مەرگوو کاکەی، مەرگوو زوانی!
مەردەو هیچ واچێوی پێسە واچەو « کاکە »ی دڵگرانم مەکەرۆ، کاکە جە واچە پڕبەسامەداو زوانوو ئێمەن، جۆرێو کە فرەو غەیرە کوردایچ فێرێش بانێ و کوردی بە کاکەوە مژناسا.
زوانی کوردی جە گرد لایێڤۆ و بە گردوو شێوازەکاشۆ، ئینا چیروو هەڕەشێوێ هەرەقەتینێنە. فرەما دیەن کە خەڵکوو ئێمە جە قسە کەردەی ڕوانەو وێشەنە واچێ فارسیێ بە کار بەرۆ. تەنانەت پەی ساکارتەرین چێوا کە هامتاشا کوردی و هەورامیەنە هەن و هێشتا ویریچ نەشیێنێوە. زاڵ بیەو زوانی فارسی مەژگش پاسە بار ئاردەن کە ئەوەڵ جار واچە فارسیەکە مەی زێهن و زوانەرە. بەڵام پێسەو کەسێوی کە دەغدەغەو زوانی کوردیش بە گردی و هەورامی بە تایبەت هەن، مەردەو هیچ واچێوی پێسە واچەو « کاکە »ی دڵگرانم مەکەرۆ. کاکە جە واچە پڕبەسامەداو زوانوو ئێمەن ، جۆرێو کە فرەو غەیرە کوردایچ فێرێش بانێ و کوردی بە کاکەوە مژناسا. ئی واچە تەنانەت تاریخیچمانە پێشینێوی دیارش هەن. یارسانە هەورامی زوانەکێو گەرمیانی ، جیاتی واچەو «اخ» عەرەبی کە رێبازە سۆفی و فتوەتەکانە پەی وەردەنگ گێرتەی ئەنداماو رێبازەکەی و بە تایبەت ڕابەرەکاشا باو بیەن ، بە سوڵتان ئێسحاقیشا واتەن « کاکە» و بە وێشا واتەن « کاکەیی».»
جیاتیی «کاکە»ی «داداش» چڕا
من زارۆڵەیی و ئەوەڵوو جوانیم شاروو مەریوانیەنە ویەردەن. هەورامی و سۆرانی واچەو کاکەی لاماوە چنی ماناو گەورەیی و رێز و ئێحترام و پەی جوانەکا دۆستایەتی و ڕەفاقەتی پێوەندش بێ. هێشتا زوانی فارسی پاش نەنیابێ حەرەموو کاکەی. ئاڏ دەسەڵاتی تەمامش سەروو گردوو قەڵەمڕەوە ماناییەکاشۆ بێ. هەم گەورە و گولالەیی ، هەم ڕێز و ئێحترام و هەمیچ دۆسایەتی و ڕەفاقەتوو جوانتەرەکا. بەڵام جە سەفەرە دماینەکامەنە وردە وردە زانام کە ئی واچە لاو منۆ پیرۆزیچە، جە دەسترێژی و تاڵانی ئامانش نیا. بە گۆشێ وێم ئەژنیم فرەو هەرزەکارا و تازە پنەیاوایا پەی وەردەنگ گێرتەی رەفێقاشا جیاتی «کاکە»ی واچێوی فارسیشا ئاردەنەنە. یەکتری بە «داداش» چڕا.
وەڵێ ئانەیە زوانێو مرۆ، ئەوەڵ واچەکێش مرا. وەڵێ ئانەیچەنە واچێو مرۆ، جە لاو واچە بێگانەکاوە تەنگش پنە هۆر چنیۆ و قەلەمڕەوەکێش دانە دانە چنەش مسانیاوە. ئی پرۆسە ئیسە، ئاڏیچ جە شارێو پێسە مەریوانیەنە، پەی واچەو مۆقەددەسوو کاکەیچ دەسش پنە کەردەن. هەرزەکارەکێما خەریکا دلێشانە بۆ باو کە یەکتری بە داداش چڕا. دمای ئانەیە بە دڵنیاییۆ قەلەمڕەڤوو کاکەی وردە وردە گولالە بۆوە. پەی نموونەی ئیتر ڕەنگا تەنیا بە «کاکە» قەڏیمیەکا کە پاشا نیان پیری ، جیاتی «لالۆ فڵانەکەس» و «مامۆ فڵانەکسی» واچیۆ « کاکە ». دماتر کاکە چاگەیچ تەنگش پنە هۆر چنیۆ و ئیتر مرۆ!
مەردەو واچەکا هەروەرەنە زوانی وڕنۆ
من چنی چەمکوو «مەردەی زوانی » موافق نیەنا. ئەجۆم خاس مانا نمەیاونۆ. بە پەیلواو من پرۆسەو جە بەین شیەو زوانێوی فرەتەر ئەو «وڕای» (ڕمیای) مشۆ تا مەردەی. ئانە واچەکێنێ کە مرای مرا، زوان وڕەی وڕۆ. مەردەو واچەکا هەروەرەنە زوانی وڕنۆ. ئەگەر واچەکا تەشبی کەرمێ بە خشت یا ئاجۆڕێوێ و مەرگوو واچا تەشبی کەرمێ بە لابەردەی خشت یا ئاجۆڕێوێ یاگێ وێشەنە، زوان پێسە کۆمەڵە ئاجۆڕێوی نیا یاگێڤۆ هۆرمجیایبا تا واچمێ زوانێو تا لاشیەی دمایین خشتی (یامەردەو ئاخرین واچەی) زینڏەن. زوان فرەتەر ئۆ بینا و ساختمانێوی گەورەی مشۆ و مەردەو هەر واچێوی پێسەنە خشتێوە چا ساختمانیە لابەرمێ. پەی ئینەیە ساختمانێو وڕۆ ، لازم نیا گردوو خشتەکاش یاگێ وێشانە بەر بەیا. وەختێو لاشیەو خشتەکا یاوا ئاستێوی دیار،گردوو بیناکێ پێوەرە وڕۆرە. پرۆسەو ئەرەوڕای زوانیچ پاسنەنە. کەم کەم واچەکێ مرا ،ئەوەڵ جە واچە پەراوێزیەکاوە دەس پنە کەرۆ و هەروەرەنە میاڤۆ لاو واچە مەرکەزیا پێسە کاکەی. وەختێو زوانێو چی واچە ئەسڵیا هاڵی بی ، ئیتر وێش مڏۆ دەسۆ و یەکجار وڕۆرە. ساتەوەختوو وێبەدەسۆدای و ئەرەوڕای زوانی، لەحزێوا کە ئیتر ئەڏا و تاتەکێ بریار مڏا چنی زارۆڵەکاشا بە فارسی قسێ کەرا.
زوو تا ئیسە گەرەکم بیەن جە بارەو ئاکەساوە ئادرێسی هەڵە مڏا جه بارەو هەڕەشێ سەروو زوانی هەورامی، بنویسوو. بڕێو پاسشە مرمانا کە هەڕەشێ سەروو زوانی هەورامی جە لاو باقی زاراوە کوردیەکاوە مەی. چەمێو وێشا بینا سەروو حەقێقەتوو ئا تەجاوۆزە وەروڵاویە کە کریۆ سەروو زوانی هەورامی و زوانی کوردی بە گردی. بە تایبەت بڕێ لایەنگرێ گۆرانیسمی کە ئیتر پەردەو حەیا و حورمەتیشا دڕیەن و بە ئاشکرا جە بارەو ئانەیۆ کە « فارسی هەڕەشێ نیەنە پەی زوانوو ئێمە، بەڵکوو کوردی هەڕەشێنە»، چێو منویسا. جوابم پەی ئی جۆرەکەسا ئانەنە با ئیجارە زارۆڵەکێشا قسێشا کەردێ عالتەر سەرنج دا، بزانا فرەتەروو واچەکا بە کارشا بەرا، چکۆوە ئامەینێ و بزانا کام زوانا دەسش وستەن بیناقڕەو زوانوو ئەڏایشا!
من چنی بەکار بەردەو واچەو «خیانەت »ی، نیەنا. بەڵام بڕێو دۆخێ ئێحساسیێ هەنێ کە ئینسان دەسوو وێش نیا، چنەشا نۆرم و ئەخلاق و ئێستانداردەکاو قسەکەردەو وێچش منیۆوە لا. پەی من «کوشیاو کاکەی» ئا دۆخە ئێحساسیەنە کە پاسە کەرۆ واچوو، هەرکەس جە بارەو هەڕەشێ سەروو زوانی هەورامی بە ئەنقەس و زانایۆ ئادرێسی هەڵە دۆ ،خائینا، وەڵێ گرد چێوی بە زوانی هەورامی!
س.ز
