یەكێك لەرێبەر و دیپلۆماتكارانی گەلی كورد، دوكتۆر عەبدولڕەحمان قاسملو ٣٣ ساڵ لەوە پێش لەسەر مێزی دانوستانی ئاشتیانە، لەلایەن رژێمی ئێرانەوە بەشێوەیەكی ناجوامێرانە شەهید كرا.

لە مێژووی تێكۆشانی كورداندا زۆرێك لە رێبەر و كەسایەتیی مێژوویی دەركەوتوون و شوێن پەنجەیان لەتێكۆشاندا دیار بووە و بەشێوەیەكی ناجوامێرانە و وەحشیانە شەهید کراون. یەكێك لەو شۆڕشگێڕ و تێكۆشەرانە و پێشەنگانەش دكتۆر عەبدولڕەحمان قاسملوە.

لە ١٣ی تەمموزی ساڵی ١٩٨٩دا یەكێك لە سەرۆك و بەڕێوەبەرانی كورد، دوكتۆر عەبدولڕەحمان قاسملو هاوڕێ لەگەڵ دوو لە هاوڕێبازانی، كاتێك لە ڤییەنا لەگەڵ بەرپرسانی دەوڵەتی ئێران لەسەر مێزی دانوستاندا بوون، بەشێوەیەكی وەحشیانە كۆمەڵكۆژ كران.

دوكتۆر قاسملو لە ٢٢ی كانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٣٠ لە گوندێكی سەر بە شاری ورمێ لە رۆژهەڵاتی كوردستان لەدایكبووە. لە ٢٢ی شوباتی ١٩٤٦دا لە هەرێمی چوارچرای مەهاباد كاتێك ئاڵای كوردستان هەڵدرابوو، عەبدولرەحمان قاسملو خوێندكارێكی تەمەن ١٦ ساڵ بوو و لەتاراندا دەیخوێند. قاسملو ئەندامی پارتی كۆمۆنیستی حیزبی (تودە) بوو و یەكێك لەو كەسانە بوو، كە بەچاوی خۆی هەڵوەشاندنەوەی كۆماری مەهاباد و لەسێدارەدانی قازی محەمەدی بینیبوو. ئەو رووداوانە كاریگەریی راستەوخۆیان لەسەر كەسایەتیی قاسملو دانابوو.

لەنێو گەنجانی ئێرانیدا؛ كوردێك

پارتی سۆسیالیست لە ساڵی ١٩٤٨ لە چكۆسلۆڤاكیا هاتە سەر دەسەڵات، بانگهێشتی گەنجانی حیزبی توودەی كرد سەردانی وڵاتەكەی بكەن. لەنێو ئەو گەنجانەی ئێراندا تەنیا گەنجێكی كورد هەبوو، ئەویش گەنجێكی ١٨ ساڵ بوو بە ناوی عەبدولڕەحمان قاسملو.

دیموكراسی بۆ ئێران و خودموختاری (ئۆتۆنۆمی) بۆ كوردستان

قاسملو لە ساڵی ١٩٥٧ لەزانكۆی پراگ ئێدی وەكو وانەبێژێك، وانە دەڵێتەوە. پاش ٢٠ ساڵ لە بێدەنگیی مەهاباد، لە رۆژهەڵاتی كوردستان، لە ساڵی ١٩٦٧ لەكاتی نەورۆزدا ژمارەیەك گەنج لە بەرامبەر دەسەڵاتی شای پەهلەوی بە دەرفەت و ئیمکانیاتێكی زۆر بچووك دەستیان بەبەرخۆدان  و تێكۆشان كرد.

لەساڵی ١٩٧٣ قاسملو بووە سكرێتری حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران "حدکا" و درۆشمی كۆنگرەش ئەوە بوو "دیموکراسی بۆ ئێران و خودموختاری بۆ کوردستان".

لە رێگەی مام جەلال پەیوەندی لەگەڵ ئێران دەبەستن

شەڕی ئێران و عێراق لە ساڵی ١٩٨٠ چارەنووسی رۆژهەڵاتی كوردستانیشی گۆڕی. شەڕ تا ساڵی ١٩٨٤ بە قورسی بەردەوام بوو، نزیكەی ١٠ هەزار پێشمەرگە گیانیان بەختكردبوو. قاسملو بارەگای خۆی بردبووە چیای قەندیل. لە نێوەڕاستی ساڵی ١٩٨٠دا بە نێوبژیوانی مام جەلال سكرتێری یەنەكە لەگەڵ ئێراندا كەوتنە پەیوەندیەوە.

دەبێت زمانی كوردی ببێـتە زمانی فەرمی و دووەمی ئێران

هەر دوو لایەن، حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران (حدکا) و دەوڵەتی ئێران دوای ٣٠ی كانوونی یەکەمی ١٩٨٨ لە ماڵی خەبات معروفی یەنەكەیی كۆبوونەوە. كۆبوونەوەكە چەند رۆژێكی خایاند. قاسملو داوای كرد "پەروەردە بە زمانی كوردی بێت و زمانی كوردی ببێتە زمانی دووەم و فەرمی ئێران"  و ئەوە رۆژەڤی سەرەكیی كۆبوونەوەكەی هەردوولا بوو. دوای مردنی خۆمەینی، رەفسنجانی شوێنی خۆمەینی گرتەوە و دانوستاندن دووبارە دەستیان پێكردەوە.

لەنێوان قاسملو و دەوڵەتی ئێران دوو جار دانوستان پێكهات. قاسملو لەو گفتۆگویانە بێ هیوا دەبێت. قاسملو داوا دەكات لە دانوستاندنی سێیەمیندا لەشوێنی ئەو  سەعید شەرەفكەندی بەشدار ببێت، بەڵام ئێران ئەو داواكارییە رەتدەكاتەوە. شاندەكەی ئێران داوا دەكەن كە قاسملو خۆی بەشداری دانوستاندنەكان بكات.

دانوستاندنی سێیەمین "كەمین"ێك بوو

لەسێیەم دانوستاندندا ئێرانییەکان دوو مەرجیان بۆ شاندنەكەی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران (حدکا) دیاری كردبوو. یەكێك لەو مەرجانە ئەوە بوو، كە مام جەلال تاڵەبانی بەشداری دانۆستاندنەكان نەبێت (بە پاساوی ئەوەى مام جەلال قسەى لە دەمیدا ناوەستێت و شتەکە دەدەرکێنێت!) و مەرجی دووهەمینیش ئەوە بوو، بەدەر لەو كەسانەی دانوستان دەكەن، كەسێكی تر نەچێتە شوێنی دانوستاندنەكە!. بە واتایەكی دیکە پاسەوان و پارێزوان پێویست ناكات.

دوكتۆر قاسملو و دوو لەهاورێبازانی لە ١٣ی تەمموزی ساڵی ١٩٨٩ بەبێ پارێزوان "پاسەوان"، دەچنە شوێنی كۆبوونەوەكە. هەر دوو شاند لە چوارلای مێزی دانوستانەكە كۆدەبنەوە. پشتی چەند خۆلەكێك شاندی ئێرانی بەفیشەك پەلاماری دکتۆر قاسملو و هاوڕێکانی دەدەن. لەپەلامارەكەدا دوكتۆر قاسملو و هەر دوو هاوڕێکەی شەهید دەبن.

ژ.ت