکەردەی، ئەنجومەنە وێسەرەکێ و وێڕاۋەبەریەکێ جە گردو بوارەکانە مەرزیێرە.
هامسه‌رۆكایه‌تی کۆنسەو ڕاۋەبەری کۆما جڤاكێن كوردستانی - كه‌جه‌كه، جە ٢٣ مارس-و ٢٠١٨ی بە ۋەڵاکریێۋ ئاشکراش کەرد، ئیتر ئێزدیەکێ گلێرگێۋی ڕێکۋزیێنێ و ئارامی و ئاساییش و پارێزنای شەنگالی و ئێزیدخانی مسۆگەر کریان و حەوجە بە مەنەی گەریلای جە ئێزیدخان نەمەنەن و گەریلاکاشا مەکێشاۋە.
ئەۋەکێشای هێزه‌کا پارێزنای گەلی - هه‌په‌گه و یه‌كینه‌کا ژەنێ ئازادێ - یه‌ژا ستاری، ئێزیدیەکێش غەمگینێ کەردێ و بە چەمێ پەڕ جە ئەسرینێ و دڵی پەڕ جە حەسرەت و بە مەڕاسیمی بەشکۆ ماڵئاۋایشا ۋنە کەردێ و سپاسگوزاری وێشا پەی نیشانەدێ.
سەڕەڕا دەربازبیەی ٤ ساڵا سەرو فەرمان و جینۆساید و مەرگەسات و قڕکەدەی جە شەنگال و ئێزیدخان، بەڵام تا ئیسە هیچ کام جە نەخشەکێشا قڕکەردەکەی (تورکیا، بنەماڵەو بارزانی و پەدەکە، سونەکێ ئێراقی، عەرەبستانی سعودی، قەتەر و داعش)
ڕووبەڕوو دادگای نەکرێنێ و گەلی ئێزیدی قەربووی مادی و مەعەوی نەکریانەۋە و بە فەرمی نە حکومەتو هەرێمی و نە حکومەتو ئێراقی قڕکەردەکەی بە جینۆساید قبوڵ نمەکەرانە و ۳ ئابی بە ڕۆو قڕکەردەی ئێزییەکا دەستنیشان نەکریان.
