جەنگوو قڕکەرڎەیی سیاسی، نکۊڵی و سڕیەیۊ کە دەوڵەتوو تورکی چێروو حوکمڕانیی ڕژێموو ئەرڎۊغانینە دژوو گەلوو کوردی کەرۊش، گردوو پارچەکاو کوردستانینە بەتایبەتی پانیشتنە و وەرنیشتنە بەرڎەواما، هاموەخت ڕژێموو ئەرڎۊغانی ماوەو نزیکەو یەرۍ ساڵان گۊشەگیریێوە قورسش سەروو ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۊجالانیرە سەپنان. کۊو سیاسەتەکاو ڕژێموو ئەرڎۊغانی بەتایبەتی ١٠ ساڵی وەڵیننە تورکیاش دلێنە و بەرۊ ڕووبەڕوو چندین قەیرانە قووڵە سیاسییە، ئابووری و کۊمەڵایەتییا کەرڎەنۊ.

سەبارەت پا بابەتا پڕۊفیسۊر و مامۊستاو پەیمانگاو باڵاو زانستە سیاسییەکاو پاریسی، شارەزاو تارێخی و کۊمەڵشناسی حەمید بۊزئارسەلان قسێش پەی بۊ ئاژانسوو هەواڵوو فورات (ANF)ی کەرڎێ.

'ئەرڎۊغان درێژە بە میراتوو ئیتحادوتەرەقی مدۊ

پ.حەمید بۊزئارسەلان باسش کەرد، کە ئەرڎۊغان بە نامۍ ئیسلامگەراییوە درێژە بە میراتوو ئیتحادوتەرەقی و کەمالیزمی مدۊ و دماو ساڵەو ٢٠١٥ جەمسەرێوە تازەش دەسەڵاتداریی تورکیاینە نیارە، کە بناغەکەش مەهەپە بێ. ئا جەمسەرە کوردش کەرڎەن ئامانج. جگە جە کوردی دلێنە و بەریچۊ دوژمنوو گەلی و نەتەوە جیاجیاکان و لایچمۊ سەیر نییا، چونکوم ئەرڎۊغان میراتگێروو ئیتحادوتەرەقیین و درێژە پا میراتەیە مدۊ".

'ئانە کە تورکیای و تورکایەتی ڕزگار کەرا، کورڎێنێ'

بۊزئارسەلان وستش ڕووە، کە ئانە تورکیای و تورکایەتیی ئازاد کەرا، گەلوو کوردینێ، پێسە چەنی ئانە کە ئیسرائیلی و گلێرگەی ئیسرائیلی ئازاد کەرا، گەل و گرووپە فەلەستینییەکێنێ. هەرپاسە مشۊم دلۍ تورکەکانە جمیەرێوە دیموکراتیک بۊ، وەلۍ نییا.

وەختۍ جە دماین ورچنییەی ورڎۍ بیمیوە، موینمۍ کە ئۊپۊزسیۊن ددانش بە ڕەوایەتیی پەرسەو کوردیرە نەنیا. بەتەمامی بە شێوەو بەرژەوەندیوازانەی جە پەرسەو کوردی نزیک بییۊ".

'سیاسەتوو بەروو تورکیای هەرەسەش ئارڎێنە و مایەپووچ بییەن'

پرۊفیسۊر حەمید بۊزئارسەلان باسش کەرد، کە ماوێوە فرەن تورکیا سیاسەتوو سەرانەسانایش گێرتەنرە وەر و واتش، "ئەمریکا پێوەس بە وەرنیشتی بڕۍ پەیامێش پەی تورکیای کیانێنێ، هاموەخت مشۊم ئینسان فاکتەروو ئێرانی و ڕووسیایچ ورسەنگنۊ. ئێران و ڕوسیا و تورکیا قینیشا جە یۊی مۍ و هەم فرەو بوارانە پێوەسێنۍ یۊیۊ و قەرزارۍ یۊترینێنێ. چی بەینەنە هامکاریێوە پێسە هامکاریی بەینوو هێزە میلیشیاییەکا هەن. چی هامکاری و پەیوەندییەنە ئێران و ڕووسیا پێوەس بە وەرنیشتی بڕۍ خەتۍ سوورێشا پەی تورکیای نیێنێرە، ئینەیچ جە پەرۊشییشا پەی وەرنیشتی و کوردی نییا. بەڵکوم گەرەکشا نیا دەسلوایی و هەژموونوو تورکیای سوریانە زیاتەر بۊ. ئیساتۍ ئا خەتە سوورۍ قبووڵی کریێنی. بەرۊ تورکیا داراو سیاسەتوو سەرانەسانایا.

سیاسەتوو بەروو تورکیای تەمام مایەپووچ بییەن. ئەگەر قەیرانوو ٢٠٠٩-٢٠١٠ چەنی ئیسرائیل، هەرپاسە ئاڵۊزیی پەیوەندییەکاش چەنی سعودیەی و ناکۊکییەکاش چەنی میسری و ئەمریکای ویر بارمێ، موینمۍ گردوو ئا ئاڵۊزیانە تورکیا دۊڕنانش.

بۊنەو ئانەیوە بە پاو نەریتوو ئیتحادوتەرەقی گەورەتەرین دوژمن ئینا دلێنە، پەوکای ئەرڎۊغان درێژە پا نەریتەی مدۊ، گەورەتەرین دوژمنوو دلۍ لاشۊ کوردا".

'کورد گەورەتەرین فاکتەرێنۍ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە'

بۊزئارسەلان وستش ڕووە، کە لاو کورڎەکاوە فرە پەرەساناێی ئەرێیی و هەمان وەختنە کاتدا نەرێیێچ هەنۍ و مشۊم ئینسان ویر چا فاکتەرە نەرێییا کەرۊوە. گەورەتەرین خاڵەی نەرێییە ئانێنە کە دلۍ کوردینە یەکڕیزی و یۊگێرتەی و هامپەیمانی نییا. ئینە پەی وەرنیشتی و پانیشتیچ گرنگا. مشۊم کوردایەتی بوارێوە تازەو و ڕێبازێوە تازەو کۊشیای وزۊ وەڵێ. بەتایبەتی تورکیانە ئانە ڕای سیاسییە، کریۊیچ لایەنی کولتووریچش بۊ. مشۊم واوەی سیاسەتی کولتوری مجیۊراوە، ڕاو کولتوریوە پەیامی جیاجیۍ بە تورکیای دریا. سەرباروو گردوو فشارەکایچ کوردایەتی سەروو پایاوە مردان و هەڵای کورد وەرکەوتوو دلێڕاسەینە فاکتەری گرنگا.

هەر سەبارەت بە درێژدانی نەریتوو ئیتحادوتەرەقی لاو ڕژێموو ئەرڎۊغانیوە، پرۊفیسۊر حەمید بۊزئارسەلان واتش، ئیتحادوتەرەقی ستراتیژ و چوارچوەو هەقسانایۊن. ئا ئەقڵیەتوو هەقسانایۊ گۊشەگیرکەرڎەی و سزادای کەسێوەن، کە پێسە دوژمنی موینۊش. ئیتحادوتەرەقی ئینەیە کەرێ، کەمالیزمیچ. ئانێچ بێنۍ کە بە کوشتەی کەرێنێش. سەرڎەموو ئەرڎۊغانیچنە کرڎەوۍ تاوانکارانۍ سیاسێۍ بێنێ. وەلۍ ئەگەر ئینسان دۊخوو عەبدوڵا ئۊجالان، سەلاحەدین دەمیرتاش و عوسمان کاڤالای بوینۊ، ئانۍ کە ڕژێموو ئەرڎۊغانی یان بڕۍ هێزۍ دلۍ ڕژێمەکەو ئادیشا پێسە دوژمنی ئەرەیاونانشا، ئا کەسۍ پێسە ئامانجوو هەقسانایۊ ئەرەیاونیێنێ. پەوکای دژوو ئا کەسا بەتایبەتی ئۊجالان پاشێلکاری و کرڎەوۍ نایاسایۍ گەورۍ کەرا.

بابەتوو ئۊجالانینە ئەقڵیەتێوە تەر هەن، قسەکاو ئۊجالانی کاریگەریی گەورە سەروو کورڎەکاوە منیارە. دەسەڵات بڕۍ جارۍ قسۍ چینۍ کەرۊ 'بەینوو ئۊجالانی و جمیەری کوردینە ناکۊکیی هەن، ئۊجالان جە ئێمەوە نزیکا، یا ئۊجالان دژشانە'. ئەگەر ئۊجالان قسۍ کەرۊ،بەرگنۊ کە ئا قسۍ گرد بێبنەمۍ و پووچەڵێنێ.

هەرپاسە مزانمۍ کە ئۊجالان وەرنیشتنە سازشش نەکەرد. وەروو ئا فاکتەرانە کە گۊشەگیرشا کەرڎەن.

ئەرڎۊغان ١٠-١٥ ساڵی ویەرڎەنە خوایش ویرشییەنۊ. وەختۍ ئینسان وتارەکاش وینۊ مزانۊ سووکایەتی و دژمانی مدۊ، ئا زوانە هەمان وەختنە چوارچوێوەن کە تەماموو سیاسەتەکەیش مجۊرە. ئینە تەنیا لاو ئەرڎۊغانیوە نییا، بەڵکوم لاو دۊناڵد ترامپی و پوتینیچۊ بەدی کەریۊ.

هەمان وەختنە کریۊ دەسەڵاتداری فاڕیۊ پەی میکانیزمێوە، کە ئەقڵانیەتوو وێش بەرۊ دلێنە. پەوکای دیموکراسیینە هامسەنگی و میکانیزموو کۊنتڕۊڵکەرڎەی فرە گرنگا".