ئامەڎ شاهۆ ئەنڎامو مەجلیسی پارتو ژیای ئازاڎی کورڎسانی ـ پەژاک جە دیمانېۋی تایبەتنە پۍ بەرنامەو لاپەڕەی جە رادوێنو دەنگو گەلی، ساڵۋەگەڕو جە ئەڎابیەو رابەر ئاپۆی و ئەرەمەرزناو پەژاکی ھورسەنگنۊنە و ماچۊ:"٤و نیسانی(١٥و خاکەلێوە)ی پۍ گەلوو کورڎی بە مەعناو جەژنەو ژیۋایۊ و سەر جە نۊ جە ئەڎا بیەیا. گەشبیەیۊ هیوا و ئاواتەکان. بە جە ئەڎابیەو رابەر ئاپۊی تاریخو هامچەرخو گەلوو کورڎی سەر جە نۊ چرۊ مکەرۊ. ژەنۍ سەر جەنۊ بە ئیراڎەۋە بانە بە خۊتان بیەی و قەرارو ۋێشا. سەر جە نۊ بە قوەت و بە ئیراڎەۋە بانۍ بە ۋەرھەنگامەو ئەرەکۊشای. گەلوو کورڎی بۊۋە بە خۊتان شووناس و ئیراڎەو پۆڵایینی ۋێش".

ئەنڎامو مەجیلسی پەژاکی ئامەڎ؛ سەبارەڎ بە ساڵۋەگەڕو ئەرەمەرزناو پەژاکیچ ۋاتش:"ئەرەمەرزناو پەژاکی ۋەرهەمو رابوونۍ سەرانسەری ساڵەو ١٩٩٩و گەلوو کورڎین جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی و ئێرانی کە جە ٤و نیسانو ٢٠٠٤ی ماناڎار و بە تاریخی بی. پەژاک بە ئەرەمەرزناو ۋېش ۋەرەن ڕوو گەلەکۆمەو میان نەتەوەیی مرڎاۋە. ۋەعد و پەیمانو ۋێشا بە رابەر ئاپۆی و پەکەکەی دا کە"بۍ سەرۆکی ژیای مەبۊ" و "پەکەکە گەلا و گەلیچ ئینا چۍ" و ئەرەکۊشایۍ سەردەمیانەشا دەس پنەکەرڎ. چون ئەرەمەرزناو پەژاکی جە ٤و نیسانی بە مەعناو ئېستەیۊ راسی و حەقیقەتێۋی گوم کریاین. سەرهوردایش پارادیگمایێۋەن کە گەل دلۍ کۊڵەکەکاو گلېرگەی دیمۆکراتیکی و ژینگەپارێزینە، ئازاڎیی ژەنۍ ۋێش بە رێکوستەی مکەرۊ".

* جە روانگەو شمۊ جە ئەڎابیەو رابەر ئاپۊی پۍ گەلوو کورڎی چ مەعنېۋەش ھەن؟

ـ سەرەتا بە نامۍ ۋێم و هەڤاڵاماوە جەژنەو ژیۋایۊی جە رابەر ئاپۆی، کەسوکارو گەشمەرڎا، گرڎو هەڤاڵا دلۍ زینڎانەکا کە ئینۍ دلۍ مدرامانینە و گرڎو گەریلاکا ئازاڎیی کە سەرو کەشە سەرکەشەکا کورڎسانینە ئینۍ دلۍ مدرامانۍ بۍ مرڎاینە و گرڎو گەلوو ئێمەی وڵاڎپارێزی و دۊسا گەلوو کورڎی پیرۆز مکەرو.

جە بنەڕەتنە ٤و نیسانی (١٥و خاکەلێوە)ی پۍ گەلوو کورڎی بە مەعناو جەژنەو ژیۋایۊو سەر جە نۊ جە ئەڎا بیەیا. بە جە ئەڎا بیەو رابەر ئاپۊی و ئەرەمەرزناو پەکەکەی دمایی بە زیهنیەتو نکۊڵی کەرڎەی، تاڵان کەرڎەی و ئەرەگیری مارۊ. چون بە جە ئەڎابیەو رابەر ئاپۊی تاریخو هامچەرخو گەلوو کورڎی سەر جە نۊ چرۊ مکەرۊ. ژەنۍ سەر جەنۊ بە ئیراڎەۋە بانە بە خۊتان بیەی و قەرارو ۋێشا. سەر جە نۊ بە قوەت و بە ئیراڎەۋە بانۍ بە ۋەرھەنگامەو ئەرەکۊشای. گەلوو کورڎی بۊۋە بە خۊتان شووناس و ئیراڎەو پۆڵایینی ۋێش". سەرەڕاو ئانەی کە گەلوو کورڎی تا بە ئارۊ حەوڵو پاکتاوکەرڎەی و دلېنە بەرڎەیش دریان، بە بەرکەوتەو فەلسەفەو ژیای و ئەرەکۊشای ١٥و خاکەلێوەی دمایی پا عەقڵیەتەیە مێنە. پۊکەی پەی یاۋای بە ئازاڎیی و دیموکراسی ئەرەکۊشایۍ بێ مرڎای دەسپنە کەرۊ. پا ئەرەکۊشایە ئا ڕوۋە بی بە ڕۊو یۊگېرتەی، ڕۊو بەرزکەرڎەیۊ ئاڵاو ئەرەکۊشای و ژیۋایۊ هزر و کەسایەتی مرۊڤی ئازاڎیا. جە لایۍ تەرۊ جەمۍ پێناسۍ تاریخی و فەلسەفەیش ئینۍ چنە کە بەرکەوتەیش دوژمنۍ ئازاڎیی و دیموکراسیش تۊقنێنۍ و چەمېشا بە ھورئاماو تیشکەو ئا ڕوۋەیە ھورنمۍ.

جە لایۍ تەرۊ ئا ڕوۋە بە تایبەت پۍ گەلوو کورڎی جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی هامۋەختا چنی ساڵۋەگەڕو ئەرەمەرزناو پەژاکی. پۊکەی ٤و نیسانی دوۋۍ مەعنۍ گرنگۍ جە ۋېش گېرۊ. یانی گەلوو کورڎی دوۋۍ جارۍ جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی سەر جە نۊ جە ئەڎۍ بۊۋە. بە رێکوستەیۍ تازۊ مېنە کایەی سیاسی و بە هێز و ئیراڎەێۋی پۆڵایینۊ ئەرەکۊشایۍ بۍ وچان دەسپنە مکەرۊ. ۋەرو ئانەی ئا ڕوۋە پۍ گرڎو پێکئاماکا و نەتەوەکا دلۍ کورڎسانی ، بۊنە بە ڕۊو ژیۋایۊی، ڕۊو ھورئېستەیۊ جە ۋەران ۋەرو زوڵمی و ئەرەگیرینە. واتە بە رۊح و فەلسەفەو ٤و نیسانی هزر و رامانی دیموکراسی، ئازاڎیی و داڎپەروەری جە مەنتیقەکەنە گەشتەر کریا. جەوھەرو حەقیقی ئا ڕوۋەیە جە زەین و زارۊڵېۋەنە حەتا کەسێۋی بە عمریەنە درەوشیۊۋە. ۋەرو ئانەی گەلو کورڎی ٤و نیسانی بە ڕۊو جە ئەڎابیەو ۋێش پێناسە مکەرۊ، چون گەلوو کورڎی سەر جە نۊ جە ئەڎۍ بیەنۊ. ئەلف و بای ژیای ئازاڎیی سەر جە نۊ فێر بۊۋە. چارەنوۋیسو ۋێش بە دەسو ۋێش دەستنیشان مکەرۊۋە. جە کۊو ئا مژارانە ٤و نیسانی بیەن پا ۋەرەتاۋەی کە وزە و هیواو گەلی و گلېرگەی گەشتەر و بە تین تەر مکەرۊ و حەتا بۍ مرۊڤایەتی زیاتەر ڕوۋەش کەرۊنە.

* 4 و نیسانی پۍ گەلوو کورڎی جە ۋەرکەوتوو کورڎسانیەنە چ بایەخێۋ و گرنگیێش ھەن؟

ـ ئا ڕوۋە پۍ گەلوو کورڎی بە گرڎی ئنە بە بایەخ و نرخدارا کە پێناسە کەرڎەیش جە چن دێرێۋەنە زەحمەتا. چون بە بەرکەوتەو ئا ڕوۋەیە گەلوو کورڎی سەر جە نۊ ئەشناسنامەو ۋێس مېزۊۋە. جە بنەڕەتنە ئەرەمەرزناو پەکەکەی پا فەلسەفەیە بی بە ئەشناسنامەو تازەو کورڎی ئازاڎیی جە ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینە. پۊکەی ئارۊ گەلوو کورڎی هیوا و ئاوات و ۋەرمەکا ۋێش دلۍ پەکەکەی و هزر و فەلسەفەو رابەر ئاپۊینە مۋینۊۋە. ۋەرو ئانەیا گەلوو کورڎی چېرو ئا چەترۍ و فەلسەفەینە جە ھەر یاگېۋی جەهانینە ۋێش بە رێکوستەی کەرڎەن.

 تایبەڎ جە چۋارچێۋەو ئێرانی و ۋەرکەوتوو کورڎسانیچ هامتەریبو ئانەی، بایەخش زیاتەرا. چون گەلوو کورڎی چېرو سایەو هزری رابەر ئاپۊینە جە ساڵەو ١٩٩٩ بە دمایۊ حەوڵو ۋۍ بە ڕێکوستەی کەرڎەی مڎۊ و ئیراڎەو جەوهەری و بیەو ۋێش مېزۊۋە. واتا میاۋۊ حەقیقەتێۋە کە تا ئا ۋەختە جە لایەنو رژێمو ئەرەگیری ئێرانیوە چنەش زەوت کریان. چن جە حەقیقەتیۊ نزیک بی ئانڎە هێزو رێکوستەی بیەیش قایمتەر بۊ، هێزو پارێزنایش فراوانتەر بۊ. هێزو جوۋانا بە جۊشۆ روۋە جە قافڵەو ئازاڎیی مکەرا. جەمەوژەنا جە مەڵبەنڎو نیشتمانیۊ بە عەشۊ ئاڵاو ئازاڎیی شۊکناۋەو پەیوەستو دلۍ ریزەکا ئەرەکۊشای با. ۋەرو ئانەینە فەلسەفەو ۋەشبیەو ٤و نیسانی جەمۍ پەیلوا و پارادیگمایېش چنە حەشار دریێنۍ. ئا پارادیگمایێچە ئارۊ بیێنۍ بە چراۋەو ڕۊشنکەرڎەیۊ پێکئاماکا دلۍ گلېرگەی. بە تایبەت پۍ جوۋانا و ژەنا کورڎی جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی و ئێرانی بیەن پا چراۋۍ کە ئارۊ جە جەھانو تاریکی مۆدێڕنیتەی سەرمایەداری زەینشا ڕۊشن مکەرۊۋە و بە ڕۊشنایی ئاڎیچی نامونیشانو ئازاڎیی و دیموکراسی مێزاۋە. ۋەرو ئانەیا پۆل پۆل پەیوەسۍ دلۍ ریزەکا ئەرەکۊشای با و دەورۍ دیارشا جە سەرانسەرو کورڎسانیەنە هەن. پۊکەی جە ئەڎابیەو رابەر ئاپۊی ئا بایەخشە ھەن کە گەلوو کورڎی سەر جە نۊ چەمۍ بە دنیۍ ھورمارۊ و سەر جە نۊ تاریخو کورڎی منۋیسۊۋە و ئا تاریخەی کە نکۆڵیش چنە کریان، دمایی پا عەقڵیەتیە مارۊ و تاریخو مۆدێڕێنیتەی دیمۆکراتیکی بە ۋنەو ۋێش منۋیسۊۋە کە ئانەیچ پیرۆزتەرین و بە نرختەرین بەهان کە کەس مەتاۋۊ جارێۋی تەر جە گەلوو کورڎیش زەوت کەرۊ.

* پۍ چی پەژاک جە ڕۊو ٤و نیسانیەنە ئەرەمەرزیۊ؟

ـ ۋەختۍ ٤و نیسانی بە ڕۊو جە ئەڎابیەو رابەر ئاپۊی بە نامۍ کریان، ئا پێناسەیە جە ۋێش گېرۊ کە ۋەرەتاوو ئازاڎیی جە کورڎسان سەرهورمڎۊ و تینە و گەرمیی ئەرەکۊشاکەیش بە ۋەرکەوتوو دلېڕاسەیرە و جەهانیرە ۋەڵابۊۋە. بە بەرکەوتەو ئا ۋەریە جەهانی جە تاریکی ڕۊشن مکەرۊۋە. بۊ بە نامۊنیشان و مەڵبەندێۋە کە کۆو ئا مرۆڤا هۆگر و شەیڎاو ئازاڎیی و دیموکراسینۍ، پېسە گۆڵەبەڕۆژەی روۋە چا ۋەریە بکەرا. ۋەرو ئانەینە کە ئارۊ تیشکە و گەرمیی ۋەرەتاوو ئازاڎیی جە حەر گۆشېۋی کورڎسانیەنە و مەنتیقەکەینە شەوق مڎۊۋە.  چون فەلسەفێۋەش دلېنە کەڵەکە کریان. راسیێۋی تاریخیش دلېنە حەشار دریان. پۊکەی پېسە تەڤگەرو ۋەرکەوتی و تایبەت پېسە جوۋانا و ژەنا ئازاڎیوازو ۋەرکەوتی و دما بە دماو گەلەکۊمەو میان نەتەوەیی ساڵەو ١٩٩٩ ی جوۋانۍ و ژەنا بە عەشقۊ خۊتانکەرڎەیشا جە رابەر ئاپۊی کەرڎ و بیۍ بە حەڵقېۋە جە ئاۋێری کە جە دژوو زیهنیەتو کۊکوژی و چەوەسنایۊ و قڕکەرڎەی مرڎێۋە.

ئەرەمەرزناو پەژاکی ۋەرهەمو ھورئێستەی سەرانسەری یەرۍ سیاوکامو ساڵەو ١٩٩٩یا کە گەلوو کورڎی جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی و ئێرانی ٤و نیسانو ٢٠٠٤ ی مانادار و بە تاریخی مکەرۊ. گەلوو کورڎی بە چنە زانایۊ ئەرەمەرزناو ۋێش چا ڕوۋەنە ئەرەیاۋنا. پانەی گەلوو کورڎی هێڵی ئەرەکۊشا و فەلسەفەو ژیای و رەوتو خەباتو ۋێش دەستنیشان کەرڎ. بە ئەرەمەرزناو پەژاکی ۋەرەن ڕوو گەلەکۆمەو میان نەتەوەیی بیێۋە. ۋەعد و پەیمانو ۋێشا بە رابەر ئاپۊی و پەکەکەی دا کە "بە بۍ سەرۊکی ژیۋای مەبۊ" و "پەکەکە گەلا و گەلیچ ئینا چۍ" ئەرەکۊشایۍ سەردەمیانەش دەس پنە کەرڎ. ئانەیچ پێخامېۋەن کە گرڎ کەسۍ پێویسا بە عالی چنەش یاۋۊنە. چون ئەرەمەرزیاو پەژاکی جە ٤و نیسانی بە ماناو ئێستەیۊ راسی و حەقیقەتێۋی گوم کریان. سەرهۊردایش پارادیگمایێن کە گەل دلۍ کۊڵەکەکاو گلېرگەی دیمۆکراتیکی، ژینگەپارێزی و ئازاڎیی ژەنۍ ۋێش بە رێکوستەی مکەرۊ. گەلوو کورڎی پا فەلسەفۊ مۊدێلو نەتەوەی دیمۆکراتیکی پەرە پنە مڎۊ.

ۋەرو ئانەی پەژاک چېرو ئا فەلسەفە و پارادیگمایەنە جە ئەڎۍ بیەن، خۊتان عەقڵیەتێۋی دیموکراتیکا، کە قەناعەتش بە یۊبیەی نەتەوەیی، داڎپەروەری، یەکسانی، ئازاڎی و دیموکراسی ھەن. چون پەژاک چا ڕوۋەنە جە ئەڎۍ بیەن، قەناعەتش بە فەلسەفېۋە هەن کە یەکسانی بەینو ژەنۍ و پیای چنەشەنە بەرقەرار بۊ کە مۊدێلەکەش جە سیستمو هامسەرۆکایەتینە درەوشیۊۋە و جیاواز جە حەر لایەنێۋە یەکسانی دلۍ ڕیزەکاشنە بەرقەرارا. پۊکەی ئەرەمەرزناو پەژاکی چا ڕوۋەنە پا مەعنۍ مۍ کە گەلوو کورڎی جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی و ئێرانی چېرو ئا پارادیگما و فەلسەفەینە گلېرگەو ۋێش بە رێکوستەی کەرۊ و تاکەکۍ خۊتان ئیراڎەو شووناسۍ جەوهەری ۋێشا با. پەیامۍ تەرو ئەرەمەرزناو پەژاکی جە ٤و نیسانیەنە ئانەن کە پەژاک پەشتی بە هێز و ئیراڎەو گەلی و گلېرگەی بەسۊ و ۋەردەوام جە دژوو عەقڵیەت و دەسەڵاتی و دۊڵەتی مرڎانۊ. واتە پەژاک بە دیاریکەرڎەو پارادیگما، ئایدیۊلۊژی، سیاسەت و ئیستراتیژی ئەرەکۊشای ۋێش، خەتەو یەرۍ مکەرۊ بە بنەماو ئەرەکۊشای و حەتا بە ئارۊ سەرو بنەماو سیاسەتو دیمۆکراتیکی پەی چارەسەری پەرسو کورڎی و ئازاڎیی و دیموکراسی ئینا دلۍ ئەرەکۊشاینە.

 

* گرنگیی مەرزنایرەی پەژاکی پەی وەرکەوتوو کورڎسانی و ئێرانی چێشا؟

ـ گرنگیی مەرزنایرەی پەژاکی ئانەن، کە جە شەرت و مەرجێوە زەحمەتنە کە فاڕیای فراوان مەنتێقەکەش تەنابۍ، مەرزیۊرە. قۊناغێوەنە کە بێهیوایی و بێباوەڕی باڵش سەروو گلێرگەیرە کێشتەبۍ و هێز و لایەنە سیاسیەکۍ لاوازۍ و بێکاریگەرۍ کریێبێنۍ، پەژاک پێسە شۊڵەو هومێڎی گیسیۊنە. مەرزنایرەی پەژاکی تاواش ئا هومێڎە مرکیارەیە گەش کەرۊوە. بەتایبەت مەزنایرەی پەژاکی پەی گەلوو کوردی و گەلاو ئازاڎیوازاو ئێرانی بی پا وەرەتاوی کە ژەنی و گەنجۍ پێسە گوڵەبەرۊژەی ڕووەشا کەرڎەنە. پەژاک بی بە جامێوە کە حەرکەس حەقیقەتوو ویس دلێشنە وینێوە. هاموەخت دماییش ئارد بە جەنگی تایبەتوو ڕژێموو داگیرکەروو ئێرانی و تاواش سیاسەتوو نکۊڵیکەرانەی، کە جە دژوو گەلوو کوردی ملۊ ڕاوە، ڕەد و پووچەڵش کەرۊوە و گورزێوە جەرگبڕ جە سیاسەتی نکۊڵیکەرانەو ڕژێمی بڎۊ و سەرڎەمێوە تازەو ژیوای  و کۊشیای دەس پەنە کەرۊ. بەتایبەت  ئەرەمەرزنای پەژاکی تاواش یۊبییەی دلۍ گەلوو کوردی جە وەرکەوتوو کورڎسانینە بە گرڎوو شێوە زارەکاشۊ بەرقەرارکەرۊ و جارێوە تەر ڕۊح و فەلسەفەی یۊبییەی نەتەوەیی جە وەرکەوتوو کورڎسانینە رەوشنۊوە.

فەلسەفەو کۊشیای پەژاکی پاسەش کەرد، کە ژەنی و گەنجۍ کوردی پەرسەو کوردی جیا نەکەراوە جە یۊی، پەرسەو کوردی جە سەرتاسەروو کورڎسانینە بە پەرسەو ئازاڎیی وێش بڎا قەڵەم، چێوە پەی کۊشیای دژوو داگیرکاری بە بۍ جیاوازی، لوۍ پێوای گەلەکەیشاوە لوۍ و وێشا بە ساعیبوو پەرسەو کوردی زانا گرڎ لایۍ کورڎسانینە. یانۍ پەژاک پا فەلسەفەیە کە حەقیقەت یەکپارچەن و بڕیارە نیا جە یۊی، کورڎسان یەکپارچەن و نەبڕیانرە جە یۊی، پا فەلسەفەیە ڕەوتێوە تازەو کۊشیایش ئارد ئاراوە، کە زامنوو ئازاڎی و دیموکراسین. ئانەیچ ڕژێمی داگیرکەروو ئێرانی و هامپەیمانەکێش تۊقنێنۍ. بەتایبەت پەژاک جە جەموو مەیدانەکاو کۊشیاینە ڕەوتێوە تازەو کۊشیایش بواروو گەشەدای هزری و فەلسەفەینە و پارادیگماوە ئارڎەن ئاراوە. هاموەخت فۊڕمێوە تازەو ڕێکوستەی کۊمەڵایەتی، خەباتی مەدەنی، خەباتی ژیوگەیی، ژەنی و گەنجیش ئارڎەنە کە شوناس، باوەڕ و ئیراڎەو گەوهەریش جە تاک و گلێرگەیچنە بەرجەسە کەرد. پەژاک بایەخی فرەش بە شۊڕشی زەینی و ویژدانی تاکەکا دا و بە گەشەدای بە پەروەرڎەی، تاکێوە هۊشیار و ڕێکوزیاش بەخشا بە کایەی سیاسی. یانۍ پەژاک دلۍ شۊڕشێوەنە چنڎین شۊڕشۍ تەرێش دلۍ گلێرگەینە بەرقەرارۍ کەردۍ. بە  ئەرەمەرزنای پەژاکی شۊڕشی زەینی، ویژدانی، ئەخلاقی، کۊمەڵایەتی، ژەنی، گەنجۍ و گەلاو ئێرانی بە ئەرەمەرزنای وێش ئاردێش ئاراوە. ئانێچە بێگومان لیشکەکێش گلێرگەو ئێرانینە بەگرڎین درەوشییۊوە و ڕۊ بەڕۊ سنوووروو دەسەڵاتدارا وەرتەسکتەر کەرۊوە. پەوکای ڕەوتوو ئەرەمەرزنای پەژاکی تا بۍ گلێرگەو ئێرانی بەرەو دیمۊکراتیزە بییەی هانی مڎۊ و پەی چارەسەروو کێشەو کوردی هەنگامۍ تاریخییۍ زیادتەرۍ ور گێرۊ، کە گەرەنتیی ئازاڎی و دیمۊکراسی و دادپەروەریین.

 *  ١٩ ساڵۍ سەروو ئەرەمەرزنای پەژاکیرە ملۊ، دەسکەوتەکاو پەژاکی چی ١٩ ساڵەنە پەی گەلوو کوردی وەرکەوتوو کورڎسانینە و ئێراننە چەنی ورسەنگندێ؟

ـ گەورەتەرین دەسکەوت ئانەن، کە  گەلوو کوردی وەرکەوتوو کورڎسانینە بییەین بە وێش. گەل بییەن بە داراو گلێرگەی، ڕێکوستەی، هێزی، هزری، فەلسەفەی، ڕابەری، جەنگەوان و گەریلای ئازاڎی.  ئەرەمەرزنای پەژاکی فەلسەفێوەش دلۍ گەلی و گلێرگەینە برەو دا پەنە، کە گەل پەشتی بە هێزی گەوهەریی وێش بەسۊ. چەمەڕوانی جە هێزکاو جبەری پەی چارەسەروو وێستەیۊ ڕا و ڕێبازەکاو کۊشیای نەکەرۊ. ئیتر پەی بەدەسئارڎەی دەسکەوتی ڕەواو گەلی پەشتی بە هێزوو زاتوو وێش بەسۊ و دەرفەتوو کۊشیای پەی وێش خولقنۊ. پەژاک ئیرادێوە پۊڵاینش دلۍ تاکەکانە وەش کەرد، کە نموونەکێش پێسە، گەشمەرڎە "نەوزاد کۊمار، عاکیف مامۊ زاگرۊس، دڵخواز بینگۊڵ، ئافات، هێرش کارزان، زیلان پەپوولە، چالاک جوانڕۊ، مانی کیاکسار، ڕێزان جاوید، ڕێناس ڕۊژ"ی و بە سەدان گەشمەردۍ قارەمانۍ بیۍ ئامیانوو گیسناینەی یۊبییەی و وەربڵاوبییەی دیمۊکراسی جە وەرکەوتوو کورڎسانی و ئێراننە. حەر یۊ چا گەشمەرڎە قارەمانا فەلسەفە و ڕەوتێوە تازەش ژیوای و کۊشیاینە پەی گەلوو کوردی و گەلە ئازاڎیوازا وەڵا کرڎۊ. خەتێوە گیانبازییش جە کورڎساننە پەرە دا پەنە. هاموەخت پەژاک بی بە پارتێوە گەنجانە، کە زامنوو دەسەبەرکەرڎەی ئازاڎییش پەی ژەنۍ و گەنجا کەرد. مەڵبەندوو وێڕاوەبەری و پەی پەرەپەنەدای ئشناسنامەو ئازاڎیی ژەنێن. وەروو ئانەینە کە ئا دووە پێکئامۍ بە گوڕ و تینێوە مەزنۊ ڕووە  جە پەژاکی کەرا و دلۍ ڕیزەکاو گەریلاینە یاگێشا گێرتێنە. بەتایبەت دلۍ تەڤگەروو وەرکەوتوو کورڎسانینە گەورەتەرین دەسکەوت ئانەن، کە گەلوو کوردی پەی وێش داراو هێزێوە گەورەی پێسە یەرەکەی و هەپەژەین. ژەنی بیێنۍ بە داراو مۊدێلێوە تازەو کۊشیای بە نامۍ کەژاری. جەموو پێکئامایەکای تەروو گلێرگەی پەی گەشەدای بە ژیوایۍ ئازاڎی بیۍ بە داراو گلێرگەی دیمۊکراتیک و ئازاڎوو وەرکەوتوو کورڎسانی. جە لاێوە تەرۊ گەنجۍ بیۍ بە داراو ڕێکوستەی کەجەڕەی. هاموەخت پەژاک تاوانش بە پاو واستەی و داواکارییەکاو گلێرگەی ئاندە مەڵبەندۍ و ناوەندۍ کۊشیای وەش کەرۊ، کە هومێڎوو ئینسانی بگەشنۊوە.

 جە گرڎوو ئانیشا گرنگتەر پەژاک پارادیگمای گلێرگەی دیمۊکراتیکی، ژیوگەپارێزی و ئازاڎیی ژەنا گەشنۊوە، بەتایبەت چیروو ئا پارادیگما و فەلسەفەینە گەلوو کوردی ڕەوتێوە کۊشیایش گێرتەرە وەر، کە بە گەشەدای بە دیمۊکراسی گلێرگەی بەرەو دیمۊکراتیزاسیۊن پەلکێش کەرۊ. هاموەخت بە گەشەدای خەباتی ژیوگەیی و ئازاڎیی ژەنۍ، عەقڵیەتێوە تاڵانکار و دەسەڵاتدار ماڕۊ. ئا دەسکەوتۍ بێگومان پایەکاو ڕژێمیش لەرزنێنۍ. جیا چانەی کە پەژاک پێسە تەڤگەرێوە نەتەوەیی جە چوارچوەو کورڎسانی و ئێرانینە هەرمانە و خەبات بەرۊ ڕاوە، پەی پێکئارڎەی بەرەی دیمۊکراتیکوو گەلاو ئێرانی، کۊشاێوە بێوچانش بەرڎەن ڕاوە. چون ئانەش بە هەنگامێوە ئیستراتیژییە دێنە قەڵەم، جە ئەوەڵوو کۊشیای وێشۊ تا بە ئارۊ سەروو ئا ڕەوتییە کۊشیان. پەی ئانەی ئارۊ سەرەڕاسانە بەرهەمەکەش جە ئاستوو ئێرانینە وینیۊ، کە شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی"یش چەنە سەوز بییەن.

شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی" گەورەتەرین دەسکەوتوو پەژاکین جە وەرکەوتوو کورڎسانی و ئێراننە، مۊرەو وێش جە کۊشیای سەد ساڵەو گەلوو کوردی دێنە. ئا شۊڕشە تاواش ورچەرخنایۍ تاریخی و شۊڕشێوە زەینی و کۊمەڵایەتی جە گلێرگەو ئێرانینە وەش کەرۊ، بەتایبەت بە دەسوەڵێوستەی ژەنۍ و گەنجاو ڕەوتێوە تازەو ژیوای و کۊشیای جە گلێرگەکاو ئێرانینە ئامان ئاراوە. بێگومان ئانەیچ هومێڎوو یاوای بە ئازاڎی و دیمۊکراسی گەشیاوەتەر کەرۊ. پەوکای پەژاک پەی وێش گەورەتەرین دەسکەوتا، کە جە ٤وو نیسانینە لاو ڕابەر ئاپۊیۊ خەڵاتی گەلوو کوردی جە وەرکەوتوو کورڎستانینە کریا. چون چا سەرڎەمەنە گەلوو کوردی تەژنەو ئازاڎی، دیمۊکراسی و پارادیگماێوە تازەی بۍ، کە بە  ئەرەمەرزنای پەژاکی ئا تەژناییە مەڕیا، بەرزکەرڎەیۊ درووشموو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی" ئا حەقیقەتی دەسەلەمنۊ، کە کەس مەتاوۊ نکۊڵییش چەنە کەرۊ و پابەندوو حەز و واستەی گەلی و گلێرگەی پەی ویر و ئەرەمەنەی ڕابەر ئاپۊی سەلەمنۊ.

*جە وەرکەوتوو کورڎسانی و ئێرانینە شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی" درێژەش هەن و ٧ مانگێش ملەرە لوان، شمە ئینایدۍ چکۊو ئا شۊڕشینە؟

ـ پەژاک پێسە تەڤگەرێوە کە بڕواش بە ئازاڎی و دیمۊکراسی هەن. چون گەلاو ئێرانیچ بڕواشا بە ئازاڎی و دیمۊکراسی هەنە. وەرەتاوو ئازاڎی و دیمۊکراسی چکۊ وربۍ گەلیچ ڕووە ئاگەیە کەرا. مادام پەژاک پێسە ئا وەرەتاوینە، کە گوڵەبەڕۊژەو ئازاڎیی گەلوو کوردی و گەلە ئازاڎیوازەکاو ئێرانی ڕووەش کەرانە. پارادیگماێوە کە پەژاکی ورگێرتەن، تاوانش ڕۊچنێوە ژیوایۊ دلۍ گلێرگەی وزیارەو و چەقبەستەو ئێرانینە وەش کەرۊ. بەتایبەت گلێرگێوە کە دلۍ خەفەقان، دۊگماتیزم، لیبراڵیزم و ویری ونچەکنی ڕژێمینە ژیوۊ، کە هومێڎوو ژیوایۊش جە ئینسانەکا بنبڕ کەرڎەن. پەژاک بی پا ڕۊچنەیە، کە هومێڎش بە ئینسانەکا بەخشاوە. بەتایبەت پارادیگماێوە کە ورشگێرتەن، جوابوو گر پرسیار و حەز و واستەیەکا گلێرگەی مارۊ دی. بەتایبەت وەروو ئانەی کە ئارۊ پەژاک بڕواش بە فەلسەفەو ئازاڎیی ژەنۍ هەن و پەی وەروەڵاکەرڎەیۊ ئا فەلسەفەیە کۊشییۊ. حەرچنڎ پەژاک زیادتەر جە ٢٥ ساڵان بە بێوچان کۊشیای دیمۊکراتیکی بەرۊ راوە. وەلێم باگراوندۍ تاریخیی ٥٠ ساڵەو کۊشیای ڕابەر ئاپۊی هەن، کە جە کورڎساننە پەی وەروەڵاکەرڎەیۊ فەلسەفەو ئازاڎیی ژەنۍ برەوش پەنە دان، کە جە سەرنیشتوو کورڎسانینە و جە وەرنیشتوو کورڎسانینە نموونەکەشما دی و جە شۊڕشوو وەرنیشتینە، کە بەتایبەت سەرنجەو جیهانیش کێشتە پەی وێش. جارێوە تەر ئارۊنە بە کۊشیای بێوچانوو پەژاکی جارێوە تەر سەرنجەو دنیێش پەی وێش کێشتە. بە شۊڕشوو ئازاڎیی ژەنۍ هومێڎوو ئینسانی جارێوە تەر گەشیاوە. جارێوە تەر گورزێوە جەرگبڕ جە عەقڵیەتوو پیاسالاری و عەقڵیەتوو دەوڵەتی دریا. ئیتر پەوکای پەژاک ئارۊ وێش جە دلێڕاسەو ئا شۊڕشینە وینۊوە. چون پەژاک پەی وێش ورگێروو ئا فەلسەفەینە. پەی ئا فەلسەفەیە بە هەزاران گەشمەردۍ و قوربانیێش دێنۍ. ئانەیچ ئەنجاموو کۊشیای ئا گەشمەرڎانە، کە ئارۊ ئێراننە و وەرکەوتوو کورڎسانینە درەوشییۊوە. هاموەخت بە سەدان کادیرۍ سەرمەشقۍ و سەدان دۊسۍ و لایەنگیرۍ پەژاکی، دلۍ زیندانەکانە پەی ئا فەلسەفەیە مدرامانشا کەرڎەن، کە نموونەکێشا هامڕا "شیرین عەلەم هۊلی"یەنە کە پەی فەلسەفەو "ژەنۍ، ژیوای، ئازاڎی" لوا وەرڎەموو پەتەو قەنارەی. حەرپاسە هامڕا "زەینەب جەلالیان"ە نموونێوە تەرەو ئانەینە، کە پەی گەشەدای ئا فەلسەفەیە زیادتەر جە ١٥ ساڵان جە زیندانەکاو ئێرانینە مدرامانێوە بێوێنە کەرۊ و بەتایبەت ئانۍ کە جە کەشە ئازاڎەکاو کورڎسانینە دژوو عەقڵیەتوو دەسەڵاتی مدرامان کەرا، کۊشیا دژوو زوڵمی و ئەرەگیری و دژ فاشیزمی. بێگومان پەژاک پەی وێش پارچێوە چا کۊشیاینە. کاریگەریی کۊشیای ئێمە بێگومان کەس مەتاوۊ نکۊڵییش چەنە کەرۊ و ئا حەقیقەتەنە، کە ئارۊ جە جادەکاو ئێرانی و وەرکەوتوو کورڎسانینە درەوشیۊوە، بە بەرزکەرڎەیۊ و فراوانکرڎەیۊ ئا کۊشیایە بێگومان گەرەکمانە هومێڎوو گەلاو ئێرانی و گەلوو کوردی جە وەرکەوتوو کورڎسانینە گەش کەرمێوە. بەتایبەت ئا هومێڎە کە ئینسان هەنش پەنەش بارمێش دی و دیمۊکراسی و ئازاڎی مەنتێقەکەنە وەرقەرار کەرمۍ.

* جە ١٩مین ساڵڕۊو  ئەرەمەرزنای پەژاکینە، پلان و پڕۊژەتا پەی سەرکەوتەى شۊڕشوو ئازاڎیی ژەنۍ چێشا؟

ـ بێگومان هەر تەڤگەرێوە ئازاڎیواز بە بۍ پلان و پڕۊژە مەجووڵیۊوە. پەژاکیچ پەی وێش پڕۊژەو ئازاڎیی گەلوو کوردی و گەلاو ئێرانین. بەتایبەت پڕۊژەی گرڎینوو کوردی، ئازاڎیی کورڎسانین، پەوکای مشۊم پەی ئانەیە کۊشیای پتەوتەر و فرەتەر کریۊ. ئانەیچ پابەندوو ئازاڎیی ڕابەر ئاپۊین. چون ئەگەر ڕابەر ئاپۊزینداننە ئازاڎ نەکریۊ و دلۍ عەقڵیەتوو نکۊڵیکەرینە بەرنۍ ، پڕۊژەی گرڎینوو گەلوو کوردی بێئەنجام بۊ. بەتایبەت شۊڕشێوە کە گەلەکۍ ئارۊ ئێراننە بەراش ڕاوە مەیاوۊ ئەنجام. چون سەرکەوتەی ئا شۊڕشی پابەندوو ئازاڎیی جەسەیی ڕابەر ئاپۊین. بێگومان ئێمەیچ پێسە تەڤگەرێوە هاموەخت چەنی کۊشیای گەلوو کوردی جە سەرجەموو بەشەکاو کورڎسانینە کۊشیا قایم و وافر بەرمۍ ڕاوە ئانەما پێوەرە لکی دان، یانۍ کێشاو کوردی، لکیدریۍ یۊینۍ. بەتایبەت پەی وەرکەوتوو کورڎسانی پڕۊژەو پەژاکی جە چوارچوەو پێکئارڎەی بەرەی دیمۊکراتیکوو گەلاو ئێرانینە، کە پەشتی بە ئێرادەی گەوهەریی گلێرگەی و دیمۊکراسی بەسۊ. یانۍ دوور جە دەسوەرڎای جبەری و دوور جە عەقڵیەتوو پیاسالاری و دەوڵەتمەداریین، کە متاوۊ هومێڎ و ئاواتەکاو گەلا دەسەبەر کەرۊ و گەرەنتیی ئازاڎی و دیمۊکراسی کەرۊ. چا چوارچووەنە جە وەرکەوتوو کورڎسانیچنە یۊبییەی و یەکڕیزیی بەینوو هێز و لایەنەکا و گلێرگەی کوردییش کەردێنۍ ئامانج، تا بتاومۍ کورڎستانێوە ئازاڎ و دیمۊکراتیک وەرقەرار کەرمۍ. هاموەخت پەی ئانەی بیاومۍ ئا ئامانجا کە دیاریما کەردێنۍ ڕێکوستەی گرڎوو پێکئاماکاو دلۍ ئێرانیما بەتایبەت بە عەقڵیەتێوە دیمۊکراتیک و ئازاڎیواز بە بنەما گێرتێنۍ. بەتایبەت پەی ئانەی بیاومۍ ئا ئامانجە هۊشیارکەرڎەی گلێرگەی جە چوارچووەی زەینی، ویژدانی و ئەخلاقینە برەوش پەنە مدەیمۍ. جە لاێوە تەرۊ پەی پارێزنای بییەی و حەقیقەتوو گەلوو کوردی برەو بە پارێزنای گەوهەری دلۍ گلێرگەی کوردینە مدەیمۍ، ئانەیچ پێسە ڕەوتێوە کۊشیای گێرمێرە وەر. بەتایبەت پلان و پڕۊژێوە کە گەلوو کوردی چنڎ ساڵێن پەیش کۊشیان، پێسە پەژاکیچ ئێمە بڕواما پانەیە هەنە، کە گەلوو کوردی بەبۍ ئانیشا مەیاوۊ ئازاڎی و حەز و ئاواتە ڕەوێکێش، کە بۊنەشاوە دەسەبەرێش کەردێنۍ. پەوکای ئێمە پێسە تەڤگەرێوە پەی حەر ئەگەرێوە ئینایمۍ ئامادەکاریی فراون و گەورەنە، بەتایبەت پەی ئانەی بڵێسەو شۊڕشی سەرەمڕ و گەشیاوەتەر بۊ، کۊشیای زەینی، ئایدئۊلۊژی و پارادیگمایی بە بێوچان برەو پەنە مدەیمۍ و تا ئاخر سەرەمڕۍ بیمۍ جە پاڵپەشتی و سەرمەشقیکەرڎەی جە شۊڕشوو"ژەنی، ژیوای، ئازاڎی"ینە.

* وەڵێوینایتا پەی دماتەروو شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی" چێشا؟

ـ ئا قەرارە کە گەلی دان قەراوو یاواین بە ئازاڎی و دیمۊکراسی. دیارە دەسپەنەکەرڎەی ئا شۊڕشی قەرارێوە فرە قورسا، کە گەل وەرکەوتووکورڎسانینە و ئێراننە دانشا. چون گەلەکۍ پەی یاوای بە ئازاڎی ئامادۍ قوربانیدانیۍ فرەینۍ و گەرەکشا نییا، چێروو سوڵتەو ئا ڕژێمینە ژیوا. یانۍ گەل بە دەسپەنەکەرڎەی ئا شۊڕشی دژوو زوڵمی و زۊرڎاری و ئەرەگیری و عەقڵیەتی بەڕچەبییەو ڕژێمی، کە پەشتی وێش بە سیاسەتوو قەنارەدای، گێرتەی، کوشتەی، هەژاری، بێکاری و ئا سیاسەتە چەپەڵانە دان، گەل وەرگێرۍ ئا سیاسەتیشا بیێوە. دیارا ئا درووشمۍ کە جە جادەکانە بەرزۍ کریاوە، وەڵیوینییەکا جە یاوای بە حەقیقەتی زیادتەر نزیک کەراوە. یانۍ ئا شۊڕشە تا بۍ زیادتەر درەوشیاوەتەر بۊوە و گلێرگەی زیادتەر جە ئازاڎی نزیک کەرۊوە. چون ئیتر عەقڵیەتێوە دیمۊکراتیک باڵۍ سەروو گلێرگەو ئێرانیرە کێشۊ. وەروو ئانەی پارادیگماو گلێرگەی دیمۊکراتیک، ژینگەپارێزن و ئازاڎیی ژەنۍ ئیتر باڵێش سەروو گەلاو ئێرانی و وەرکەوتوو کورڎسانیرە کێشتێنۍ. بەتایبەت شۊڕشی زەینی و ویژدانی جە ئاستوو ئێرانینە گشتگیرتەر بۊ. یۊبییەی گەلا دیارا پانتەر و فراوانتەر بۊ. گەل هێزی گەوهەریی وێش دوور جە عەقڵیەتی دەسەڵاتداری دوور جە دەسوەرڎای جبەری و دوور چا فەلسەفا جبەرۊ هەنۍ، بەسۊ. پەی یاوای بە ئامانجوو وێش، کۊشیای وێش پتەوتەر کەرۊ. پەوکای گەل ئا قەرارە کە دانش و ئا ئامانجە کە دیارییش کەرڎەن، حەتمەن یاوۊش پەنە و چەپەوانەو ئانەی کە ئارۊ وەرمۍ و خەیاڵەکاو وێش لاو هێزە جبەرییەکاوە بەستەنۊ و بە دەسوەرڎای جبەری، گەرەکشانە بیاوا بە ئازاڎی و دیمۊکراسی، پڕۊژێوەنۍ کە حەرگیز مەیاوا ئەنجام و تووشوو شکسی و وڕیایرەی با. هاموەخت پڕۊژێوەیچ کە ڕژێم دیسان جە دژوو شۊڕشی گێرتەنشرە وەر، پەی پڵۊسنایرەی ئا شۊڕشی حەرگیز مەیاوۊ ئەنجام. چون  گەلوو کوردی و گەلاو ئێرانی ئارۊ بە فەلسەفەو ٤وو نیسانی کۊشایۍ سەرڎەمیانەشا دەس پەنە کەرد و ئانەیچ حەرگیز مەمرڎۊ. فەلسەفێوەن، کە سەرچەمەکەش گێڵۊوە پەی ئا ئیراڎە پۊڵاینەیە، کە جە زیندانوو ئیمڕاڵینە مدرامانێوە بێوێنە بەرۊ ڕاوە، هاموەخت جە کەشە سەرکەشەکاو کورڎسانینە دژوو چەکی دڕندانەو ناتۊی و هێزەکاو ناتۊی مدرامان کەرۊ، بێگومان ئا گەلیچە جە جادەکانە تەمامکەروو ئا مدرامانینە و ئانەیچ بە یاوای  بە ئازاڎی و دیمۊکراسی مسۊگەر کەرۊ. پەوکای قەناعەتم چانەن کە جە بەرەکاو کۊشیای گەلی بڕیارە و گەرەکشانە ئا شۊرشی لاڕارە بەرا، گنا زبڵدانوو تاریخیوە و تین و گەرمایی ئا شۊڕشی ڕژێمی بەرەو قەراخوو دلێنەشییەی بەرۊ، وەرەتاوو ئازاڎی پەی ژیوایۊ ژیوای ئینسانیەتی جە ئێران و وەرکەوتوو کورڎسانینە سەرە ور مڎۊ.

ھ.ش / س.ز