ڕۊو یەكشەممەی ١٩و گۆڵان و ٢٠٢٤ ژمارێوە جە کاربەدەسە باڵاكاو رژێموو ئێرانی بەمەبەسوو بەشداربیەی جە کەردەیۆ پڕۆژەو بەنداوو ئەراسینە جە ئازەربایجان لووۍ ئا وڵاتە و دماو مەراسیمەکەی، وەفدەكە بە یەرۍ هەلیكۆپتەرۍ گێڵاوە پەی تەورێزی، بەڵام جە ما بەینوو سنوری هەردوە وڵاتینە یۆ جە هەلیكۆپتەرەكا كە سەرۆكکۆمار"ئیبراهیم ڕەئیسی"، و وەزیروو جبەری"ئەمیر عەلی عەبدوڵڵاهیان" و ئیمام خەتیب و تەورێزی، تووشوو ڕووەدایۍ بۆ و گنۆرە واری، هەڵبەت كەوتەیرە واروو هەلیكۆپتەرەكەی دمانیمەڕۆ دەوروبەروو سەعات ٢:٣٠ دەیەقانە ڕووەشدان، كە چی سەرسەعبوو ڕۊی دماینی واتا"٢٠ و گۆڵانی"، ئا هەواڵە پەشڕاس کریاوە و ئەرەیاۋییا كە تەماموو نەفەرەکا دلۍ ئا هەڵیكۆپتەرەیە گیانشا جە دەسدان. ئانەیچ دماو ئانەی كە نزیكەو پەنجا تیما كۆماندۆی و هێزە ئەمنیەكا جە ئەرتەشی و سوپا و پۆلیس و تووتە ڕائامێکۍ رەوانەو شۊنماو کەوتەیرەو هەلیکۊپتەرەکەی کریێبێنۍ. بەپاو ئا دیمەن و زانیاریا جە هێزیۆن وەڵێ کریاوە بەمەڵامەتوو كەش و هەواو نالەباری مەنتیقەکەی و سەختی ئاماو لوای و ڕاو بانوو ئا هەرێمەیۆ تیمەكا گێڵای و وشکنای، نەتاواشا لاشەو فرۆكەكەی و سەرنشینەكاش بێزاوە، تا ئانەی كە سەرسەعب و ئارۊی و جە ڕاو فرۆكەی بێ فرۆكەوانی ئاكینجی دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركیۆ لاشەو هەلاهەلاو کۊپتەرەکەی ئیزیاوە و ئەرەیاۋییا كە هەلیكۆپتەرەكە بەمەڵامەتوو نالەباری كەش و هەواو مەنتیقەکەیۆ، ۋێش کێشان کەشێوەرە و مەڕیان و گرڎوو سەرنشینەكاش گیانشا جە دەسدان.

رەنگە بڕۍ كەسۍ واچا ئینە ڕووەدایۍ سروشتی و قەدەر بیەن و كاروو خوڎایا، كەس مەتاوۆ ڕاش ۋنەگێرۆ. بڕۍ تەریچ ماچا كاروو خۆدو رژێموو ئێرانین و رژێموو ئێرانی گەرەکش بۍ ئیبراهیم رەئیسی پېسە ركابەرێوە سەرەكی و بەئەزموونوو خامنەیی و یۆ چا کەسا كە چن ساڵێوەن دەنگۆو ئانەی هەن كە بۆ بە یاگەگیروو رابەروو باڵاو رژێموو ئێرانی"عەلی خامنەیی" دلێنەبەرا، چونكی جە هۊرچنیەکا ئێساڵی"٢٠٢٤" پا یەكدەسیەی جە گرڎوو دام و دەزگاكاو ڕاوەبەردەی رژێمینە هەر جەپەرلەمان و حكومەت و داد و ئەنجومەنوو شارەزایاوە پێكئاما و ئانەشا بە خاس زانان كە رەئیسی جە بازنەو ۋێشانە وزا بەرۊ و یۆتەر یاگێشەنە بنیارە؛ ۋەروو ئانەی ئیبراهیم رەئیسی یۆن جە خۊنکارا مەكتەب و مەرجەعی قومی و لایەنگرا و خۊنکارا خامنەیی و دارودەسەكەش گەرەکشا نیا گنا چێروو چەپۆكەو ئا ۋەننگەیۆ و گەرەکشانە پېسە باڵێوە جە مۆحافزەكارە توندڕەوەكا ۋەننگەو مەشهەدی سەروو دەسەڵاتیۆ مەناوە. ئی باڵە دلۍ رژێموو ئێرانینە هیچ باوەڕشا بە ئەرەنیشتەی چنی ئەمریكای و ئەوروپای نیا، كەچی ئیبراهیم رەئیسی و مەكتەبەكەش پاسە ویر نەکەرێنێوە، باوەڕیشا پاسەبۍ كە مشۊم ئەرەنیشتەی چنی ئەمریكای و ئەوروپای سەروو بنەماو پارێزنای رژێمی بلۆ وەڵێوە. رەنگە ئینە یۆ جە مەڵامەتە بنەڕەتیەکا بۆ پەی ئانەی ئیبراهیم رەئیسی جەكۆڵوو ۋێشا بكەراوە، هەرچنی خامنەیی هێزی شەوۍ ئەرەیاۋناش كە جە ئیدارەدای وڵاتینە هیچ كێشێوە بەرمەگنۆ، با گرڎ کەسۍ ئاسودە بۆ، ئانەیچ گۆمانەكا سەروو دەسوو خۆدوو رژێموو ئێرانی تۆختەر مکەرۆوە. ئەگەر ئی ڕووەدایە دەسوو خۆدو رژێموو ئێرانیش پەشتیۆ بۆ، ئانە ئانۍ یاگۍ رەئیسی و وەزیروو بەری بگێراوە، ئاژەو ئێرانی زیاتەر بەرەو چەق بەستەیی بەرا و زەخت و فشارەکا سەروو گەلی و چین و توێژەكا گلێرگەو ئێرانی زیاتەرۍ باو و كۆشتەی و جە قەناردای و گێرتەی و زینڎانی کەردەی چالاكا زیاتەر و سەركۆتكەردەی ناڕەزایەتیەكا پەرە مسانۆ.

دیمێوەتەروو رووەداکەی پەیوەسا پا ناكۆكی و ملەملانە مەنتیقەی و هەرێمایەتیەی جە بەینوو ئازەربایجانی و ئێرانی و توركیای و ناتۆینە ئینا ئارانە. ماوەو دووۍ ساڵان بەمەڵامەتوو وەشکەردەی ڕاو بازرگانی هندستانیوە پەی ئازەربایجانی و وستەیرەو ڕاو زەنگەزوری و هۊرگیسیاو جەنگوو ئازەربایجانی و ئەرمەنستانی، رژێموو ئێرانی فرە ئیحراج كریا. ئیسرائیل كۆنسولخانەو ۋێش جە ئازەربایجانەنە کەردۆ و دەوڵەتوو ئازەربایجانی چن جارێ بەئاشكرا ئەرەیاۋناش كە رژێموو ئێرانی حۊڵمڎۆ دەسوەردای جە ئاژەو وڵاتەكەیشانە بكەرۆ و تەنانەت چن كەسێوە جە ئازەربایجانەنە گیریۍ كە دڎانشا پانەیرە نیابۍ رژێموو ئێرانی راسەوخۆ هامكاریش کەردێنۍ پەی ئانەی ئاژەو ئازەربایجانی شێونانە، ئازەربایجان كۆنسولخانەو ۋێش وستەرە و ماوەو دووە حەفتێوە بۆ، جارێوەتەر پەیوەندیەكێشا بەرەو ئاسایی بیەیۆ لوێنۍ و جارێوەتەر كۆنسولخانەو ۋێشا جە تارانەنە کەردۆ. چا ملەملانێ و ناكۆكیا بەینوو ئازەربایجانی و رژێموو ئێرانینە، دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی و روسیا و ناتۆ بەگرڎیی هامكاری ئازەربایجانیشا کەرد، بەتایبەتی دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی؛ چونكی دەوڵەتوو توركی گەرەکش بۍ ئا ڕاڕەوە بازرگانیە جەهندستانۆ پەی روسیا و ئازەربایجانی و توركیای درێژبۆوە و بەرەو ئەوروپا بلۆ، بەڵام بەمەڵامەتوو دەسوەردای رژێموو ئێرانی ئا پرۆژە سەرش نەگێرت و هۊرشێویاوە. تەنانەت جە هجوومەکەو سەروو هۆڵ و موزیك و گۆرانیا جە روسیانە ئا كەسۍ هجوومەکەشا پێکئاردەبۍ جە ئازەربایجانۆ لووێبێنۍ روسیا. دەوڵەتوو توركی جە جەنگوو ئازەربایجانی و ئەرمەنستانینە هامكاریۍ فرەو ئازەربایجانیش كەرد پەی گێرتەی و دەس سەرەرەگێرتەی قەرەباخی و وستەیرەو ڕاڕەوو زەنگەزووری، بەڵام حۊڵەکێش پېسە پێویسی سەرشا نەگێرت و رژێموو ئێرانی دژایەتیێوە سەرسەختوو ئا پرۆژەیە بۍ. ئینە جە لێوە، جە لێوە تەرۆ ، جە پار ساڵۆ دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی حۊڵمڎۆ بە گرڎ شێوێوە رژێموو ئێرانی جە جەنگێوە گلنۆ. سەرەتا گەرەکشابۍ جە سەروەداکەو ئیبراهیم رەئیسینە كە قەرار بۍ وەڵۍ هجوومە ۋناویەکەو سەروو كرمانی بلۆ پەی توركیای، دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی و بەتایبەتی ئەردۆغان حۊڵێوە فرەشا دا پەی ئانەی رژێموو ئێرانی پەڵكێشوو جەنگوو كوردا و جمیەروو ئازاڎیوازی گەلوو كوردسانی بەگرڎیی بكەرا، بەتایبەتی وەختۍ ئەردۆغان جەكۆنفرانسە ڕۊنامەوانیە هامبەشەكەنە چنی ئێبراهیم رەئیسی پا گیریش سەروو ئانەی کەردۆ كە مشۊم، دەوڵەتوو توركی و رژێموو ئێرانی جەنگوو"پەكەكەی و پەژاكی و یەپەگەی"بكەرا و پا جۊرە جە پیلانگێڵنای سەروو كوردانە رژێموو ئێرانی بكەرا هامبەشوو پیلانە گڵیاوەکێشا دژ بە کوردا. وەختۍ دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی دیش ئینەش پەی مەلۆ سەر حۊڵشدا جە ڕاو هۊرگیسنای جەنگوو بەینوو حەماسی و ئیسرائیلینە بەجۆرۍ جەجۆرەكا رژێموو ئێرانیچ کێشۊنە دلۍ جەنگەکەیۆ. بەڵام جارێوەتەر تیمەكەو ئیبراهیم رەئیسی و وەزیروو جبەری فرە سەروو وۍ و بەهەستیاریوە مامەڵەشا كەرد و نەکەوتۍ دلۍ پیلانەكۍ ئەردۆغانی و دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی. دماین جار گەرەکشابۍ جە ڕاو ئیستخباراتی دووە تەرەفەو میتی و سوریا بە ئیسرائیلی و دایوەنەو كۆنسولخانەو رژێموو ئێرانی جە شامەنە، رژێموو ئێرانی و ئیسرائیل بارۊنە ۋەرا ۋەر بە یۊترینی و هۊرگیسناو جەنگوو هەردوە لای، بەڵام چا پیلانێچەنە جارێوە تەر رژێموو ئێرانی فرە دڎانش ۋێشەرە گێرت و نەكەوت دلۍ دامە چنیێکۍ دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی و ئەردۆغانی و ـ باخچەلیۆ و تەنیا بەشێوێوە نمایشی و فۆرمالیتەی ئیسرائیل و ئێران جە ڕاو موشەكا و درۆناوە هجوومێوە كۆنترۆڵ کریاشا کەرد سەروو یۊترینی، دما بەدماو ئا ڕووەدایا. ئانەیچما هۆش نەشۆ بەمەڵامەتوو ئا شكساوە حكومەتە هامپەیمانیەكەو ئاكەپە ـ مەهەپە ـ هۆداپار. ئەردۆغانی کە سەردای بەغڎای و هەولێریش كەرد و چایچ دیارا پېسە پێویسی نەیاوان ئامانجەكاش و پیلانەكاو ۋێش؛ چونكی رژێموو ئێرانی جە ۋەرا ۋەروو ۋێشەنە بە ئاستەنگ موینۆ.

رژێموو ئەرەگیروو ئێرانی دەموودەس بەپەیوەندیەكا ۋێشەرە چنی وڵاتە هامسایارە لوواوە بەتایبەتی دماو هۊرچنیەو پەرلەمانی و ئەنجوومەنوو شارەزایا ئێساڵ چنی فرەو ولاتا چانیشا؛ پاكستان بەپلەی یووەم،چنی هندستانی و ئازەربایجانی پەیوەندیەكۍ ۋێش ئاسایی کەردێوە و تا ئاستێوەیچ سەروو مژاروو ڕاڕەوو هندستانی ـ بەحری سور و ئیماراتی عەرەبی و ئۆردن و ئیسرائیل و یونانی رێككەوتەن. ئینە جە کەیفوو دەوڵەتوو ئەرەگیری توركی و حكومەتوو ئاكەپە ـ مەهەپەی نمۍ. پۊکەی تا ئا یاگۍ پنەشا بکریۆ حۊڵمڎا رژێموو ئێرانی جە مەنتیقەکەنە لاواز بكەرا. لووای ئێبراهیم رەئیسی و ئەمیر عەلی عەبدوڵڵاهیانی پەی ئازەربایجانی دەرفەتێوە عال بۍ پەی ئانەی چا وڵاتەنە ئا رادارێ ئێرانی کریانە ئامانج و تەگەرە وزیۆ ۋەردەم و حۊڵەکا رژێموو ئێرانی و پووچکەردەیۆ پیلانەكاو دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی، پۊکەی جە گێڵایۆ تیمەكەو رەئیسی و عەبدوڵڵاهیانینە پەی ئێرانی فرۆكە بێ فرۆكەوانەكۍ دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی جە ڕاو ئیستخباراتی ۋێشاوە ئا هەلیکۊپتەرەشا کەرد ئامانج و كۆشتێشا. ئانەیچ جەچوارچێوەی پیلانەكا توركیا ـ ناتۆ ـ ئیسرائیلی جە مەنتیقەکەنە پێکئاما، هامشێوەو ئا هجوومەی جە حەفتەی ۋییەردەنە کریا سەروو سەرۆكوو سلۆاكی و زامڎار کریا.

ئەگەری تەریچ ئانەنە كە رووەداكەی بەمەڵامەتوو نالەباری ئاژەو كەش و هەواو مەنتیقەکەیۆ بۆ، كە ئینە فرە لۆژیكی مەبۆ، چونكی دووە هەلیکۊپتەرەکەی تەر بەسڵامەتی گێڵێنێوە پەی تەورێزی و هیچشا پنە نامان. خاڵێوەتەر كە فرە یاگۍ گومانۍ و پرسیارێنە پەی چی ئا چن كەسەی جە هەلیکۊپتەرەکەنە کوشیێنۍ گرڎ پێوەرە بیێنۍ، نەکریۍ سەروو کۊپتەرەکارە بەشۍ کریێنۍ و پېسە دماین پرسیارۍ ئانەنە سەرەڕاو ئا گرڎ تەکنەلۊجیا پێشڕەفتەو رژێموو ئێرانی كە پەی فرەو وڵاتاش هەنارەدە مکەرۆ، پەی چی جە تەرەفوو فرۆكەی بێ فرۆكەوانی ئاكینجی توركیوە لاشەی مەڕیاو کۊپتەرەکەو رەئیسی و عەبدوڵڵاهیانی ئێزیاوە. ئەوەکۊڵیای و پێشئامایەکۍ جە ئایندەنە رووەداکەیما زیاتەر پەی ڕۊشن مکەراوە.