هامسەرۊکۊ کۊنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتە ئەرەیاۋناش دەوڵەتو تورکی گەرەکشا گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی بکەرۆ بە مژارو سەودا و مامەڵەی، واتش: "ئێمە نزیکایەتی و سیاسەتی چامنە بە قیزەون موینمۍ. نزیکایەتی چامنە بە تنی ڕەڎ مکەرمېوە و شەرمەزارش مکەرمۍ. ڕابەرایەتیما حەجگیز نمەبۆ بە مژارو سەودا و مامەڵەی. حەجگیز قبووڵش نمەکەرمۍ. پیمەرو دیموکراتیکبیەی دژایەتی گۆشەگیری ئیمراڵییا".

هامسەرۊکۊ کۊنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی بەسێ هۆزاتە پەیوەس بە گۆشەگیری ئیمراڵی و هرووژمی ئەرەگیری جوابوو پرسیارەکا مەدیا خەبەریش دێوە.

'دەوڵەتو تورکی پەی هۊرگېرتەی گۆشەگیری داواو سازشکەردەی مکەرۆ؛ ئێمە ئا نامەردیە رەڎمکەرمېوە'

گەرەکما پەیوەس بە ئاژەو رابەر ئاپۆی کە جە ئەرەکۊشای جمیەرو ئازاڎیی و گەلوو کوردینە یەکلاکەرەوەن، دەس بە مژارەکەی بکەرو. شمە سەبارەت بە هەڵمەتەو ئازاڎیی جیهانی پەی ئازاڎیی رابەر ئاپۆی و بێدەنگی رێکوزیا مېیاننەتەوەییەکا جە ۋەرا ۋەرو ئا ئەرەکۊشاینە، وەڵتەر جە بەرنامێوەنە کە بەشدارۍ بیۍ بە ۋەرفراوانی هۊرسەنگنایتا کەردەبۍ. سەرو بنەماو پەرەئەسایەکا ئی دماییە، ئا ئاستەی هەڵمەتەکۍ پنەش یاوان چنی هورش سەنگندۍ و مەرامەکۍ شمە پەی قۆناغەو هەڵمەتەکۍ جە ئیسە بەدماوە چېشا؟

"٢٦ ساڵېن ڕابەرایەتیما ئینا چېرو سیستەموو قڕکەردەینە، مڎرامانۍ گۊرە ئەنجام مڎۆ. جە دەورو ئی مڎرامانیچنە، مڎرامانۍ شکۆمەڼو گەلی و گەریلای و زیڼانی هەن. ٢٦ ساڵېن ڕابەرایەتیما بەدەسوو دەوڵەتو تورکی گیریان. سیاسەتو دیلکەردەی ڕاوەبەرمکەرا. چی ڕووا دماینە بڕۍ زانیاریێما پنەیاوۍ. بە گرنگش مزانمۍ پەی ڕای گرڎیی وەڵاشا بکەرمېوە. ئیساتۍ بەپاو ئا زانیارییا کە جە سەرچەمەی باوەڕپنەکریایۆ ئامێنۍ، کەسانۍ نزیک جە ئەردۆگانی ماچا "ئەگەر ئی چێوما پەی بکەردۍ، ڕا مڎەیمۍ براکەو ئۆجالانی و دماتەریچ پارێزنەرا چەمشا پنەش گنۆ، بەڵام پەی ئانەی ڕا پی چەمپنەکۊتەیە بڎەیمۍ، سەرەتا پەنەوازا ئی چێویە بکەردۍ. واتە ئی قەرەبووە یا ئا قەرەبووەیە بڎەیدۍ". پی جۆرە زانیاریۍ جۆر بە جۆرۍ مەیا. سەرچەمەکۍ ئی زانیارییا باوەڕپنەکریێنۍ. ئا کەسا مشناسمۍ کە ئی زانیاریا ئەرەیاۋنا. جە نزیکۆ مشناسمېشا. ساڵانێوە چنی ئەردۆگانی سیاسەتشا کەردەن. هەڵبەت ئینە فرە گرنگا، مەنزوورما ئی ئاژەنە. گەرەکمانە ڕای گرڎینش چنە ئاگاڎار بکەرمېوە.

بەڕاسی سیاسەتێوە نامەردانە سەرو ڕابەرایەتیما ئەنجام مڎا. ڕابەرایەتیما واچۍ، من بارمتەنا دەسوو دەوڵەتو تورکیوە. ئاژەو ۋێش پېسە بارمتەی وەسف کەرۍ. ساڵانێوەن نزیکایەتیۍ پی جۆرە هەن، هەمیشە باسما کەردەن. واتەنما ئینە سیاسەتو هەڕەشا و سیاسەتو سەودا و مامەڵەین، سەوداو مامەڵێوە تازە مکریۆ. یانی ئا نموونەی گرڎوو ئی چېوا ڕۊشن مکەرۊوە، ئی نموونەنە. واتە ئاژەو ڕابەرایەتیما مکەرا بە مژارو سەودا و مامەڵەی. سیاسەتێوە چامنە نامەردانە، بەڕاسی هیچ سنوورێوە ئەخلاقی و یاسایی ۋەرچەم مەگېرۆ. هەڵبەت ئێمە نزیکایەتی پی جۆرە، سیاسەتی پی جۆرە تەمام بە قێزەون موینمۍ و ڕەڎش مکەرمېوە. شەرمەزارش مکەرمۍ، من بە ڕۆشنی ئینەی دەسنیشان مکەرو. بە هیچ جۊرۍ نمەبۆ ڕابەرایەتیما بۆ بە مژارو سەودا و مامەڵەی. حەجگیز قبووڵ نمەکریۆ. جە یاساو تورکیایچەنە ئامان، مافێوە سرووشتی و یاسایی و ڕەوان کە ڕابەرایەتیما چەمش بە بنەیانەی و پارێزنەراش گنۆ. ئینە جە یاسای میاننەتەوەییچەنە نویسیانۆ. تورکیا ئی پەیمان و یاسا مېیاننەتەوەیێشە ئیمزاکەردێنۍ. ئیساتۍ مافی سرووشتی و یاسایی و ڕەواو ڕابەرایەتیما مارانە و مکەراش بە مژارو سەودا و مامەڵەی، "ئەگەر شمە ئی چېوە و ئا چېویە بکەردۍ، ڕا مڎەیمۍ چەمش بە براکەیش گنۆ". چینەی نامەردانەتەر نمەوینیوە.

 ئینە مافوو ڕابەرایەتیمانە، مافۍ یاسایی و مرۆڤانە و سرووشتی و ڕەوان، نمەکریۆ بۊنە بە مژارو سەوداو مامەڵەی. واتە سنوورەکاو ۋێشا نمەشناسا. کەواتە با ئینەی ڕۊشن بکەرمېوە. ئیساتۍ بێگومان ئینە گرنگا. گەرەکما ئینەی بە تایبە پەی ڕای گرڎیی تورکیای ڕۊشن بکەرووە. ئیساتۍ جە تورکیانە چڼین ڕۆشنۋیرۍ و سیاسەتمەدارۍ و نوویسەرۍ هەنۍ کە بانگەشەو پارېزنای سەروەری یاسای مکەرا، خەبات پەی یاسای مکەرا، ۋێشا بە کەمالیست، چەپ یان سۆسیالیستی وەسف مکەرا، ۋەرگیری جە بەهاکاو کۆماری مکەرا و ۋێشا پېسە ڕۆشنۋیری وەسف مکەرا. یاسا و دادپەروەری و دیموکراسی جەلایەنو گلېرگەو تورکیایۆ پېسە مافێوە سەرەتایی مرۆڤی وەسف مکریۆ. کەواتە چی بارۆ چېش ماچا؟ ئیساتۍ جە ئیمراڵینە یاساکاو تورکیای و یاسا مېیاننەتەوەییەکۍ پاشێلۍ کریێنۍ. ٢٦ ساڵېن جە ئیمراڵینە سیستەموو گۆشەگیری و ئەشکەنجەدای هەن. جە ماوەو ٤ ساڵی ۋییەردەینە سیستەمێوە گۆشەگیری ڕەها بیەن. ئیساتۍ ئی هەرمانۍ جە گرڎوو تورکیاینە وەڵابیەنۆ. ئیساتۍ جە گرڎوو زیڼانەکانە گۆشەگیری و ئەشکەنجە هەن. واتە سزاکێشا تەمام کەردەن، ئازاڎۍ نمەکریا. مرۆڤۍ نەوەشۍ هەنۍ، بەمەڵامەتوو نەوەشی قورسیۆ جە زیڼانەکانە گیان جە دەس مڎا. مرۆڤی تەمەن ٧٠ و ٨٠ و ٨٥ ساڵ جە زیڼانەکانە مازاوە. مەلۊتکە گولانەکۍ جە زیڼانەنە گۆرۍ مبا. ئا نادادییەی جە ئیمراڵینە وەڵۍ وزیان، ئیساتۍ جە گرڎوو تورکیاینە وەڵابیەنۆ. ئینە بەتنی سەرو سیاستمەداراو کوردی و شۆڕشگێڵنارە پیاڎە مکریۆ. ئیساتۍ ئا نوویسەر و ڕۆشنۋیرۍ ۋێشا بە چەپ و دیموکرات و پارێزنەرۍ یاسای و دادپەروەری مشناسانە، جەبارەو ئینەیۆ چێش ماچا؟ متاوا چېش بواچا؟ ئەگەر هیچ نەواچا، ئا کاتە چ پەیوەندیێوەشا بە ڕۆشنۋیریی و نوویسەرییوە هەن؟ هیچ عیلاقێوەشا پۊشۆنیا. ئیساتۍ ئانۍ ۋەرا ۋەر پی نادادیەو ئیمراڵی، ئی سەودا قیزەونا، ئی سیاسەتە قیزەونەو سەرو ڕابەرایەتیما، دەنگوو ۋێشا هۊرمەبڕا، مرۆڤ نمەتاوۆ پنەشا بواچۆ ڕۆشنۋیر. نمەتاوۆ پنەشا بواچۆ سیاسەتمەدارۍ گەلی یان ئۆپۆزیسیۆن. نمەبۆ پنەشا بوچیۆ پارێزنەرۍ دیموکراسی و دادپەروەری و مرۆڤایەتی. ئیمراڵی بڕوانامە و پیمەرا. جە نزیکایەتیشا ۋەرا ۋەر پی سیاسەت و نادادی و نایاساییەی سەرو ڕابەرایەتیما پیاڎە مکریۆ، بەرگنۆ مرۆڤ چڼە ڕۆشنۋیر و چەپا. واتە ئینە پیمەرەکەن.

پیمەرو پارېزنای یاسا و دادپەروری و دیموکراسی ئینا ئیمراڵیی. پیمەر، نزیکایەتییا دژوو سیستەموو گۆشەگیری و ئەشکەنجەو سەرو ڕابەر ئاپۆی. هەڵبەتە ئینە بەرش موزۆ کە هەڵمەتەو ئازاڎیی چڼە گرنگە و پەنەوازەنە. ئینۍ گرڎ جە حەقەتینەنە بەرئەنجاموو ئا هەڵمەتێنە. ڕژێموو فاشیستی ۋەرا ۋەر پی ئەرەکۊشایە جە ناڕەحەتینە مژیۋۆ. ئنڼە تەنگەتاو بیەن و هامسەنگیش جە دەسدان. واتە نمەزانۆ چېش بکەرۆ. بەتایبەت پارێزنەرا خەباتێوە گرنگ مکەرا و ئەرەکۊشا. ئیساتۍ ئاژەو ڕابەرایەتی و سیستەموو ئەشکەنجەی و گۆشەگیری ئیمراڵی، بیەن بە ڕۆژەڤو نەتەوە یۆگێرتەکا. بیەن بە ڕۆژەڤوو کۆمیتەو وەزیرا کۆنسەو ئەوروپای. دادگاو باڵاو مافەکاو مرۆڤوو ئەوروپایچ مانگەو ئەیلولی گلێرمبۆوە و ئی ئاژەیە هۊرمسەنگنۆ. دادگاو باڵاو مافەکاو مرۆڤوو ئەوروپای ساڵانێوەن واتەنش ئاژەو ئیمراڵی ئەشکەنجەن و پاشێلکەردەی مافەکا مرۆڤین. حەرچڼە ئینەی مزانۆ، ساڵانێوەن ئەرەمەرزیاو دادگاو باڵاو مافەکا مرۆڤوو ئەوروپای و کۆمیتەو ڕاگێرتەی جە ئەشکەنجەی (سی پی تی) و کۆنسەو ئەوروپای تەنیا تەماشە مکەرا. تەنیا تەماشەکەردەی وەسۍ نییا، بەڵکم هامکاری [سیستەموو ئیمراڵی] مکەرا. ئیساتۍ ئی ئەرەکۊشایەی مکریۊ، بیەن بەمەڵامەتوو ئانەی ئی ئەرەمەرزیا ئی ئاژەیە بکەرۆ بە ڕۆژەڤ. نمەبۆ مرۆڤ چەمەڕاو ئینەی بۆ. ئی خەبات و ئەرەکۊشایە فرە گرنگا. پەنەوازا مرۆڤ تا دمایی ئی ئەرەکۊشایە بەردەوام بکەرۆ. چونکی جە کەسایەتی ڕابەر ئاپۆینە، بە ڕاسی بەها مرۆڤایەتییەکۍ مکوشییا. ئینە هرووژمېوەن پەی سەرو بەهاکاو مرۆڤایەتی. هرووژما پەی سەرو ئازاڎیی و دیموکراسی و دادپەروەری و یاسای و گرڎوو بەها مرۆڤایەتییەکا. بە هیچ جۊرۍنمەبۆ دەستبەردارۍ ئەرەکۊشای بیمۍ. تا دمایی ئەرەکۊشمۍ، واتە بێگومان ئەنجامێوە بەدەس مارمۍ.

'مڎرامانو ١٤و تەمموزی نیشانەشدا فاشیزم و خیانەتکارۍ، مەڕیانە'

ئینایمۍ مانگەو تەمموزینە، ئینایمۍ ٤٢ەمین ساڵوەگەڕو چالاکی گۊرەینە. کە شمە پېسە ڕۆو شکۆی نەتەوەی و مڎرامانی گۊرەو ١٤و تەمموزی وەسفتا کەرد. پېسە پەکەکەی هەمیشە واتەنتا کە بە بنەماگېرتەی ١٤ تەمموزیوە گۊرۍ بیدۍ. زېڵۍ مڎرامانوو ١٤و تەمموزی جە مڎرامانەکا ئارۆینە چنی ۋێش نیشانە مڎۆ و چنی ماناڎار مبۆ؟

سەرەتا جە کەسایەتی گەشمەرڎا ڕۊچۍ مەردەی گۊرەینە؛ کەمال پیر، محەمەد خەیری دورموش، عاکیف یلماز و عەلی چیچەکینە گرڎوو گەشمەرڎا تەمموزی بە ڕێز و پنەزانایۆ یاڎ مکەرووە. ئا هەمڕێما ڕابەرایەتی مڎرامانێوە تاریخیشا کەرد جە ۋەرا ۋەرو تاریکایەتی فاشیستی ١٢و ئەیلولینە. دلۍ ئاژێوە فرە سەختینە، قۆناغېوە فرە تاریکو فاشیزمینە مڎرامایشا کەرد و تېکشیەی فاشیزمیشا نیشانەو گرڎ لېوەدا. بە مڎرامانەکاشا ئانەشا تەئکید کەردۆ کە بە مڎرامان و ئەرەکۊشای متاویۆ گرڎ فشار و ستەمێوە بۋییەرۆ. چی لایەنۆ نەریت و زېڵۍ مڎرامانیشا بنیاڎ نیا. ٤٢ ساڵېن گەلوو کوردی سەرو ئا هێڵېوە ئینا مڎرامانەنە و ئەرەکۊشۆ. میراتی و دەسکەوتێوە گۆرەو بەدەسئاما جە سەیەو ئا مڎرامانەینە هەن. حەرپاسە ئا زېڵۍ(ڕۆحە)، سەرو هێڵۊو گەریلاکا کورڎەسانی، گەریلاکاو ئازاڎیی ساڵانێوەن ئەرەکۊشۆ و جەنگوو ۋێپارێزنای ڕاوەبەر مکریۆ. ئارۊیچەنە ئی جەنگیە سەرو ئا هێڵێوە بەرانۍ ڕاوە. جە زاپ، مەتینا، جە ئەیالەتەکا سەرنیشتوو کورڎەسانی، جە گرڎ یاگېنە. جە ۋەرنیشتیچ جە دەورو ئی هێڵۍ و ڕۆحیە ساڵانێوەن ئەرەکۊشایۍ گۊرە ملۆڕاوە. ئارۊیچەنە شۆڕشوو ۋەرنیشتی کە کاریگەریش سەرو گرڎوو جیهانی کەردەن و بیەن بە هیوا پەی مرۆڤایەتی، بە ئەرەکۊشای سەرو ئی هێڵېوە ئاما ئاراوە. ئەرەکۊشای سەرو ئی هێڵە و زېڵۍ ١٤و تەمموزی بریاڕاوە و چڼین دەسکۊتێش بیێنۍ جە کورڎەسانەنە. کوردی ئازاڎش ئارد ئاراوە. پارادایمی نەتەوەی دیموکراتیک، حەقیقەتوو سیستەموو کۆنفیدراڵی دیموکراتیکیش بەروست. ڕابەر ئاپۆ دڵسۆزیێوە فرەش پەی گەشمەرڎا ١٤و تەمموزی بۍ و پا جۆرە ئەرەکۊشایشا بەرد ڕاوە. سەرو هێڵۊو گەشمەرڎا ١٤و تەمموزی گەشەپنەدایۍ گرنگش ئارد ئاراوە. ئارۊیچەنە بە ڕاسی تەڤگەرو ئازاڎیی کورڎەسانی، سەرمەشقایەتی ئاخێزو ۋەرکۊتوو دلېڕاسەی مکەرۆ و بیەن بە کارەکتەرێوە بنەڕەتی. بە سەرمەشقایەتی تەڤگەرو ئازاڎیی کورڎەسانی، گەلوو کوردی ئارۊنە ئەرەکۊشای گۊرەی دیموکراسی و ئازاڎیی بەرۊنەڕاوە. پەی گەلاو ۋەرکۊتوو دلېڕاسەی بیەن بە سەرمەشق و دەورێوە بێهامتا پەی ئازاڎیی و دیموکراتیکبیەی مگېڵنۆ. ئینۍ گرڎ دەسکۊتۍ گۊرێنۍ. ئینۍ گرڎ بە زېڵۍ هێڵۊو ١٤و تەمموزی و بە پېگەو ئەرەکۊشای و مڎرامانیوە ئامان ئاراوە.

ئانۍ فرە بە قیمەتېنۍ. ئی ئەرەکۊشایە سەرو ئی هێڵۍ وەڵۍ گنۆ، گۆرۍ بۆ و بۆ بە ئەرەکۊشایۍ یۆگێرتە. جە ۋەرا ۋەرو خیانەتی و تەسلیمبیەینە خەبات مکەرۆ و ئەرەکۆشۆ. بەدڵنییاوە پەنەوازا پاسە هورش سەنگنمۍ. ئا ئەرەکۊشایەی سەرو هێلۊو زېڵۍ ١٤ تەمموزی وەڵێکۊتەن و جە دژوو هێڵۊو خیانەتی و هامکاری ڕژێمو ئەرەگیری بیەن بە جوابدەرەوە. پېسە چنی گەلوو کوردی جە ساڵەو ١٩٨٢ېنە چېرو ئاژەو فاشیزمو ١٢و ئەیلولینە جە دژوو گرڎو هەوڵداکا پەی تەسلیمبیەی جە زیڼانەکانە مڎرامانی تاریخی دەسشپنەکریا، تەسلیمبیەی و خیانەت شەرمەزارکریا و جە تاریخیچنە وزیا چێروو خاکی، جە ئیساتێچەنە گەلوو کوردی پەنەوازا سەرو هەمان هێڵۍ هەڵوێسی قەوەت نیشانە بڎۆ و بە مەحکومکەردەیی خیانەتی و هامکاریوە ئازاڎیی و سەرکۊتەی ۋێش بەدەسبارۆ. مڎرامانوو ١٤و تەمموزی سەلەمنەرو ئی چێوەینە. مڎرامانوو ١٤و تەمموزی  نیشانەو جیهانیش دا  کە ۋێدایدەسۆ شکس بارۆ، خیانەت شکس مارۆ، ستەم، فاشیزم و گرڎ جۆرە فشارێوە شکس مارۆ. ئینە سەلەمیان. ئەرەکۊشای ٤٢ ساڵە ئارۆنە هەڵوێس و ئازاڎیی و مڎرامانش ئارڎەن ئاراوە. ئیساتۍ گەلەکەما بە هەمان ڕۆح، بە هەمان هەست و هۆشیارییوە و ڕێکوستەیۆ دژوو ۋێدایدەسۆی، خیانەت، فاشیزم و ئەرەگیری ئەرەکۊشۆ و مڎرامانی وەڵۍ بوزۆ بە دڵنیاییوە فاشیزم و هامکار و خیانەتوو فاشیزم تێکمشۆ.

دووێ خەتێ هەنێ؛ خەتەو ئازادیی و خیانەتی

گەر بەیمێ سەروو مژاروو جەنگی، هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکی پڕێنێوە پەی قۆناغێوی تازەی. ئەرەگیرکەری وەرەچەموو جیهانیوە دەروازەی ڕسمیی سنوورو و ناوەندوو شارکاوە مویەرۆ. شمە دۆخوو ئی دمایە چەنی هورمسەنگندێ و پەدەکە پی هەڵوێستەیشوە گەرەکەشەن چێش بکەرۆ؟

ئێمە دەربارەو ئی بابەتەیە ئەرەیاونای گرنگما یاونا. دلێ ڕایی گردینینە قسەوباسش بارەوە کریا. جەنگوو قڕکەردەی و وەرفراوان پڕانۆ پەی قۆناغێوی تازەی. ڕژێمی قڕکەر، ئەرەگیرکەر، فاشیست گەرەکشەن خەتەو هامکاری و خیانەتی تێکەڵوو ئی جەنگەیە بکەرۆ و ئەنجامی دڵنیاکەرەوە بەدەس بارۆ. بەتایبەت دلێڕاسەو گوڵانیوە تا ئیساتێ ئی کۆنسێپتەو جەنگیشە وەرفراوان و قووڵتەر کەردەنۆ. ئیساتێنە ئینایمێ دلێ مانگەو تەمووزینە. ئی کۆنسێپتە قووڵبییەیوەی جیددیش بەدەس ئاردەن. گرد وەختێوە ئی دۆخەیە هورمسەنگنمێ.

ئامانجی سەرەکی دەوڵەتوو تورکی ڕۆشنەن. گەرەکشەن بیاوۆ سنورەکاو میساقی میللی. هامڕێ واتشا، ئینە ئەرەگیرکاری نییەن، بەڵکوم جەنگوو لکنایا. بەدڵنییایەوە پاسنەنە. بەڵام ئا جەنگە ئەرەگیرکاری-لکنایە چی مانگێنە؛ بێگومان جەنگێوە نییەن کە تەنیا مانگەو حوزەیران-تەمووزینە وەڵێکەوتەبۆ. هامڕایێچ بەگردی باسوو ئینەیە مکەرا. ساڵەو ٢٠١٩ینە خواکورکەنە دەسش پەنە کەرد و دماتەر بە جەنگوو هەفتانینوە جەنگوو ئەرەگیرکەردەی-لکنای دەسش پەنە کەرد. چا ڕوەوە بەتەمامەتی سیاسەتوو میساقی میللییشا پانیشتوو کوردستانینە وست دلێ هەرمانکەردەیوە. ساڵەو ٢٠١٨ینە بە ئەرەگیرکەردەی عەفرینی وەرنیشتوو کوردستانینە دەس پەنە کەرد. دماتەر گرێ سپی. سیاسەتوو ئەرەگیرکاری و لکنایی پانیشتوو کوردستانی ساڵەو ٢٠١٩ینە بە هجوومکەردەی سەروو خواکوڕک و هەفتانینی دەسش پەنە کەرد. ئینەیچ هەنگام بە هەنگام پەرەش سانا و بەردەوام بی. ئینەیچ پێسەو دماینەی موینا. هەوڵێ مدانە سیاسەتی ئەرەگیرکاری و لکنای ئێساڵەنە بیاونا یاگێ. سیاسەتی ئەرەگیرکاری و لکنایچ سیاسەتوو میساقی میللییا. حەر وێش وەڵتەر دەوڵەت باخچەلی ئینەش بەروستەبێ. چاپەمەنیی دەسەڵاتداری گرد ڕوێ سەرش واتەواچ مکەرۆ. یانی ڕۆشن و ئاشکران. ساڵانێوا بەعشیقەنە بارەگایی سەروازیی گەورەش وەش کەردەن. چە هەرمانێش هەنە بەعشیقەنە؟ نزیکەو سەد بارەگێ سەروازیێش وەشێ کەردێنێ. ئیساتێنە  هەوڵێ مدۆ ئا بارەگایا هەمیشەیی بکەرۆوە. بە پەدەکەیوە ڕا پەی گەرد یاگێوە مبەرا. ئیساتێنە گردوو دەروازە سنوورییەکا، کە بە نامێ بارزگانییوە وەشێ کریێنێ  و کریێنێوە، پەی ئامانجی سەروازی بەکارمارۆنە. تورکیا چا فەرمانگە گومرگیاوە لەشکرکێشی مکەرۆ. پەدەکە گرد ڕاێوەش وەڵێ تورکینە کەردێنۆ. گرد لایێ ئانێ ڕاو ئامێدیی موینمێ. سوپاش فاڕێنۆ . ساڵانێوا ئینەی مکەرۆ.

دەوڵەتوو تورکی هەلومەرجوو جەنگی یەرەموو جیهانی بە فرسەت و دەرفەتێوی گەورە موینۆ. ماچۆ جەنگ ئینا یاگێنە. کەس ڕاگێرێ جە ئەرەگیرکارییەکاو من نەکەرۆ. حەر وێش گرد لایێوە ئینێ جەنگەنە. کەس گۆش بە یاسێ نمەدۆ. کەس گۆش بە مافەکاو ئینسانی نمەدۆ، کەسێو گردوو ئی چێوا مکەرۆ. ماچۆ ئینەیچ دەرفەتێوی گەورەن پەی من. متاوو ئی فرسەیە بقۆزووە و سیاسەتوو میساقی میللی میاونوو یاگێ. ماچۆ متاوو بە تەمامی پانیشتوو کوردستانی و وەرنیشتوو کورستانی ئەرەگیر بکەروو و بلکوونش و بوزووش سەروو تورکیایوە. ماچۆ متاوو بکەرووشا بە خاکوو تورکیای. پێسە ئیساتێ سنوورەکاو وەڵێو تورکیای نەمەنێنێ. ئیساتێنە سنووروو بەینوو عێراقی و تورکیاینە نەمەنەن. تورکیا سنوورەکێش فاڕیێ. ڕاسینە سەردەمێوە، کە ئی سنوورێ دیاریێ کریێ، تورکیا ناڕازی بێ سەرش. گرد وەختێوە واتەنش سنوروو من تا کەشوو حەمرینین. سنوورێوەن، کە هەرێمەکاو کەرکووک، موسڵ و سلێمانییش گێرتێنێ وێ. ئیساتێنە ئی سیاسەتەیە مکەرا، پەدەکە هامبەشوو ئی ئەم سیاسەتەینە. پەدەکە ئینا دلێ ئی جەنگەینە، هامکاروو ئی جەنگەینە.

ئیساتێنە پەدەکە بە ئاکەپە-مەهەپەیوە جەنگوو کوردا مکەرۆ. پەدەکە سەروو ونە  و گیانوو کوردی ئازادی  کیسەو وێش پەڕ مکەرۆ. سەرمایەو وێش زیاد مکەرۆ. گرد یاگێوی جهیانینە یانێ و موڵکش ئەسا. ئێمە ئەرەیاونای دماینمانە دیاریما  کەردەبێ؛ بڕێو کەسێ پاسە لەیەکش مدانێوە، کە بەینوو پەدکەینە و پەکەکەینە کێشە هەن؛ ئێمە نمەبیمێ بە هاندەرێ کێشەکا، با ئی کێشا دوورێ بوزمیوە، سیاسەتێوی چارەسەرکار پەیڕەو بکەرمێ، با کێشەکا چارەسەر بکەرمێ، بانگەواز وەنەو گرد لاێوە مکەرمێ، بە چارەسەرکەردەی ئا کێشانە یۆبییەی نەتەوەیی وەش مبۆ، بەیدێ با دەورێوی چینە بگێڵنمێ. دلێ کوردانە دا بەشێوی چینە هەن. بەڵام دۆخێوی پاسنە ئارانە نییەن. بەڕاسی دووێ خەتێ بیەی هەنێ. یۆشا خەتەو خیانەتی و  هامکاریی خاینانە. ئەوەیچ خەتەو ئازادیینە. یۆ چانیشا چەنی دوڵەتی و ڕژێموو تورکی قڕکەری جەنگوو قڕکەردەی کوردە ئازادا مکەرۆ. یۆیچش پەی پارێزنای کوردە ئازادا گرد ڕوێو گیانوو وێش فیدایی مکەرۆ و ونی مجۆ. ئینجا ئیساتێ شمە چەنی متاودێ ئانیشا بوزدێ دلێ هەمان بەش و ورسەنگنایوە؟ چەنی متاودێ ئینیشا پێسەو کێشاو دووێ پارتا وربسەنگندێ؟ چەنی متاودێ ئانێ چەنی دوژمنی جەنگوو قڕکەردەی، ئینا دلێ جەنگوو قڕکەردەینە، هەتا گڵویش ئینا دلێ خیانەتینە پێسەو پارتێوی کوردی پێناسەش بکەرا و مانای جیاوازەش چەن بەربارانە. دۆخێوی پاسنە نییەن. ئیساتێ گرد کەسی دی، سوپاو تورکی بە سەدان سەیارێ زریپۆشێ و تانکێوە دەروازەی سنووریوە ئاما دلێ پانیشتوو کوردستانیوە و لوا ئامێدی.  پەی نموونەی ئا ڕوە، ٣ێ تەمووزی چی مەسعود بارزانی فزەش چۆوە ناما. کتوپڕ وەرەچەماو ڕای گردینیوە  بەپەلە لوا بەغدا، بەغدانە چەنی چندین گرووپ و لایەنە شیعە و سونییا دا کۆ بیوە. چەنی فرەو باڵیۆز و نوێنەرایەتیی عەرەبا و باڵیۆزوو ئێرانی کۆ بیوە. چەنی کۆنسوڵ و سەفارەتوو تورکیای  دیدارش کەرد، ئینا جموجووڵەنە. چی ئا ڕوە لوا؟ ئینەما ئەرەیاونا

 بەغدانە بڕێ لایەنێ گرنگێ هەنێ، کە جە سیاسەتەکاو عوسمانیی تازەی و سیاسەتوو ئەرەگیرکاریی دەوڵەتوو تورکی نیگەرانێنێ و قبووڵش نمەکەرا. بەشێوی فرەش دلێ دەوڵەتینە هەنێ، کە بێزارا چی چێوا. حیزبەکاشاوە بگێرەش  تا بیرۆکراتە جیاوازەکێ و چینەکاو گلێرگەی دەسوو ئی سیاسەتاوە ناڕازیێنێ. بارزانی پەی بێدەنگکەردەی ئا کاردایەوا سەرێ بەغدایش دا. هەوڵێش دێ ڕاگێری وەنەو کاردایوەکا بکەرۆ. هجوومە ئەرەگیرکارییەکاو وەڵێوما ئینێ ویرەنە، هەم وەڵاتە عەرەبییا و هەم کۆمکاریی عەرەبیینە قسێ شەرمەزارکەرانێشا کەردێ و هەڵوێستوو وێشا بەروست. لوا باڵیۆزو وەڵاتاو عەرەبییش جەمێ کەردێوە و چنیشا نیشتەرە. هەوڵێش دێ ڕاگێرێ کاردایوەکاشا بکەرۆ. چی بوارۆ فرە هەرمانێش کەردێنێ. دمایی چەنی باڵیۆزو تورکیای بەغدانە کوێ بیێوە. یانێ لۆبیگەری پەی  تورکیای مکەرۆ و سیاسەتشا پەی مکەرۆ. هجوومە ئەرەگیرکارییەکاو سەروو وەرنیشتیچەنە هەمان دەورش بێ. وەختێو عەفرین ئەرەگیر کریا، پەدەکە دەسش بە چالاکیی دیپلۆماسیی کەرد. هەرمانەش پەی بەهانەئاردەیوەی ئا ئەرەگیرکارییە کەرد. جە ئەرەگیرکەردەی سەرێکانیینە دا هەمان دەورش بێ. گردوو ئا ڕێکوزیایا پەیوەندییش چەنیشا بێ، بە گەورە و گولانەوە، هەمان هەرمانە کەرێنێ. ئیساتێچ بە مەبەسوو بەهانەئاردەیوە پەی سیاسەتە ئەرەگیرکارییەکاو دەوڵەتوو تورکی و ئەرەبڕیای خاکوو هەرێموو کوردستانی و وستەیش سەروو تورکیای، ڕاگێری وەنەو کاردایوەکا مکەرۆ، بە چالاکانە دیپلۆماسی و لۆبیگەری پەی تورکیای مکەرۆ. یانێ ڕاستەوخۆ جە جەنگوو کۆکوشیی دژوو گەلوو کوردینە کار مکەرۆ. پانیشتوو کوردستانیش بە تورکیای ورەتەن. نەک حەر بەشێوەش، بەڵکوم گردوو پانیشتوو کوردستانیش بە تورکیای ورەتەن. جە ڕووەو سیاسی، ئابووری، سەروازییوە، پێسەو مۆدێرنیتە، ئیساتێ مۆدێرنیتەو تورکی پانیشتوو کوردستانینە باڵادەسا. بە زنجیرە دراما و فیلمەکاش پانیشتوو کوردستانی بییەن زبڵدانوو تورکیای. گردوو فڕەدریایەکاو تورکیای، پانیشتوو کوردستانینە مورەشیانە. گرد نۆعە نەوەشی و کێشێوی تەندروسی پانیشتوو کوردستانینە سەرەشا وردان و زیادبییەی بەردەوامەنە. گەلوو پانیشتی جە زبڵ و خاشاکوو تورکیای وێشا تێر مکەرا. جە ڕوانگەی سیاسییچەوە بەهەمان شێوەن. ئیساتێ خزمەت بە سیاسەتە کۆکوشییەکاو ڕژێمی فاشیستوو ئینسانکوشی مکەرۆ. هەرپاسە گردوو پانیشتوو کوردستانی موزۆ سەروو جوگرافیاو تورکیای. یانێ دۆخی ئەرەگیرکاری و لکنای ئینا ئارانە. جە ئەرەگیرکاری و لکنای زیاتەر چێش مەنەن؟ ئایا وەراوەرەنە ئیرادە هەن؟ ئایا کورد ئیرادە و هەڵوێستش هەن؟ نا هیچ نییەن. ئینەیچ ئەرەگیرکەردەی و لکنایا.

بانگەواز پەی گەلوو پانیشتی و عێراقی: پەنەوازا جە ۋەرا ۋەرو ئەرەگیرینە کاردانەوە نیشانە بڎریۆ

حکومەتو عێراقی و حکومەتوو سودانی سیاسەتوو ئەرەگیری دەوڵەتوو تورکیایشا پەی بڕۍ مەسڵەحەتا گڵیاو و مەسڵەحەتی سیاسی و ئابووری جیاوازی قبوڵ کەردەن. ڕاسا دەوڵەتو عێراقی دلۍ ۋێشەنە پارچە پارچەبیەن، بەڵام لایەنۍ فرۍ هەنۍ. حەرپاسە مزانمۍ کەسانێوە هەنۍ دژوو ئی ئەرەگیریە مرداوە. ئێمە مزانمۍ کە جە مابەینشانە ناکۆکی گەورەیچ هەن. بەڵام ئاژەو دەوڵەتو عێراقی ئاشکران. ئاژێوە فرە پەرش و وەڵا و لاوازا. حکوومەتوو عێراقی بە پاو مەسڵەحەتەکا ۋێش چنی دەوڵەتوو تورکی ڕێککۊتەیش کەردەن: هرووژمە ئەرەگیریەکېش قبوڵۍ کەردێنۍ و بیەن بە بەشێوە جە هرووژمەکەی. بەپەیلواو ئێمە گلېرگەو عێراقی ئی ئاژەشە هیچ قبووڵ نییا. تەنانەت بڕۍ لایەنۍ حکومەتی چی ئاژەیە ناڕەحەتێنۍ، گلېرگەو عێراقیچ دەسوو ئی ئاژەیۆ ناڕازیێنۍ. ۋەروو ئانەی ئیسفاڎەش پەی عێراقی نییا. جە ئاینڎەنە ئەنجامو ئا سیاسەتا ئاشکرا مبۆ و بەرگنۆ کە زەرەرۍ فرە بە عێراقی یاوان. عێراق پی هەرمانێشە، هەم ڕەوایش بە ئەرەگیری تورکیای دان، هەم هامکاری درێژمەوداو پەدەکەی چنی دەوڵەتو تورکی ڕەوا کەردەن. ئێمە پېسە جمېیەرو ئازاڎیی بە تنی ڕەخنە چی سیاسەتا حکومەتو عێراقی گێرمۍ و ڕەڎش مکەرمېوە. بەنامۍ تەڤگەرەکەیماوە بانگەوازی سەرەکیم پەی گەلوو پانیشتوو کورڎەسانی، بە گرڎیی گەلوو عێراقی، گلېرگەو عێراقی ئانەنە، کە ئی هامکاری و خیانەتەو پەدەکەی و هەڵوێسوو حکومەتەکەو سودانی پەی ڕەوایەتیدای بە ئەرەگیری، زەرەرۍ گەوره به گەلوو پانیشتوو کورڎەسانی و گلېرگەو عێراقی میاونۆ و ئایندەو گەلوو عێراقی وزۆنە مەترسیۆ. پەنەوازا گەلەکەما هەڵوێسێوە فرە قەوەت دژوو ئینەی نیشانە بڎۆ. پەنەوازا جە گرڎ شۊنێنە ئەرەگیری بە تنی شەرمەزار بکریۆ.

دیسان پەنەوازا ڕۆشنۋیرا، نوویسەرا و گرڎو پێکئامایە دیموکراسییە عەرەبییەکا دژوو ئی ئەرەگیریا دەنگشا بەرزبکەراوە و هەڵوێسېوە فرە قەوەت نیشانە بڎا. ئیساتۍ بڕۍ هەڵوێسۍ وەڵۍ کۊتێنۍ. بەڵام وەسۍ نییا. پەنەوازا قەوەتەر پەرەش پنە بڎریۆ. پەنەوازا گرڎوو هێزەکا دژوو ئی خیانەت و هامکاری و جەنگوو کۆمکوژییەو ڕژێموو مرۆڤکوژی و فاشیستی تورکی یۆبگێرا. ئەرەکۊشایۍ هامبەش و یۆگێڕتانە ئەنجام بڎریۆ. ئیساتۍ پەنەوازیێوە بەپەلە هەن. بە مەعنێوەتەر ئا پرۆسەی ئێمە ئینایمۍ چنەش، بەڕاسی پرۆسېوە فرە ڕەخنەگرانە و تاریخیا. ئەگەر چی پرۆسەنە هەڵوێسێوە قەوەت وەڵۍ نەگنۆ، مەترسیێوە فرە گەورە ئینا ئارانە.

'تەنیا بە مدرامانوو گەریلای نمەتاویۆ ڕووبەڕوو ئی ئەرەگیرکارییە بمردمێوە، پێویسا گەلیچ  گرد یاگێوەنە بورزاوە سەروو پایا'

ڕاسا گەریلا مدرامان مکەرۆ. فرە بە قەوەتۆ مدرامان مکەرۆ. گرد ڕوێ ژیوای وێش مبەخشۆ، سەروو خەتەو فیداییبییەوە مدرامان مکەرۆ. بەڵام ئینە بەتەنیا بە مدرامانوو گەریلای نمەکریۆ. گەریلا پەی ئازادیی ئی گەلەیە، پەی ئازادیی گەلا، پەی ئایندەو دیموکراسی مکۆشیۆ. پێویسا گەل بەشداریی ئی مدرامانە گەورەیە با. پێویسا گەل چی مدرامانەنە یاگێ وێشا بگێرا. تەنیا بە لایەنگەریی نمەکریۆ. مشۆم بەشێوە بانە چی مدرامانەینە. پێویسا گرد یاگێوەنە دژوو جەنگی ئەرەگیرکاری، کۆکوشی، دژوو فاشیزمی، کاردایوەی جیددی نیشانە بدریۆ. پێویسا بە ئیرادێوی قەوەت و ڕێکوستەیوە ڕووبەڕووێ ئی ئەرەگیرکارییە باوە. مشۆم گرد ئاراستێوە بفاڕیۆ بۆ بە ببێتە لافاوێوێ جەماوەریی قەوەت دژوو ئی ئەرەگیرکارییە. با باسوو خەتەو  مدرامانوو ١٤و تەمموزی بکەرمێ، ئیساتێ وەختوو بەرزکەردەیوە هەڵوێست و مدرامانێوی چانەینە.

'دەوڵەتوو تورکی جگە جە  پەشتیوانییەکاو ناتۆی ئەنجامش بەدەس ناردەن '

باسوو قۆناغوو ئاخروو چەمکوو جەنگوو تورکیت کەرد. خەباتوو ئەردۆغانی  سەرو ئی بنەمێوە ڕۆشنەن. خاسا ئینسان تاوێ کێشە ئابوورییەکاو گلێرگەییەکا  تورکیانە پی جەنگاوە پێوەس بکەرۆ؟ قسێت سەروو ئینەیە چێشەنە؟

هەڵبەتە ئەردۆغان پەی پشتگیریی جەمکەردەیوەی ئی جەنگەیە کیشوەر بە کیشوەر ئینا گێڵایەنە. جارێوە چەمش ئینا ئاسیایۆ و جارێوە ڕووسیا، پایێوەش ئینا چینەنە و پایێوەش ئینا کازاخستانەنە. گرد یاگێونە ئینا گێڵایەنە. جارێو ئەمریکا و جارێو ئەورووپا. چی مگێڵۆ؟ تەنیا یەک ئامانجش هەن، ئامانجش پەشتگیرییکەردەین بە جەنگوو قڕکەردەی کوردا. تا پەشتگیرییەکێ زیاتەرێ بکریا. ئایا پەشتگیریی نەکریان؟ بەڵێ کریان. ساڵانێوەن بە پەشتگیریی ناتۆی ئی جەنگەیە مکەرۆ. پەشتگیرییەکاو ناتۆی بەردەوامێنێ. ئیساتێچەنە ڕاوەبەردەی ئی جەنگەیە ئەرێکەردەی ناتۆیی هەن. هەڵوێستوو حکومەتوو عێراقیچ بە ناتۆی و ئەمریکایوە لکە دریان، سوودانیی وەڵێ ئانەیەنە چەنی ئەردۆغانی کۆ بۆوە لوا ئەمریکا. ماوەو هەفتێوەنە ئەمریکانە مەنۆ.  

 تەماموو هەفتەکەینە گفتوگۆ کریا. چندین چەمپەنەکەوتەێش کەردێ. سودانی گێڵاوە بەغدا. دماتەر ئەردۆغان لوا بەغدا. پێوە کوێ بیێوە. ٢٢-٢٧ ڕێککەوتەیشا کەرد، هەرمانەکێشا ئاشکرێ کەردێ. دماو ئانەیە هجوومێوە  لکنای و ئەرەگیرکاریی چینەی وەرفراوان دەسش پەنە کەرد.

هەرپاسە عێراق پەشتیوانییش بەروست، ئیساتێ متاومێ ئی هەڵوێستەو عێراقی چەمپەنەکەوتەیەکاشنە ئەمریکانە بە جیا  هوربسەنگنمێ؟ نەخێر نمەتاومێ، یانی ناتۆ ساڵانێوەن پەشتگیری مکەرۆ.  پەشتگیرییەکێچش بەردەوامیێنێ. بەڵام تورکیا جگە جە پەشتگیرییەکاو ناتۆ ئەنجامش دەس نەوستەن و دەسیچش نمەوزۆنە.

گردوو کێشەکاو تورکیای دەرئەنجاموو جەنگوو کۆکوشکەردەی کوردانێ. بێگومان چی بابەتەنە هەرمانەی سەرەکییەو سەرمەشقەکا هۆشیارکەردەیوە و ڕێکوستەی و سەفەربەریی گلێرگەیا. هەرپاسە هەرمانەو ئۆپۆزیسیۆنی دیموکراتیکینە، هەرمانەو هێزەکاو دیموکراسیینە، هەرمانەو سیاسەتی دیموکراتیکەکانە. تا ئیساتێ کەموکەسرییێ فرێ چی بابەتەنە هەنێ. بێگومان کۆشیاێوە دیاریکریا ئینا ئارانە. پەی نموونەی سەرنیشتەنە، ڕاپیمای ڕێزگێرتەی جە ئیرادەی، چالاکییەکاو دەنگ بە ئازادی بدە، چالاکییەکاو بنەیانەو زیندانییا، چالاکییەکاو ئیشکگێریی دژوو سیاسەتوو قەیومەکان.

ئینێ فرە گرنگێنێ. بەڕاسی هەستێوی فرە جیددی گلێرگەنە و ڕای گردینوو تورکیاینەشۆنەو وێشارە مارا، وەڵێکەوتەیێوی وەرچەمشا وەش کەردەن، هەرپاسە کۆشیای و مدرامانی کۆمەڵایەتییش چۆوە کەوتەنۆ، بەڵام ئینە وەسێ نییەن. ئیساتێ جەنگی کۆکوشیی وەرفراوان هەن، سەروو گلێرگەی جەنگی کۆکوشیی هەن و وەراوەرشنە مدرامانێوی یەکلاییکەرەوەی کۆمەڵایەتی هەن و بە سەرمەشقایەتیی هێزە دیموکراتیکەکا بەتندی ئینا گەشەسانایەنە.

هەڵبەتە هەڵای چی بابەتەنە هاڵیگایی هەن. پێویسا زووتەرین وەختەنە ئی کەمئاردەیە دماییش بێ. یانێ پێویسا گردوو ئامانجەکاو کۆشیای وزیانە یۆ  و بکریانە بە کۆشیاێوی گەورەتەر. بێگومان جە ئاستێوی دیاریکریانە کۆشایێوی گرنگ مکریۆ، بەڵام هەڵای وەسێ نییەن. جوابدەروو هجوومەکا نییەن. پەوکای پێویس بە کۆشیاێوی یۆگێرتەتەری و وەرفراوانی هەن.

پەیوەندیی ئەردۆغانی و ئەسەد

ئایندێوی نزیکەنە ئەگەروو دیداروو ئەردۆغان و ئەسەدی هەن. کاریگەریی ئی دیدارە سەروو شۆڕشوو وەرنیشتی چێش مبۆنە؟

ڕژێمی فاشیستی ئاکەپە – مەهەپە ساڵانێوەن دژ بە سوریای سیاسەت مکەرۆ. ئیساتێ هەڵوێستەکێش بە ئاراستێوی تەرەرە فاڕێنێ، پەنەوازا ئینەی خاس بیاومێنە، ئەکتەری سەرەکیی جەنگوو دلێ سوریای خودوو دەوڵەتوو تورکیای بییەن و ئاکەپەی دەسەڵاتدارا. ڕاسیینە دەورێوی فرە جددییش بێ جە پەرەسانای جەنگوو دلێ سوریاینە. فرە بە وردی و بەپلانە، عەرەبەکاو دلێ سوریایش پەی تورکیای کێشتێ. ساڵانێوا کە کەمپەکانە  سیاسەتێوە سەروو ئی بابەتەیە مکەرۆ. بە ملوێنا کەسێ بە نامێ پەنابەریوە  گێرتێنێ و دژوو ئەوروپای بەکارێشا مارۆنە و بازرگانییشا پۆوە مکەرۆ. گردوو ئا زەڕەیە پاسە بەدەسش مارۆنە جەنگوو کۆکوشیی دژوو کوردانە بەکارش مارۆنە. هەرپاسە پی زەڕەیە چەتەکا پەروەردێ مکەرۆ و ڕێکێشا موزۆ و دژوو گەلوو کوردی و دژوو گەلاو هەرێمەکەی جەنگشا پەنە مکەرۆ. تا وەڵاتاو ئەورووپایەنە ڕەوایەتیی بدانە بە جەنگە کۆکوشییەکاش، پێسەو ورگێرتەی پەشتگیری و بێدەنگی ڕاو ئا چەتاوە ئەورووپا تەقیاوە مکەرۆ. تەقایوەکەی ڕوسیای پەیوەندییش بە تورکیایوە هەن. هەرپاسە تەقایوەکەی ئێرانیچ پەیوەندییش بە تورکیایوە هەن. بەگردی ئا تەقایوێ فەرەنسانە و فرەو وەڵاتاو ئەوروپاینە مقۆمیانە پەیوەندییشا بە تورکیایوە هەن. ئەگەرچی داعش  گێرۆشا گەردەن، بەڵام پشتەو گردوو ئینیشاوە میتی تورکی هەن. ئیساتێچ دژوو چینی بەکارش مارۆ. پەی هورگێرتەی ئیمتیازی جە ئەمریکا، ئەڵمانیا، فەرەنسای و فرەو وەڵاتای تەری و چەتەکاش ڕوانەو ئا وەڵاتانە مکەرۆ و لایێوی تەرۆ تا ڕووبەروو ئەرەنیشتەکەیش فراوانتەر بکەرۆ، تا کاریگەرییەکاش، سەروو ممەنتێقەکەی و جیهانیوە زیاتەر بکەرۆ چەتەئایارەکاش دژوو وەڵاتا بە مەبەستی بێدەنگی و ورگێرتەی ئیمتیازێوە بەکارمارۆنە. پێسە چەتەکاش موزۆ وەڵاتاو ئەفریقا، نایجرییە و سوماڵ. مکەرۆ. چکۆنە کێشە بۆ، جەنگوو دلێ بۆ و دەوڵەت لاواز بۆ، دەس موزۆنە واگەی، گەرەکشەن چاگە پەرە بە لایەنگێر و هەژماروو وێش بدۆنە و چەتەکاش بەکارمارۆ. پێسە ئا زەڕە ئەوروپانە دەسش مگنۆنە، چەتەکاش پنە وەی مکەرۆ و دژوو وەڵاتا بەکارێشا مارۆنە.